Ervin Hatibi: Kontributi osman ne identitetin shqiptar

[Hyllien]

Nga cfare po lexoj une te komenti yt, ke prekur vetem demin qe i eshte bere kishes katolike dhe historise se saj ne Shqiperi. Por Enveri ka bere shume shume deme te tjera, ato jane vetem nje pjese e vogel.

Sikur ta lexoje të gjithë postimin tim nuk do arrije në atë përfundim që arrite. Nuk po them të lexosh cdo postim timin, që nuk do gjesh fare asnjë llaf për Katolikët. Ndoshta ky është postimi im i parë që e përmend këtë komunitet! Në përgjithësi nuk i jap askujt llogari, se nuk kam ofenduar askënd me postimin tim, nëse do debat mund të bëjme debat, por të më citosh sipas qejfit pa lexuar nga fillimi deri në fund të paktën postimin tim është e papranueshme dhe kundërproduktive. Nese ti ke problem me fenë e dikujt ky ësht problem i yt. Un nuk kam asnjë problem me fenë e Albos, as me fenë e Indritit apo të Hatibit. Un kam problem kur dikush mundohet të infektoj me marrina identitetin e pavarur dhe të lirë shqiptar. Besoj këtu biem dakort që të dy dhe e shoh të paarsyeshme që ju të merrni citime jashtë kontekstit.

Nuk po ndalem tek kishat që ka hedhur në erë, ikonat që ka zhgarravitur, cakun që i vendosi historisë se deri ku ishte i lejuar të shkonte etj. Edhe Zogu mund të quhet patriot i madh sepse në kohën e tij u mblodhën shumë gjëra, por ai do mbahet mend gjithmonë si shitësi i pasurive kombëtare si Shën Naumi, ashtu sic Enver Hoxha do mbahet mënd për zhdukjen e klasës intelektuale dhe fisnike Shqiptare fill pas L2B - ata që mundën njësoj si në kohën e Turkut u zhdukën në Greqi, Amerikë e Itali, ata që mbetën u kalbën në burg dhe u pushkatuan. Eliminimi i biznesit privat, dhe instalimi i byrosë politike që governon dhe sot ishin fatkeqsia më e rëndë për identitetin shqiptarë, dhe ti tani të vish me pafytyrësinë më të madhe e të na thuash se komunizmi paska krijuar identitetin shqiptar është blasfemi por jo vetëm për krijimin e identitetit shqiptar, por është blasfemi dhe për vetë komunistin e mirfilltë dhe doktrinën që përfaqëson.

[Albo]

Je pikerisht ti qe po ben ate, per te cilen me akuzon mua. Cila paska qene feja e te parve tane? Kush quhen te paret? Ata ne kohen e osmaneve? Ata ne kohen e romakeve? Apo ata akoma me perpara?

Pyetje shume e drejte. Kush jane te paret tane? Perpara se ti jap pergjigje kesaj pyetjeje, dua ta vendos ate ne kontekstin e duhur duke te ftuar ty e kedo qe ti beni nje pyetje te ngjashme retorike vetes: Si ka mundesi, qe ne shqiptaret jemi te fiksuar me "te paret tane"?! Perse nuk degjojme ate grekun, apo ate italianin, apo ate turkun qe te beje te njejten pyetje?! Kjo ka te beje me faktin se populli shqiptar, ndryshe nga popujt e tjere fqinje, ka kaluar pergjate historise transformime te paimagjinueshme. Pushtimi i Arberise nga Osmanet nuk u perjetua thjeshte me nje pushtim te vendit. Arberia ne 5 shekujt e pushtimit osman u transformua fizikisht, demografikisht, shpirterisht. U transformua ne ate pike, sa shqiptari i shekullit te XX kur Perandori Osmane kapitulloi, jo vetem qe nuk trashegonte asgje nga identiteti i atij arberit te mesjetes, por edhe vete kujtesa historike e shqiptareve per mesjeten ishte rafshuar. Nuk kish me Arberi, kish Turqi Evropiane. Nuk kish me identitet epirot/arberor, kish identitet arnavud, identitet i dhene nga goja e Sulltanit. Nuk kish me te pare si Gjergj Kastrioti, te paret e shqiptareve ishin te paret e turqve. Sulltanit i referoheshim si Babe. Te gjithe atyre popujve fqinje qe guxonin te ngrinin krye per te fituar pavaresine nga Porta e Larte u referoheshim si armiq te Islamit e qafira.

Dhe qe te kuptosh se sa e suksesshme ishte politika e osmanllinjve ne tjetersimin e gjithe botes shqiptare, duhet te kuptosh qe viktimat nuk ishin vetem ata shqiptare qe u bene myslimane ne fe, viktimat ishin te gjithe pa perjashtim. Me ka ngelur ne mendje, nje citat i nje prej rilindasve tane me te hershem, Jani Vreto, mikut te Naim Frasherit ne Stamboll. Jani Vreto vinte nga nje familje orthodhokse nga Postenani i Permetit. Ai citohet te kete thene: "Hera e pare qe mesova per historine e Gjergj Kastriotit, ishte kur shkova te mesoj ne gjimnazin grek te Janines, Zosimea Skoli." Politika osmane ndaj shqiptareve, nuk la gjurmet e saj vetem tek popullsia myslimane shqiptare, la gjurmet e veta edhe tek popullsia orthodhokse. Gati te gjithe shqiptaret pa perjashtim humben lidhjen dhe kujtesen e te pareve te tyre.

Pergjigjen pyetjes tende, se kush jane te paret tane, ia dha Rilindja jone Kombetare. Sic te zura ne goje ne nje postim me lart, rilindasve tane iu desh "te ngrinin Gjergj Kastriotin nga varri", pasi pasardhesit e tij e kishin harruar ate. Si e bene rilindasit kete gje? Se pari, para se te rilindnin nje popull ata duhet te rilindnin vete. Rilindasit tane te pare ishin arbereshet ne Itali me Jeronim De Raden. Keta ishin "gjaku i shprishur shqiptar", gjaku qe nuk u prish nga 500 vjetet e pushtimit turk. Keta arbereshe e arvanitas, jane mbartesit e identitetit te te pareve tane. Vete qellimi i ekzistences e ruajtjes se kultures e tradites se tyre, eshte qe tu deshmojne asaj gjysmes se popullit shqiptar qe ngeli nen pushtimin osman se cili eshte identiteti i tyre i humbur i te pareve.

Dhe ne hapat e rilindasve arbereshe, ecen edhe rilindasit shqiptare si vellezerit Frasheri. Kontakti i pare i rilindasve tane me te verteten historike te te pareve tane, ishin bankat e shkolles se gjimnazit grek te Janines. Ky gjimnaz ishte emeruesi i perbashket i gati te gjithe rilindasve tane qe u shkolluan ne te. Ne kete gjimnaz, ata mesonin per historine e te pareve te tyre ne shekuj, mesonin mbi kulturen klasike greke e romake, qe u hapi atyre diapazonin qe te rremonin me tej per te mesuar te verteten historike te popullit te tyre. Gjimnazi grek ishte nje nga dritaret e vetme te dijes qe i kish shpetuar kontrollit osman. Hasja me kete shkendije te se vertetes historike te popullit te tyre, krijoi nje zjarr ne zemrat e rilindasve per te njohur te verteten e plote. Vellezerit Frasheri e prishen gjithe pasurine e tyre dhe e bene libra per te njohur historine e popullit te tyre. Duke qene se njihnin disa gjuhe te huaja, ata studionin me ore te tera jo thjeshte per te marre kulture e dije, por per te rizbuluar te verteten e mohuar per nje kohe kaq te gjate. Dhe kur zbuluan arberit e mesjetes shqiptare ne faqet e historise, Naim Frasheri do t'i perjetesonte ata ne vargje ne vepren e tij per Skenderbeut. Kjo ishte menyra e tij per ti percjelle popullit te tij te verteten. Per ti thene atij: te paret tane nuk jane osmanet, babai yne nuk eshte Sulltani. Te paret tane jane epirotet e babai yne eshte Gjergj Kastrioti qe e priti me lufte dhe mposhti nje perandori te tere osmane per nje cerek shekulli.

