Gjenocidi Turko-Osman Dhe Qëndresa Shqiptare

[Darius]

Gjenocidi Turko-Osman Dhe Qëndresa Shqiptare





Në kronikat osmane janë të vërteta e pohuar nga vetë osmanët. Tmerr gjaku, krime kolektive të përbindshme, shfarosje banorësh, prerje kokash e hedhje masive ne det, rrëmbimi i grave, vajzave e fëmijëve për ti dërguar në Turqi si skllevër dhe rrafshime qytetesh. Asnjë banor nuk mbeti i gjallë në qytetin kështjellë të Drishtit, Asnjë banor nuk shpëtoi pa ju pre koka në Lezhë, nuk mbeti asnjë banor arbër në Elbasan, kush shpëtoi prej shpatës turke iku nga sytë këmbët në male dhe tërë bregdeti shqiptar u shua në ekzistencë. Libri “Lufta Shqiptaro Turke në shekullin e XV”, burime e kronika osmane botuar në Tiranë në vitin 1968 në 400 faqe është një libër i madh tregon krime të përbindshme dhe gjenocidin që është bërë mbi shqiptarët. Ky libër është botuar nga Universiteti i Tiranës në kuadër të 500 vjetorit të vdekjes së heroit tonë kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu.

Një tjetër libër i madh për historinë tonë është “Historia Skënderbeut” e Marin Barletit i pandarë ky nga vepra tjetër e madhe “Rrethimi i Shkodrës”. Kur flasim për krimet turke ndaj shqiptarëve në histori, nuk ka pse dalin disa dhe bëjnë mbrojtjen e atyre krimeve, me kot lodhën të bëjnë avokatinë e vrasësve, se gjoja paskan vrarë se i ka urdhëruar sulltani. Perandoria Turke ishte një organizim i madh dhe vepronte si vepronte, përgjegjësia historike e krimeve nuk mund të anashkalohet për asnjë arsye, nuk ka alibi të krimeve ndaj popujve, as duke na thënë se kanë qenë ca vezirë e ca pashallarë me origjinë shqiptare e kjo të na konsiderohet bashkëpunim. Kështu thonë vetëm armiqtë e Shqipërisë, apo ndonjë qe është i ndërgjegjshëm se nuk ka gjak shqiptar në damar por gjak arab-turk, se të jemi të qartë, Turqia ka sjellë jo pak muhaxhirë në këto troje. Lexoni Faik Konicën për këtë. Vezirët nuk kanë shkuar si përfaqësues të shqiptarëve në Stamboll , madje edhe kanë harruar fare se nga kanë qenë, kanë qenë ushtarë të bindur të Turqisë dhe përfaqësojnë Turqinë e jo Shqipërinë në asnjë rrethanë. Se sa e deshën Turqit Shqipërinë e shqiptarët lexoni për masakrën e Monastirit më 26 gusht 1830, 185 vjet më parë, ku u vranë 500 krerë të Shqipërisë së jugut të thirrur ne festë e në besë, “besë sulltanësh” që kullojnë veç gjak.

Pasi i vranë në të pa besë pra, u prenë kokat të cilat u dërguan në Stamboll ti shihte Sulltani dhe trupat i lanë në shesh të hapur për ti shqyer qentë. Këta janë pushtuesit me të cilët ne paskemi bashkë qeverisur perandorinë siç thotë një historian tashmë i rrjedhur sepse edhe në kohë të diktaturës bëri një libër duke e bërë Haxhi Qamil, turkoshakun që kërkonte të sillte sërish babë Sulltanin, një hero. Ndaj ju që ndjeheni më turq se turqit, mos u përpiqni të thoni gjëra që nuk guxojnë ti thonë as vetë turqit safi e jo më turq të sajuar si puna juaj. Gjenocidi turk mbi shqiptarët është një e vërtetë historike e pamohueshme. Shkatërrimet që ka bërë Turqia në Shqipëri nuk i ka bërë mbi asnjë popull tjetër në Evropë aq mizorisht, po krejt ngjashëm me Armenët 1909-1918. Gjenocidi më i madh që njihet në Evropë është shfarosja e shqiptarëve prej turqve pas vdekjes se Skënderbeut shekulli XV dhe ky gjenocid duhet të njihet botërisht dhe të dënohet.

Është e nevojshme të sqarojmë edhe disa lojë fjalësh që bëjnë mbrojtësit e zellshëm të Turqisë duke e konsideruar se nuk ka asnjë lidhje me Turqinë historike që këta e mbiquajnë osmane. Vetë turqit në të gjitha analet e veta thonë Perandoria Turke, dhe Europa po ashtu e cilësonte. Myslimanët shqiptarë, Stambolli i konsideronte turq dhe jo osmanë…. Varianti me perandori osmane doli si një alibi për të heq qafe përgjegjësinë historike të krimeve të përbindshme, se gjoja i kanë bërë osmanet dhe nuk i kanë bërë turqit. Alibi mjerane. Veç të lexoni krimet e përbindshme turke mbi shqiptaret. Jo vetëm ne vrasjet e përditshme por vetë Sulltani kishte ndërmarrë dy fushata të mëdha për shfarosjen e “racës së keqe të shqiptarëve” kur njerëz me të pistë se hordhitë e Anadollit nuk kish parë historia e Evropës. Në këto fushata vranë çfarë gjetën, gratë e fëmijët i dërguan në Stamboll si robër, një e pesta e femrave i dërgohej Sulltanit mizor ndërsa katër të pestat i merrnin ushtarët dhe i përdhunonin. Vetë historiani turq përshkruan se si e shkretuan qytetet shqiptare pas dorëzimit dhe si i vranë të gjithë shqiptarët qe arrinin ti kapnin. Shqipëria u kthye ne një thertore. Historianet turq i pohonin vetë ato masakra dhe shkruanin se shqiptarët, vajza e djem ishin të bukur si yje. Pra sot nuk kemi asnjë dokument asnjë artefakt nga kohë e Gjergj Kastriotit sepse turqit shkretuan gjithçka, madje mbasi e nëpër qytete nuk mbeti asnjë shqiptar i gjallë, shkruajnë kronikanët, prunë popullsi myslimane nga Anadolli.

