He who learns but does not think, is lost! He who thinks but does not learn is in great danger.
ka dale ai i ndershmi o ti skenderkapterri i namik dokles e ti mario i gramoz rucit te hysni milloshit..
--
ja lexoni ktu e.. e kuptoni vet se kush jeni..
--
"Ja gratė e vajzat shqiptare qė vuajtėn nė burgjet e Enverit"
E Diel, 19-10-2008, 12:57pm (GMT)
Musine Kokalari
Dėshmia e Tanush Kasos: "Nė qelitė e hetuesisė, ka pasur raste kur gra e vajza janė ēnderuar e forcė nga ndonjė kryepolic ose hetues si Nevzat Haznedari, Xhavit Struga, e Skėnder Kosova.
Nga Dashnor Kaloēi
Kalvari i gjatė i Musine Kokalarit
Dikur thuhej: "Burgu pėr burrat ėshtė". Dhe me tė vėrtetė, qė nga krijimi i shtetit shqiptar e deri sa u shfaq komunizmi, historia e vendit tonė nuk ka njohur asnjė grua tė burgosur pėr motive politike. Fill pas vendosjes sė pushtetit komunist, nė burgjet shqiptare u dukėn tė dėnuarat e para politike. Ndėr ato, mė e hershmja duhet tė ketė qenė intelektualja e trimėresha gjirokastrite Musine Kokalari, e cila mė 12 nėntor 1944 ende pa marrė fund lufta e pa u vendosur qeveria nė Tiranė, u arrestua nga larot e Enver Hoxhės, vetėm pėr idealet kombėtare e demokratike qė ajo ushqente, tė cilat binin ndesh me doktrinėn marksiste. U mbajt nė fshehtėsi dy javė, diku nė zonat qė i kishin nėn kontroll brigadat e kuqe dhe mbasi ia vranė pa gjyq tė dy vėllezėrit e saj Vesimin dhe Muntazin, gjithashtu intelektualė dhe atdhetarė tė shquar, e liruan, pėr ta burgosur pėrsėri nė janar tė vitit 1946, mbas njė aktiviteti tė shkurtėr, qė ajo ndėrmori kundėr regjimit gjakatar tė porsa instaluar nė Shqipėri. Musineja do tė kalonte krenare dhe e papėrkulur, pėr afėr 40 vjet, nėpėr kalvarin e burgjeve dhe tė internimit, duke u bėrė simbol i qėndresės dhe i virtytit tė femrės shqiptare. Kjo vajzė e talentuar, qė ishte diplomuar nė universitetin e Romės, autore e tre librave dhe e shumė shkrimeve publicistike, tė cilat synonin emancipimin e femrės dhe pėrparimin e kombit, Musineja, qė ishte njė nga themelueset e Partisė Social-Demokrate Shqiptare, do t'i mbyllte sytė pėrgjithmonė e harruar dhe e vetmuar, nė vėnd-internimin e saj nė Rrėshen tė Mirditės, mė 14 gusht 1983, pa mundur tė shihte pėrmbytjen e tiranisė komuniste dhe agimin e lirisė e tė demokracisė, pėr tė cilat e shkriu jetėn.
Gratė qė u burgosėn e internuan
Me qindra gra e vajza prej familjesh fisnike, me njė edukatė e kulturė tė shkėlqyer, por edhe plaka tė moēme e fshatare tė thjeshta, regjimi komunist i pėrplasi pa mėshirė nėpėr burgje, ku vuanin e keqtrajtoheshin njėlloj si burrat; por edhe qėndronin njėlloj si burrat, si amazona tė vėrteta, prandaj i quanin edhe "burrnesha". Faji i vetėm i tyre ishte se nuk i pėrkisnin komunizmit, sepse donin njė Shqipėri tė lirė e demokratike. I akuzuan pėr "agjitacion e propagandė kundėr pushtetit", pėr "pjesėmarrje nė kryengritje tė armatosur", pėr "strehim tė arratisurish", pėr "mosdenoncim", pėr "mbajtje armėsh pa leje", pėr "sabotim ekonomik", pėr "tentativė arratisjeje", pėr "tradhėti tė lartė", etj etj. Disa gra e vajza tė guximshme, i kishin konsumuar tėrėsisht ose pjesėrisht kėto nene, pėr tė cilat