Gramatika e Gjuhes Shqipe - testime

[Solomoni]

DeuS

mesa pashe ishe goxha mire, por as vete sma mban te them shkelqyer se mos i di une me mire. Por sa kam pare te ky libri im qenkemi njesoj.
Flm per urimin.

[DeuS]

20. Formo familjen e fjalëve me fjalën-rrënjw botë (jo më pak se 10 fjalë). Cilës klasë i pwrket secila nga fjalët e kësaj familjeje? Cilat fjalë janë formuar me parashtesa? Cilat fjalë janë formuar me prapashtesa? Cilat fjalë janë formuar me para- dhe prapashtesa njëkohësisht (nëse ka)?

Bota
Bote-rore
Bota-nik
ri-bot-im (me te dyja)
bot-kuptim (e perbere)
botim
bot-ues
bot-oj
Mbare-bote-rore (s'jam i sigurte)
i pa-bote

[DeuS]

16. Ndërto nga dy fjali me kuptimin e figurshëm të secilë fjalë:
Faqe, qesh, shikoj.

Puna dhe perpjekja e madhe e nxorri Obamen me faqe te bardhe! (e nderoi)
Por pas gafes qe do beje me vone, nuk do kete sy e faqe t'u dale perpara amerikaneve. (nuk guxoi)

Qesh mire kush qesh i fundit!
Diten kur u takuan, i qeshte shpirti!

As s'e shikonte fare me ate sy!
Nuk shikon pertej hundes se tij!

[Solomoni]

USHTRIME PËR MORFOLOGJINË DHE SINTAKSËN

Shënime për rifreskim e sistemim njohurish

Fjalët ndahen në dy grupe kryesore: fjalë që mund të ndryshojnë formën e tyre gjatë përdorimit në fjali (puna – punës – punën; niku – mikut etj.) dhe fjalë që nuk e ndyshojnë formën e tyre (nuk, po, me, dhe, shpesh etj.). Të parat quhen fjalë të ndryshueshme, të dytat fjalë të pandrysheshme.
Fjalët e ndryshueshme dhe të pandryshueshme ndahen në klasa. Klasat e fjalëve quhen edhe pjesë të ligjëratës.
Klasat e fjalëve të ndryshueshme janë: emri, mbiemri, folja, përemri, numërori.
Klasat e fjalëve të pandrysheshme janë: ndajfolja, parafjala, lidhëza, pjesëza, pasthirrma.
Mos ngatërro klasën e fjlaëve me funksionin e tyre. Një fjalë i përket gjithmonë një klase (p.sh.: emër), por mund të kryejë funksione të ndryshme në fjali: kryefjalë, përcaktor, kundrinor, rrethanor.
Nga ana tjetër, fjalë të kalave të ndryshme (emra, përemra) mund të kryejnë të njëjtin funksion gramatikor në fjali (p.sh.: kryefjalë).
Ka fjalë të pakta që u përkasin klasave të ndryshme: buzë parafjalë (buzë rrugës) dhe buzë emër (Ai kishte buzë të holla).

1. A është fjalë e pandryshueshme? Qarko PO ose JO:
Emri, folja, nyja, numërori, parafjala, pasthirrma, lidhëza, përemri, pjesëza

2. Ajanë forma të pashtjelluara të foljes? Qarko PO ose JO:
Dëshirorja, pjesorja, përcjellorja, paskajorja, lidhorja, kushtorja

3. Shkruaj formën joveprore të foljeve të mëposhtme, duke mos ndryshuar mënyrën, kohën, vetën dhe numrin:
Punonin, vizatoi, paskam zgjuar, të mbjellë, duke larë, pa lexuar

4. Nënvizo foljen dhe plotëso pasqyrën:
Qielli pati marrë një ngjyrë të blertë, të përshkruar me fasha jargavani të mbyllur.

Folja – Lloji – Forma – Mënyra – Koha – Veta – Numri

5. Plotëso fjalinë me trajtën e shkurtër që mungon:
Kur pa mjekrën e bardhë të plakut të dridhej nga emocioni, ____u mbushën sytë me lot.

6. Qarko vetëm foljet gjysmëndihmëse:
Jam, mund, luaj, është, duhet, kam, zë, dihet, di, do, nis, vazhdoj, kishte, filloj, them.

