
Postuar mė parė nga
fattlumi
Nė kėto ditė maji, duke kaluar nga rruga ku dikur ngrihej shkolla ku kam pėrfunduar shkollimin e mesėm (Xhevdet Doda), shoh se katedralja katolike tashmė ka filluar tė marrė formėn e saj. Duket se konstrukti i saj ėshtė nė pėrfundim e sipėr. Qytetarėt qė kalojnė rrugės pranė kėsaj katedraleje, tė krijojnė pėrshtypjen se as nuk janė duke e parė gjithė kėtė ndėrtim qė po ndodh nė qendėr tė qytetit. Shumė prej nesh, mbase janė mėsuar me ndėrtimet pa leje qė bėhen ditė pėr ditė para syve tanė dhe ndėrtimi i kėsaj katedraleje nuk pėrbėn asgjė tė re nė kėtė drejtim, aq mė shumė kur nga syri i njė laiku, duket se ndėrtimi i saj pėrmbush disa kritere bazė arkitektonike.
Por, cilat nga kriteret e tjera kjo katedrale i ka pėrmbushur apo i ka cenuar? Pa dyshim se komuniteti katolik nė Prishtinė nuk ka dhe nuk ka pasur hapėsirė tė mjaftueshme, ku tė kryejė shėrbesėn fetare nė objektet e besimit tė tyre, rrjedhimisht kjo katedrale do tė krijojė hapėsirė tė mjaftueshme pėr ta. Por, mbase pėr disa oportunistė miopė, integrimit politik, social dhe kulturor i Kosovės nė botėn perėndimore do ti ndihmojė edhe panorama kristiane e qendrės sė kryeqytetit. Por, sa ngėrthen nė vete rrezik konvertimi i kritereve, nga ato tė sė drejtės sė ēdo njeriu pėr tė praktikuar besimin e tij, nė kritere politike? Sa ėshtė i qėndrueshėm ky argument? A mund tė shkaktojė polarizim tė kohezionit shoqėror, nė njė vend ku pjesa dėrrmuese e popullatės ėshtė e besimit mysliman, edhe pse shumė prej tyre nuk e praktikojnė atė? A kanė arsye komunitetet e tjera fetare tė ndihen tė anashkaluara nga ndėrtimi i kėsaj katedraleje? A mundet qė ndėrtimi i kėsaj katedraleje tė rrisė reaksionin e disa grupeve qė pretendojnė tė krahasohen me grupet ekstremiste islamike? A mund te akuzohet komuna se ka qenė selektive nė raport me komunitetet fetare?
Mendoj se si shoqėri jemi tė prirė pėr neglizhim tė simptomave tė radikalizmit dhe pėrēarjes sociale. E kėto simptoma shumė lehtė mund ti spikatėsh nė Prishtinė. Pak mė tutje nga vendi ku ėshtė duke u ndėrtuar katedralja, te kinemaja ABC, shihet njė mbishkrim: Bajramin do ta falim nkatedrale, apo mė kujtohet edhe njė mbishkrim tjetėr mė herėt, i shkruar nė muret e fakultetit filologjik God bless Taliban. Me kėto argumente dikush do tė mė quante paranoik, por po kėto ditė maji duke kaluar qendrės sė qytetit pash njė turmė protestuesish me mjekra dhe shami, qė nė bazė tė asaj ēfarė kuptova kishin ardhur nga njė shkollė e Ferizajt, pėr tė protestuar kundėr largimit tė shoqes sė tyre prej shkollės publike nga drejtori i shkollės, pėr shkak se studentja nuk kishte pranuar qė tė vinte nė shkollė si studentet e tjera, por e veshur sipas traditės fetare myslimane. Mbaj mend edhe hoxhėn e famshėm tė Marinės, i cili sfidonte edhe hierarkinė e Bashkėsisė Islame nė Kosovė dhe i cili u deportua nga policia pėr nė Shqipėri. Tashmė kemi edhe disa televizione, tė cilat vazhdimisht emetojnė programe qė imponojnė leksione tė didaktikės fetare audiencės sonė. Por, kemi edhe individė, tė cilėt pasi qė shpėtuan nga dhuna e kohės sė Milosheviqit, e gjetėn strehė nė SHBA, derisa kjo e fundit pėrfundimisht vendosi themelet e shtetit tonė, tashmė po i njėjti individ kthehet nė kėtė vend tė ēliruar nga SHBA-ja dhe planifikon sulme kundėr bazave ushtarake amerikane nė Kosovė, siē ishte rasti i refugjatit kosovar nga Gjilani.
