Lufta në Kosovë dhe arsyet e këtij konflikti
Ndonëse jo si objekt i veçantë , marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave gjatë luftës amerikane , marrëdhënie të cilat janë përpjekur të mbrojnë pozicionet zyrtare të qeverisë si dhe trajtimin e tyre në histografinë e vendeve të tjera evropiane si ajo angleze franceze si edhe në hisografinë e përkatësisë .Pikërisht këto marrëdhënie kanë zgjeruar edhe marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Jugosllavisë, në varësi të marrëdhënieve që kishte ky apo ai vend me këto dy vende. Diplomacia ndërkombëtare për problemin e çështjes shqiptare çdo gjë e shikonte në nivelin politik dhe paqësor me qëllim ruajtjen e hapësirave të Ballkanit.Kjo gjë e ashpërsoi situatën duke bërë që të mos ketë dialog shqiptaro-serb pa konflikt të hapur.
Serbia ka qenë nismëtare( vetëm në Luftën e Dytë Botërore) dhe pjesëmarrëse në të gjitha luftërat që janë zhvilluar në Ballkan në 150 vitet e fundit. Ndryshimet demokratike që ndodhën në Evropë pas viteve 1988 ndikuan edhe në kosove edhe në viset e tjera shqiptare në Jugosllavi. Ndërsa në fillim të vitit 1989 me qindra kosovarë manifestuan kundër dhunës së pushtetit serb që synonte të likuidonte autonominë e krahinës. Qëllim ky për pavarësi nga vetë Serbia.( Marrë nga Deklarata e Akademise së Arteve dhe Shkencave te Kosovës , viti:1990)Lufta e Kosovës si një çështje edhe e Shqipërisë si një reagim eventual , ku të gjithë shqiptarët ishin të armatosur, do të përbënte kërcënim serioz për sigurinë ballkanike duke transferuar destabilizimin edhe brenda anëtarëve të Nato-s.Greqia dhe Turqia me interes jo të njëjtë për zgjidhjen e konfliktit rajonal, duke mos arritur të lëkundnin qëndrimin e fortë të Tiranës zyrtare, dhe duke mos arritur lejimin e dislokimit te trupave të Nato-s, gjë që ndikon në përmirësimin e raportit strategjik në rajonin me pasoja , arritën në një kercënim tokësor të sigurtë dhe që ndikoi direkt në fitoren e fushatës ajrore.
Konflikti me 25 Shkurt 1998 filloi me përgatitje të shkurtëra të ushtrisë për të kontrolluar në disa rajone të Kosovës, nëpërmjet nxjerrjes së disa efektivave në shkallë nënreparti, mbajtja e të cilave ashtu siç ishin ngritur në rajonet e banuara nga shqipëtarët në Drenicë, ndodhej nën një bllokim të plotë. Policia e motivuar nga ky konflikt filloi menjëherë me familjet me angazhim politik. Në të kaluarën, para konfliktit Kosova njihte kufinjtë e saj konvencionalë, politiko-administrativ dhe shikohej si zgjidhje e çështjes arritje e autonomisë. Këtu duheshin ca hapa si : tkurrja e teritoreve shqipatare nga trungu mëmë, vendimi I marrëveshjes së Berlinit I vitit 1879, ku tokat shqiptare si: Kosova, Shkodra, Manastiri dhe Janina iu dhanë shteteve ballkanike.Në Prizren me 10-25 Qershor 1878 u krijua lidhja shqiptare me të njëjtin emër.Zhvillimet në Kosovë para rezistencës së armatosur , strategjia e përdorur në realitetin kosovar që nga viti 1912 e deri në Luftën që bëri UÇK-ja në fundin e shekullit XX bëri që Kosova të mos mbetet nën regjimin serb. UÇK ishte shansi i vetëm i populit ,i cili gjeti mbështetje në krijimi dhe organizimin e veprimeve ushtarake, duke ditur se ajo ndoqi rrugën që ka ndjekur çdo ushtri tjetër çlirimtare.
Çështja e parë:
Kosova një hapësirë me vlera të përhershme gjeo-strategjike.
a-Kosova, një vështrim historik i saj.
E ashtuquajtura “Shqipëri e Madhe”nuk është Shqipëria etnike.Ajo nuk përfshin të gjitha trojet shqiptare të banuara historikisht nga shqiptarët.Bashkimi i pjesës më të madhe të Kosovës si dhe i viseve të tjera me Shqipërinë , solli rrjedhoja pozitive për shqiptarët duke forcuar lidhjet, unitetin dhe ndjenjat e tyre kombëtare.