Shënime për rifreskim e sistemim njohurish

Zakonisht, foljet përdoren në fjali me kuptimin e tyre të plotë. Por ka folje që përdoren si mjete gramatikore dhe, në këtë rast, e humbasin kuptimin e tyre (foljet ndihmëse kam, jam). Foljet ndihmëse shërbejnë për të ndërtuar kohët e përbëra të foljes. Ato vihen përpara pjesores së foljes themelore: kam mësuar, ishte mësuar. Foljet kam, jam shërbejnë si folje ndihmëse edhe kur përdoren për të ndërtuar forma foljore të tipit kam për të mësuar, jam duke folur.
Ka, gjithashtu, folje që, në lidhje me folje të tjera, përdoren me një kuptim të zbehur dhe në fjali e humbasin mëvetësinë e tyre të zakonshme. Këto folje janë folje gjysmëndihmëse. Foljet gjysmëndihmëse përdoren për të shprehur fillimin, vazhdimin ose mbarimin e veprimit të emërtuar nga folja që vjen pas dhe që është themelorja.

7. Lexo tekstin:
“Gjuha është më e para e madhja shenjë e një kombësie.
Ai që s’do kombin e mëmëdheun e tij, është tradhtar e i lig;
i tilli s’mund të quhet njeri.” (S. Frashëri)

a. nënvizo kallëzuesorët e kryefjalës
b. me se janë shprehur kallëzuesorët që nënvizove

8. Lexo me vëmendje tekstin:
“Lart në male ishte ende pranverë. Shkrinte akulli dhe dëbora,
buçisnin rrëketë e përrenjtë, gurgullonin krojet begatore,
harlisej bari i ri shumë i hollë, bleronin drurët e shkurret”

a. Përcakto llojin e tekstit
b. Nënvizo gjymtyrët homogjene dhe trego funksionin e tyre
c. Nënvizo secilin emër bërthamë

9. Krijo një fjali të përbërë me më shumë se dy pjesë, ku të përdoret një PK dhe tri PN të varura nga njëra-tjetra:
a) Emërto pjesët përbërëse të fjalisë dhe përcakto shkallën e secilës pjesë:
b) Ndëro skemën e fjalisë

Shënime për rifreskim e sistemim njohurish

Për të bërë analizën e një fjalie të përbërë, veprojmë në këtë mënyrë:
1. Gjejmë dhe nënvizojmë foljet vetore.
2. Përcaktojmë dhe ndajmë pjesët e fjalisë. Duhet të na dalin aq pjesë, sa folje vetore janë përdorur në fjali.
3. Emërtojmë pjesët dhe shënojmë numrin e tyre, duke u nisur nga pjesa kryesore ose e pavarur (Mund të jenë më shumë se një) dhe duke vazhduar me pjesët e nënrenditura (të varura), sipas raporteve të lidhjes së nënrenditjes (varësisë).
4. Bëjmë skemën e fjalisë duke i vendosur pjesët sipas lidhjes që kanë me njëra-tjetrën.
5. Analizojmë fjalët e grupet e fjalëve që na kërkohen, duke treguar së pari funksionin e tyre gramatikor dhe duke vazhduar me veçoritë (kategoritë) gramatikore të secilës fjalë.

10. Në fjalitë e mëposhtme zgjero GE kryefjalë dhe GF:
a. Një nxënës __________________ mëson ______________.
b. Zogu __________________fluturoi _____________________.
c. Një nxënë recitoi.---->____________________________________.
d. Libri po lexohet. ---->______________________________________.

[Solomoni]

(vazhdim)

11. Foljet në kllapa vendosi në kohën e kryer të thjeshtë të dëftores:
a) Fshatarët (dëgjoi) ______ në pyll një zhurmë të pakuptueshme.
b) Në oborr (tingëllon) ______ një zile biçiklete.
c) Fëmijët i (uroj) ______ mësueses ditëlindjen.

12. Përdor si kundrinorë të drejtë grupet emërore (folje+GE):
a. mali i Korabit ---> ________________________________.
b. libri i leximit letrar ----> _________________________________.
c. një tregim i bukur i Spases ----> ________________________________.

13. Në fjalitë e mëposhtme afro kryefjalën te folja:
+ Era e fortë e veriut, duke u përplasur në vela, po e çonte anijen drejt brigjeve të panjohura.
+ Peshkatarët , duke vozitur nga njëri breg tek tjetri, i mblodhën rrjetat pa ndonjë vështirësi të madhe.
+ Qyteti, i larë nga shiu i natës, shkëlqente nën rrezet e diellit.
+ Ismail Qemali, me të zbritur në durrës, u dërgoi lajm gjithë delegatëve ta prisnin në vlorë.
+ Gëzimi, me dëftesën dhe fletën e lavdërimit në dorë, duke buzëqeshur, u krenohej shokëve.