Tani vere veten ne fillimet e shekullit te XX, ne pozitat e rilindasve tane:

- Si mund ti drejtohesh nje populli te islamizuar ne nje shkalle te tille, qe te paret tane jane po ata "qafirat" qe sot i tregojme me gisht? Si mund tu kerkosh shqiptareve te islamizuar qe per 500 vjet u kthyen ne ushtare te bindur te Sulltanit, qe te quajne baba nje njeri qe i shpalli lufte te shenjte Sulltanit?!

Rilindasit tane hasen pak mbeshtetje tek shumica myslimane. Ata u detyruan qe te mbeshteteshin gati ekskluzivisht tek kolonite shqiptare ne bote te krijuara nga emigrante te krishtere orthodhokse, te cilat i mbeshteten e botuan keto te verteta te rilindasve. Keto koloni te ngritura ne Rumani, Bullgari, Egjipt u kthyen ne vatrat e para te Rilindjes Kombetare.

Pyetja tjeter qe lind natyrshem eshte: Perse eshte kaq e rendesishme qe shqiptaret te njohin te paret e tyre? Perse rilindasit i dhane kaq shume rendesi figures se Gjergj Kastriotit?

Pergjigjia eshte e thjeshte: Identiteti i te pareve tane provonte historikisht qe shqiptaret nuk ishin turq sic pretendonte Porta e Larte dhe popujt fqinje. Shqiptaret ishin nje popull po aq autokton ne Ballkan sa edhe greket, edhe gjithe popujt e tjere ballkanike. Transformimet fizike e shpirterore qe kishin ndodhur ne ato 5 shekuj mes shqiptareve, e kishin zbehur kete te vertete por nuk e kishin shuar ate. Ky ishte lejtmotivi politik i rilindasve tane, qe mund ta perdornin per te perligjur e gjetur mbeshtetje per kerkesat e tyre per autonomi e pavaresi te vendit nga Porta e Larte, sic bene edhe popujt e tjere fqinje para nesh.

Motivi tjeter i Rilindjes ishte nje nje motiv kulturor. Kur ata krahasonin ate tradite e ate kulture te te pareve tane, me ate traditen e kulturen e prapambetur qe mbeteronte ne vend, ata e kuptonin qe pushtimi osman i vendit mund ti kish bere klasen e bejlereve shqiptare shume te pasur e te pushtetshem, por kjo kish ardhur me nje kosto shume te larte: lenien e vendit ne injorance e analfabetizem te plote, aqsa shqiptaret nuk mund te flisnin e shkruanin dot as gjuhen e nenes se tyre. Nga ky kendveshtrim, rilindja kish per qellim iluminizmin kulturor te shqiptareve duke i nxjerre ata nga hendeku i analfabetizmit dhe prapambetjes kulturore osmane.

Te jesh nje popull autokton nuk do te thote qe te flasesh nje gjuhe tjeter nga fqinjet, apo te mbash nje fe tjeter nga fqinjet. Ky ne fakt eshte argumenti anadollak. Te jesh popull autokton do te thote qe te mbash gjalle fene, traditen, zakonet e atyre brezave qe kane ardhur para nesh. Atehere kur popujt asimilohen ne ate shkalle sa humbin cdo gjurme te kesaj trashegimie e tradite te te pareve, atehere kemi te bejme me krijimin e neo-identiteteve qe jane identitete te reja hibride. Identiti "shqiptar" eshte ne fakt nje neo-identitet, packa se e ve theksin fort tek "identiteti i te pareve". Kete ceshtje do ta trajtoj ne vazhdim ne ndonje dite tjeter.

Albo

[INDRITI]

Indrit,

Nuk qe Dariusi ai që e hapi këtë plagë që dihet edhe nuk dihet në të kaluarën e Hatibit, por unë. Pra e ndjej të nevojshme ta them këtë gjë, pasi Dariusi thjeshtë vazhdoi në atë drejtim, dhe nuk i ven dot faj duke lexuar një shkrim të përkthyer nga Turqishtja, sic po shikojmë tani.

Ju riktheva temes dhe vura re qe dhe ti kishe shkruar dicka por kjo nuk dmth qe duhet ende te zgjateshin fijet, apo te justifikoje sulmet personale.
Kontestova Dariusin pasi me kishte cituar me nje lloj ironie te papranueshme jo se kisha dicka personale me te.
Tani qe te flasim qete e shtruar:
Me sa po kuptoj, Hatibi ka dhene nje interviste per ndonje gazete ose media Turke dhe kjo eshte gjeja me normale ne bote, ashtu si eshte prape po aq normale qe intervisten ta perkthesh ne Shqip.
Deri ketu jemi shume dakort,s'ka arsye as per debat dhe aq per shperthim te ndjenjave patriotike.

Personalisht, sic e kam thënë, komunitetin shqiptar musliman dhe jo identetiten shqiptaromusliman pasi ai idenitetit nuk ekziston tek shumica e popullsisë, e shoh si një aset për kohën që ndodhemi aktualisht, por ky aset mund të ë i tillë, vetëm nëse ky komunitet nuk mundohet të nënshtroj dhe shpërfytyroj të kaluarën e popullit Shqiptar, ashtu sic komunizmi u mundua të impononte identitetin e vet kozmopolit duke shfarosur gjithë elitën intelektuale dhe klerin Katolik, i cili ishte padiskutim një ndër sulmuesit më të ashpër të Enver Hoxhës. Kjo në fakt është politikë e njohur e Vatikanit, pasi edhe misioni i vetë Papa Gjon Palit II ishte shkatërrimi i ideologjisë perverse komuniste.

Tani po e marr nga fundi per ti dhene kuptim edhe fillimit...

Une nuk mund ta di se cili ishte misioni i Papes Gjon Palit as i ketij qe eshte sot, por di qe Papet merren edhe me pune te qiellit te cilat si kuptoj e as me hyjne shume ne pune por ajo qe me hyn ne pune eshte se te gjitha komunitetet Shqiptare kishin kete synim, me forma e demostrime te ndryshme.
Sa per informacion, arsenali i armeve qe dolen nga kishat katolike u vendos nga vete komunistet e s'kishte lidhje me Papen, e as klerin katolik Shqiptar.
E gjitha kjo u be per arsyen e vetme te rrenimit te besimit fetar ne shqiperi.
Duke qene se komuniteti mysliman kishte mazhorancen e asaj kohe, nuk ka dyshim qe ai ishte me i godituri.
Kete e them me nje llogike te thjeshte, nese ne 10 persona 7 ose gjashte jane muslimane e tre a 4 te tjere katolike-ortodikse i bie te kem te drejte ne ate qe them.
Une nuk mund te di planet e Papateve, por di qe kleriket e bashkuar te te gjitha feve ngriten zerin kunder perversitetit Komunist.Ishin bashkevuajtes ne burgjet komuniste, ishin bashkautore ne vargje patriotike, qe godisnin egersine e bishes se eger... Nuk me kujtohen emrat e Klerikeve por po te kerkoj edhe mund te ti gjej kur oficeret e policise se burgut per ti vene ne loje, marrin Kamillafin e Priftit e ja vene ne koke Hafizit dhe me pas marrin Callmen e Hafizit e ja vene priftit ne koke.
I di cilet ishin reagimet?
I thane priftit: Si te duket vetja tani qe u bere Hoxhe?
E kam per nder- pergjigjet ai qe te mbaj ne koke callmen e hafizit qe eshte denuar perjete per te miren e Shqiperise e per besnikerine ndaj Zotit.

Me pas ju kthyen Hafizit:
Si te duket vetja si prift, te pelqen?
Po, me pelqen se e kam vella.

