A ndodhet ndonje ketu nga Zagoria?

[EDilo]

Elen, ju kam pare qe hera heres shkruani rreth familjes sone Dilo Sheperi, besoj te kini te beni me gruan e te shquarit Vasil Bici, te cilit ju shua jeta aksidentalisht ne nje moshe te re , ne kohen kur po harrinte maja te larta si nje Intelektual shume i kompletuar. me respekt per cka shkruani, Eduard M. DILO

Une , Elen qe te njihemi, jam kusheri i pare me te Ndjerin Vasil, e kam djalin e Halles , gjate viteve qe une jam larguar kam pasur korespodence me te , dhe vdekja tragjike e tij , krejt e papritur me tronditi jashte mase. Shikoj qe jetoke ketu ne Amerike, nderkohe qe dhe une familjarisht jetoj prej me se 8-te vitesh ne NY.
Ne se dhe ju ndodheni ne NY. shkruni adresen e te takohemi. Adresa ime e e-malit esht: [emeil]eduarddilo@yahoo.com[/email].
me respekt Eduard

[fantastic]

Pershendetje te gjithe zagoriteve kudo qe ndodhen. Une jam me origjine nga zagoria (hoshteva), por vete kam lindur dhe jetuar ne Durres, megjithese kam degjuar shume nga prinderit, fatkeqesisht kurre nuk kisha mundesine te vizitoja kete krahine te mrekullueshme per sa kohe jetoja ne shqiperi (pa dyshim fajsoj edhe veten per kete fakt) dhe padyshim do te jete nga gjerat e para qe do te bej sapo te shkoj ne shqiperi. Deri sa te vije ajo dite do te deshiroja qe te shihja photo nga kjo krahine dhe mundesisht Hoshteve. A mund te me ndihmoj ndonje per kete, nese keni photo please, do tju falenderoja.

[elen]

Krekosuni o ju te Zagorise ....


Pirro Loli Athinë, nëntor 2003-2004


INDET E BUTA



Ndërsa thashë se atë "çikë Zagorie" e kanë mbajtur njerëzit e punës që kanë jetuar atje, Zagorien "E madhe", atë me emër e histori, atë që na detyron të gjithëve të jemi nostalgjikë e krenarë, e kanë mbajtur e lartësuar njerëzit e mençur, inteligjenca, njerëzit e gojës e të penës , indet e buta,çuditërisht vitalë në ato vende të egra. Kjo është dhe krenaria e saj në të gjitha kohrat e kjo krenari ka marrë krahë jashtë vendlindjes e shpesh jashtë atdheut. Them se pikërisht këta i kanë dhënë lavd e ndere Zagories, jo e kundërta.. e siç jam shprehur më sipër, prioritet ka qytetari jo vendlindja e tij, madje as atdheu.

E kam të vështirë të përmend emra, por e pamundur pa ta. Duke u përqëndruar tek ndonjëri, që me kontributet intelektuale, patriotike, shkencore e kulturore ka rrezatuar në vlera kombëtare, ndjehem krenar për ta, për të gjithë intelektin e shquar zagorit e njëkohësisht ndjej përgjigjësinë të shpreh edhe një sërë probleme që lidhen me ta.

Nuk ka fushë të sferës materialo-kulturore në rang kombëtar që të mos jenë edhe emrat e zagoritëve, madje nëpër majët e saj. Renditja këtu është e rastit dhe u kërkoj të falur edhe atyre që për arësye njohjeje e kujtese nuk po i përmend këtu. Në majat e patriotizmit shqiptar janë Andon Zako Çajupi, Mihal Haritua e Aristídh Ruci. Të pamohueshme janë kontributet e zagoriteve në luftën kundër fashizmit, një popull i lidhur 100% me luftën në altarin e dëshmorëve ndritin emrat e komisar Themo Vasit e komandant Pano Xhambollas. Nga Zagoria kanë dalë ministra të shquar si Kastika e Ngjela, ekonomistë me zë në administratën e lartë shtetërore si Manteo Gjoni, Thoma Semi, Fori Bici, Spiro Spiri, Kiço Kapedani etj. Ushtarakë të lartë në karierë si Llukan Garo, Irakli Çokollari etj. Mendimi socialojuridik zagorit ka bërë ferk me emrat e Jorgji Çakos, një nga avokatet e shquar në perandorinë osmane, kulmon me gjykatësin e talentuar Klanthi Koçi, i njohur jo vetëm si kryetar i gjykatës së lartë dhe i shoqatës kombëtare të avukatëve por dhe në organizma juridike evropiane, për të ardhë te Thunjo Kondi, aktualisht kryetar i gjykatës së lartë shqipëtare, prokuror Dhame Kulo e avokati i mirënjohur në rang kombëtar Spartak Ngjela, deputet e politikan karizmatik e autor romanesh. Nga Zagoria kanë qenë ambasadorët Pirro Bita, Pirro Vito e. Muzha; rektorë universiteti si Ylli pango e Jorgo Mandili, shefa arësimi si Sotir Bita e Tito Idrizi, mjekë të nderuar me kontribute kombëtare si Emil Qirko, Hektor Peci, Qirjako Lesho deri te Koço Andoni, Virgjini Çela, Vangjelika Ristani etj, etj.