Kosova e banuar 92% nga shqiptarët, ka qenë gjithnjë e rëndësishme për serbët në kuptimin gjeo-strategjik dhe natyrisht për faktin se është treva më e pasur në rajon për resurset natyrore.Kështu emri zyrtar i njësisë administrative të Kosovës pothuajse gjatë gjithë periudhes së Titos ka qenë “Kosova dhe metohia”, shpesh e shkurtuar në një fjalë të vetme si Kosmet. Gjithashtu edhe fakti se pse u bë emri i një komponenti territorial është disi e paqartë. Ky emërtim nuk është përdorur kurrë si në emër territorial nga mbretërit e Serbisë mesjetare ku për herë të parë,paraqitet në analizat e betjës së madhe të 1389-ës zhvilluar në Fushë-Kosovë. Sipas burimeve duhet se fjala”Kos” do të thotë Zog i Zi në serbisht dhe ( ovo është prapashtesë).Kosova nuk është një emër vendi i pazakontë në Ballkan. Disa fshatra apo distriktë mbajnë emra Kosovë por që nuk kanë fare lidhje me vetë Kosovën. Gjeografikisht Fushë-Kosova mund të përshkruhet jo vetëm fushë beteje, por si një rafshnaltë e tërë që shtrihet në veri dhe në jug të territorit të Prishtinës.
Burime të hershme bëjnë të ditur se ka ekzistuar gjithashtu një qytet minatorësh i vogël i quajtur Kosovë diku në rajon, por vendndodhja e saktë e saj nuk është e përcaktuar. Gjithashtu ka pasur edhe ndarje të vogla administrative të quajtura Kosovë në fillimet e Perandorisë Osmane, pikërisht në veri të prishtinës është një nënrrajon I njohur si Kosova e vogël.
Pavarësisht nga këto fakte me termin Kosovë, të gjitha dokumentet e shkruara
i referohen gjithë rajonit gjeografik në përputhje me kufinjtë e pas vitit 1945( e ashtuquajtura Kosova dhe Metohia), me emrin Kosova.Kështu gjysma perëndimore e Kosovës, quhet Kosova Perëndimore dhe gjysma tjetër quhet Kosova Lindore.
Gjeografia dhe gjeologjia na japin arsye thelbësore për të kuptuar rëndësinë historike dhe vazhdimësinë e Kosovës veçanërisht për gjysmën Lindore të saj.Ajo përmban përqëndrim të madh të mineraleve sa e gjithë Evrpopa Jug-Lindore.Miniera e Trepçes(pranë Mitrovicës, në veri të prishtinës), e eksploruar dhe e zhvilluar nga një kompani britanike në vitin 1920, u bë pas periudhës së luftërave njëra nga furizueset më të rëndësishëm dhe më të mëdhenj të Evropës Jug-Lindore në zink dhe plumb. Kjo minierë u rihap në vitin 1960 duke siguruar 56 % të këtyre rezervave në Jugosllavi dhe 100%të prodhimit të nikelit. Gjithashtu të rëndësishme në të dy pjesët e Kosovës kemi edhe minierat e mëdha të qymyrit dhe bakrit si dhe ferritë e hekurit. Toka e pasur me shumë minerale e ka bërë kosovën synim pushtimi për shumë ushtri që nga romakët e deri tek nazistët. Por ndër pasuritë minerale të Kosovës, më të rëndësishmet gjatë gjithë historisë së saj të hershme kanë qenë pasuritë e saj në ar. Edhe për dy shekujt e fundit të sundimit otoman, nëntoka e pasur e Kosovës, mbeti e pashfrytëzuar dhe jashtë vëmendjes së otomanëve. Të dhënat gjeografike gjithashtu shpjegojnë faktin se përse pasuritë e këtij territori kanë qënë gjithmonë të rëndësishëm në aspektin strategjik.
Pavarësisht nga vargmalet, Kosova gjithnjë ka qenë një vendkalim për karvanët e tregtarëve dhe të ushtrive të ndryshme. Kosova kishte dy rrugë shumë të rëndësishme: rruga e parë e lidhte atë me Shkodrën, një qendër e madhe tregtare në veri të Shqipërisë( e lidhur nga një lum i lundrueshëm me detin Adriatik).
Çështja shqiptare nuk është shfaqur tani por ky problem ka ekzistuar që në mesjetë. Për shtetet espansioniste ka qenë e pamundur të zbrapsi shqiptarët .Kjo është arritur vetëm me anë të kolonizimit gradual.Ky është i vetmi popull që arriti gjatë njëmijëvjecarit të fundit jo vetëm të mbijetojë , por edhe të krijojë bërthamën e një shteti me bazë shqiptare.