Shoqėria kosovare edhe 11 vjet pas luftės vazhdon tė jetė shoqėri nė fillim tė transicionit. Nuk duhet harruar se deri para dy dekadave kemi qenė shoqėri shumė e konservuar, pa liri ideologjike, e nėpėrkėmbur nga pushteti i atėhershėm me qendėr nė Beograd dhe me mundėsi shumė tė kufizuara pėr tė qenė tė hapur ndaj botės demokratike. Shqipėria diktatoriale e ateiste e Enver Hoxhės, ishte ideali i reaksionarėve, Beogradi ishte modeli pėr tė qenė tė pushtetshėm nė vendin e tyre pėr konformistėt. Rrjedhimisht qė tė dyja modelet jokompatibile me zhvillimet e sotme nė Kosovė. Ndėrkaq, pėrvojat nga kjo periudhė rrjedhimisht janė tė dėmshme. Shenjat e para tė daljes nga ky inkubator social shfaqen nė fillim tė viteve 90, kur edhe shqiptarėve nė Kosovė nuk u kishte mbetur tė orientoheshin kah tjetėr pos nga Perėndimi, e normalisht kėtij orientimi i ndihmuan edhe shembja e Murit tė Berlinit dhe rėnia e sistemit komunist. Por, pėrfundimisht dalja nga amullia pėrfundon me mbarimin e luftės sė vitit 1999. Pas kėsaj kohe, Kosova ishte e hapur ndaj tė gjitha fenomeneve negative dhe pozitive, nga orienti ose oksidenti dhe duke qenė e papėrgatitur tregoi dobėsi duke absorbuar ēdo praktikė qė vinte e importuar. Transicioni institucional qė ende nuk ka pėrfunduar tėrėsisht ishte sfida e radhės qė ndikoi nė pamundėsinė e parandalimit tė rreziqeve eventuale, nga tė cilat do tė dėmtohej shoqėria. Megjithatė, nuk ėshtė vetėm kjo, ngaqė me transicion nuk nėnkuptoj vetėm konstituimin e institucioneve vetėqeverisėse, apo edhe aktin e shpalljes sė pavarėsisė dhe objektivat tona pėr integrim sa mė tė shpejt nė pakte politiko-ekonomike tė fuqishme, nga tė cilat do tė kemi benefite, por edhe zhvillimin e platformave politike afatmesme dhe afatgjata pėr tė mirėmbajtur tolerancėn fetare.
Ka qenė shumė mė e lehtė qė grupet e ndryshme fetare tė mos kenė pėrēarje nė njė shoqėri konservatore tė painfektuar nga jashtė siē ishte dikur vendi ynė. Por, sfida pėr tė menaxhuar grupet e ndryshme fetare nė Kosovė, sot duhet parė me prioritet tė lartė. Nuk duhet harruar se celula tė sekteve radikale fetare, sot i kanė bazat dhe pėrfaqėsuesit e tyre nė Kosovė. Pėrfaqėsuesit e kėtyre celulave janė nė mesin tonė, mbase me ta motikohė kemi pasur miqėsi, ndėrkaq tani kemi diskrepancė nė qėndrime, dikush prej tyre ndoshta ėshtė edhe duke ndjellė urrejtje pėr tė gjithė ata qė nuk kanė botėkuptimet e tyre. Polarizimi ėshtė nė rritje. Komunikimi dhe debati i evituar deri mė tani, duhet tė fillojė. Institucionet pėrfundimisht duhet tė ndėrmarrin hapa pėr ti afruar dhe pėr tė diskutuar me pėrfaqėsues tė komuniteteve fetare pėr problemet dhe hallet e tyre. Besoj se Bashkėsia Islame e Kosovės ėshtė treguar shumė lojale dhe konstruktive ndaj institucioneve tė shtetit dhe ėshtė treguar e gatshme pėr bashkėpunim. Ndoshta komuniteti qė BIK-u pėrfaqėson janė tė pakėnaqur me ndikimin e tyre te institucionet. Kjo vė nė rrezik kredibilitetin e BIK-ut qė pjesėtarė tė kėtij komuniteti tė ikin nga ombrella e saj dhe tu bashkohen grupeve ekstreme islamike, tė cilat nuk kanė ēfarė ti duhen Kosovės.
Shkruan: Donat Syla
Krijoni Kontakt