Dokumentari dhe artikulli ngaterrojne traditat e shqiptareve dhe une nuk u ve faj per kete, pasi ata e njohin Shqiperine e shqiptaret pak, e nga larg. Detyrimisht qe mund te dalin ne perfundime qe mund te jene paksa larg realitetit historik, dhe kjo gje u falet. Ajo qe nuk falet eshte qe shumica e shqiptareve ne kete teme, nuk e kane idene se nga e kane origjinen keto tradita dhe ca me pak njohin historine e shpetimit te hebrejve ne Shqiperi.
Perqendrimi me i madh i hebrejve ne trojet shqiptare ka qene ne Shqiperine e Jugut, zonen e Vlores. Ne disa libra historike citohen statistika te pakonfirmuara qe mendohet se pas luftes se II boterore ne Shqiperi jetonin te pakten 2000 refugjate hebrej. Keta ishin njerez te shperngulur nga Evropa Qendrore qe leviznin ku te mundnin neper Evrope drejt Perendimit per ti shpetuar ndjekjes dhe persekutimit gjerman. Shqiperia ishte nje prej stacioneve tranzit prej tyre.
Historia e hebrejve mes shqiptareve gjate L II Boterore, eshte si puna e asaj monedhes me dy koke. Nje koke tregon virtytet me te larta njerezore, per te cilin flet artikulli dhe dokumentari, dhe koka tjeter flet per shqiptare qe ne bashkepunim me pushtuesin gjerman, asgjesuan 300 hebrej ne Kosove. Kjo koka e erret e historise shqiptare nuk njihet sa duhet nga shqiptaret, por eshte e dokumentuar ne librin e historianit britanik Noel Malcom, "Kosovo, a short story". Dhe kjo nuk eshte dicka qe duhet te cudisi njeri, pasi eshte pjese e dy kampeve antagoniste te shqiptareve gjate Luftes II Boterore: a) kampit fashist qe e shikonte bashkepunimin me pushtuesin fashist apo nazist si nje mjet per te arritur qellimin e bashkimit kombetar b) kampit anti-nazifashist, qe e udhehoqen komunistet shqiptare te mbeshtetur nga aleatet e huaj.
Dokumentari dhe te huajt ngaterrojne dy traditat e shqiptareve: mikepritjen me besen. Mikepritja eshte tradita me dalluese mes shqiptareve dhe kjo mikepritje eshte arsyeja perse shqiptaret hapen shtepite e tyre e ndihmuan refugjatet hebrej duke i strehuar, fshehur, ushqyer e ndihmuar. Dhe ky virtyt i shqiptareve nuk u deshmua per historine e njerezimit vetem gjate L II Boterore me hebrejte, por u deshmua edhe ne vitin 1999 kur 1 milion refugjate nga Kosova kaluan kufirin per ne Shqiperi e Maqedoni nga Kosova. Ky ishte eksodi me i madh qe Evropa kish pare qe nga L II Boterore dhe ne cdo vend tjeter te botes do te ishte nje katastrofe humanitare. Por jo ne Shqiperi. Shqiptaret si ne Shqiperi edhe ne Maqedoni i hapen shtepite e tyre per vellezerit e tyre nga Kosova, duke i strehuar e ndihmuar per muaj te tera. Shqiptareve kjo gje nuk u beri shume pershtypje pasi eshte pjese e tradites sone, por tek te huaj beri nje pershtypje te jashtezakonshme: nje nder popujt me te varfer te Evropes strehon e ndihmon qindra mijera refugjate nga Kosova! Katastrofa humanitare u evitua fale ketij shpirti mikerprites se shqiptareve.
Arsyeja perse te huajt e ngaterrojne mikerpritjen me "besen" eshte se per ta, besa eshte dicka ekzotike. Dicka e vecante, dicka e lashte, dicka qe nuk e kuptojne, dicka e frikshme, dicka eksituese. Dhe kjo nuk eshte dicka e re, te huajt jane magjepsur nga "besa" e "kanuni i Leke Dukagjinit" qe nga fillimi i shekullit te XX dhe vizitat e Edhit Durhamit ne Shqiperi e librat qe pasuan ato vizita. Besa ne kete rast jo vetem qe nuk aplikohet por nuk eshte as relevante, pasi ne zonat ku hebrejte u perqendruan, jane zona ku Kanuni i Leke Dukagjinit nuk vepron e as nuk njihet nga vendasit.