Pa dyshim, puna e vërtetë intelektuale, është e shkruara, ajo që mbetet e transmetohet në breza si kulturë shkencore, artistike etj. Nga Andon Zako Çajupi deri sot, arrita të numëroj mbi 250 libra nga Zagoria. Do veçoja punimet shkencore në fushën e filologjisë të gjuhëtarit shkencëtar Ilia Dilo Sheperit, të akademikut Jorgo Bulo, librat e Gjergj Zhejit shkrimtar dhe kritik i njohur, kontributin poetiko-shkencor e publicistik të Spiro Dedes e me radhë me përmbledhjet poetike të Kristaq Shalanit, Jorgo Telos, Vasilika Vasit, kleanthi Caces, Kristofor Llames, Stavri Milës, Eftimi Milës, Peço Kagjinit, Alma Bicit, Jorgo Dhespes etj.

Punime interesante ka realizuar intelekti zagorit edhe në fushën psiko-pedagogjike, historike e filozofike. Janë të njohur emra të tillë si Kleanthi Zoto, Ylli Pango, Apostol Pango, Entien Dilo,Dhimitër Pango, punime metodiko-pedagogjike nga Stefan Bulo,Alqi Jani,Llukan Saqellari, etj botime të ndryshme nga Irakli koçollari, Vasil Bici. Nga Zagoria janë profesorët e njohur të fizikës Kristian Bukuroshi e Temo Mandili; Regjizoret dhe folëset në radiotelevizorin kombëtar si Vera Zheji e Amalia Dhamo. Do veçoja talentet e spikatura në fushën e rregjizurës si Kiço Londo (drejtor aktual i teatrit kombëtar), regjisorët Artur Zheji e Pluton Vasi; aktorët e talentuar të filmit dhe teatrit Teli Stefani, Fane Bita e Eli Bici, gazetarët e njohur Sotir Populi e Violeta Duri (plus të gjithë ekipin botues të gazetës "Zagoria" ku spikatin emrat e Arqile Vasit, Evjen Perit, Llukan Saqillarit… Ndërsa Petro Zhejin për mendimin tim, i njohur si filolog, do ta rreshtoja me emrat e përkthyesve të talentuar në gjuhën shqipe. Veçoj vëllimin e II-të të "Don Kishotit", që jo vetëm konkuron Fan Nolin (vëllimin e parë) por me atë fjalor aq të pasur zagorit, me atë frazelogji, teknikë e sintaksë shprehjeje të veçantë,i ka ngritur një monument gjuhës shqipe. Zagoritet (me përjashtimin tim) dallohen në përvetësimin e gjuhëve të huaja, e për shumë talente në këtë fushë si: Ilia Dilo, Ristani e

E gjithë kjo vepër, fjala e shkruar them se ka krijuar një Zagorie filologjike, një vendlindje tingëllore me një kontribut modest, por të merituar në kulturën shqiptare. Ndoshta s'është e rastit që fillesat e skenës shqipe (komedisë) i kemi nga Çajupi, dhe nga

dy autorë modestë nga Zheji (Petro Garo e Gaçe Meçi) me librat "këtu Këtje" dhe "Byreku i krushkës" që në fillimmin e viteve 1900.