E tërë historia e truallit ku kanë jetuar shqiptarët edhe ajo e pasardhësve të tyre , ilirëve është shkruar me gjak.Për ta mbrojtur çdo pëllëmbë të kësaj toke janë bërë përpjekje të mëdha.Armiq të shumtë e të ndryshëm gjatë historisë i janë sulur këtij populli për ta zbuar nga këto toka , nga atdheu i tij që ia lanë trashëgim të parët.Më 1912 kur u krijua shteti shqiptar, gjysma e tokave shqiptare me histori e popullsi shqiptare iu aneksuan padrejtësisht shteteve fqinje.Kjo është bërë nëpërmjet disa marrëveshjeve , ku politika ndërkombëtare ka mbështetut politikën aneksuese sllave mbi Kosovën.Për të përgatitur terrenin për pushtimin e Kosovës, shovinistët serbë, i servirën popullit të tyre një propagandë të tmerrshem antishqiptare.Ka 150 vjet që luhet si një pjesë si një pjesë e përgjakur e politikës evropiane pa ndalur asnjëherë dorën e gjaksorit.
Serbia e ka okupuar dhe shtyrë Kosovën nga interesi i vet ekonomik, politik dhe gjeografik. Shqiptarët e Kosovës, luftojnë për liri dhe pavarësi që nga koha e Konferencës së Londrës në vitin 1913 e cila ia shkëputi pa mëshirë , Shqipërisë dhe ia bashkangjiti artificialisht Serbisë.Që nga luftërat ballkanike , shumë nga trojet shqiptare ishin nën pushtimin e vendeve fqinje, deri në 10 Qershor të viti 1999 ku nderhynë forcat e Nato-s nën komandën e gjeneral Xhekson. Pikërisht në këtë vit ra përfundimisht miti i përrallës së vjetër serbe për Kosovën si zemër e Serbisë , apo Serbi e vjetër.
Statistikat për Kosovën.
Sipërfaqja :
-vise malore 10.877km2
-vise kodrinore 63.5%
Kufijtë tokësorë :
Gjthsej : 564 km
-me Serbinë 265km
me Maqeoninë 146 km
-me Shqipërinë 101km
-me Malin e Zi 62km
Relievi:
-Fusha e Kosovës 500-570metër
-Fusha e Dukagjinit 350-450metër.
-Maja më e lartë, maja e Xherovicës në Bjeshkët e Namuna me 2.656 metra.
-Pika më e ulët, shtrati I lumit të Drinit të Bardhë.-265 metra.
Klima:
-Në perëndim mesdhetare
-Në lindje kontinentale
-Në male alpine
Ujërat:
-Lumenjtë:Drini i Bardhë, Ibri, Stinica, Lepeci, Morava e Bicës etj.
Liqene natyrore: 16 në Sharrë dhe në Bjeshkët e namuna.
-Liqene artificial: Gzivodës, Batllavës, Bodecit, Radonoqit.
Vendburime termale, Banjat e Lixhës, Kllokotit, etj.
Pasuritë minerale :
-Rezervat e qymyrit, linjit, mbi 12 miliardë tonë.
-Rezervat e plumb-zinkut mbi 50 milionë ton.
-Rezervat e nukelit mbi 20 milionë ton.
Përbërja e tokës :
-Pedologjikisht është nga grupi i tokave më të mira nga potenciali prodhues.
Popullsia :
- Gjithsej mbi 2.2 milionë banorë.
-shqiptarë: mbi 92% =2.070.000 banorë.
-serbë: rreth 6 %=152.000 banorë.
-të tjerë: rreth 2 %=78.000 banorë.
Religjionet:
-myslimanë 75%
-katolikë 19%
-ortodoksë: 6%
Kryeqyteti: Prishtina
Qytete e komuna më të mëdha:
Prishtina 210.000banorë.
-Prizreni: 180.000banorë
-Mitrovica: 140.000banorë
-Peja: 140.000 banorë.
-Ferizaj: 1350.000 banorë
-Gjakova: 1240.000banorë.