Pra keto jane shembuj qe nuk i solla kot, por qe te kuptosh sesi bashkevuajtesit luftuan per keto identitete. Identitetin Kristian Shqiptar dhe ate Islam Shqiptar te cilet sebashku perbejne ate qe quhet identitet i te gjithe Shqiptareve.
Eshte per te ardhur keq qe ne vitin 2010 kemi tipa qe mendojne se zgjidhja eshte shfarosja e Islamit si fe dhe identitet.
Hafiz Ali Korca nga qelite e erreta te regjimit shpreh deshirat e tij si donte ta shihte ai Shqiperine, dhe ne fund i zhgenjyer nga shteti, por i palodhur nga vuajtja do te shprehej:

Per Shqiperine u perpoqa
Sa flijova jeten time
Nuk tregohet sesa hoqa
Se shteti mi njihte krime.
Analizoje pak me kujdes kete pjese te postit, megjithe ndonje mangesi te mundeshme.

Feja është dicka personale dhe pikë, nuk krijon identitete. Në përgjithësi feja është munduar të bashkoj identitete, por sic e shofim dhe kjo është vërtetuar si me Romakët si me Bizantin, si me kalifatet e ndryshme ajo ka falimentuar sa herë ka funksionuar si dicka imponuese. Jetojmë në kohë shumë kritike, dhe tema që po diskutojmë ka një rëndësi kardinale jo më shumë për komunitetin musliman, se sa me orientimin tonë si shqiptarë. Në një kohë ku ka njerëz radikalë si Anjem Choudary që thonë se "Ne besojmë se Sheriati do zbatohet një ditë dhe në Amerikë dhe se flamuri Islamik do valëvitet mbi shtëpinë e bardhë", nga shqiptari, prej shqiptarit dhe shumë shpejt dhe prej perëndimit do kërkohet një prononcim real se cfarë linje do zgjedhim. Politikisht e kemi zgjedhur me kohë këtë linjë që kulminoi me antarësimin në NATO. Problemi ama qëndron tek një sasi njerëzish të cilët mundohen të prishin ekuilibrin politik dhe shoqëror duke futur hundët si në rastin e Hënorit, si në rastin e Hatibit në marrjen peng të identitetit shqiptarë ose në rastin e Hënorit akoma më keq, të shkatërrimit të këtij identiteti ose denigrimi i tij. Në gazeta fryma e parë përfaqësohet nga Qoset, Jazexhitë, Janullatosat, Hatibat etj, në të dytën nga Vehbirat, Klosat, Hënorat etj. Personazhet dihet kush janë, madje edhe eminencat gri që mshihen pas tyre për interesa personale.

Identitetin e sqaruam besoj, dhe feja eshte dicka personale ne zgjidhje e zbatim, nese flasim per komunitete apo bashkesi, ka te tjera rregulla, ku per mendimin tim vlen te thuhet shprehja "Une kam fene time, ti tenden" . Nderkohe nuk besoj se i duhet ndonje feje te perhapet me dhune,nese e ben Janullatusi apo Bollanoja duke ja vene emrin Arifit-Anastas e bejne se nuk ju duhet nje Ortodoks imagjinar me shume per kishen, por nje minoritar Grek me shume ne listen e tyre mjerane.

Disa Eurodeputetë e kanë thënë troc se Shqipëria nuk futet në Europë pa u c'antarësuar nga Konferenca Islamike. Jemi përballë një kohe shumë të turbullt, dhe askush nuk po kërkon kthim në masë në Krishtërim. Këto po kërkohet kthim në masë në rrenjët tona origjinale, pra një vetëdijësim, në kulturën e debatit, moderimit dhe të shpirtit të pavarur të individit shqiptar.

Bukur e the, e kane thene disa, por ama do te mbeten disa, ose edhe dicka me pak nga kjo.
Nese nuk po kerkohet kthim ne mase ne Krishterim (qe ne fakt po kerkohet me ngulm ne shume poste ne gjithe kete forum edhe ne kete teme e ti s'ke cituar anje qe ti thuash, po dale se i bie qe shumicen e Shqiptareve ti fyejme ne kete forme) atehere cfare konkretisht po kerkohet? Cilet jane rrenjet tona origjinale, ato qe morem nga Osmanet, ato nga Bizanti, apo ato nga Romaket?
Pikerisht ketu filllon debati i pafund.
Eshte e kote qe per hir te antaresimit ne Be te mohojme ate qe jemi, ne fund te fundit Evropa e di mire cilet jemi, nga rrjedhim jo vetem kaq por e di mjaft mire edhe sa dhembe kemi ne goje, sa kemi te hequr, sa te mbushur e sa te nevojshem per tu hequr ende.
Thua do ta haje genjeshtren Evropa po ti themi se jemi 100% te Krishtere?
Nese Evropa publikon tezat laike e respekton fene e te gjitheve atehere nuk duhet te jete pengese, perndryshe lidhja islamike eshte vetem pretekst per te shprehur impaktin e pakenaqesise ndaj nesh.

Shumë më vlerë do kishte Hatibi nëse do citonte se si pikërisht muslimanët Shqiptarë ishin ata që filluan lëvizjet pamvarsuese. Lidhja e Prizrenit është fakt i pamohueshëm se komuniteti musliman kërkonte vetvendosje dhe shkëputje nga Perandoria Osmane.

Kjo gje nuk ishte ne doren e Hatibit sepse nuk ju adresua asnje pyetje per kete, nese do te kish do te bente edhe komentin e rradhes.

Rroli i Perandorisë Otomane ishte në fundin e saj skandaloz nga pikpamja politike e cila lobonte kundër nesh, por luftërat ne e dijmë mirë me cin i kemi bërë. Përse mos e marrim temën në këtë këndvështrim por të imponojmë atë që vetë rilindasit muslimanë luftuan ?!! Ky më duket një shtrëmbërim i panevojshëm i rrjedhave historike, që i hap rrugën vec Hënorëve dhe Qoseve që të shpalosin agjendat e tyre dhe vizionet e tyre për të ardhmen e Shqipërisë.

Besoj se si njëri i Zotit, je deri diku dakort me këto që po them.

Une si njeri i Zotit, se fundja te zotit jemi te gjithe jam dakort, por edhe nuk jam.

Dihet boterisht qe kemi luftuar, me Turqit, me greket me serbet malazezet Bizantin Romaket, Austrohungarezet, Gjermanet Italianet e keshtu pa fund....
Me habit fakti qe vetem pushtimi Osman ju duket me i tmerrshmi, vetem myslimanet tradhetaret, vetem krishterimi si fe e shqiptareve, skenderbeu mbrojtes i Evropes e Krishterimit, ka amoma me tutje?
Evropa qesh me menyren sesi genjejme veten dhe duam ta genjejme ate.
Mbrojtesit e Evropes nuk kane hyre ende ne Evrope dhe pse gjoja jane faktor i mbrojtjes se krishterimit dhe i vete egzistences se tij.

Personalisht, jam shume dakort qe te lexohet historia, kur them histori te merren gjithe burimet e mundeshme qe te sarohet nje here e mire kjo pune qe ka dy dekada te pakten qe na trazon.
Turqit nuk kane qene engjej, por ama as edhe djaj deri ne ate pike qe shpaloset ketu.
Me respekt.

[INDRITI]

Pyetje shume e drejte. Kush jane te paret tane? Perpara se ti jap pergjigje kesaj pyetjeje, dua ta vendos ate ne kontekstin e duhur duke te ftuar ty e kedo qe ti beni nje pyetje te ngjashme retorike vetes: Si ka mundesi, qe ne shqiptaret jemi te fiksuar me "te paret tane"?! Perse nuk degjojme ate grekun, apo ate italianin, apo ate turkun qe te beje te njejten pyetje?! Kjo ka te beje me faktin se populli shqiptar, ndryshe nga popujt e tjere fqinje, ka kaluar pergjate historise transformime te paimagjinueshme. Pushtimi i Arberise nga Osmanet...



Albo

Jo, ore Albo jo...

Pergjigju drejt e sakte ne kontekstin qe e ka bere i zoti pyetjen dhe jo ti gjesh ti pyetjes konkekstin e duhur.

Se pari pushtimi i Arberise nga Osmanet! Kush ishte Mbreti i Arberise asokohe Albo?
Mos valle ishim te pushtuar?