akuzoheshin. Ato kishin qenė kurdoherė pranė burrave, nė luftėn e shenjtė pėr liri, pėr rrėzimin e diktaturės komuniste. Tė tjera vetėm dyshoheshin si tė tilla, por ishin arrestuar e dėnuar pa kurrfarė provash. Shumė prej tyre ishin viktima tė hakmarrjes politike tė regjimit tė Hoxhės, i cili nuk kishte ē't'u bėnte burrave, vėllezėrve e baballarėve tė tyre, qė luftonin maleve pėr liri ose qė kishin shkuar jashtė shtetit, ku pėrpiqeshin e punonin pėr ēėshtjen kombėtare. Nga torturat dhe vuajtjet pa fund, ato gra e vajza aq tė brishta e tė bukura, u thinjėn e u plakėn para kohe. Shumė nga ato nuk patėn fatin tė gėzoheshin me fėmijė. Ato u privuan nga e drejta natyrore pėr tė qenė nėna. Puna e rėndė e krahut, varfėria dhe "biografia" nuk iu ndanė as mbas daljes nga burgu, gjer nė vdekje. Kėshtu kaluan nėpėr kalvarin e burgjeve komuniste mė shumė se 7367 gra e vajza, ndėr tė cilat kujtojmė: Musine Kokalari, Neva Frashėri, Olimbi Gavoēi, Frida Sadedini, Lavdie Petrela, Marie Ranxi, Marta Doda, Dylbere Pazari, Hazize Ferhati, Qefsere Bega, Liri Prifti, Shega Kėlcyra, Semiramis Vėrlaci, Erifili Bezhani, Rita Koka, Merushe Topulli, Elza Koh, Fatime Hoxha, Luēie Kola, Elsa Ēika, Asamble Hatibi, Sanie Kosova, Gabriela Radiba, Fatbardha Qorri, Ana Daja, Terezina Pali, Adile Boletini, Vera Dema, Nexhibe Taraku, Agime Pipa, Drita Kosturi, Dhora Leka, Lefteri Dvorani, Ganimet Toptani, Ganimet Cuka, Mereme Gjuta, Pranvera Keqi, Qerime Bone, Viola Beqiri, Bianka Balliēi, Sanie Kollēinaku, Xhovana Qatja, Nurie Koculi, Hanza Borshi, Mih Riko, Samo Doko, Dodona Dako, Marika Dhima, Ana Dhamo, Zhaneta Ogranaja, Simona Koldai, Dragica Mosko, Alije Sula, Fiqiret Prishtina, Gjylso Kalo, Elena Preza, Delfiniz Prenushi, Merita Sokoli, Derka Panizeniē, Mine Shima, Afėrdita Hajrullai, Fatime Demēe, Nadire Shima, Hilmie Lakasi, Lumturi Bakiri, Liri Mitrovica, Lindita Beka, Marie Levendi, Suzana Topēiu, Pranvera Lamaj, Behije Kalaja etj.
Burgjet ku vuajtėn gratė
Gratė e burgosura nė vitet e para, mbaheshin nė burgjet e burrave, tė qyteteve tė ndryshme, si Korēė, Tiranė, Shkodėr, etj por nė dhoma tė veēanta. Mė 1957, gratė u grumbulluan nė burgun e Artizanatit, nė Tiranė, ku bėnin punė tė ndryshme si rrobaqepėsi, hekurosje, kopshtari, pastrime tė ndryshme etj. Burrat e kėtij burgu ishin tė ndarė e nuk komunikonin me to. Mė 1961, u krijua njė kamp i punės sė detyruar pėr gratė, afėr qytetit tė Kuēovės, ku shfrytėzoheshin nė punė tė rėnda bujqėsore. Mė 1970, u vendosėn nė fshatin Kosovė tė Dumresė, 50 km larg Elbasanit. Kushtet e diferencuara higjenike, qė janė tė nevojshme pėr to, nuk mereshin aspak parasysh nga komanda e burgut. Papastėrtia, era e rėndė dhe parazitėt e kokės e tė trupit, pėrbėnin njė torturė me vete pėr ato fatzeza. Ligji nuk pėrfillte as gratė shtatzana. Ato dėnoheshin e mbaheshin njėlloj si tė tjerat. Pėr tu pėrmendur ėshtė rasti i Liri Gegės, e cila duke qenė me barrė, u arrestua dhe u pushkatua bashkė me tė shoqin, Dali Ndreun, qė tė dy militantė tė luftės nacional-ēlirimtare. Kjo u bė e njohur botėrisht nga njė fjalim i Nikita Hrushovit. Por nuk ėshtė i vetmi rasti i pushkatimit tė grave