14. Në dy fjalitë e fundit (ush. 13), nënvizo rrethanorët, ç’lloj janë, me se shprehen.

15. Ndërto fjali të përbëra duke i vendosur pjesët me këtë renditje:
A. Pjesa kryesore dhe dy pjesë të nënrenditura kohore të shkallës së parë, të bashkërenditura ndërmjet tyre. (Bëj skemën)
B. Dy pjesë kryesore të bashkërenditura që plotësohen nga një pjesë e nënrenditur kohore e shkallës së parë (Bëj skemën)
C. Pjesë kryesore, pjesë e nënrenditur ftilluese e shkallës së parë, pjesë e nënrenditur përcaktore e shkallës së dytë. (Bëj skemën)
---> Ne fund te ketij postimi kam bere per ndihme skemat. Shpresoj te jene te sakta.

16. Nënvizo përemrin lidhor dhe trego funksionin e tij.
a) Arkeologët kanë gjetur disa gurë të tipit sëpatë, që dëshmojnë për një kulturë prehistorike të zhvilluar në këtë zonë.
b) Llamba elektrike që kishin vënë te dera, ndriçonte tërë vendin përreth me një dritë të fortë.
c) Po vizitojmë bibliotekën e re, e cila së shpejti do të hapë dyert për lexuesit.

17. Lexo me vëmendje tekstin:
“Prapa qelqeve të dritareve po shikoj. Ngadalë-ngadalë, sikur ka frikë të dëgjohet, bora fluturon mbi tokë e shtrohet mbi dhe. Bie kudo e duket se kërkon të ndreqë e të zbukurojë.

a. Përcakto llojin e tekstit
b. Nënvizo rrethanorët e mënyrës dhe trego me se shprehen
c. Bëj skemën e fjalisë së dytë

18. Jepen fjalitë:

1. Klasa VII fitoi konkursin e fjalisë artistike.
2. Ai emision është dhënë nga disa kanale televizive.
3. I sapoardhuri e kishte paramenduar këtë atmosferë.
4. Ky akt mund të sqarohet vetëm nga të pranishmit.

Grupo:
a. Janë fjali veprore:________________ Shndërroji në fjali joveprore
b. Janë fjali joveprore: __________________. Shndërroji në fjali veprore

Shënime për rifreskim e sistemim njohurish

Gjatë shndërrimit të një fjalie veprore në fjali JV, ndodhin tri ndryshime gramatikore:
1. Folja merr formën joveprore,
2. Kryefjala e foljes veprore bëhet kundrinor i zhdrejtë i foljes joveprore. Ky kundrinor zakonisht ndërtohet me parafjalën nga, por edhe me parafjalën prej.
3. Kundrinori i drejtë i foljes veprore bëhet kryefjalë e foljes joveprore.
Te fjalia joveprore kryefjala hsënon atë që pëson veprimin e shprehur nga folja, pra qenien a sendin mbi të cilin bie ky veprim. Fjalia joveprore quhet edhe fjali pësore. Ajo shërben për të vënë në dukje situatën e atij ose asaj që pëson veprimin.
Përdorimi i fjalisë pësore jep më shumë mundësi për të komunikuar me fjali të shkurtra.

19. Rishkruaj secilën fjali, duke zëvendësuar përcaktorin me një PN:
a. Më hodhi fati në një ishull të pabanuar.
b. Për këtë punë përdorja një hu të trashë.

20. Rishkruaj secilën fjali, duke zëvendësuar rrethanorin me një PN:
a. Nganjëherë më duheshin dy ditë për t’i shpënë në banesën time.
b. Për të kënaqur oreksin tim të pangopur, kam gllabëruar shumë desh.

[veletini]

Solomon,Dea,DeuS,
sakush qe e do gjuhen shqipe,sigurisht se do ju admiroj per kete pune te nisur.Kjo pune juaja,kujtoj,do te jete ndihmese e madhe per arsimtaret e gjuhes shqipe,veqanerisht ne ato shkolla qe kane edhe internetin.
Me shume se sa te admiroheni,ju meritoni respekt.

[veletini]

Solomon,Dea,DeuS,
kjo pune e juaja ne fushenb e gramatikes se gjuhes shqipe eshte me shume se sa testim.Kjo eshte forma me praktike e mesimit te gjuhes dhe rregullave te saj permes internetit.

[mia@]

(vazhdim)

11. Foljet në kllapa vendosi në kohën e kryer të thjeshtë të dëftores:
a) Fshatarët (dëgjoi) degjuan në pyll një zhurmë të pakuptueshme.
b) Në oborr (tingelloi ______ një zile biçiklete.
c) Fëmijët i (uroj) uruan______ mësueses ditëlindjen.

12. Përdor si kundrinorë të drejtë grupet emërore (folje+GE):
a. mali i Korabit ---> __Agimi tregoi ne harte malin e Korabit______________________________.
b. libri i leximit letrar ----> _Arbi nxori librin e leximit letrar.________________________________.
c. një tregim i bukur i Spases ----> _Sot ne klase lexuam nje tregim te bukur te Spases._______________________________.