-Gjilan: 1180.000banorëN
Ndarje administrative:
-Komuna 28:Deçani, Dragashi, Ferizaj, Fushë-Kosovë,Gllogovci, Gjakova, Istogu
Kaçaniku, Kamenica, Klina, Leposaviqi,Lipjani, Mitrovica, Obiliqi Peja
Podujeva, Prishtina , Prizreni, Rahoveci, Skenderaj, Suhareka, Shtrepca
Shtimja, Vitia, Vushtri, Zubin Potoku, Malisheva, Nuvoberda, Zveçani
Gjuha:
-Mbi 92 % e banorëve autoktonë shqiptarë flasin gjuhën e njëhsuar letrare kombëtare, shqiptare.
Festa kombëtare:28 nëntori, dita e ngritjes së flamurit në Vlorë.
Festa shtetërore:2 Korriku 1990, dita e pavarësisë së Republikës së Kosovës.
Heroi Kombëtar: Gjergj Kastrioti Skëndërbeu.
Flamuri: I njëjtë me atë të Shqipërisë.
Arsimi dhe kultura:
-shkalla e lexueshmërisë : 83% e banorëve
-shkolla fillore 367 me 13.000mësues e 274.000nxënës.
-shkolla të mesme :60 me 3.660mësues e 63.400 nxënës.
-1 universitet me 890 mësues e 14.000studentë.
Muze :8 dhe teatro profesioniste :2
Të gjitha e zhvillojnë aktivitetin sipas organizimit të qeverisë së Republikës së Kosovës.
Qyteti antik: Ulpiana
Për popullsinë shqiptare:
-lindjet vjetore: 30.51 për 1.000banorë.
-vdekshmëria 5.2 për 1.000banorë.
b)-Përshkriumi i pozitës gjeostrategjike të Kosovës.
Pozita gjeografike e Kosovës në qendër të Gadishullit të Ballkanitështë mjaft e favorshme.Dy zonat e saj të rrafshta, Fusha e Kosoves dhe Rrafshi i Dukagjinit, ku është përqëndruar pjesa më e madhe e popullsisë dhe kapacitetet kryesore të ekonomisë , ndonëse të rrethuara me male nuk kanë pengesa serioze për t’u lidhur me rajonet fqinjë.Qarku periferik i krijuar nga malet e Sharrit, Bjeshkët e namuna dhe Kopaniku çahet në shume vende nga grykat dhe luginat e lumenjve ose qafat e përshtatshme që mundësojnë një komunikim intensiv.Kosova sot përmes grykës së lumit Iber realizon lidhjen automobilistike dhe hekurudhore me magjistralën e Adriatikut, e cila çon në ballkanin verior dhe në Evropë, kurse përmes grykes së Kaçanikut realizohet lidhja me qendrat më të rëndësishme të Ballkanit Jugor, përkatësisht me Shkupin, Athinën, Selanikun dhe më tej në Azi me Stambollin etj.
Grukat e Drinit të Bardhë dhe të Rugovës e nxjerrin përmes Shqiperise dhe malit të Zi në brigjet e detit Adriatik, kurse lugina e Tapicës dhe Morava e Binçit gryka e Koncilit), mundësojnë në Lindje lidhjet me Nishin, Sofien e më tej me bregun e detit të Zi, si edhe me magjistralën hekurudhore dhe automobilistike Lubjan-Gjevgjeli, që gjithashtu sikurse magjistralja e Adriatikut, siguron lidhje intensive dhe komode me botën.Përveç pozitës gjeografike Kosova ka edhe një reliev mjaft të favorshëm.Relievi i Kosovës ndahet në dy pjesë të mëdha si:
-Fusha e Kosovës
-Fusha e Dykagjinit.
Popullimi i hershëm i Kosovës dhe i viseve të reja shqiptare lindore e veriore e bëjnë atë ndër trevat iliro-shqiptare më të lakmuara dhe shpeshherë shesh luftërash dhe cak pushtimesh e kolonizimesh me pasoja të rënda për popullsinë autoktone.
Gjithsesi Kosova dhe didsa vise të tjera kurrë nuk e ndërruan përkatësine e vet etnike për shkak të padrejtësive historike të të huajve.Më 2 Korrik dhe 2 Shtator 1990 duke mishëruar dëshirën mbarëpopullore të shqiptarëve që përbënin rreth 90% të popullsisë së Kosovës doli akti me të cilin u sanksionua pavarsia nga Republika e Serbisë dhe u shpal, Republika e Kosovës si njësi e barabartë në ish-federatën jugosllave.Ky akt ndonëse nuk gjeti përkrahjen e duhur ndërkombëtare përbënte një veprim të ligjshëm kushtetues, i cili patjetër do të kryhej nën vëmendjen e politikanëve , hartuesve evropianë dhe që do të shërbente për stabilitetin e nevojshëm rajonal.