Ndaj na dalin aty këtu ca kopilë Anadolli që i dhunojnë edhe shtatoret e Gjergj Kastriotit dhe Nënë Terezës në Tiranë e Mitrovicë. Është krejt e arsyeshme të mendohet se, siç përshkruajnë kronikanët e asaj kohe, këta marrokë-harrokë janë pjella të hordhive pushtuese dhe nuk e ndjejnë veten aspak shqiptar. Tani se si në Kosovë shkojnë e i bëjnë lutje për shpirtin katrani të zi si Sulltan Murati, këtë veç mendjet e mykura të njerëzve të ngecur në errësirën mesjetare mund ta dinë. Po le të lexojmë dëshmitë historike:

“Për të pafetë meshkuj të rritur u dha urdhri që ti jepeshin belikut. Për këtë arsye në çdo qendër kalimi sillnin kolona robërish të lidhur me zinxhirë, i kalonin para padishahut ngadhënjimtar dhe aty të rinjtë dhe pleqtë i kaluan në shpatë dhe i copëtuan. Pati raste kur ranë në shpatë tremijë, katërmijë, dhe shtatëmijë të pafe. Luginat e thella për shkak të kufomave morën pamjen e kodrave. Gjaku rridhte në fushat e gjëra si lumi Amur-Darja”. Këtë histori e ka shkruar Tursun Beu (“Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV”, Burime Osmane faqe 100-101 . Ai ishte historian i Sulltanit Mehmetit II, i cili ishte pjesëmarrës gjatë pushtimit të Shqipërisë.

Kronikani Kemal Pashë-Zade shkruan, se: “Me urdhër të Padishahut u vra pa mëshirë, cilido që u zu gjallë, vendi u plaçkit tmerrësisht, gratë dhe fëmijët u morën robër. Dhe vazhdon me vargje: I theri të panënshtruarit e atyre kryengritjeve, ua bëri ushqim ujqërve dhe shpezëve kufomat e tyre, s’mbeti grua e fëmijë, të gjithë u bënë robër.” po aty f.194. Kevami, shkronjës i Sulltan Mehmetit te II dhe Bajazitit të II shkroi rreth vitit 1489, mjaft të dhëna që përputhen edhe me ato çfarë shkruante edhe Marin Barleti. “Disa mijëra të pafe i gjuajtën, i kapën dhe i prunë përpara sulltanit të botës. Padishahu i botës , disave prej tyre ua preu kokat, ndërsa disa të tjerë i cau në dysh. . të gjithë të tjerët urdhëroi dhe i shkuan në shpatë para tij. Po aty f.112 Kronisti bizantin i kalif Fatihut, Kritobuli nga Imbrosi, që e vëzhgoi së afërmi këtë luftë, thotë, se: “Shqiptarët preferonin më mirë vdekjen, se sa të binin në duart e turqve. Disa Ilirianë, duke parë se ndiqeshin nga turqit dhe pasi nuk gjetën asnjë vend për t’u strehuar, u hodhën poshtë që nga shkëmbinjtë, në hapësirën e përrenjve dhe u vranë.”

I zemëruar për disfatën, kalifi Fatih u largua nga Kruja. Gjatë rrugës prej Elbasanit në Dibër, ai rrethon qytetin e Çidhnës, afër Drinit, ku janë strehuar rreth 20.000 gra, pleq e fëmijë, të larguar nga krahinat fushore për t’i shpëtuar masakrave islamike. Nën thirrjet “Vdekje shqiptarëve!” dhe “Allahu Akbar!” osmano-islamikët sulmojnë qytetin. Pasi e pushtojnë atë, kalifi islamik Fatihu i masakron të gjithë barbarisht ” Vetëm në këtë qytet humbën 20.000 mijë shpirtra të pafajshëm. Shkodër. Viti 1478. Kështjella e Shkodrës rrethohet nga ushtritë osmane. Turqit sulmojnë pareshtur por mbrojtësit nuk dorëzohen dhe i zmbrapsin me sukses sulmet e barbarëve. Sulltan Mehmet Fatihu që e drejtonte vetë fushatën, vendos zbatimin e një tjetër taktike për të terrorizuar mbrojtësit e qytetit. Ai sulmon dhe pushton kështjellat Zhabjakut, Drishtit. Pasi i rrafshon ato, banorët e marrë robër i sjell përpara mureve të Shkodrës. Disa mijëra gra, burra, pleq e fëmijë masakrohen në mënyrën më mizore pranë mureve të kështjellës. Me këto skena makabre, Sulltan Mehmet Fatihu, ka si qëllim të ligështojë mbrojtësit e kështjellës, dhe t’i detyrojë ato të dorëzohen. Kjo taktikë dështon. Kështjellarët e Shkodrës nuk epeshin. Më vonë qyteti dorëzohet sipas një traktati midis Venedikut dhe sulltanit. Banorët e qytetit largohen drejt Italisë, dhe në vend të tyre sulltani e popullon qytetin me turko-arabë të ardhur nga Anadolli, Afrika Veriore dhe Azia Qendrore.
Në përshkrimin e skenave makabër që bënë turqit në Lezhë e Shëngjin kronisti turk Idriz Bitlisi shkruan rreth vitit 1502 “Kokat e këtyre keqbërësve, të prera që në zverk nga shpatat dhe që ishin si pjeprit e kopshtit të sheshit të luftës, notonin në sipërfaqen e ujit si kunguj. Trupat e tyre të brishtë lëviznin si flluska uji dhe sa herë që dallga i prekte si një shpatë…”

Muhamet Muhjiu shkruan rreth vitit 1478 në pushtimin e Krujës: “Ah botë plot vuajtje dhe rënkime! Vaj! Thirrjet që nga krahërorët e tyre të dërrmuar arritën deri tek tavani i Saturnit. Gjithsejtë rreth pesëmijë të pafe, që ishte secili një djall nafthëdhës dhe vetëtimlëshues, u bënë kështu pre e shpatës së mprehtë dhe qoke e shigjetës goditëse. Kafkat e këtyre do të jenë për shumë vjet ushqim për shpezët e këtyre viseve. Në këtë mënyrë u arrit fitorja; thyerja e të pafeve dhe shfarosja e armiqve. Turma e luftëtarëve u kënaq dhe u gëzua me plaçkë të shumëllojshme dhe të panumërt. Ata që mbetën nga armiku, gratë dhe fëmijët, i vunë në pranga poshtëruese të robërimit dhe i lidhen me zinxhirët e mjerimit. Pastaj do të fillojë shkatërrimi i kishave, ndërtimi i medreseve, ndalimi i kambanave dhe prishja e ligjeve…”

Tërë këto travaje i ka hequr populli ynë. Ishim trashëgimtarët e Ilirëve, me troje që nga Danubi e deri pranë brigjeve të Peloponezit, historia u tregua e ashpër, kaluan shumë pushtues njeri me i egër se tjetri në këto troje. Aq shumë e mizorisht na vranë për të na shfarosur, sa popullsia erdhi gjithnjë duke u rrudhur e duke u zhdukur deri sa mbetëm në një pëllëmbë tokë në brigjet e Adriatikut. Këto janë të vërteta që nuk mund ti harrojmë. Konjukturat e sotme, marrëdhëniet e mira dhe paqësore, dëshira për mirëkuptim me të tjerët, qofshin dhe partnerë strategjikë, nuk duhet të na pengojë apo ndalojë që ta shkruajmë historinë ashtu siç ka ndodhur, se në fund të fundit është histori, është dinjitet dhe identitet, është mësim për të mbijetuar si komb dhe për të fituar atë çfarë e kemi humbur në histori, bashkimin kombëtar. Më poshtë po sjellim një kronologji ngjarjesh gjatë viteve 1385-1912 të rezistencës shqiptare kundër pushtuesve turq nga libri “Studime dhe tekste historike” i albanologut të shquar italian Prof. At Zef Valentini, Plejad, Tiranë 2010, f.129-136:

1423, Shqiptarët e Moresë çohen në kryengritje kundër turqëve.
1432, kryengritja antiturke e udhëhequr nga Topi Golemi.
1434, kryengritja antiturke e udhehëqur nga Gjergj Arianiti.
1443-1468, epopeja e Gjergj Kastriotit në luftërat antiturke.
1481, pas vdekjes së Sulltan Mehmetit II mbarë Arbëria ngrihet në kryengritje.
1488, kryengritja e udhëhequr nga Gjon Kastrioti, djali i Gjergj Kastrioti.
1497, kryengritje antuturke me ndihmën e Venedikut.
1536, shqiptarët çohen në kryengritje të ndihmuar nga Papa, Venediku e Perandori.
1570-1571, kryengritja shqiptare kundër turqve në prag të shpërthimit të betejës së Lepantos. Ibrahim Begolli, sundimtari i Pejës çohet peshë kundra turqve.
1580, kryengritje antiturke. Shqiptarët shkojnë edhe në ndihmë të Princit Mihail të Rumanisë.
1593-1596, kryengritje të mëdha antiturke në Shqipëri.
1596, kryengritja antiturke e himariotëve.
1611-1624, Kelmendasit ngrihen në kryengritje antiturke.
1668, kryengritje e madhe antiturke në Kosovë.
1699, Ulqini, Tivari e Kelmendi çohen në luftë kundra turqve.
Shekulli XVIII, Shqipëria është një vatër kryengritjesh të pandërprera
1737, ushtria austriake hyn në Kosovë, popullsia shqiptare çohet në luftë kundra turqve.
1740-1830, kryengritje të pandërprera antiturke nga shqiptarët.
1786, Mahmut Bushatlliu thyen ushtrinë turke të nisur kundër tij.
1833, kryengritje në Shqipërinë e Jugut dhe të Veriut kundra reformave të Tanzimatit.
1835-1836, kryengritja e shkodranëve dhe malësorëve kundër sundimtarit turk, Osman Pasha.
1837, kryengritje antiturke në Shqipërinë e Jugut e udhëhequr nga Ali Bej Frakulla.
1839, kryengritje shqiptarëve në Prizren që e detyrojnë sundimtarin turk, Ismet Pashën të largohet.
1843, kryengritje shqiptare në Shkup, Prishtinë e Tetovë.
1845, kryengritje shqiptare në Gjakovë.
1846, kryengritje në Shqipërinë e Jugut, sidomos në Berat e Gjirokastër.
1849, kryengritja antiturke e malësorëve.
1852, Malësorët çohen përsëri në kryengritje.
1864, Banorët e Gjakovës çohen peshë kundër reformave të shpalluna nga Sulltani.
1870, Një Batalion elite me shqiptarë në krah të Caresësh Ruse, kundër Perandorisë Osmane.
1874, kryengritja e Kurveleshit, Labërisë dhe Çamërisë.
1875, Dibra çohet peshë e rrënon kalanë turke të vendit.
1893, kryengritje e shqiptarëve kundër turqve.
1903, Gjakova çohet peshë kundra turqve. Vrasja e konsullit rus në Mitrovicë.
1904, lëvizje për pavarësi në Shqipërinë e Jugut.
1909, kryengritja kundër turqve të rinj.
1911, kryengritja e malësorëve në Shqipërinë e Veriut.
1912, kryengritja e Përgjithshme në Kosovë.



Kolec Traboini

[Darius]

Kjo ketu me poshte eshte mbi Elbasanin, si u ndertua keshtjella aty dhe nga kush. Teresisht sipas fjaleve te kronikaneve turq

Fushata e sundimtarit Baba i Pushtimit në rojet etnike të Shqipërisë, nënshtrimi i rebelëve vendës dhe ndërtimi i fortesës së Elbasanit.

Në pranverën e vitit tetëqind e shtatëdhjetë (1466), kur në mes të kuvendit të lëndinës lauresha psalte me zë melodioz vargun: "E vështro në gjurmët e mëshirës së Zotit, si Ai i jep jetë tokës së vdekur (Kurani 30:50)", pas shpalljes së nisjes së luftës kundër Shqipërisë, çdo gazi ngjeshi me dëshirë shpatën. Flamujt-emblema të pushtimit - u vunë në lëvizje nga Edreneja.

Masakrat e Kriminelit Mehmet Fatih mbi Shqiptaret. Fakte nga Kronikat e Tursun Beut

Kur tendat e fushimit të Sulltanit shtrinë hijen e tyre mbi fushën e qytetit të Manastirit, aty rendën nga të gjitha anët luftëtarët - të prirë prej fitores - për t'iu bashkuar ushtrisë perandorake, si ca lumenj të mëdhenj që lëshohen në det dhe, si dallgët e detit që venë e përplasen, u derdhën mbi Shqipëri. Aradhe të tilla secila me një mijë luftëtarë. Ku secili nga këta guximtarë, sa një mijë heronj vlen. Kasneci i gjendjes bëri të mbërrijë në veshët e mëkatarëve të pafe jehona e kërcënimit: "O milingona! Futuni nëpër shtëpi që të mos ju shkelë

Solomoni me trupat e tij! (Kurani 27:18)".

Të pafetë e mallkuar mbetën të hutuar e të çoroditur nga njoftimi i llahtarshëm i këtij sulmi të afërt dhe vajtën u strehuan nëpër malet e rrëpira e luginat e thella, duke bllokuar shtigjet. Bënë gjithë ç'mundën për t'u mbrojtur dhe kështu dëshmuan tërë kryeneçësinë e tyre për të rezistuar, duke këmbëngulur në prapësinë e tyre më të skajshme. Por luftëtarët e Sulltanit, të nxitur prej mendimit të shpërblesës hyjnore të luftës së shenjtë, si dhe të shpresës për të bërë plaçkë të madhe, përparuan në të atillë mënyrë sa që çdo mal i pakapërcyeshëm dhe çdo luginë e thellë u dukej rrafshinë e lehtë "ku nuk do të mund të shihje as ultësirë, as lartësi (Kurani 20:107)".