[Seminarist]

Eshte per te ardhur keq per pergjigjen e Albos. Nga fillimi deri ne fund me mangesi.

- pikepyetje ne lidhje me te paret ngrene jo vetem shqiptaret, sic thua ti, POR te gjithe kombet ballkanike, aq me shume greket e pas revolucionit 1821.

- i vetmi ndryshim ne tjetersimin e shqiptareve otomane ne lidhje me ata paraotomane ishte kulturor-fetar, nga ai kristian ne ate mulsiman. Pra, me otomanet shqiptaret filluan te kultivoheshin ne tjeter trajte kulturore (muslimane). Patjeter qe ky eshte ndryshim i madh, por nuk mund te thuhet se eshte zhberje.
Por ndryshime kulturore fetare shqiptaret kane njohur edhe ne periudhen para-otomane, brendaperbrenda botes kristiane, ndryshime qe ishin jo me pak tronditese. Psh, nga sfera kulturore latine e 8 shekujve te pare, gradualisht hyri sfera greke bizantine pas shek.8. Nderkohe kemi nderhyrjet sllave po te kesaj periudhe, serbe, por shume me shume bullgare. Pra, kemi kater pole: ai latin katolik dhe ai grek, bullgar e serb ortodoks lindor.
Ne fund te fundit, islami nuk ishte ndryshim aq rrenjesor, a thua se shqiptaret u bene budiste e hinduiste. Islami eshte nje fe po ashtu me trajta biblike dhe mbeshtetej ne mentalitetin fetar e politik bizantin. Mos protestantizmi qe tjetersoi europen nuk eshte thuasje i te njejtit nivel? Te lejme pastaj dukurite ateiste te Europes!!!

Psh, po te lexosh Celebiun ne shek.17, ai ka te njejtat bindje ne lidhje me origjinen armene kaukaziane te arnauteve me papen Piu II qe mbeshteti Skenderbeun ne lufte kundra turqve. Koncepti i Sulltanit babe eshte derivat i atij te babes perandor te Kostandinopojes. Turqia evropiane, si mohim i Arbersie, ishte vazhdim i bizantit ne ballkanin perendimor kundrejt formacioneve kundershtare katolike-albane.
Skenderbeu ishte mohuar si i parendesishem tek otomanet, sikurse si heretik tek ortodokset otomane.
Identiteti turk (osman) i arnauteve i njejte me identitetin romaiei (grek-bizantin) te meparshem.
Vete termi turkalvani per shqiptaret muslimane sherben per te kuptuar dobiprurjen me ose pa dashje te islamit ne identitetin modern shqiptar, sepse ortodokset quheshin automatikisht greke. Kishte arritur nje faze qe, qe te quheshe shqiptar, duhej te ishe musliman.
Identiteti shqiptar nder ortodokset u be via laicizmit iluminist e jo via doktrines kishtare.Po ti hedhesh nje sy shkrimeve, qe i gjen edhe ne internet, te autoreve te ndryshem ortodokse ne lidhje me iluminizmin, do e shohesh se sa per kundershtare te ortodoksise e mbajne. Me fjale te tjera, ndergjegjesimi shqiptar i ortodokseve me baze logjiken iluministe ishte nje dukuri anti-ortodokse.

Baza e rilindjes kombetare pra ishte LAICIZMI iluminist europian, keshtu qe Skenderbeu u riformatua si figure laike. Vec kesaj Shqiperia u krijua me idene e te qenit nje shtet musliman, e pare ne kontekstin laik te kohes, e aspak si shtet qe me shprese me vone te rikthehej ne origjinat kristiane.

[Qyfyre]

Pyetje shume e drejte. Kush jane te paret tane? Perpara se ti jap pergjigje kesaj pyetjeje, dua ta vendos ate ne kontekstin e duhur duke te ftuar ty e kedo qe ti beni nje pyetje te ngjashme retorike vetes: Si ka mundesi, qe ne shqiptaret jemi te fiksuar me "te paret tane"?! Perse nuk degjojme ate grekun, apo ate italianin, apo ate turkun qe te beje te njejten pyetje?! Kjo ka te beje me faktin se populli shqiptar, ndryshe nga popujt e tjere fqinje, ka kaluar pergjate historise transformime te paimagjinueshme. Pushtimi i Arberise nga Osmanet nuk u perjetua thjeshte me nje pushtim te vendit. Arberia ne 5 shekujt e pushtimit osman u transformua fizikisht, demografikisht, shpirterisht. U transformua ne ate pike, sa shqiptari i shekullit te XX kur Perandori Osmane kapitulloi, jo vetem qe nuk trashegonte asgje nga identiteti i atij arberit te mesjetes, por edhe vete kujtesa historike e shqiptareve per mesjeten ishte rafshuar. Nuk kish me Arberi, kish Turqi Evropiane. Nuk kish me identitet epirot/arberor, kish identitet arnavud, identitet i dhene nga goja e Sulltanit. Nuk kish me te pare si Gjergj Kastrioti, te paret e shqiptareve ishin te paret e turqve. Sulltanit i referoheshim si Babe. Te gjithe atyre popujve fqinje qe guxonin te ngrinin krye per te fituar pavaresine nga Porta e Larte u referoheshim si armiq te Islamit e qafira.

Dhe qe te kuptosh se sa e suksesshme ishte politika e osmanllinjve ne tjetersimin e gjithe botes shqiptare, duhet te kuptosh qe viktimat nuk ishin vetem ata shqiptare qe u bene myslimane ne fe, viktimat ishin te gjithe pa perjashtim. Me ka ngelur ne mendje, nje citat i nje prej rilindasve tane me te hershem, Jani Vreto, mikut te Naim Frasherit ne Stamboll. Jani Vreto vinte nga nje familje orthodhokse nga Postenani i Permetit. Ai citohet te kete thene: "Hera e pare qe mesova per historine e Gjergj Kastriotit, ishte kur shkova te mesoj ne gjimnazin grek te Janines, Zosimea Skoli." Politika osmane ndaj shqiptareve, nuk la gjurmet e saj vetem tek popullsia myslimane shqiptare, la gjurmet e veta edhe tek popullsia orthodhokse. Gati te gjithe shqiptaret pa perjashtim humben lidhjen dhe kujtesen e te pareve te tyre.

Pergjigjen pyetjes tende, se kush jane te paret tane, ia dha Rilindja jone Kombetare. Sic te zura ne goje ne nje postim me lart, rilindasve tane iu desh "te ngrinin Gjergj Kastriotin nga varri", pasi pasardhesit e tij e kishin harruar ate. Si e bene rilindasit kete gje? Se pari, para se te rilindnin nje popull ata duhet te rilindnin vete. Rilindasit tane te pare ishin arbereshet ne Itali me Jeronim De Raden. Kisha ishin "gjaku i shprishur shqiptar", gjaku qe nuk u prish nga 500 vjetet e pushtimit turk. Keta arbereshe e arvanitas, jane mbartesit e identitetit te te pareve tane. Vete qellimi i ekzistences e ruajtjes se kultures e tradites se tyre, eshte qe tu deshmojne asaj gjysmes se popullit shqiptar qe ngeli nen pushtimin osman se cili eshte identiteti i tyre i humbur i te pareve.

Dhe ne hapat e rilindasve arbereshe, ecen edhe rilindasit shqiptare si vellezerit Frasheri. Kontakti i pare i rilindasve tane me te verteten historike te te pareve tane, ishin bankat e shkolles se gjimnazit grek te Janines. Ky gjimnaz ishte emeruesi i perbashket i gati te gjithe rilindasve tane qe u shkolluan ne te. Ne kete gjimnaz, ata mesonin per historine e te pareve te tyre ne shekuj, mesonin mbi kulturen klasike greke e romake, qe u hapi atyre diapazonin qe te rremonin me tej per te mesuar te verteten historike te popullit te tyre. Gjimnazi grek ishte nje nga dritaret e vetme te dijes qe i kish shpetuar kontrollit osman. Hasja me kete shkendije te se vertetes historike te popullit te tyre, krijoi nje zjarr ne zemrat e rilindasve per te njohur te verteten e plote. Vellezerit Frasheri e prishen gjithe pasurine e tyre dhe e bene libra per te njohur historine e popullit te tyre. Duke qene se njihnin disa gjuhe te huaja, ata studionin me ore te tera jo thjeshte per te marre kulture e dije, por per te rizbuluar te verteten e mohuar per nje kohe kaq te gjate. Dhe kur zbuluan arberit e mesjetes shqiptare ne faqet e historise, Naim Frasheri do t'i perjetesonte ata ne vargje ne vepren e tij per Skenderbeut. Kjo ishte menyra e tij per ti percjelle popullit te tij te verteten. Per ti thene atij: te paret tane nuk jane osmanet, babai yne nuk eshte Sulltani. Te paret tane jane epirotet e babai yne eshte Gjergj Kastrioti qe e priti me lufte dhe mposhti nje perandori te tere osmane per nje cerek shekulli.