shtatzana. Tė tilla kanė vdekur nga keqtrajtimi nė hetuesi. Nuk lejohej asnjė mjek i familjes tė bėnte autopsinė e tyre. Njihen disa raste lindjesh nė burg, tė grave tė arrestuara nė gjendjen e shtatzanisė, tė cilat nuk paraqisnin kurrfarė rrezikshmėrie shoqėrore. Nė burg, por sidomos nė birucat e izolimit, disa hetues tė autorizuar, pėrpiqeshin t'i nėnshtronin gratė duke i pėrdhunuar. Nė burgun e Burrelit, siē tregonin tė burgosurit e vjetėr, gratė qėndronin tė bashkuara si njė trup i vetėm. Musineja me shoqe, nuk lejonin t'i shkėpusnin policėt prej tyre, vajzat e reja, gjoja pėr tė fshirė e pastruar korridoret dhe oborrin. Ato dėrgonin ndonjė plakė pėr tė bėrė pastrimin. Kėshtu e ruanin nderin dhe krenarinė e tyre. Por, gjatė paraburgimit, nė qelitė e hetuesisė, ka pasur raste kur ndonjėra ėshtė ēnderuar me forcė,nga ndonjė kryepolic ose hetues si Nevzat Haznedari, Xhavit Struga, Skėnder Kosova dhe ndonjė tjetėr i pajisur me "carta bianca". Disa gra janė vetėvrarė gjatė hetuesisė dhe tė tjera janė ēmendur. Drejtėsia komuniste nuk shqetėsohej fare, kur arrestonte nėnat me fėmijė, duke shkatėrruar kėshtu familjen. Ndofta ky ishte dhe qėllimi i fshehtė i saj. Pėr Sigurimin e Shtetit, ēdo grua e huaj e martuar me njė shqiptar, ishte njė "agjente e huaj", qė duhej survejuar gjithmonė dhe nė rastin mė tė parė tė arrestohej, tė dėnohej dhe tė asgjesohej ose tė largohej nga Shqipėria. Eshtė njė listė e tėrė e kėtyre grave fatkeqė, tė cilat dashuria njerėzore i solli nė kėtė vend "romantik" tė Ballkanit dhe qė pastaj kaluan nėpėr kalvarin e burgjeve komuniste. Po pėrmendim disa prej tyre: Xhovana Simoneti, italiane; martuar me Haki Qatėn, nga Tirana. Qė tė dy u burgosėn dy herė: Bianka Balliēi austriake, e martuar me Nedin Balliēin, nga Elbasani. Bėri dhjetė vjet burg nė gjendje ēmendurie. Mbas lirimit vdiq nė spitalin psiqiatrik. Barbara Orgocka, polake; burgosur si edhe i shoqi, inxhinier, Vasil Orgocka, nga Korēa. Vanda Tiko, polake, martuar me mjekun Lefter Tiko nga Korēa. Burgosur tė dy. Elena Cami ruse, martuar me ing Minella Cami, nga Korēa. Burgosur tė dy. Dina Thaēi, ruse, e martuar me Ahmet Thaēin, nga Shijaku. Arrestuar qė tė dy. Barbara Haxhihasani, hungareze. I shoqi, Fatos Haxhihasani, vari vehten nė hetuesi. Ajo u ēmend nė burg. Viola Beqiri, ēifute ruse; me arsim tė lartė. Akuzohej pėr spiunazh. Sigurimi e detyroi burrin dhe fėmijėt qė ta braktisnin. Si pasojė e burgosjes ose e pushkatimit tė njerėzve tė familjes sė tyre dhe e luftės psiqike qė bėhej mbi to, mjaft nėna, motra, gra e vajza me ndjenja tė brishta, kanė humbur aftėsinė mendore. Disa prej tyre kanė kaluar deri nė vetėvrasje. Kėshtu pėrfundoi e shoqja e Teme Sejkos, qė i vranė burrin dhe njė djalė, ndėrsa tjetrin ia burgosėn. Bujana, vajza e urtė dhe e zgjuar e Tuk Jakovės, edhe sot endet e ēmendur nėpėr Tiranė. Nuk mund tė mos ēmendej edhe Mereme Gjuta, sė cilės ia hodhėn te pragu i derės fėmijėt e saj, tė bėrė shoshė nga plumbat e komunistėve, teksa u orvatėn tė shpėtonin nga thonjtė e diktaturės dhe tė dilnin nė botėn e lirė. Sikur tė mos mjaftonte kjo, kriminelėt e Sigurimit e burgosėn atė nėnė fatkeqe.
