Gramatika e Gjuhes Shqipe - testime

[Solomoni]

Per ata nxenes te shkolles 9-vjecare te cilet kane Provimet e Lirimit dhe qe nuk kane mundesi te blejne libra qe te sterviten e mesojne bukur gjuhen shqipe (si dhe leximin letrar) po postoj ketu poshte si fillim ndarjen e fushave gjuhesore, disa keshilla dhe ushtrime qe do ti zgjidhni ju.

I lutem shume drejtuesve te forumit FSH qe nese ka ndonje gje qe nuk shkon te me lajmerojne ose kujtdo tjeter t'i publikojne edhe ne forume apo faqe te tjera edhe me te pershtatshme.

Do perpiqem ne maksimum qe te shkruaj sa me drejte e me gramatike. Ju lutem mos paragjykoni sepse nuk po shkruaj drejte per mburrje jo, por meqe keto jane gjera serioze ne menyre te tille po veproj. (Postimet do i beje pjese-pjese, ndaj me duhet kohe)

Ju faleminderit!!! - Nese ndonjeri ka nge mund te postoni edhe zgjidhjet e tyre qe te provoni nje here veten.

PROVIMI I LIRIMIT

Orientime për përmbajtjen e testit te provimit kombëtar në lëndën e Gjuhës Shqipe dhe të Leximit Letrar

Testi i provimit do të përmbajë pyetje nga lënda e gjuhës dhe e leximit letrar.

Leksikologjia
1. Fusha Leksikore
2. Kuptimi i parë dhe i figurshëm i fjalëve
3. Sinonimet dhe antonimet
4. Frazeologjia
5. Familjet e fjalëve

Morfologjia
1. Emri
2. Mbiemri
3. Përemri
4. Folja

Sintaksa
1. Fjalia e thjeshtë
2. Fjalia e përbërë
3. Tipat e fjalive
4. Rendi i fjalëve në fjali
5. Fjalia vetore dhe fjalia pavetore
6. Kundrinori
7. Rrethanori
8. Llojet dhe funksionet e pjesëve të nënrenditura

Fjalëformimi
1. Fjalët e thjeshta dhe jo të thjeshta (të prejardhura, të përbëra dhe të përngjitura)
2. Fjalët me parashtesim dhe prapashtesim
3. Klasat e fjalëve

Drejtshkrimi
1. Përdorimi i shkronjës së madhe
2. Përdorimi i shenjave të pikësimit
3. Shkrimi drejt i emrave, mbiemrave, foljes dhe pjesëve të tjera të ligjëratës

Të shkruajmë
1. Të tregojë mbi bazën e figurave
2. Të tregojë mbi bazën e fjalëve kyçe
3. Të ndërtojë shkrime me disa paragrafë
4. Të shkruajë një letër
5. Të shkruajë një ftesë, kartolinë, letër falënderimi
6. Të shkruajë rreth një vepre ose pjesë letrare
7. Të përshkruajë një objekt, një peizash, personazhe, veten e tyre etj.
8. Të shkruajë biografi, autobiografi, histori të shkurtra

[Solomoni]

Ushtrime për Leksikologjinë dhe Fjalëformimin

1. Lexojmë dhe analizojmë

“- Nuk shkoj më në shkollë... Nuk mundem... Nuk duroj më..., - tha Dita, sapo vuri këmbën në shtëpi. Lotët i rrëshqitën mollëzave të hijshme. Jashtë frynte erë me tërbim. Përkulte degët e zhveshura.
E ëma u trondit. I përkëdheli flokët e zinj. E vështroi në sy. Vështrimi i saj ishte pyetës: “C’të ndodhi?”
-Në pushim vajzat po luanin me top. U futa edhe unë. Sa më pa Ema, vrapoi drejt meje. Më shtyu gjoja pa dashje, m’i shkeli gishtat e këmbës.”

 Gjej fjalët e ndryshueshme
 Dallo edhe të paktën gjashtë fjalë të pandryshueshme

 Nënvizo mbaresat e fjalëve:
Shkoj, duroj, lotët, përkulte, degët, përkëdheli, flokët, vështrimi, vajzat, luanin, vrapoi, shkeli, gishtat.

 Hiq mbaresë e fjalës këmbën. Cila është pjesa që mbetet dhe që nuk ndryshon?
 Vepro kështu edhe për fjalët: vështrimi, vrapoi, gishtat.