Me ndihmën e Zotit, më të Lartit pushtuan çdo strehë që mësynë dhe grabitën e plaçkitën kaq shumë pasuri të frymore e jofrymore, saqë djelmosha me tipare engjëllore dhe vasha me pamje hyrish, që vlenin tre a katër mijë aspra, krijesa të këndshme me tipare të tilla që mjaft që t’i shihje në fytyrë që të të ikte mendja, shiteshin veç për vetëm tre apo katërqind aspra. Të tilla hyri që kushdo që i sheh në tendë kujton se është përnjëmend në Parajsë. T'i shihje kur mbi gjoksin tim dergjej, do besoje se në një trup dy shpirtra qenë. Te tillë djelmosha që, për atë Zot, në thonë Se ka dhe më të bukur, gënjeshtra thonë.

Veç kësaj, buaj me lëkurë "në ngjyrë të verdhë të ndezur që kënaq shikimin (Kurani 2:69)" mund t'i blije për tri a katër aspra, ndërsa edhe për më pak se dy aspra shitej një dash përçor i kopesë që është bërë gati për t'iu flijuar Zotit. Çdo çadër ishte e mbushur përplot me plaçkë të rrëmbyer. Atëherë u dha urdhri të shtroheshin në bindje ata harbutë të pafe. Për këtë arsye, në çdo vendqëndrim sillnin para Sovranit fitimtar meshkujt e lidhur me zinxhirë që luftëtarët guximtarë e të shkathët të islamit me një të rënë të shpatës, fap-fap - i ekzekutonin. I bënë kështu ata njerëz që aq të etur e të dëshiruar qenë pas vdekjes, të shijonin verën e rrënimit që derdhej prej shpatës së shndritshme.

Pati ndalesa ku u shkuan në shpatë deri në tre mijë, katër mijë, shtatë mijë nga të pafetë. Prej kufomave të shumta, lugina të thella tanimë ngjasoni si të ishin kodra. Prej gjakut të derdhur, rrafshina të gjera tani ngjasonin si Amudarja (Xhejhun: Oksusi i lashtë, që bashkë me Sirdarjen formonin Transoksianën, territor që sot përkon pjesërisht me Uzebkistanin . Aludohet për ujërat e bollshme të këtij lumi) që rridhte. Pas tërë këtij shkatërrimi, u mor vendimi i mëposhtëm: në fushën e Jundit që është kërthiza e atij vendi, do të ndërtohej një fortesë e pathyeshme.

Sakaq mëkëmbësit fisnikë, hodhën themelet e një fortese të qëndrueshme katërkëndëshe, siç qenë urdhëruar, dhe brenda një kohe të shkurtër e kryen ndërtimin. Katërkëndëshi në është thënë të jetë me ogurzeza formë, s'ka dyshim se do të ketë qene e tillë për të pafetë. Në pastë diçka që të përqaset me yllin e Shahut te gjithësisë, s' ka dyshim se kjo është më e mbara e formave. Një kështjellë që s'mund te dallohet prej reve, kullë e saj është mur a re e zezë?

Ai vend ishte i rrethuar nga të gjitha anët me male të pakalueshme e gryka, por të pafetë që jetonin në ato lartësi s'bënin dot pa fushën ku rrjedh uji i bollshëm dhe ku tokat e bukës janë pjellore e të pasura. Meqë mes njerëzve u përhap fjala dhe zuri vend bindja se ishte një tokë pjellore, aty u dynd nga të katër anët ku ndodhej popullsia islame. Emrin ia vunë Elbasan, që i përshtatej natyrës së tij (Është fjala për një lojë të mundshme fjalësh mes emrit të fortesës dhe shprehjes “el basan”, që mund të përkthehet me shprehjen “të vësh dorën në zjarr”.

Ende sot ai vendi është kaq i lulëzuar saqë të kujton gjurmë e një udhëtimi në Shtëpinë e Parajsës dhe vazhdon akoma të rritet. U dyfishoftë rritja e tij. Pasi u krye ndërtimi i fortesës, Sulltani emëroi një komandant me nam dhe la aty roja të përkushtuar gjer në vdekje. Ajo iu bashkëngjit sanxhakut të Ohrit dhe iu besua sanxhakbeut të tij. Atëherë sulltan Mehmeti u kthye fitimtar e triumfues në Edrene, kryeqytet i Sulltanatit.

[Darius]

Rrethimi i Shkodres - 1474


Sulltan Mehmetit: “Ngopuni sa të mundeni me gjak të krishtenëve, se kështu na mëson Kurani ynë!” (M.Barleti, “Rrethimi i Shkodres” fq.63)

[Darius]

Marin Beçikemi apo Barleti shkruen tek “Rrethimi i Shkodres”: (Tmerri i Osmaneve ndaj Shqiptareve dhe heroizmi i tyre)


“Vendi ku ishte instalue shatorrja e Sulltanit, ...quhej rrethi dhe klauzura e Sulltanit dhe kishte nji rreth ma teper se dy milje. Kishte vetëm nji dalje apo nji derë; aty natë e ditë rrinin në roje ushtarë...perpara se të arrihej mu aty ku gjindej Sulltani, duhej kalue nëpër tri rradhë rojesh e çfarë rojesh!.. zinte gjithë atë vend sa të gjitha fushat e kodrat ndoshta për nja katerdhjetë milje dukeshin bardh nga çdo anë plot me shatorre...Në rrethimin e Shkodres mund të kenë marrë pjesë nja treqind e pesdhjetëmijë vetë.” (fq. 45).

“Po a kujtoni, ju o shkodranë, se, po të dorëzoheni, do t’ ju falë ai?.. Do ta bajë copë copë mishin tuej ashtu si ban kasapi me dhent në thertore, ai do t’ ju shkyjë gjymtyrët tua...a nuk ia preu gurmazin nji mbreti vet Mehmeti me dorë të vet, që s’ ngopet kurrë me gjak njerzish?... Po princave rashianë a nuk ua nxorri sytë? Qyshë në moshën ma të vogel i mori këta vese, u ba i pashpirtë, i pafëtyrë, i pa frê, me njëfjalë i poshter në çdo pikpamje... flliqi çdo gja hyjnore e njerzore, gjithmonë veproi me dredhi, me të pabesë e me epsh të keq. Çfarë poshtersish s’ ka ba ai njeri; çdo flligshti; ai ka çnderue, ai ka thye kunorë. Ai ka dhunue kishë, ka heqë të gjithë meshtarët... gjithnjë asht orvatë të ngatërrojë e të shuejë çdo gja religjoze, të madhnueshme e të ndershme, a ligjët a kanunet e jetës, a zakone a besë e nder apo çdo disiplinë të drejtë... në këte botë s’ ka burrë që mund t’ i dalë atij në poshtërsi, në paturpësi e në tirani. Dhe në të vertetë ai zakonisht katolikëve u ka premtue shumë gjana vetem sa për t’ i shti nder thonjë, sepse asnjenit s’ ia ka falë jeten veçse ia ka pi gjakun gjithmonë si bishë e eger.” (fq. 47).