13. Në fjalitë e mëposhtme afro kryefjalën te folja:
+ Era e fortë e veriut, duke u përplasur në vela, po e çonte anijen drejt brigjeve të panjohura.
Era e forte e veriut po e conte anijen drejt brigjeve te panjohura duke u perplasur ne vela.
+ Peshkatarët , duke vozitur nga njëri breg tek tjetri, i mblodhën rrjetat pa ndonjë vështirësi të madhe.
Peshkataret i mblodhen rrjetat pa ndonje veshtiresi te madhe duke vozitur nga njeri breg tek tjetri.
+ Qyteti, i larë nga shiu i natës, shkëlqente nën rrezet e diellit.
Qyteti shkelqente nen rrezet e diellit i lare nga shiu i nates.+
Ismail Qemali, me të zbritur në durrës, u dërgoi lajm gjithë delegatëve ta prisnin në vlorë.
Ismail Qemali u dergoi lajm gjithe delegateve ta prisnin ne Vlore me te zbritur ne Durres
+ Gëzimi, me dëftesën dhe fletën e lavdërimit në dorë, duke buzëqeshur, u krenohej shokëve.
Gezimi u krenohej shokeve duke buzeqeshur me deftesen ne dore .

[.

.................................................. .................

[DeuS]

16. Nënvizo përemrin lidhor dhe trego funksionin e tij.

a) Arkeologët kanë gjetur disa gurë të tipit sëpatë, që dëshmojnë për një kulturë prehistorike të zhvilluar në këtë zonë.
b) Llamba elektrike që kishin vënë te dera, ndriçonte tërë vendin përreth me një dritë të fortë.
c) Po vizitojmë bibliotekën e re, e cila së shpejti do të hapë dyert për lexuesit.

Sa per te ndihmuar pak dea 07

a) Arkeologët kanë gjetur disa gurë të tipit sëpatë, që (te cilet) dëshmojnë për një kulturë prehistorike të zhvilluar në këtë zonë.

b) Llamba elektrike që (te cilen) kishin vënë te dera, ndriçonte tërë vendin përreth me një dritë të fortë.

c) Po vizitojmë bibliotekën e re, e cila (qe) së shpejti do të hapë dyert për lexuesit.

Te them te drejten funksionin qe kryen nuk jam ne gjendje ta sqaroj. Ka shume vite qe jam shkeputur nga shkolla dhe cuditem si arrij t'i mbaj mend disa prej ketyre rregullave. Ndoshta eshte nga fakti qe gjuhen shqipe dhe gramatiken e saj e adhuroja, por ne te njejten kohe, ne brendesi edhe e kritikoja, per kompleksitetin, per mendimin tim te panevojshem, qe ka. Duhet te ishte pak me e thjeshtuar.

17. Lexo me vëmendje tekstin:“Prapa qelqeve të dritareve po shikoj. Ngadalë-ngadalë, sikur ka frikë të dëgjohet, bora fluturon mbi tokë e shtrohet mbi dhe. Bie kudo e duket se kërkon të ndreqë e të zbukurojë.

Dy te parat, mendoj se jane fjali deftore, ndersa e treta lidhore.
Me c'mbaj mend, di te gjej vetem kryefjalen e cila eshte 'Bora'
Hellp pipell se tani as qe ja kam haberin me tej (lol)

[ilia spiro]

17. Qarko vetëm rastin a, b ose c, ku fjala është shkruar drejt:
1. a. Ditë lindje b. Ditë-lindje c ditëlindje
2. a. Teknikoshkencor b tekniko shkencor c. Tekniko-shkencor
3. a. Meshollë b. Mes-hollë c. Mes hollë

18. Fjala shumëngjyrëshe është fjalë e përbërë. Shkruaj edhe katër fjalë të tjera të përbëra që të kenë në përbërje fjalën shumë.

shumëplanëshe, shumëlinjëshe, shumësportëshe, shumëvlerëshe, shumëformëshe

15. Zëvendëso fjalët e nënvizuara me një fjalë antonime:

“ Plaku (Djaloshi) e ndiente veten shumë (pak) të lodhur (çlodhur), edhe pse vitet kishin lënë gjurmë të lehta (rënda) në mendjen e tij. Pasuri (Varfëri) nuk kishte pasur asnjëherë (gjithmonë). Ai edhe pse s’kishte qenë i pasur (i varfër), miqtë (armiqtë) i kishte pritur me zemër të bardhë ( pushkë). Tani (Pastaj) ai zemërohet (kënaqet) me fëmijët e tij që i kanë dalë të pazot (zot). Plaku s’ka (ka) besim se dikush (askush) do të çajë mirë në jetë”.