G. Shqiptare, Korrik 2003
MJEKET NE SHQIPERI"
Lene ma sa per mjeksi
mbajn rekord ne shqiperi
me bluze te bardha
dhe shpirte te zi
vin doktorat tu ju zgerlli
vijn tuj fole me ironi
me shume llafe komplimente
duhen shume medikamente
prite zot kete skandal
se me u semure me ra ne spital
vjen doktori tu ju perllele
ta paska shkua semundja thedhe
ne qofte se te nevoitet operacion
kjo pune shume pare done
ne punojme me optimizem
mbi te gjitha humanizem
keto jane kodra mbas bregut
humanizem i thone lekut
ne qofte se nuk ke gja ne kulete
aty ne krevat ke per me vdek
ule ne krevat po te vizitoj
e me kufje po te nigjoj
lune me kry tu mendu
ne spital ke nevoje me u shtru
aman zotit cfar me pa
ku ka i semuri per me ra
nje krevat me dyshek te vjeter
se nuk ka as dhe nje gja tjeter
se carcafe dhe batania
i kane vjell dhe cua te shtepia
i semuri po i thote doktorit
me gazep po rri prej zorit
cfar ilaci ti don me me dhane
a jane hapa apo gjylpane
na ka ndodhe ketu nje skandal
nuk kemi ilace ne spital
por ku me i marre po te tregoj vete
e po te shkruaj nje racete
ndoshta eshte veshtire per me i gjete
ik ti dil aty per bri
atje eshte nje formaci
eshte nje burre i gjate e i holle
ai emrin e ka nikolle
ai eshte person qe ka deshire
te gjithe shqipetareve me ju ba mire
e pra ty ka me te ndihmu
se nje gje ne leter ja kam shkru
sa ti marresh mi sjell mua
se une duhet me i kantrollua
dhe te tregoj si me veprua
por coj fjale nje njeriu te shpija
qe te sjellin disa batania
ne qofte se ti don me pushu
dhe ne spital ti don me u shtru
tani i semuri i thote doktorit
po te flas me pike te zorit
ju u gjukofte zoti prej ne qell
se cdo gja e keni vjelle
si carcafe si batania
si ilace tek formacia
nga spitali i keni vjell
ne formaci i keni percjell
ju kete pune beni cdo dite
te semurve tu ja u shite
tani po vjen nje infermjere
me bluze te bardh si kamajere
nje fjal te semurit ja ka thane
2000 leke ban nje gjylpane
don ta baj a don me lane
rrulle me krah i semuri i shkret
ku kam edhe per ty pare me merre vete
pot betohem o bluze e bardhe
borxh kam marre deri ketu me ardhe
le ti lejme te gjitha ne nje ane
vec pak buke femijeve une ja u cam lane
edhe ti don para prape per gjylpane
priti o zot punet e te keqit
ca nderment po i shkon dreqit
ca ndermend nuk i shkon kuj
ne vend te ilaceve po i qet uje
kete pune une kur e diktova
infermieres ju drejtova
cfar po ban ti more shtrig
po ujt nuk pihet me shiringe
se kur per uje kam nevoje
ujin e pi une vetem me goje
por ju mos te ju duket shume cudi
per deri nuk kena qeveri
nuk kemi ligje as drejtesi
edhe keta qe jane me shpirt te zi
po ne jeshtu na ka vojt halli
njajten pune ban edhe djalli
te gjitha jane te verteta ne shqiperi
nga parlamenti deri ne mjeksi
kuku per ne aka ma zi.
DEPUTETET E SHQIPERIS"
PO E MARRE FJALEN O I ZOTI I SHPISE
SE PER DEPUTETET E SHQIPERIS
NUK PO DI SE KU ME JA NISE
TE SHKRETIT NE SE NA KA ZAN HALLI
PO NA PRIN JOSEPINA TOPALLI
NUK JAM POET AS SHKRIMTAR
ME PREFESJON JAM FSHATAR
NE RRADHE TE PARE JAM SHQIPETAR
ME MEND NE KOKE DHE ME SY NE BADHE
ATA PO DUAN ME NA BA BUDALL
SHKODER, PERMET, DURRES E TIRANE
PER TE ZI PO E LANE NAME
TURP E MARRE NUK PO KANE
NJERI-TJETRITN SHUME PO E SHANE
PER LEK, EURO ,DHE DOLLARE
CILI MA I PARI PER ME I MARRE
O SHQIPERI O MJERA TI
PO TY SOT KUSH PO TE PRI
PER ME SHKUA NE EUROPE
ME U BASHKUA EDHE NE ME SHOKE
ME TE BEKUA EDHE TY KET TOKE
DEPUTETEVE SI PO JU A DON
TU RREJT POPULLIN JU PO U SHKON
NA KANE FUTE SHUME EDHE BORXH
$ 600 MILJARD OSE $ 600 BILJON
GJITH SECILI VETIN PO E MBRON
PARLAMENTI I SHQIPERISE
THONE SE JENA ZOTET E SHTEPISE
TE SHKRETIT NEVE CFAR NA KA GJETE
PA ZOTE SHTEPIJA NA KA METE
MBRONJE VETEN TUAJ DEPUTET
ZGJEDHJET PRAPE KANE ME NA ARDHE
JU ZDOTE NA BENI PRAPE BUDADHE
DEMOKRACISE I QOFSHIM FALE
VOTAT JU QE NA KENI MARRE
MOS JU A BAFTE ZOTI HALLALL
O SHQIPERI TY TU RRITE NDERA
SE SHPEJTI PO TE DEL PRANVERA
POPULL TE NDERSHEM KA KJO TOKE
RRUGA E MBARE TE QOFTE PER EUROPE.
Krijoni Kontakt