“Të njajtin qendrim burrnor mbanin edhe gratë, të cilat në çdo pikpamje s’ ua lëshonin rrugën burrave a per zell a per gatishmëni a per punen e parreshtun per të përgatitë çdo gja që kishte lidhje me shpetimin e Atdheut.” (fq. 76).

“Të gjitha lagjet e qytetit, rrugë e rrugica ishin lye e zhye me gjakun e të krishtenëve. Shtëpitë shembeshin; kishat rrafshoheshin perdhé.” (fq. 87).

“Do të ishte diçka per t’ u vajtue sikur të pershkrueja zinë e urinë e madhe që pësuen aso kohe të rrethuemit. Ata nga nevoja filluen me u ushqye me gjanat ma të ndyta e ma të flliqta. Çka nuk shtinë në gojë: A mish kali, a mish qeni, a mish miu, me gjithë zorrë e rropulli tjera.”(fq.98)

“Qytetarë trima!..Kjo do të jetë per ju dafina e përherëshme, do të jetë palma, ky do të jetë ngadhënjimi i juej i vertetë, e qysh sot si ju ashtu edhe Shkodres do t’i dalë nami në kater anët e dheut. Që sot, të gjithë popujt e të gjitha kombët per hir të trimnisë suej me të drejtë do ta quejnë Shkodren mburojë e shtyllë të mbarë Fesë së vërtetë!” (fq. 51).

[Darius]

D.M.Barleci † Rrethimi i Shkodres - i botuem ne Venedik ne vitin 1504.

Në vitin 1451 – 1481 në Turqi sundoi Mehmeti II, i cili pushtoi Konstantiopolin në 1453.

“Se ç’ kerdi e ç’ kasaphanë bani ai ndër mashkuj e femna të çdo moshe, se sa vajza e gra u çnderuen, sa tempuj u dhunuen e çfarë poshtersishë e krimesh u kryen per inat e tallje të fesë sonë të vërtetë, s’ ka burrë që mund ta shprehë as me fjalë as me lot as me gojtari.” (fq. 24).

“Me të paren u hodh në Maqedoni, që sot në gjuhën popullore quhet Arbëni, sepse banorët e atij vendi të gjithë flasin arbënisht.”(fq. 24).

“Sulltani kur paska pa pozicionin e qytetit...paska thanë: “Oh se ç’ vend të shkelqyeshëm e të naltë paska zgjedhë shqiponja për vete e për folenë e zogjve të vet.” (fq. 44).

E kur u dorëzue qyteti i Theodozisë që sot quhet Kafa dhe gjindet në bregun taurik, sa të krishtenëi preu në besë e i vrau! Sa burra i nguli nder hunjë atje në Lesb! Po ç’ të them masandaj per sa e sa të tjerë që ka vra e pre mizorisht ndonse, në moshë të njomë e gjithmonë tue i pre në besë?” (fq. 46)

“Ai Zot nuk do të lejojë kurrë e kurrë që na të shuhemi fare, por do të na shpetojë...Neve na asht ngarkue barra që të mbrojmë fenë katolike edhe të gjithë krishtenimin, pra mjafton kjo per të na nxitë që të derdhim gjakun tonë deri në piken e fundit.” (fq. 50).

“Kauza e jonë asht e Hyut; na luftojmë per drejtësi, per ligjët hyjnore per Fe e Atdhe, per Altarë e vatrat tona, per fëmijët tanë.” (fq. 79).

Sulltani i turqëve,..tha këto fjalë: “Ah sikur mos t’ ia kisha dëgjue kurrë zanin Shkodres! Kot erdha; të gjitha përpjekjet e mija shkuen kot!” (fq. 90).

“Mbasi ledhet e Drishtit u rrafshuen perdhe...U zunë gjallë nja 300 vetë dhe me 2 shtator me urdhen të Sulltanit të gjithë u vranë nder sy të shkodranëve. Të nesermen u nisën per Lissus... Mbasi dogj qytetin e Lezhës, nja 50 vetë të krishtenë... i sollën pranë qytetit të Shkodres e aty i vranë të gjithë...dhe vazhduen rrethimin e Shkodres, ku vendosen mbi katerdhjetëmijë kalorës.”

“Mbas paqes së nenshkrueme në mes të Venedikut dhe Sulltanit...Shkodra do të zaptohej nga turqit...dhe me 4 prill u njoftuen shkodranët, të cilët mund të shkonin në Venedik..."

[Darius]

Ne kete gravure shihen turqit duke bere krime ne nje Kishe arbnore pas vdekjes se Gjergj Kastriotit.

Nga kronika e vitit 1524.

[Sayan2003]

Rrethimi i Shkodres - 1474


Sulltan Mehmetit: “Ngopuni sa të mundeni me gjak të krishtenëve, se kështu na mëson Kurani ynë!” (M.Barleti)

Deklerata si kjo e Barletit nuk i gje me asnji liber te kronistve turq. Barleti si pjesa tjeter e priftrinjve n'at koh ishin klasa kriminele gjakatare e kohes ku n'baz te pikpamjeve te tyne personale merrnin n'qaf mijra jet njerzish. Kisha ka lujt pjes t'rondishme n'at koh dhe arberit luftoshin me iden qe do fitojn parajsen e premtume nga priftrinjt si Barleti.

Nje gjo duhet t'kihet parasysh. Kur sulltani dote me pushtu nje vend i cote fillimisht lajmtarin me nje mesazh. Pagoni xhizjen dhe ne ju ofrojm mbrojten ashtu si cdo banori tjeter muslimon. Ato vene qe pranoshin gjithcka u zgjidhte n'paqe , ato qe kisha i mbushte menjen per parajsen luftoshin dhe pasojat dihen. Ne luft nuk ka meshir. Megjithate n'kuran grat, femijet dhe pleqt nuk preken.

[Darius]

Ne gjithe kete teme vetem fragmentin e Barletit gjete per te cituar ti? Aty u fokusove dhe as qe u lodhe te komentosh ne ate qe shkruan vete kronikanet turq?

E kupton se cfare budallalleku eshte kjo qe sapo ke shkruar? Ke dy shkrime te medha te mbushura plot me ate qe kane pasqyruar vete turqit dhe shkon e me citon Barleti (pa llogaritur keto qe shkruajta une) dhe ti prape ja fut kot me kot edhe aty.

Nje gjo duhet t'kihet parasysh. Kur sulltani dote me pushtu nje vend i cote fillimisht lajmtarin me nje mesazh. Pagoni xhizjen dhe ne ju ofrojm mbrojten ashtu si cdo banori tjeter muslimon

Cfare do te thote kjo fraza ketu, qe sulltani na ishte i mire dhe fajin e kishin arberit qe nuk donin te konvertoheshin ne myslimanizem apo donin te mbronin tokat e tyre?

A ka mundesi e me ben nje nder? Mos komento ne keto tema se ske tru. Skam nder mend te ofendoj intelektin tim dhe as shpenzuar kohen time duke i'u pergjigjur gomarlleqeve te tilla.