Edhe kur vjen fjala tek "besa" shqiptaret i ngaterrojne traditat. Shumica e shqiptareve kur degjojne fjalen "besa" u shkon mendja automatikisht tek Kanuni i Leke Dukagjinit apo ligjet e Malesise shqiptare ku ky kanun respektohet e aplikohet edhe sot e kesaj dite. Besa e pare ne kete kontekst krahinor, eshte nje karakteristike e nje krahine te caktuar e nje grupi te vogel shqiptaresh, e jo gjithe popullit shqiptar. Ne kete pike, ashtu si te huajt eksitohen me ekzotizmin e ketij Kanuni mesjetar qe vepron edhe sot e kesaj dite ne kohet moderne, edhe shqiptaret ne pafajesine e tyre krenohen pasi u duket sikur i rriten vlerat Shqiperise e shqiptareve. Gje qe nuk eshte aspak e vertete pasi ky kanun i portretizon shqiptaret si nje popull tribu e te harruar nga historia, ne syte e botes se qyteteruar.
Tradita e vertete e beses, e ka origjinen dhe kuptimin e saj ne traditen e lashte te krishtere te popullit shqiptar. Kuptimi i vertete ne gjuhen shqipe te lashte i fjales "besa" eshte kuptimi qe ne marrim sot kur degjojme fjalen "fe". Besa dhe feja jane fjale sinonime, besa eshte fjale autentike shqiptare dhe feja eshte fjale e huazuar nga latinishtja. Besa eshte fjala qe shqiptari i jep Zotit qe nga momenti qe ai zgjedh te behet i krishtere e te pagezohet. Kjo eshte arsyeja perse dy pjeset perberese te Bibles ne shqip titullohen "Beselidhja e Re" dhe "Beselidhja e Vjeter". Njeriu lidh besen me Perendine. Njeriu lidhet/bashkohet me Perendine. Ky eshte kuptimi i vertete i Beses tek tradita e lashte e krishtere shqiptare.
Kurse tradita e mikepritjes tek shqiptaret eshte po ashtu nje tradite qe rrenjet e veta i ka tek tradita e lashte e krishtere. Shqiptari e mirepret mikun, pavaresisht se nga vjen dhe kush eshte, pasi cdo njeri eshte ikone e Perendise, cdo njeri eshte krijuar sipas imazhit dhe ngjashmerise se Perendise. Kur nje njeri te troket ne dere, ai njeri mund te jete Zoti Vete, ai njeri mund te jete vete Krishti. Ungjilli na jep paravoline e samaritanit te mire qe u kujdes per hebreun fatkeq anes rruges. Mikpritja ndaj miqve ne shtepi eshte menyra se si tradita e krishtere eshte pjekur ne traditen dhe ndergjegjen shqiptare ne shekuj. Sot ju e trashegoni kete tradite dhe e vleresoni ate, pavaresisht se mund te mos i dini origjinen.
Shume vizitore e studiues te huaj habiten me keto tradita te popullit shqiptar, jo sepse keto jane "unike", pasi ka plot popuj te tjere qe kane tradita te ngjashme me tonat. Habia e tyre buron nga fakti se nuk jane mesuar qe te hasin me keto tradita ne popuj me tradite muslimane. Duke qene se shumica e popullit shqiptar i perket besimit musliman, te huajt mundohen ta paragjykojne Shqiperine me traditat e zakonet e popujve te tjere muslimane. Dhe ketu Shqiperia stonon, pasi ka nje histori dhe tradita qe nuk i kane popujt e tjere muslimane ne bote. Per shembull, habia e personit qe beri te mundur dokumentarin eshte: si eshte e mundur qe nje popull musliman si ai shqiptar, ndihmon popullin hebre, kur pjesa derrmuese e popujve muslimane fqinj te popullit hebre jane gati ta shuajne kete popull nga faqja e dheut ne mundesine e pare qe u jepet?! Dhe pergjigjia per kete, qe une nuk besoj se dokumentari do ta nxjerri ne drite, eshte fakti i mirenjohur historik, qe shumica e popullsise autoktone muslimane shqiptare u konvertua ne fene islame nga nje tradite shekullore e krishtere. Dhe pavaresisht nga ky transformim shpirteror, kjo kategori njerezish qe sot mund t'i perkasi tradites muslimane, asnjehere nuk braktisi traditat e trasheguara familjare nga tradita pararendese e krishtere. Kjo shpjegon mikepritjen e shqiptareve ne Shqiperine e jugut ndaj hebrejve, kjo shpjegon me se miri edhe ate qe ne na pelqen ta quajme "harmoni fetare" mes shqiptareve.
Te gjithe ata qe kane mundesi ta shohin dokumentarin duhet te shkojne ta shikojne dhe postoni informacion ne forum se si mund ta porosisim apo blejme.
Albo
P.S Mund te lexoni edhe temen mbi historine e komunitet hebre ne Shqiperi: http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=36828
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Darius
Krijoni Kontakt