Është detyrë e studjuesve për të hedhur dritë edhe mbi piktorin zagorit Dhimo Dhima që paska arritur të zgjidhet deri në Akademionë e Arteve të Parizit e kam dëgjuar se deri von, mjediset e Bashkisë së Athinës, ishin zbukuruar me pikturat e tij. Këtë mund ta bënte më mirë piktori tjetër i merituar zagorit, Ksenofon Dilo. E gjithë kjo panoramë modeste, do të ishte e mangët pa përmendur atë armatë mësuesish e pedagogësh me kontribute jo të vogla pedagogjike kryq e tërthor Shqipërisë. Që nga "Mësuesi i Popullit" Ilia Dilo Sheperi, "Mësuesit e Merituar" Stefan Bita, Stefan Bulo e Alqi Jani, dhjetra e dhjetra të tjerë zagoritë, një jetë të tërë, kanë punuar si mësimdhënës që nga Veriu e në jug të Shqipërisë. Kujtoj me të vjetrit, Andrea Kostandin Micin, Vasil Deçkën, Qirjako Papulin, Koli Kistaren, Seve Ngjelen. Me respekt mësuesin tim të parë, Jorgo Saqillarin që më mësoi a-në e b-në, e po kështu, të respektuarit e mi të veçantë Vangjel Kason, Andon Golemin, Thimjo Pecin, Trifon Dushin, Evjen Perin e shumë e shumë të tjerë, para e pas meje.

Zagoria ka meritat e veta edhe në ndërtimin e kishës Autoqefale Shqiptare me Stathi Kondin e veçanërisht me Dhespotin e Hoshtevës, siç shkruan Spiro Gjika: At Eftimiu ka shërbyer në administratën më të lartë të kishës Korçë, Durrës etj. "Ky burrë është diamanti i diamanteve për të gjithë shqiptarët",është shprehur për Fan Nolin. Ndërkohë kemi inxhinierë të zot në fushën e ndërtimeve si Harito Koso, Kiço Haxhi, Dhimitër

Dervishi, Andon Pango etj;arqitektë si , në farmaceatikë si Viktor dervishi, Napoleon Semi etj, etj.



***

Kjo panoramë e shpejtë do ishte e cunguar pa përmendur ata burra, mendimtarë e luftëtarë, tregtarë të zot, poliglotë e intelektualë klasi, mbaruar në Evropë, bredhat e lartë të ajkës zagoritë, të etikuar si armiq të klasës, të harruar e të persekutuar, të sekuestruar të dënuar e nëpërkëmbur jo vetëm si përsona, por edhe si familje e farefis. Dilejtë, Haritejtë, Garulet, Nikajt.. e pa dyshim Aristidh Rucin Spiro Ballon, Sokrat Dervishin, Jani Dilon, Vangjel Leshon për të mos përmendur kulakët "e nderuar" Rako Pina, M. Nika, Th. Haxhi e Foto Puleshi që më së paku ishin njerëz punëtorë e të ndershëm por "fatkeqë" se pak më të pasur se të tjerët.

Intelekti është medalioni më i ndritshëm i zagoritëve. Nuk e teproj të them se krahasimisht me numrin e vogël të popullsisë, Zagoria zë vendin e parë në Repuplikë, jo vetëm për njerëzit me shkollë të lartë por, siç thamë për kontribute intelektuale në rang kombëtar.

***

Këtë medalion s'ka përse t'ia varim në qafë vetëm vendlindjes. Nuk është si cilësia e tokës që, fjala vjen, rriten pemë apo zarzavate të mira. Është lufta për ekzistencë, për tejkalimin e atyre kushteve tepër të rënda për të jetuar në Zagorie, është vullneti dhe aftësia e njeriut zagorit për të dalë nga ato gryka e qafa të egra në vende më të buta për të jetuar, është dhe tradita e kurbetit që ka rrezatuar kulturë dhe dashuri për dijen. Asnjë laborator, kabinet, katedër a universitet s'ka patur atje, por zagoriti, i kalitur e buzëplasur, i është qepur të përpjetës thikë të dijes e kulturës duke bërë sakrifica të shumta.

Mbaj mend Kristian Bukuroshin me gjysëm dore ngiste parmendën e punonte me bel e natën studjonte me vullnet të pashoq. E profesor Bukuroshi arriti të drejtonte katedrën e fizikës në universitet e të drejtonte me kompetencë e korrektesë prej shkencëtari insitutin e studimeve Matematike. Dhe sot rreth 70 vjeçar, punon si profesor në universitetin e Torontos në kanada; Kështu intelektualë si Kleanthi Zoto apo Viktor Dervishi (pamvarësisht nga fate të ndryshme) e kështu të gjithë ata zagoritë që bëjnë ferk në sektorin e tyre. Kur u nisa unë për shkollë nëna më tha dy porosi: "Të kem kujdes të mos ftohem dhe të gjitha vajzat t'i dua si motra". Por për mësime, s'po më thua gjë?, i thashë… "Jo, tha, atë ti e di vetë", ndërsa babai: "Po të mos mbarosh universitetin, mos u kthe i gjallë në fshat"… Unë u ktheva i gjallë dhe pas fakultetit e pas një viti pasuniversitar, u mërzita shumë kur një sekretar partie S.K. nuk më la të mbaroja dhe juridikun "Ik, ore, më tha me të qeshur ne s'kemi asnjë, ti dashke tre?!" Neise… intelektual nuk të bëjnë as pesë shkolla të larta, por aftësia për të fituar nga libri… dhe libri ka qenë dhe është sheshit…