 Gjej dhe nënvizo temat e fjalëve:

Shkoj, duroj, lotët, përkulte, degët, përkëdheli, flokët, vështrimi, vajzat, luanin, vrapoi, shkeli, gishtat.

 Dallo dhe nënvizo mbaresat dhe temat e fjalëve:

Shkrimtar, përhapën, malit, humbasin, e qiellit, dorëzonim, fletët, provimit.

 Gjej rrënjët e fjalëve:

Padrejtësia –
Këngëtari-
Fletorja-
Zhvendosje-
Këmbësorët-
Nëntokësor-

[Solomoni]

Ja ku po postoj edhe dy ushtrime te fundit se u lodha per sot.

[mia@]

[QUOTE=Solomoni;2194861]

1. Lexojmë dhe analizojmë

“- Nuk shkoj më në shkollë... Nuk mundem... Nuk duroj më- tha Dita, sapo vuri këmbën në shtëpi. Lotët i rrëshqitën mollëzave të hijshme. Jashtë frynte erë me tërbim. Përkulte degët e zhveshura.
E ëma u trondit. I përkëdheli flokët e zinj. E vështroi në sy. Vështrimi i saj ishte pyetës: “C’të ndodhi?”
-Në pushim vajzat po luanin me top. U futa edhe unë. Sa më pa Ema, vrapoi drejt meje. Më shtyu gjoja pa dashje, m’i shkeli gishtat e këmbës.”


(Kam nenvizuar vetem ato te pandryshueshmet, te tjerat jane te ndryshueshme.Disa jane te perseritura, dhe i kam nenvizuar vetem nje here)

 Gjej fjalët e ndryshueshme
 Dallo edhe të paktën gjashtë fjalë të pandryshueshme

[Solomoni]

(vazhdim)

4. Shkruaj:
a. pesë fjali me fjalë që shprehin ngjyrim emocional pozitiv:
b. pesë fjali me fjalë që shprehin ngjyrim emocional negativ:

5. C’dallim kanë në kuptim shprehjet:
“Sillet si kali në lëmë” dhe “Shin si kali në lëmë”
(Shij = Shkoq nga kalliri kokrrat e të lashtave dhe i ndaj nga kashta me anë të makinave të posaçme ose duke i shkelur me ka a me qe në lëmë. Shijnë grurin (tërshërën, elbin, thekrën, tepën, urovin). Shij lëmin (vrahun) e parë. Shij me kalë (me qe). Shij me makinë shirëse (me autokombajnë). Shij shpejt dhe pa humbje!)

6. Formo folje të prejardhura, duke përdorur parashtesat sh-, zh-, ç-.
Fryj, ngjyros, bllokoj, këput, lodhem, kujdesem, vendos, qep, rregulloj, vesh, organizoj, dëmtoj.

7. Formo fjalë të përbëra duke bashkuar fjalë të grupit I me fjalë të grupit II:
I. ujë, sy, veri, vend, zemër, këmbë
II. mbarë, sjellës, kaltër, banim, lindje, bardhë.

8. Gjej fjalën e thjeshtë nga e cila është formuar secila nga fjalët e mëposhtme:
Përhap, kopshtar, i padrejtë, parafjalë.

9. Pranë çdo fjale të huaj shkruaj fjalën përkatëse shqipe:
Konkluzion, konsensus, aktivitet, fenomen, maus, draft, milenium, transparent, dimension, bipartizan.

10. Vitet e fundit, në gazeta dhe në RTV, po përdoren mjaft fjalë të huaja. Ja disa:
Kompjuter, implementim, anunçoj, skaner, ligë (çempions ligë), implementoj, sponsor, sponsorizoj, anunçim, kalkuloj, flesh, departament, asocim, negocim, negociatë, katarsis, interlokucion, investigoj, investigim.

a. Listo fjalët për të cilat mungon fjala shqipe përkatëse:
b. Për çdo fjalë të panevojshme shkruaj fjalën shqipe.

11. Për fjalët e huaja gjej shprehje frazeologjike me të njëjtin kuptim në shqip:
Braktis, inkurajoj, insistoj, diskreditoj, ekzagjeroj.
Formo fjali me secilën nga dy shprehjet e para frazeologjike.