[jarigas]

Deklerata si kjo e Barletit nuk i gje me asnji liber te kronistve turq.

Cilin liber te "kronistve" turq ke lexu ti, efendi?!

Barleti si pjesa tjeter e priftrinjve n'at koh ishin klasa kriminele gjakatare e kohes ku n'baz te pikpamjeve te tyne personale merrnin n'qaf mijra jet njerzish.

Kete e ke lexu ne librat e "kronisve" turq ti efendia, apo ta ka shpjegu hoxha me Kuron?!

Kisha ka lujt pjes t'rondishme n'at koh dhe arberit luftoshin me iden qe do fitojn parajsen e premtume nga priftrinjt si Barleti.

Arbrit luftonin kunder murtajes turko-muhamedane, kunder shtazes islamike!! Shenjat e shtazes, i mbartin krimbat sot: shihu ne pasqyre!

Nje gjo duhet t'kihet parasysh. Kur sulltani dote me pushtu nje vend i cote fillimisht lajmtarin me nje mesazh.

Pra, sipas kesaj logjikes sende prej krimbi osmanlli, sulltani na qenka engjelli dhe vendasit qe donin te jetonin ne liri, e paskan meritue te masakroheshin??!
Bash si profeti juej gjakatar, s'ke çka me shtue!!

Pagoni xhizjen dhe ne ju ofrojm mbrojten ashtu si cdo banori tjeter muslimon.

Mbrojtjen nga kush, debil, nga vete "muslimonet"?!
Ja pra, eshte kjo qe themi me kohe:kercenimi me i madh i paqes ne bote, ka qene dhe jane "muslimont"!!
Mafia dhe Kamorra perdorin te njejten logjike: paguani haraç qe t'ju mbrojme!! Nga kush??!! Po nga mafiozet dhe kamorristet....nga kush tjeter...!!!

Ato vene qe pranoshin gjithcka u zgjidhte n'paqe , ato qe kisha i mbushte menjen per parajsen luftoshin dhe pasojat dihen.

Pra, kush pranonte skllaverine, ruante jeten......kjo eshte nje vlere qe meson Kurani dhe Muhamedi, hoxhe efendi????! Apo eshte vetem nje perpjekje prej krimbi per te mbrojtur te pambrojtshmen, per te fshire menxyren, kobin dhe zine qe mbarti Islami, nen perfaqesine e sulltan-kalifit, per Evropen mbare??!!

Ne luft nuk ka meshir.

Sayan, sinqerisht, sa te djeg ty qe Gjergj Kastrioti ua leroni me nene e me fe sulltaneve te tu te dashur??!

Megjithate n'kuran grat, femijet dhe pleqt nuk preken.

Jo, jo...ata jane skllever te muslimaneve....nje e pesta i takon Allahut...pardon, Muhamedit...pardon, Kalifit!!!

[Darius]

Çfarë përjetuan nga osmanët, shqiptarët që deshën të kthehen në krishterim!?

Tekstet e shkruara nga Jean-Claude Faveyrial (1817-1893), autor i librit “Historia e Shqipërisë”, si dhe letërkëmbimet e tij që gjenden në arkivin e Misionit Lazarist në Paris, kanë dorëshkrime që hedhin dritë mbi përpjekjet e shqiptarëve në mesin e shekullit të XIX, që të islamizuar dikur kërkonin të riktheheshin përsëri në fenë e origjinës: krishterimin.



Kjo ishte tragjedia e tri fshatrave të veriut shqiptar (zona Mbishkodrës, drejt Gilanit, një fshat shqiptar, tashmë i mbetur në Mal të Zi), që i tregoi Perëndimit të asaj kohe këtë pjesë të identitetit shqiptar, të cilin njerëzit e thjeshtë luftonin ta ruanin si gjënë më të shenjtë, duke e paguar dhe me jetën e tyre. Histori rrëqethëse, e denjë për një film, dëshmon atë që pak evropianë e kishin kuptuar në atë kohë, kur ata gabimisht e konsideronin Shqipërinë si tokë të Islamit. Edhe pse me emra islamë, shqiptarët i ruanin ritet e kishës latine, festonin festën e Shëngjergjit, Shën Markut etj. Madje edhe festat e tyre pagane, që ishin rrënjosur në identitetin shekullor të tyre. Ritet e vjetra, kanunet dhe besëtytnitë e tyre, ishin pjesë e një kulture pellazgjike dhe paralele të “Homeriadës” së Homerit të madh, të cilën e kërkoi gjatë udhëtimeve të tij në veriun shqiptar, Albert Dumont, në vitin 1871. Përse ata shqiptarë pranuan më mirë kalvarin se sa tjetërsimin? Ja si e ka rrëfyer këtë ngjarje historike At Faveyrial më 1 janar të vitit 1870, me atë shkrimin e tij të vogël, që vështirë ta deshifrosh menjëherë.

Në raportin “Kujtesë historike mbi familjet shqiptare të persekutuara dhe të syrgjynosura për shkak të fesë, më 1845-1846”, At Faveyrial do të shënonte: “Për këto shënime që duhej t’i plotësoja, mu desh të kem një korrespondencë të gjatë me kolegët tanë dhe ‘motrat’ (‘suorat’) që ende janë gjallë, të cilat ishin dëshmitare të fakteve që do të tregojmë. Tani që i kam këto dokumente, po i rendis të gjitha. Për këtë do të përdor dhe disa fakte të përmendura nga vepra e të ndjerit z. Hecquard, konsulli francez i Shkodrës, të cilat i referohen aktorëve të asaj barbarie.

Sipas kolegut tim Bonnieu, ja cili ishte shkaku fetar që bëri të nxisë mizorinë e turqve. Një shqiptari, një kristiani të hershëm, që gjendej në Konstantinopojë në vitet 1844 apo 1845, i kishin thënë se një epokë e re kishte filluar për të dhe të krishterët e tjerë të Perandorisë Osmane dhe se liria e ndërgjegjes ishte proklamuar. Këtej e tutje çdo njeri ishte i lirë të përqafonte fenë që donte. Por, pse u përhap një lajm i tillë?

Kolegu ynë nuk thotë asgjë rreth kësaj dhe sigurisht nuk dinte gjë. Por, nuk ishte si shkak i Kartës së ‘Gul-bané’-së, pasi ajo ishte botuar që më 1839. Shkaku, të paktën në dukje ishte ky: Më 1844, një armenian skizmatik, (ortodoks), i quajtur Ovakim dhe që na ishte bërë mysliman, u kthye sërish në fenë kristiane. Por, meqë u zbulua dhe u denoncua, ai nuk pranoi të rikthehej në mysliman dhe atëherë e vranë. Nëse pas ekzekutimit trupin e tij do ta hidhnin në Bosfor, ky fakt nuk do të bënte zhurmë. Por, atë e ekspozuan në mes të pazarit, çka ishte një fyerje e madhe për kristianët. Ky akt i dyfishtë fanatizmi dhe talljeje e ndyrë, e preku gjithë Konstantinopojën. Përfaqësuesit e opinionit publik, ambasadorët dhe veçanërisht ambasadori i Anglisë, Lord Stratford Canning, i bënë kritika të forta qeverisë turke. Ata madje kërcënuan për ndërprerje të marrëdhënieve diplomatike nëse nuk premtonin se akte të tilla intolerance nuk do të përsëriteshin më.