Por,

Edhe në këtë dukuri pozitive, le të jemi më realistë dhe, meqë bëjmë fjalë për vlera në rang kombëtar, duhet të pranojmë që ka pak talente e pak krijues të mirëfilltrë; ka plot poetë, fjala vjen, por shumë pak poezi, ka libra e botime e tekste deri të nivelit universitar e akademik (natyrisht në kushtet shqiptare), por shumë pak zbulime e risi me vlera kombëtare të qëndrueshme e afatgjata, të krahasueshme me më të mirat e llojit të vet. Unë, duke i respektuar të gjithë, nuk sugjestionohem nga profesorë e doktorë kushdo qofshin ata dhe kam mendimin se, shkenca jonë, kultura, gjuha, letërsia, arti, kritika, psikologjia historia…, ka nevojë për plugime të thella. Në shumicën e botimeve të derivonshme, kemi të bëjmë me pershtatje,adaptime nga tekste te huaja me plot moçalishte ideologjike dhe antiartistike. Nga zagoritet e mi p.sh, nuk kam parë asnjë punim serioz që t'i kundërvihet, fjala vjen, Realizmit socialist, si një metodë krijuese plotësisht e idealogjizuar dhe antiartistike tashmë, katerciperisht e vërtetuar si metoda më e dështuar në letërsinë botërore,madje dikush ka një jetë të tërë që nderohet e paguhet duke u rëne trumbetave të vlerave të RS; ose, nuk kam parë asnjë historian me sy kritik që t'i kundërvihet historisë sonë, të mbushur tej e mbanë, jo vetëm me ideologjinë leninisto-enveriste, por edhe rëndshëm të falsifikuar. Titujt dhe nderet, kolltuqet në sferat e dijes e të kulturës, nuk mund të kenë status nderi, pa sensin kritik dhe dyshimin e aq më tepër s'mund të të ndihmojnë gjatë të ecësh për inerci. Në këto fusha çdo "majë" e arritur, të nesërmen s'është "majë". I them këto sepse kudo jemi tepër të vonuar, sepse kemi një eufori tepër të dukshme për t'i fryrë gjërat e të krijohet përshtypja se pa kontributin e zagoritëve nuk do të kishim as gjuhësi, as letërsi, as gazetari, mjekësi, arësim, gjykatë apo guzhinë turistike. Ndaj mua më bëhet zemra mal kur dëgjoj për talente të reja, fjala vjen, për regjisoret e talentuar (Londo, Zheji, Vasi) apo për Rovena Dilon, që me zërin e saj pretendon trofe të reja në muzikën shqiptare, apo (thjesht për ilustrim), për Spiro Deden që si drejtor i "Albinit" (tashmë jashtë politikës) ka kontribute të çmuara në fushën e botimeve, apo për Apostol Pangon që po merret edhe me botimin e enciklopedive zonale..Sidoqoftë qilizma për të gjetur vlerat e vërteta ,drenazhime të thella për të kulluar moçalishtet aktuale në çdo fushë,nuk ka.Çdo vonesë është me pasoja,ndërsa çdo harresë e ndërgjegjëshme nga ata që mbijetojnë për inerci,është katastrofike.



***

Nuk e marr plotësisht të vërtetë thënien e Ernesto Sobatos se "një komb matet me njerëzit e tij të shquar". Po të ishte kështu Shqipëria e Kosova do të rreshtoheshin midis vendeve të zhvilluara të Evropës e Zagoria, patjetër, do ish një oaz i mrekullueshëm zvicerian diku në cep të Gjenevës…, por jemi fundi. Shqipëria ka mbetur provinca më e prapambetur e Evropës, ndërkohë që historia jonë është e mbushur me tullumbace e mburrje se u paskemi dhënë të tjerëve perandorë e kryeministra, gjeneralë e vezirë të mëdhenj… e s'na pëlqen të themi se shumica e tyre, s'kanë dashur të bëjnë asgjë për Shqipërinë e jo rrallë e kanë harruar, nënvleftësuar duke fshirë nga kujtesa edhe genin e vendlindjes. Kjo, jo vetëm për faj të tyre. Për një bimë të shëndetshme s'ka rëndësi vetëm geni por, kryesisht toka dhe elementët e tjerë që i duhen për të lulëzuar e dhënë fruta. Fara, edhe elitare të jetë, humbet nëse bie në shkreti. Tek ne dimrat janë të ashpër dhe era e egër e ato, farat elite gjithmonë janë sulmuar nga farat bastarde, të huaja dhe "Made in Alb.Turko-sllavo-komunist"…