Tani vere veten ne fillimet e shekullit te XX, ne pozitat e rilindasve tane:

- Si mund ti drejtohesh nje populli te islamizuar ne nje shkalle te tille, qe te paret tane jane po ata "qafirat" qe sot i tregojme me gisht? Si mund tu kerkosh shqiptareve te islamizuar qe per 500 vjet u kthyen ne ushtare te bindur te Sulltanit, qe te quajne baba nje njeri qe i shpalli lufte te shenjte Sulltanit?!

Rilindasit tane hasen pak mbeshtetje tek shumica myslimane. Ata u detyruan qe te mbeshteteshin gati ekskluzivisht tek kolonite shqiptare ne bote te krijuara nga emigrante te krishtere orthodhokse, te cilat i mbeshteten e botuan keto te verteta te rilindasve. Keto koloni te ngritura ne Rumani, Bullgari, Egjipt u kthyen ne vatrat e para te Rilindjes Kombetare.

Pyetja tjeter qe lind natyrshem eshte: Perse eshte kaq e rendesishme qe shqiptaret te njohin te paret e tyre? Perse rilindasit i dhane kaq shume rendesi figures se Gjergj Kastriotit?

Pergjigjia eshte e thjeshte: Identiteti i te pareve tane provonte historikisht qe shqiptaret nuk ishin turq sic pretendonte Porta e Larte dhe popujt fqinje. Shqiptaret ishin nje popull po aq autokton ne Ballkan sa edhe greket, edhe gjithe popujt e tjere ballkanike. Transformimet fizike e shpirterore qe kishin ndodhur ne ato 5 shekuj mes shqiptareve, e kishin zbehur kete te vertete por nuk e kishin shuar ate. Ky ishte lejtmotivi politik i rilindasve tane, qe mund ta perdornin per te perligjur e gjetur mbeshtetje per kerkesat e tyre per autonomi e pavaresi te vendit nga Porta e Larte, sic bene edhe popujt e tjere fqinje para nesh.

Motivi tjeter i Rilindjes ishte nje nje motiv kulturor. Kur ata krahasonin ate tradite e ate kulture te te pareve tane, me ate traditen e kulturen e prapambetur qe mbeteronte ne vend, ata e kuptonin qe pushtimi osman i vendit mund ti kish bere klasen e bejlereve shqiptare shume te pasur e te pushtetshem, por kjo kish ardhur me nje kosto shume te larte: lenien e vendit ne injorance e analfabetizem te plote, aqsa shqiptaret nuk mund te flisnin e shkruanin dot as gjuhen e nenes se tyre. Nga ky kendveshtrim, rilindja kish per qellim iluminizmin kulturor te shqiptareve duke i nxjerre ata nga hendeku i analfabetizmit dhe prapambetjes kulturore osmane.

Te jesh nje popull autokton nuk do te thote qe te flasesh nje gjuhe tjeter nga fqinjet, apo te mbash nje fe tjeter nga fqinjet. Ky ne fakt eshte argumenti anadollak. Te jesh popull autokton do te thote qe te mbash gjalle fene, traditen, zakonet e atyre brezave qe kane ardhur para nesh. Atehere kur popujt asimilohen ne ate shkalle sa humbin cdo gjurme te kesaj trashegimie e tradite te te pareve, atehere kemi te bejme me krijimin e neo-identiteteve qe jane identitete te reja hibride. Identiti "shqiptar" eshte ne fakt nje neo-identitet, packa se e ve theksin fort tek "identiteti i te pareve". Kete ceshtje do ta trajtoj ne vazhdim ne ndonje dite tjeter.

Albo

O Albo ti nisesh gabim dhe pastaj shkruan tre faqe shkrim duke shpjeguar gjera qe nuk kane shume rendesi. Ti pretendon se po sqaron se kush jane "te paret" tane qe ne duhet te ndjekim, por ama e fillon historine nga viti 1900, sikur ne jemi Amerika qe u krijua para ca shekujsh.

Ne ore Albo kemi qene aty para se te vinte feja ortodokse, katolike e myslimane bashke. Te mbash gjalle fene qe na dhane te huajt, nuk ka lidhje fare me ruajtjen e identitetit. Pse qenka ruajtja e ortodoksise qe na dhane te huajt e rendesishme per identitetin, por nuk qenka ruajtja e myslimanizmit qe na e dhane ca te huaj te tjere?

Ti thua "Perse nuk degjojme ate grekun, apo ate italianin, apo ate turkun qe te beje te njejten pyetje?! Kjo ka te beje me faktin se populli shqiptar, ndryshe nga popujt e tjere fqinje, ka kaluar pergjate historise transformime te paimagjinueshme." E pra ti zgjedh nje nga keto ndryshime te paimagjinueshme dhe aty fillon historine shqiptare dhe i quan ata "te pare".

Mbase myslimanet qe ishin shumice donin qe te ishim pjese e Turqise. Por nese do ishin te pushtuar nga Greqia, mbase dhe ortodokset, po te ishin shumice do te donin te ishin pjese e saj.

Te jesh popull autokton do te thote qe te mbash gjalle gjuhen, traditen, zakonet e atyre brezave qe kane ardhur para nesh. Ama te gjithe brezave, jo vetem 5-6 breza qe preferon ti.

Dhe sa per luften qe kane bere fetaret e cdo feje, besoj se mund te gjesh atdhetare myslimane plot, mbase ndonje mysliman ketu te sjell ndonje liste te gjate se une ne fakt nuk jam marre shume me fene e heronjve e atdhetareve shqiptare, se thjesht me interesonte qe ishin shqiptare, jo te ciles fe ishin, apo nese ishin te pafe.

[Qyfyre]

Sikur ta lexoje të gjithë postimin tim nuk do arrije në atë përfundim që arrite. Nuk po them të lexosh cdo postim timin, që nuk do gjesh fare asnjë llaf për Katolikët. Ndoshta ky është postimi im i parë që e përmend këtë komunitet! Në përgjithësi nuk i jap askujt llogari, se nuk kam ofenduar askënd me postimin tim, nëse do debat mund të bëjme debat, por të më citosh sipas qejfit pa lexuar nga fillimi deri në fund të paktën postimin tim është e papranueshme dhe kundërproduktive. Nese ti ke problem me fenë e dikujt ky ësht problem i yt. Un nuk kam asnjë problem me fenë e Albos, as me fenë e Indritit apo të Hatibit. Un kam problem kur dikush mundohet të infektoj me marrina identitetin e pavarur dhe të lirë shqiptar. Besoj këtu biem dakort që të dy dhe e shoh të paarsyeshme që ju të merrni citime jashtë kontekstit.

Pashe qe fillove te flisje per Zogun me pas dhe nuk lexova me, por i qenke kthyer prap Enverit. Megjithate duket se cilat mekate te Enverit te kane djegur paksa me shume.

Une psh. s'do thosha qe Enveri nuk la futbollin te ecte perpara, dhe gjithashtu ka vrare mijera vete.