Dhe, Abdul-Mexhidi premtoi dhe u angazhua se askush nuk do të vritej për punë feje. Por, ja motivet për tu çjerrë maskat këtyre njerëzve të errët. Shqiptarët nuk i vranë, por i internuan. Sidoqoftë, kur shqiptari që ishte në Stamboll u kthye në shtëpinë e tij, ai tregoi për atë çka flitej ato kohë për fenë. Dhe, meqë të gjithë në shpirt janë kristianë, ata u deklaruan hapur se çfarë janë në të vërtetë…”!

Në fakt, siç e shkruan dhe Faveyrial, për këtë histori kishte relatuar më parë shkurtimisht dhe konsulli francez Hyacinthe Hecquard në librin e tij “Historia dhe përshkrimi i Shqipërisë së Epërme, apo Gegërisë”. Në enciklikën e Benediktit XIV, e 1 gushtit të vitit 1754, kryepeshkopëve, peshkopëve, priftërinjve dhe misionarëve shqiptarë u ndalohej të merrnin emra turq, për t’u shpëtuar kështu taksave dhe profesioneve të mëdha që bënin në atë kohë osmanët kundër tyre. Dhe, kjo urdhëresë bëri punën e vet. Shumë priftërinj e ndaluan shndërrimin e katolikëve në myslimanë, dhe siç shkruan Hecquard, njëri nga ata, që ishte dalluar më shumë ishte Antonio Markoviq.

“I pajisur me durim dhe energji, ai arriti të bindë 120 familjet që jetonin në famullinë e Gilanit të Malit të Zi, që të hiqnin dorë publikisht nga islamizmi, duke u premtuar se do të përballonte së bashku me ata të gjitha persekutimet që mund tu bënin turqit dhe se nuk do t’i braktiste kurrë, çfarëdo që të ndodhte”.

Por le t’i rikthehemi tregimit të At Faveyrial rreth kësaj ngjarje që tronditi opinionin publik dhe që shqetësoi kancelaritë e mëdha evropiane.

“Prifti i quajtur Antonio Markoviq, i cili njihej prej tyre, i përkrahu në vendimin që kishin marrë. Madje u premtoi se do t’i ndiqte kudo që do të shkonin. Sapo vendimi u muar nga shqiptarët, ky vendim iu dërgua peshkopit të Prizrenit, i cili më duket ishte z. Bogdanoviq. Figura e tij e rëndësishme nuk i bëri të heqin dorë, por peshkopi ua bëri të qartë pasojat e një ndërmarrje të tillë. E, megjithatë përfaqësuesit e shqiptarëve nuk u tundën nga e tyrja: ‘Ne jemi të krishterë’, thanë ata, ‘çfarëdo që të na bëjnë, ne do të mbetemi të tillë. Nëse do të shuhemi të gjithë, le të shuhemi, nëse duhet të vdesim, le të vdesim’! Kur ata i çuan tek pashai i Prizerenit, shqiptarët dhanë të njëjtat përgjigje. Më kot pashai i shau dhe i nxori në mes të këshillit, duke i fyer me tërbim.

Edhe pse i qëlluan me gurë, ata mbetën në fjalën e tyre. Meqë shiheshin keq nga turqit, veprimtaria e këtyre shqiptarëve bëri që ata të mbështeteshin e të mbroheshin nga bashkëpatriotët e tyre të paditur. Shpejt, shumë prej tyre donin ta ndiqnin këtë shembull. Pikërisht atëherë, harbimi i turqve s’pati kufi. Autoritetet, në vend që të qetësonin gjakrat, i ndezën më keq ato.

Guvernator i Përgjithshëm i provincës ishte atëherë Hafez-Pasha. Nuk e di nëse ai qëndronte në Shkup apo në Prizeren. Por, zoti Hecquard shkruan se siç duket, ai veproi pa u konsultuar me Portën e Lartë. Në fakt, nuk kishte pse të ndodhte kështu, pasi një guvernator, sado i fuqishëm të ishte, nuk mund të internonte kaq shumë familje, për më tepër nga Evropa në Azi. ‘Sido që të jetë, të hequr me forcë nga shtëpitë e tyre, këto familje u çuan në Shkup’, thotë Hecquard. Që andej, ku gjatë gjithë rrugës ata u keqtrajtuan nga shoqëruesit e tyre, familjet shqiptare i hodhën nëpër qeli, ku u desh të duronin torturat dhe urinë.

Plot dhembshuri e besnikëri, At Markoviqi i ndoqi pas dhe bënte gjithçka për të lehtësuar vuajtjet e tyre. Disa ditë më pas, pleqtë e fshatit u dërguan në gjykatë që çështja e tyre të shqyrtohej. Pa u trembur fare nga turqit, të gjithë deklaruan se ata ishin kristianë dhe dëshironin të vdisnin të tillë. Të fyer nga kjo vendosmëri, Hafez-Pasha i Shkodrës urdhëroi që ata t’i torturonin. Por, meqë nuk i theu dot, ai nxori një dekret dhe i syrgjynosi në Anadoll, duke konfiskuar dhe pronat e tyre, të cilat u shitën në favor të arkës osmane, apo siç thonë të tjerë, kanë shkuar me siguri në arkën personale të pashait.

‘Ishte e pamundur të përshkruash trishtimin e madh të atyre familjeve të mjera, të cilat ranë prehë e fanatizmit mysliman’, shkruan konsulli Hecquard.

Sipas ‘motrave’ tona Bernardine dhe Marie, nuk ishte vetëm një fshat që u deklarua i krishterë, por tri fshatra. Sipas tyre, disa i mbajtën në burg që nga nëntori i vitit 1845 gjer në shkurt të vitit 1846. Dhe, meqë torturat nuk e kishin ndryshuar qëndrimin e tyre, Hafez-Pasha nxori dekretin e syrgjynosjes. Pra, të burgosurit u vunë në rrugë: ata në këmbë dhe shoqëruesit e tyre në kuaj, ku gratë ishin veçmas burrave dhe të trajtuar në mënyrën më barbare. Nga Shkupi në Selanik, udha e të syrgjynosurve ishte e lodhshme dhe sjellja e zaptijeve aq barbare, sa shumë nga malësorët vdiqën, disa në rrugë, të tjerët kur mbërritën në Selanik. Katër gra lindën rrugës.