***

Karakteristikat e zagoritit shpesh marrin përmasat e absurdit, si ndjenja e punës deri në kafshëri, mençuria dhe çmenduria, të vërtetat dhe gënjeshtrat, mikpritja dhe mosmikpritja, besa dhe pabesia, ndershmëria dhe pandershmëria. Krenaria historike, (përse?), kryelartësia (përse?) për të mos thënë mburrjet, shpesh mgrihen në karakter… në karakterin mbrujtur me sllogane sepse malet tona.., klima…, ujët e ftohtë… patriotizmi… zagoria jonë e kuqe… Dhe njëkohësisht ikim totalisht prej saj. E, përgjithësisht, ikja është bërë kaq akute dhe e domosdoshme sa njeriou çan male e dete e rrezikon edhe me jetën e tij e të fëmijëve.. Rastet s'janë më raste dhe dukuria s'është më zagorite, por mbarëkombëtare. Dhjetra herë kam takuar në Greqi djem e vajza (dhe zagorite) që kishim udhëtuar grykë më grykë e mal më mal, 15-20 ditë më këmbë drejt Athinës, që tabani i këmbëve u ishte nxirë e bërë me flluska gjaku..e kur i pyet .., të këputin shpirtin e, pa një pa dy të thonë: po atje s'ka punë, vëlla, s'ka dritë, s'ka ujë dhe askush nuk e çan kokën për ne…

Kjo është akuzë që penalizon atdhera e vendlindje të paqena.

Sepse s’mund të ketë atdhe e vendjindje,pa qënie,pa kushtet minimale të ekzistencës.

***

[zagoriti12]

Ore do veje njeri ne zagorie kete vere. Une do te vete ne andej nga data 10 gusht sepse dua te jem atje dhe per festen e zagories. Kush do te me kontktoje te me shkruaj nje mail tek atdhetari@libero.it.

[donna76]

ik dhe mos i ha te gjithe qingjat aty....le ndonje kocke dhe per ne fukarenjte

[zagoriti12]

Nuk i ha te gjithe qingjat jo. Por nje gje e pa pare eshte kur ve buken e zeze ne prushin ku eshte duke u pjekur qingji ne hell dhe siper bukes fillon e pikon ai dhjami i shkrire plot kripe. Kush eshte nga zagoria e di per cfare e kam fjalen. Pastaj kete e shoqeron me nje cik djath nga ai i baxhos dhe nje cik raki mani.
Pastaj nje pagure uje nga gurra e turkave ne nderan dhe je ne rregull.....

[donna76]

Nuk i ha te gjithe qingjat jo. Por nje gje e pa pare eshte kur ve buken e zeze ne prushin ku eshte duke u pjekur qingji ne hell dhe siper bukes fillon e pikon ai dhjami i shkrire plot kripe. Kush eshte nga zagoria e di per cfare e kam fjalen. Pastaj kete e shoqeron me nje cik djath nga ai i baxhos dhe nje cik raki mani.
Pastaj nje pagure uje nga gurra e turkave ne nderan dhe je ne rregull.....

shi shi dreqi na ka vesh kostum popullor dhe po na mburret para fshatit
po nje kenge s'do na e kendosh ti ? se ison ta mbajm neve

[zagoriti12]

shi shi dreqi na ka vesh kostum popullor dhe po na mburret para fshatit
po nje kenge s'do na e kendosh ti ? se ison ta mbajm neve

Po si jo mi donna76. a e di ti ate kengen zagorite 'neperka pika pika'? Un tani se mbaj mend mire po hajde tek festa e zagories dhe do ta degjosh se s'ben.

Hajt shnet

[donna76]

Po si jo mi donna76. a e di ti ate kengen zagorite 'neperka pika pika'? Un tani se mbaj mend mire po hajde tek festa e zagories dhe do ta degjosh se s'ben.

Hajt shnet

une di ato te "leshverdho" ate di babi im

[Maj e drites]

pershendetje te gjith zagoriteve. edhe une jam nga zagoria dhe sapo e pashe forumin mendova te shkruaj diçka. Mbiemri im eshte Garo dhe gjyshi im ka qene nga zheji