[Qyfyre]

i vetmi ndryshim ne tjetersimin e shqiptareve otomane ne lidhje me ata paraotomane ishte kulturor-fetar, nga ai kristian ne ate mulsiman. Pra, me otomanet shqiptaret filluan te kultivoheshin ne tjeter trajte kulturore (muslimane). Patjeter qe ky eshte ndryshim i madh, por nuk mund te thuhet se eshte zhberje.
Por ndryshime kulturore fetare shqiptaret kane njohur edhe ne periudhen para-otomane, brendaperbrenda botes kristiane, ndryshime qe ishin jo me pak tronditese. Psh, nga sfera kulturore latine e 8 shekujve te pare, gradualisht hyri sfera greke bizantine pas shek.8. Nderkohe kemi nderhyrjet sllave po te kesaj periudhe, serbe, por shume me shume bullgare. Pra, kemi kater pole: ai latin katolik dhe ai grek, bullgar e serb ortodoks lindor.
Ne fund te fundit, islami nuk ishte ndryshim aq rrenjesor, a thua se shqiptaret u bene budiste e hinduiste. Islami eshte nje fe po ashtu me trajta biblike dhe mbeshtetej ne mentalitetin fetar e politik bizantin. Mos protestantizmi qe tjetersoi europen nuk eshte thuasje i te njejtit nivel? Te lejme pastaj dukurite ateiste te Europes!!!

Ne fakt ketu jam me shume dakort me Albon, se pushtimi osman ka pasur nje efekt shume negativ ne ecurine e popullit tone. Nuk ishte ndryshimi i fese qe ishte problemi me i madh, por ngelem ne vend si popull per 500 vjet.

Ka pasur dhe ndryshime te shumta ne zakone e ne menyren e jeteses se normalisht qe te jesh nen turkun 500 vjet, dhe sikur pa dhune fare te kishin kaluar ato vjet, prap do marresh dicka nga turku.

Pushtimi turk ka qene fatkeqesia me e madhe besoj ne historine tone. Por ajo qe jam ne kundershtim me Albon eshte se ai e fillon historine shqiptare dhe identitetin tone pikerisht aty, pra te paret tane ishin vetem ata qe u pushtuan nga turku.

[Albo]

Se pari pushtimi i Arberise nga Osmanet! Kush ishte Mbreti i Arberise asokohe Albo?
Mos valle ishim te pushtuar?

Po te kesh patur fatin te lexosh amanetin e Joan Muzakes, lene djemve te tij ne Itali ne 1515, e kupton se kush ishin zoter te Arberise. Arberia nuk kish nje zot por zoterohej nga familjet fisnike vendase qe njiheshi si "Dhespote te Epirit", titull qe ua kish dhene perandori bizantin. Keto familje ishin zoter te territoreve te vendit dhe te popullsise qe jetonin ne to. Duke u dhene ate titull, perandori u njihte atyre autonomine: te drejten per tu veteqeverisur dhe disa privilegje te tjera ne raport me Konstandinopojen.

Amanetin e gjen ne forum ne anglisht:

http://www.forumishqiptar.com/showthread.php?t=41100

Ne ore Albo kemi qene aty para se te vinte feja ortodokse, katolike e myslimane bashke. Te mbash gjalle fene qe na dhane te huajt, nuk ka lidhje fare me ruajtjen e identitetit. Pse qenka ruajtja e ortodoksise qe na dhane te huajt e rendesishme per identitetin, por nuk qenka ruajtja e myslimanizmit qe na e dhane ca te huaj te tjere?

Nje tjeter pyetje e drejte qe duhet sqaruar. Ti po pyet: Perse rilindasit tane zgjodhen pikerisht identitetin epirot te mesjetes, e jo nje identitet me para apo me pas ne kohe? Perse nuk zgjodhen le te themi identitetin "ilir" apo "identitetin pagan", apo identitetin e njeriut prehistorik?

Sic ta shpjegova me lart, qe ti akoma nuk e ke kuptuar, identitetin epirot nuk e zgjodhi Albo t'ia veshi kombit shqiptar, e zgjodhen rilindasit tane. Duke qene se ju nuk e merrni mundimin qe te studioni epoken tone te rilindjes, pasi ju duket e parendesishme, kjo ju shtyn te mendoni ne menyre te gabuar se identitetin po e shpik Albo e filani fisteku. Albo e trashegon kete identitet nga rilindasit tane.

Pse rilindasit zgjodhen pikerisht identitetin mesjetar epirot/arberor per te ngritur nje identitet kombetar?

Se pari, duhet te kuptoni qe nocioni "komb" mes shqiptareve dhe mbare popujt ballkanike eshte i huaj dhe i ri. Per shekuj e mijevjecare, keta popuj jane mesuar me identitetin e tyre krahinor, fetar, perandorak. Nga keto identitete, identiteti fetar ishte me i fuqishmi, pastaj vinte ai krahinor, pastaj vinte ai perandorak. Identiteti perandorak ishte me shume si nje identitet politik e administrativ, qe vendasit e respektonin per aq kohe sa perandoret e kohes i linin te qete te levronin lirine dhe autonomine e tyre ne krahinat ku banonin.

Nocioni komb eshte importuar ne Ballkan nga Evropa Perendimore dhe si nevoje e mbushjes se nje vakumi te krijuar nga degjenerimi gradual i kontrollit e pushtetit te perandorise se fundit osmane. Pra popujt ballkanike i kthyen syte nga idete kombformuese si nevoje per tu shkeputur nga pushtimi osman, dhe per te ngritur shtetet e tyre te pavarura. Te paret e arriten me sukses serbet, shembullin e tyre e ndoqen greket me vone, pastaj bullgaret, maqedonet dhe te fundit fare ishin shqiptaret. Ne fakt, historia na meson, se ndryshe nga fqinjet, populli shqiptar nuk ndoqi te njejten rruge per shpalljen e pavaresise: ndryshe nga fqinjet qe bene lufte te armatosur per te cliruar vendin, shqiptaret qendruan nen ombrellen e perandorise osmane deri ne momentin e fundit te kapitullit te kontrollit te saj ne Ballkan, kur ushtrite e shteteve fqinje i vune garnizonet ushtarake ne ballkan perpara. Ne kushte te tilla, patriote vizionare si Ismail Bej Vlora, nxituan qe te shpallnin pavaresine ne Vlore, per tu thene fuqive te medha dhe fqinjeve: Edhe ne jemi nje popull autokton qe duam te jetojme te pavarur si fqinjet, nuk jemi Turqi Evropiane.

Rilindasit zgjodhen identitetin epirot te te pareve tane per shume arsye qe une po ti rendis me poshte:

- Ishte hera e pare ne historine e ketij populli, qe fisnikeria vendase u ngrit mbi interesat e ngushta bajraktare, per te luftuar te bashkuar ne lufte ndaj nje pushtuesi. Ishte hera e pare qe lufta nuk behej as per llogari te perandoreve dhe ushtrive te tjera te huaja, lufta behej ne mbrojtje te identitetit epirot te ngritur ne liri. Ne mbrojtje te fese se krishtere orthodhokse, ne mbrojtje te tradites shekullore, ne mbrojtje te se drejtes zakonore per te qene te pavarur nga perandoria e re osmane.

- Ishte hera e pare ne histori, qe lufta veteflijuese e shqiptareve, cuditi mbare boten. Fakti qe gjeografikisht shqiptaret jetonin ne kerthizen e dy qyteterimeve te medha greke dhe romake, ishte nje bekim dhe nje mallkim ne te njejten kohe. Ishte nje bekim pasi shqiptaret hasen dhe e levruan kete kulture qe ne gjenezen e tyre, ishin pjese e pandare e saj. Ishte mallkim pasi gjithe kontributi i shqiptareve ne kete qyteterime, asnjehere nuk nxirrte ne pah sa duhet per boten e gjere identitetin dhe vlerat traditore te krahines prej keta njerez kishin dale. Me luften qe epirotet bene kunder osmaneve, mbare bota e mesoi me librin e Barletit qe eshte nje Zot i Arberise e Maqedonise me emrin Gjergj Kastrioti - Skenderbeu.