Në portat e Selanikut, një fëmijë të sapo kishte lindur e hodhën në det. Ndërsa priftin, të ndarë nga turma, ushtarët e kishin nisur drejt Konstantinopojës. Një prift nga Syra, i cili sot është kolegu ynë dhe që quhet Leonardo Vaccandio, atëherë ishte në misionin tonë në Selanik. I informuar se një numër familjesh katolike shqiptare gjendeshin në atë han ku i kishin vendosur, të privuar nga gjithçka dhe ku shumë prej tyre rrezikonin të vdisnin, nxitoi t’i shikonte. Por, asgjë nga sa flitej nuk ishte e ekzagjeruar. Dhe ja pse ai shkoi t’i tregonte për këtë konsullit të Francës dhe të Anglisë, miqve të tij, për atë çka kishte parë e kishte dëgjuar. Konsujt i folën guvernatorit të qytetit dhe meqë kjo ngjarje po bënte zhurmë në Selanik, ai nxitoi t’i hiqte që andej të syrgjynosurit.

Njëri sipër tjetrit ata i hodhën në një anije që do t’i çonte në Mudania, në detin e Marmarasë. Duke parë këtë, shumë familje katolike, në kohën që prifti Vaccandio bënte lutjet e tij, shkuan dhe mblodhën me nxitim një sasi ushqimesh, të cilat i sollën në kuvertën e anijes. Por, me një barbari e mizori të pashoqe, ekuipazhi i anijes i morri ato për vete. Pesë apo gjashtë ditë që këta besimtarë qëndruan në Selanik, ata u vizituan nga prifti Vaccandio, i cili i ngushëllonte dhe i ndihmoi përmes familjeve katolike që banonin atje. Dhe, kur ata ikën, ai nxitoi t’i shkruante Monsinjor Hillereausë, vikarit apostolik në Konstantinopojë. Ai në fakt donte t’i mbante në Selanik ata që ishin sëmurë, por guvernatori kundërshtoi.

Me gjithë kundërshtimet, me kurajo dhe i mbështetur nga konsulli i Austrisë, Mikanoviq, një katolik i zellshëm dhe kolegu ynë hyri disa herë në atë han që ishte kthyer në një lloj burgu. Ai i mblodhi të rrëfehen dhe u kujdes për ata që po vdisnin, i varrosi të vdekurit dhe bekoi disa martesa mes tyre. Mëshira dhe kujdesi i tij u bënë të njohura mes katolikëve të qytetit, ku atyre të syrgjynosurve u sollën veshje, ushqime e shtroje për të fjetur, të nevojshme për atë sezon të lagësht të pranverës, çka dhe mbrojti jetën e disave. Lidhur me vuajtjet e tyre në atë kalvar, vetëm Zoti e di. Ata përjetuan gjithçka: urinë, etjen, keqtrajtimet. Më pas një djaloshi i prenë gishtat e këmbëve, për shkak se e kishin rrahur me shkopinj. Për një gotë ujë, osmanlinjtë u kërkonin 1 piastër ose 25 centë. Dhe më pas ndaluan tu jepnin ujë, meqë ata s’kishin më para.

Uria e etja bënë që fëmijët të lëshonin klithma të tmerrshme, aq sa marinarët nuk i duronin dot dhe shumë prej tyre i hodhën në det. Kështu ndodhi dhe me një prind që humbi dy fëmijët binjakë të moshës tetëvjeçare. Dhe një grua në agoni, e hodhën gjithashtu në det, para se ajo të jepte frymën e fundit.

Kur mbërritën në Mudania, njëmbëdhjetë prej tyre, që sapo kishin vdekur, i lanë në breg, në një gropë. Të tjerët i hipën në një anije tjetër të vogël që të mund t’i ngjiteshin lumit për t’i çuar në Muhaliq. Në kohën kur po i transportonin nga anija, një shqiptar i quajtur Mici, me fe ortodokse dhe që gjendej rastësisht aty, i njohu ata nga rrobat karakteristike që kishin veshur. Ai u habit shumë që po i tërhiqnin për t’i hedhur në një barkë tjetër, sikur të ishin trungje, apo cungje drush. I prekur në shpirt, ai morri menjëherë barkën e tij dhe i çoi ata larg në Muhaliq, në atë vend tepër kënetor dhe shumë të pisët për shqiptarët tanë që kishin jetuar gjithnjë në ajrin e maleve. Por, e tmerrshme ishte se i hodhën së bashku në një ndërtesë të vjetër, aty ku në kohën e kolerës vendosnin të vdekurit. Sapo i futën, djaloshi Mici iu afrua dhe së pari u përgatiti një supë, pastaj u dha paratë e tij, gjersa asgjë nuk i mbeti në kuvertën e tij.

Ndërkohë, në Selanik, me urdhër të pashait, At Antonio ishte arrestuar sapo ishte kthyer në kishën e tij. Por, vendosmëria e z. Mikanoviq, konsullit të Austrisë, arriti ta shkëpus nga ata dhe me një anije ta nis drejt Stambollit. Meqenëse ishte dalmat, pra një person që varej nga shteti austriak, ai shpresonte se zotit Sturmer, që atëherë ishte Internonce, si përfaqësues i Austrisë do t’i mbronte ata katolikë të mjerë, për të cilët, prifti françeskan ishte bërë një At shpirtëror. Por, kjo nuk ndodhi dhe arsyet diplomatike e penguan z. Sturmer të mbronte hapur kauzën fisnike të fesë dhe të njerëzimit. Madje, At Antonio u burgos nga turqit”!

“Persekutimi dhe syrgjynosja e 200 shqiptarëve në Muhaliç të Bursës në Bitini”, kështu e titullon një pjesë të raportit të tij At Faveyrial që padyshim përbën një nga tregimet më prekëse dhe më revoltueset kundër barbarisë, çka padyshim radhitet ndër ngjarjet e tmerrshme që pa Evropa gjatë kohës së Inkuizicionit.

“Është e pamundur të japësh një ide të gjendjes së mjerueshme dhe dëshpëruese në të cilën ishin katandisur të syrgjynosurit shqiptarë, viktima të mizorisë së pashait të asaj province. Ata janë në një fshat, në juglindje të Bursës, i cili quhet Muhaliq, gati një orë larg liqenit të Apolonisë (në Turqi, L.R.). Unë i pashë atje në mjerimin më të tmerrshëm, të zhveshur, lakuriq e gjithë zhele. Ajo pamje më tmerroi. Nga 180 persona që kur kishin ikur nga vendi i tyre, nuk kanë mbetur veçse 87 dhe në prag të vdekjes. Ata banojnë në një han të vjetër, që pothuaj është një rrënojë, ku oborri është i mbushur me kocka kafshësh, që disa tregtarë i dërgojnë në rafineritë e sheqerit, nëpër Evropë.