12. Zëvendëso fjalët e nënvizuara me fjalë të tjera sinonime:

“Plaku e ndiente veten shumë të lodhur (......). Vitet kishin lënë gjurmë të pashlyera (......) në mendjen e tij. Mjerimi (......) nuk i ishte ndarë asnjëherë (......). Ai bluante (......) në mendje kohën (......) e luftës kur i dogjën vatrën (......) dhe e lanë pa strehë. Vuajtjet në kurbet nuk i shkuleshin (......) nga kujtesa. Megjithatë ai krenohej me fëmijët (......) e tij që i kishte si floriri. Ata e mbanin babain (......) në pëllëmbë të dorës”.

13. Shkruaj vargun e sinonimeve të falave:
Vajzë, djalë, doke, fqinjë, almise, gëmushë, i lodhur.
(ALMISE f. kryes. sh. 1. Mjet i thjeshtë pune; vegël bujqësore. Almiset e bujkut. Almiset e punës (e shtëpisë). Almiset e luftës. vjet. mjete të thjeshta prej druri, që përdoreshin gjatë sulmit kundër kështjellave. Ndreq (bëj) almise.)

14. Secila nga fjalët e mëposhtme përdori me kuptim homonimik në fjali:
Bar, hap, bel, vesh.

15. Zëvendëso fjalët e nënvizuara me një fjalë antonime:

“ Plaku (......) e ndiente veten shumë (......) të lodhur (......), edhe pse vitet kishin lënë gjurmë të lehta (......) në mendjen e tij. Pasuri (......) nuk kishte pasur asnjëherë (......). Ai edhe pse s’kishte qenë i pasur (......), miqtë (......) i kishte pritur me zemër të bardhë (......). Tani (......) ai zemërohet (......) me fëmijët e tij që i kanë dalë të pazot (......). Plaku s’ka (......) besim se dikush (......) do të çajë mirë në jetë”.

16. Ndërto nga dy fjali me kuptimin e figurshëm të secilë fjalë:
Faqe, qesh, shikoj.

17. Qarko vetëm rastin a, b ose c, ku fjala është shkruar drejt:
1. a. Ditë lindje b. Ditë-lindje c ditëlindje
2. a. Teknikoshkencor b tekniko shkencor c. Tekniko-shkencor
3. a. Meshollë b. Mes-hollë c. Mes hollë

18. Fjala shumëngjyrëshe është fjalë e përbërë. Shkruaj edhe katër fjalë të tjera të përbëra që të kenë në përbërje fjalën shumë.

[mia@]

(vazhdim)

[
[6. Formo folje të prejardhura, duke përdorur parashtesat sh-, zh-, ç-.
shFryj, cngjyros, zhbllokoj, shkëput, clodhem, shkujdesem, zhvendos, shqep, crregulloj, zhvesh, corganizoj, cdëmtoj.

7. Formo fjalë të përbëra duke bashkuar fjalë të grupit I me fjalë të grupit II:
I. ujë, sy, veri, vend, zemër, këmbë
II. mbarë, sjellës, kaltër, banim, lindje, bardhë.

sykalter, kembembare, veri-lindje, ujesjelles, zemerbardhe, vendbanim
8. Gjej fjalën e thjeshtë nga e cila është formuar secila nga fjalët e mëposhtme:
Përhap, kopshtar, i padrejtë, parafjalë.

kopsht, drejt, fjale.

te tjerat me vone.

[mia@]

[I](vazhdim)[


16. Ndërto nga dy fjali me kuptimin e figurshëm të secilë fjalë:
Faqe, qesh, shikoj.

Kubi ka gjashte faqe.
''Na e zbardhe faqen o bir'', i tha kryeplaku duke i hedhur doren mbi sup.
Mira eshte vajze e qeshur.
''Qesh me mire, kush qesh i fundit''.
Arbeni po shikonte nje film me aksion ne televizor.
''Mos i shiko gunen, por punen.''

17. Qarko vetëm rastin a, b ose c, ku fjala është shkruar drejt:
1. a. Ditë lindje b. Ditë-lindje c ditëlindje
2. a. Teknikoshkencor b tekniko shkencor c. Tekniko-shkencor
3. a. Meshollë b. Mes-hollë c. Mes hollë

18. Fjala shumëngjyrëshe është fjalë e përbërë. Shkruaj edhe katër fjalë të tjera të përbëra që të kenë në përbërje fjalën shumë.

shumeplaneshe, shumellojshmeri, shumedrejtimeshe, shumeshifror.
........................