- Duke qene se asimilimi osman mes shqiptareve kish arritur ne ate shkalle sa kish transformuar 2/3 e popullsise shqiptare, pengesa me e madhe per rilindjen shqiptare ishte pikerisht identiteti osman qe njerezit kishin pushtuar ne ato 500 vjet. Rilindasit nuk mund te ngrinin dot identitetin shqiptar duke perqafuar identitetin osman. Po ta benin kete gje, atehere vetem sa do te provonin pretendimet e popujve te pavarur fqinje qe shqiptaret nuk jane nje popull autokton por osmane te instaluar e mbetur ne ate vend nga koha e Perandorise Osmane. Ne te njejten kohe, rilindasit nuk mund te zgjidhnin nje identitet te ri ndryshe nga ai osman, te krijuar nga hici e ne ajer. Nuk mund te riktheheshin ne identitetin ilir kur ne Shqiperi nuk kish me banore qe njiheshin si te tille. Nuk mund te ktheheshin ne identitetin pagan, kur ne Shqiperi nuk gjen me pagane. Ata duhet te zgjidhnin midis tradites se krishtere dhe asaj osmane. Ata zgjodhen traditen e krishtere orthodhokse, pasi ata fisniket e mesjetes mbanin kete besim e tradite, kete e deshmonin edhe arbereshet e arvanitasit e mbijetuar ne Greqi. Por mbi te gjitha, zgjodhen kete tradite pasi edhe pas 500 vjetesh pushtimi osman, 18% e gjithe popullsise shqiptare ne ato kater vilajete osmane i perkiste besimit e tradites orthodhokse. Pra ishte ruajtur vazhdimesia breznore e zakonore e kesaj tradite deri ne ditet tona.

- Arsyeja tjeter perse rilindasit zgjodhen identitetin epirot kish te bente me argumentin e autoktonise se popullsise shqiptare. Ishte njera ane e medaljes te thoshe qe "nuk jemi osmanllinj", por ishte gje tjeter te provoje qe ishe autokton ne kete vend. Dhe zgjedhja e identitetit epirot, zgjedhja e flamujve e simboleve te tyre, kish per qellim qe tu tregonte fqinjeve dhe mbi te gjitha botes: edhe ne jemi nje popull autokton si ju, edhe ne ndajme te njejten tradite e trashegimi si ju, edhe ne kemi shqiptare qe i perkasin besimit orthodhoks si ju, pavaresisht se ata mund te jene te vegjel ne numer dhe shumica eshte myslimane. Prezenca e minoritetit te krishtere orthodhoks ne vend ishte e rendesishme jo vetem per te provuar me prova te gjalla vazhdimesine e tradites per boten, por ne te njejten kohe rrezonte edhe pretendimet e Sulltanit, edhe pretendimet e popujve fqinje qe shqiptaret jane turq.

- Arsyeja tjeter kish te bente me faktin se komuniteti orthodhoks ne vend nxorri nga gjiri i tij shume rilindas, te ciles iu bashkuan kesaj levizje dhe i dhane asaj nje ndihme te madhe. Arsyeja per kete ishte e thjeshte dhe praktike: i krishteri orthodhoks apo katolik shqiptar ishte me i prirur per te punuar e ndertuar nje identit te ri te pavarur, se sa ai shqiptari mysliman. I krishteri orthodhoks e katolik nuk humbiste asgje nga shkeputja nga Perandoria Osmane, kurse ai beu mysliman e kish te lidhur gjithe pasurine e pushtetin e tij ne menyre te pazgjidhshme me fatin e Perandorise Osmane. Nese Perandoria Osmane binte, bashke me te binte edhe pasuria e pushteti i tij. Dhe detyrimisht, duke ndjekur kete llogjike te thjeshte interesash, te paket ishin bejleret me origjine shqiptare qe e pane me sy te mire levizjen e rilindjes kombetare dhe ate per pavaresi me vone.

Do ta trajtoj dilemen e "identitetit shqiptar" apo "identitetit te te pareve" me vone.

Albo

[Uriel]

Nuk më intereson edhe një herë këndvështrimi yt Austriak a Gjerman apo dhe Malazes se boll kemi ato Grekë e Serbë, tani edhe ju të tjerët kemi mangut. Mua më intereson këndvështrimi shqiptar. Un nuk vishem bukur dhe shkruaj rrockëlliqe që janë politikisht korrekte që të dukem bukur në syrin e "të huajve" sic bëjnë karrierë disa jashtëqitje në shqipëri. Unë shkruaj për popullin tim, dhe ti mesaduket nuk je pjestar i këtij populli, kështu që pjesmarrja jote në këtë temë që ka të bëj me cështjen kombëtare është megjithmend e habitshme, sidomos kur kjo vjen pa asnjë referencë të saktë dhe me interpretime të njëanëshme të historisë. Për opinionista kemi boll në forum, kemi nëvojë për pak mish, dhe jo dërrasa të kalbura. Megjithatë kjo që thua ti është një shtrëmbërim i cili rrjedh natyrshëm nga propozimi pervers se nuk ka identitet shqiptar sic e pohon më poshtë. Me këtë logjikë edhe Himara na qënka joShqiptare pasi Spiro Milo luftonte kundra forcave të Frashërit dhe Qemalit pas pavarësisë, edhe Mirdita kërkonte pavarësi në kohët e lëvizjeve për bashkim. Mirëpo kjo streson vec faktin se si në kohën e Pellazgëve si në kohën e Grekëve si në kohën e Arbërve si në periudhën post-Otomane, mendësia e pavarur e shqiptarit si individ ka mbizotëruar. Këtë e paska thënë Baptisti më sipër në mënyrë të përkryer se identiteti i lartë prodhon deomos këtë lokalizëm ekstrem vetvendosës. Dhe në fakt nuk mund të shpjegohet ndryshe që regjimi më i egër komunist u vendos në Shqipëri dhe jo në Jugosllavi, pasi ajo që duhej të kontrollohej është pikërisht shpirti i lirë dhe identiteti i shqiptarit dhe jo identiteti i popujve shka të cilët deri para pak dekadash hiqeshin si Ilirë dhe bota i dërrmoi me pretendimet e tyre absurde. Me kënd kujton se talleni ju zotëri ? Me Shqiptarët ? Kujton megjithëmend ti se edhe në kohën kur informacioni është i lirë dhe nuk na presin më kokat sic na bënin më parë, na mallkonin se flisnim gjuhën e etërve tanë, nuk na masakrojnë për bindjet tona se mund të tallesh me ne ? Statutet Shqiptare ishin krejt të vecanta nga ato të Europës pasi në to kishin elementin Kanunor brënda, njësoj si Bushido Japoneze apo edhe ana interpretative e Talmudit Hebre. Aplikimi i këtij elementi laik me rrënjë pagane i popullit tonë u bë dhe shkak i c'kishërimit të Lekë(lex) Dukagjinit, një njëri që sot e kësaj dite kujtohet në Shqipëri me reverencë të madhe në qarqet që marrin pak vesh nga alfa e legjislaturave. Frika juaj edhe një herë është e justifikueshme, pasi sic ndodhi në Drisht, Tivar e Durrës e jo më kot të solla ato paragrafe, mund të ndodhi në cdo moment me të huajtë e rinj që komandojnë politikën dhe bizneset sot në Shqipëri.



Identiteti e para punës është dicka që formohet që në lindje zotëri nëse je njëri dhe jo kafshë kuptohet. Arbëreshët, dhe fakti se ata shkruanin që kur mbërritën atje me krenari për origjinat e tyre nga tokat Arbërore nga Morea e deri në Pazar të Ri dhe sot e kësaj dite flasin akoma gjuhën shqiptare dhe kanë po ato zakone është një "living proof" i identitetit të pathyeshëm shqiptar. Që në djep njëriu merr formimin, karakterin, doket dhe zakonet që do të jenë me të për gjithë ën. Të flasësh se nuk ka identitet shqiptar, është njësoj si të thuash që nuk ka patur shqiptarë, por burimet edhe një herë thonë tjetër gjë komplet.