[Solomoni]

Te falenderoj Dea qe po zgjidh keto ushtrime se keshtu i ndihmon dhe te tjeret. Po te tjeret ku jane? prsh Dea ke bere nje gabim qe eshte normale se po te qe ndryshe i postoja te zgjidhura ushtrimet (se kam frike per vete qe kam gabime sigurisht). Nuk duhet çdemtoj por zhdemtoj

19. Nënvizo parashtesat dhe prapashtesat (ku ka) te fjalët e mëposhtme:
Vendos, i paplotë, zbardh, tregtar, hyrje, mbipeshë, drejtësi, i akullt, rishfaq, përkthej, i dobishëm, shlyej, skuq, përputh, mendoj, vulos, lumturi, futbollist, gjykatës, kopshtar, nëndrejtor, folezë, dituri, shqep, veshje, zhvesh, argjendar, blerës, fajtor.

a) Shkruaj vetëm fjalët e prejardhura me parashtesa:
b) Shkruaj vetëm fjalët e prejardhura me prapashtesa:

20. Formo familjen e fjalëve me fjalën-rrënjw botë (jo më pak se 10 fjalë). Cilës klasë i pwrket secila nga fjalët e kësaj familjeje? Cilat fjalë janë formuar me parashtesa? Cilat fjalë janë formuar me prapashtesa? Cilat fjalë janë formuar me para- dhe prapashtesa njëkohësisht (nëse ka)?

(Heres tjeter do te postoj ushtrime per mofologjine dhe sintaksen)

[mia@]

(vazhdim)





[
14. Secila nga fjalët e mëposhtme përdori me kuptim homonimik në fjali:
Bar, hap, bel, vesh.

15. Zëvendëso fjalët e nënvizuara me një fjalë antonime:

“ Plaku (djali) e ndiente veten shumë (pak) të lodhur (clodhur), edhe pse vitet kishin lënë gjurmë të lehta (te renda) në mendjen e tij. Pasuri (varferi) nuk kishte pasur asnjëherë (gjithmone). Ai edhe pse s’kishte qenë i pasur (kishte qene i varfer), miqtë (armiqte) i kishte pritur me zemër të bardhë (pushke ne dore). Tani (......) ai zemërohet (gezohet) me fëmijët e tij që i kanë dalë të pazot (te zote). Plaku s’ka (ka) besim se dikush (ai) do të çajë mirë në jetë”.

[.[/B]

.................................................

[DeuS]

19. Nënvizo parashtesat dhe prapashtesat (ku ka) te fjalët e mëposhtme:
Vendos, i paplotë, zbardh, tregtar, hyrje, mbipeshë, drejtësi, i akullt, rishfaq, përkthej, i dobishëm, shlyej, skuq, përputh, mendoj, vulos, lumturi, futbollist, gjykatës, kopshtar, nëndrejtor, folezë, dituri, shqep, veshje, zhvesh, argjendar, blerës, fajtor.

a) Shkruaj vetëm fjalët e prejardhura me parashtesa:
b) Shkruaj vetëm fjalët e prejardhura me prapashtesa:

20. Formo familjen e fjalëve me fjalën-rrënjw botë (jo më pak se 10 fjalë). Cilës klasë i pwrket secila nga fjalët e kësaj familjeje? Cilat fjalë janë formuar me parashtesa? Cilat fjalë janë formuar me prapashtesa? Cilat fjalë janë formuar me para- dhe prapashtesa njëkohësisht (nëse ka)?

Parashtesat

i pa- plote
z-bardh
mbi-peshe
ri-shfaq
per-kthej
sh-lyej
s-kuq
per-puth
nen-drejtor
sh-qep
zh-vesh

Prapashtesat

vend-os
treg-tar
hyr-je
drejte-si
i akull-t
i dobi-shem
mend-oj
vul-os
futboll-ist
kopsht-ar
vesh-je
argjend-ar
ble-res
faj-tor

Nderkohe qe fjala [dituri] kam pershtypjen se eshte e perbere, pra di-dije- te dish dhe uri ...dmth uri per dije.

Me sa mbaj mend, fjalet e perbera formoheshin nga bashkimi i dy emrave:

Hekur-udhe
At-dhe
etj.

PS: Jam i sigurte qe gabime kam pa fund, por mendoj se its worth trying
PS prape: Urime per temen!