Un nuk mund të të vlerësoj ty për një kurajo që ti kërkon të vlerësohesh në këtë pohim ose mohim pervers, pasi kjo është dicka thjeshtë e pavërtetë. Njëriu i ri kozmopolit "ballkanik" që ti përfaqëson është histori e vjetër që shqiptarit i është ngulitur mirë në kokë se ku shpie. Ti je ai që mbron identitetin inekzistent Malazes dhe mohon atë Shqipar, nuk do më tepër koment kjo jashtëqitje e fundit.

Disa konsiderata për citimin jashtë konteksti: postimi im ka 2904 fjalë, nga të cilat 1343 janë citime dhe 23 janë citimet e tua. Për ta vënë në perspektivë, 46% e postimit tim është citim, dhe ti ke cituar 0.8% të postimit origjinal ose 1.7% të citimeve. E kupton se sa komik po bëhesh ? Por kemi nevojë për njerëz si ju, kemi nevojë sepse Shqiptari, me gjeneratat që po jetojnë në liri e stabilitet, që po pasurohen, edhe ata katundarë në krye po e kuptojnë se nuk ecet gjëkundi vjedhur dhe duke mbështetur struktura mafioze të huaja. Po e kuptojnë se prosperiteti real i një kombi nuk lidhet me të folurën korrekte politike, as me të kaluarën e hidhur Osmane sic e kanë kuptuar dhe rilindasit tanë, por prosperiteti arrihet vec me mësimin e historisë tonë të mohuar. Problemi që kanë shqiptarët sot(shumica e tyre) nuk është për ekzistencë, as ndonjë krizë ekonomike dhe as krizë identiteti sic duan ta paraqesin disa si Hatibi, Jasexhiu, ju etj, është thjeshtë problem organizativ tek një sërë masash njerëzish, i natyrshëm ky nga 500 vjet errësirë dhe 50 vjet komunizëm me ngjyra sllave.

Të flasësh për realitetin është e drejtë. Historia i nderuar nuk bëhet me gjykime, por me fakte, ngjarje, njerëz. Dëshmohet diçka, sqarohet një moment, përshkruhet një personazh, ashtu siç ishin ose përafërsisht. Në momentin që kjo nuk ndodh, nuk ka më histori, ka vetëm gjykim i cili (për me tepër) është personal në këtë rast, sepse nuk po citon njeri. Gjykimi mund të jetë objektiv, i paanshëm, shumë i vlefshëm, por mbetet gjykim ndaj asaj që vëzhgohet. Historia nuk vëzhgohet për t'u gjykuar, përcillet dhe pasqyrohet. Mbush një enë boshe me të kaluarën e ndodhur ose imagjinare. Në shkrimet e tua me ngjyra historike, siç pretendon ti, përshkruan në mënyrë ideore, më tepër do të thoja emotive, që është edhe më larg historisë. I nisur nga një ide fikse, nga palëvizshmëria e saj, tenton të shpjegosh, jo vetëm, por edhe të kritikosh për subjektivizëm. Detyra e historianit është ajo e rindërtuesit të rrjedhës së ngjarjeve, qartësimin e kompleksiteit të tyre, lidhjen e fakteve me njëri-tjetrin dhe ndikimin tek ajo çka përcillet: ajo çka ti bën është nje pikënisje historike e rindërtuar sipas një ideje-model e gjykuar nga ti e vlefshme, pra edhe nëse ka fakte, nisesh nga bindja dhe gjykimi jo nga fakti. Më e keqja është se kushdo që nuk është konform këtij gjykimi, është antishqiptar, i pa tru, etj. Në histori kundërshtohet me fakte jo me gjykime. Ideja që ti vetëm gjykon dhe nuk ''bën'' histori, pra nuk e shikon atë nga jashtë siç duhet, forcohet më tej jo vetëm nga mënyra se si i gjykon ngjarjet që madhëron, por edhe sjellja ndaj atyre që të kundershtojnë. Dhe për këto dy arsye, dhe për bindjen që historia kërkon njohës dhe njohje, duhej lënë jashtë. Kjo që shkruan ti është ''histori stadiumi''. Të paktën të dalloj historinë nga emocionet e kam mësuar, se ta imponojnë kur e studjon.

Ti rikthehemi subjektit që po diskutonim. Të bëra dy pyetje, si paranteza me statutin e Drishtit dhe interpretimin rreth identitetit që pretendoje. Nuk mora kurrfarë përgjigjeje. Nuk është se prisja ndonjë të tillë, sepse ishin pytetje retorike, që direkt dhe indirekt hidhnin poshtë 2904 fjalët që postimi jot përmbante, veçanërisht pjesën e klimaksit që fliste rreth identitetit të hekurt. Dhe mungesa e ''hekurit'' tek ky identitet fantazëm nuk vërtetohet vetëm nga sjellja e drishtjotëve ndaj Skënderbeut, por edhe nga letërsia e hershme shqiptare. Tek vepra e Buzukut "Meshari" që dallohet qartë qëllimi fetar, gjuha shërben si mjet dhe jo si identifikim. Vepra përmban meshë, dhjetra urata, komente të lutjeve, pjesëza biblike dhe 27 psalme. Tema këto që nga kundër-reforma toleroheshin në mënyrë "vulgare", siç pohojnë Ashta dhe Çabej. E gjithë letërsia italiane e "lejuar" në periudhën e Buzukut ishte ajo që përngjasonte me tematikën e Mesharit, pra me leksionet e koncilit të Trentos. Asnjë tentativë për të thyer rregullat: mungon një "Luter" shqipfolës, asnjë ngjyrë primitive kombëtare, por një karakter i ''hekurt'' fetar me Perëndinë në qendër, dhe një vizion i komunitetit: por jo si një popull me identitet por një turmë besimtarësh që e kanë të nevojshme të mësojnë në gjuhën e tyre disa rregulla, por jo të gjitha.

Rasti i Frang Bardhit është edhe më domethënës. Në njërën nga dy veprat e tij, tek fjalori ''Dictionarum Latino-Epiroticum'', domosdoshmëria e tij lind detyrimisht nga mosnjohja e gjuhës latine nga kleri katolik. Është shumë pak e besushme të pretendohet një fjalor për masat analfabete të popullsisë. Tek titulli i këtij fjalori hasim dy konstatime: i pari qëndron tek termi epiroticum që nënkupton gjuhën epiriote. Koncepti i shqiptarëve dhe i Shqipërisë nuk kishte lindur akoma, dhe rrjedhimisht asnjë lloj tjetër identeti përpos atij fetar nuk ekzistonte. Konstatimi i dytë është se fjalori nuk gjëndet në epiriotisht-latinisht por e anasjellta: pra i vjen në ndihmë njohësve të pjesshëm të gjuhës latine, atyre që i lexojnë këto tekste edhe pa i kuptuar. Kush mund të jetë përdorues tjetër i kësaj vepre përveç se klerit katolik, që shumë herë sipas arqipeshkvit katolik A.Bogdani, karakterizohej nga injoranca?!

"N'atë dhe ku lulezojnë Dotoretë, Leteraretë e dieja, lulëzon ende shenjteja Fe", shkruan një nga figurat më të veshura me atdhetarizëm, Pjetër Bogdani. Siç vërehet tek kjo pjesëz, feja është qëllimi i letërsisë dhe dijes. Bogdani nuk e koncepton dot ekzistencën e Shqipërisë, pasi veprën e tij e titullon "Çeta e Profetëve". "Cvnevs prophetarvm de Christo salvatore mvndi et eivs evangelica veritate, italice et epirotice contexta, et in duas partes diuisa a Petro Bogdano Macedone": pra është Krishti shpëtimtari i njerëzimit për Bogdanin maqedon tek ky citat nga vepra, ku ne "epiriotët" nuk ishim shëndërruar akoma në "shqiptarë''. "Zmajeviç o drita jonë", një varg tjetër nga vepra e Bogdanit, kushtuar arqipeshkvit të Tivarit Andrea Zmajeviç, na ndihmon të përcaktojmë rëndësinë e identitetit fetar, aq i fortë dhe i "hekurt" sa shtyn "atdhetarin" Pjetër Bogdani ti "këndojë" një sllavi sepse ky i bindet të njëjtit Zot.