c)Historia a marrëdhënieve Serbo-shqiptare
Marrëdhëniet shqiptare jugosllave midis dy luftërave botërore si temë historiografike ka tërhequr vëmëndjen si të analistëve të kohës,ku zhvilloheshin ngjarjet, ashtu edhe të studiusve pas Luftës së Dytë Botërore dhe është e natyrshme që më tepër me këtë cështje do të merreshin historianët e të dy vendeve.Fqinji tjetër më i interesuar për raportet shiptare-jugosllave ka qenë Greqia ,meqënëse qarqet sunduese greke kanë pasur pretendime territoriale në periudhën midis dy luftrave.Ata kanë mbështeteur edhe idenë e copëtimit te Shqipërisë dhe politikën jugosllave kundër saj.
Marrëdhëniet shqiptare jugosllave i ka bërë objekt studimi edhe historiografia e vendeve të tjera, veçanërisht ajo italiane edhe kjo nuk ështe e rastit.Për nga pozita gjeografike dhe synimet strategjike Italia ka qenë e pranishme në të gjitha etapat e marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Jugosllavisë dhe ka ndikuar në këtë mënyrë në uljet dhe ngritjet e tyre.Çështja shqiptare ka qenë nga më të mprehtat edhe ne marrëdhëniet italo-jugosllave të kohës.
Ndonëse jo si objeki i veçantë, marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave midis dy luftërave kanë gjetur trajtim edhe në historiografinë e vendeve të tjera evropiane si: ajo Angleze, Franceze, si dhe në historiografinë Amerikane, të cilat janë përpjekur të mbrojnë pozicionet zyrtare të qeverive përkatëse dhe e kanë trajtuar çështjen e marrëdhënieve midis Shqiperisë dhe Jugosllavisë në varësi të marëdhënieve që kishte ky apo ai shtet me këto dy vende.Ky trajtim është më tepër karakteristik për historiografinë e kohës.Bashkësia ndërkombëtare nuk është e interesuar seriozisht për përgatitjen e dialogut shqiptaro-serb.Diplomacia ndërkombëtare për problemin e çështje shqiptare çdo gjë e ka ende në nivelin politik duke pasur për qëllim ruajtjen e hapësirave të ballkanit.Kjo gjë e ashpërson situatën duke bërë që të mos ketë dialog shqiptaro-serb pa konflikt të hapur.
Serbia ka qenë nismëtare ( veç në Luftën e Dytë Botërore), shkaktare dhe pjesëmarrëse në të gjitha luftërat që janë zhvilluar në Ballakan në 150 vitet e fundit, sidomos në ish-territoret e ish-Jugosllavisë.
Pas vitit 1921 Beogradi dhe Roma përgatitën politikën e depërtimit paqësor në Shqipëri për të realizuar objektivat e tij të mëparshme.Vendosja e marrëdhënieve normale me shtetet fqinje ishte edhe në dobi të Shqipërisë.Fqinjësia e mirë me Jugosllavinë sikurse edhe me shtetet e tjera do të mund të krijonte kushte të favorshme ndërkombëtare për konsolidimin e pavarësisë së shtetit shqiptar.
Në Janar të vitit 1922 qeveria Shqiptare kërkoi ndërmjetësinë e Fuqive të Mëdha dhe të Lidhjes së Kombeve për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe mbretërisë Serb-Kroate-Sllovene.Të dyja palët bënë disa veprime për të demonstruar gadishmërinë e tyre për të zhviluar marrëdhënie normale me njëra-tjetrën.Në Janar të vitit 1922 filloi lundrimi i anijeve jugosllave në Liqenin e Shkodrës, në linjën Rike-Shkodër. Si edhe u vendosën shërbime të rregullta telefonike dhe postare midis të dy vendeve.Kështu shpjegohet edhe ajo ngutje për të mos thënë presion që u vu re në muajt e parë pas vendosjes së marrëdhënieve diplomatike për ti nënshkruar dhe për ti realizuar marëveshjet ekonomike të propozuara nga qeveria jugosllave.Nga vjeshta e viti 1922 kontaktet midis përfaqësuesve të dy qeverive erdhën duke u shtuar .Në Shtator mbërriti në Beograd përfaqësuesi i parë zyrtar në nivelin e sekretarit të delegatës.Në Gjenevë në sesionin e Asamblesë së Lidhjes së Kombeve u takuan zyrtarisht dy delegacionet përkatëse por pa rezultat.Operacioni ushtarak që filli me 14 Janar të vitit 1923 brenda territorit të shtetit shqiptar në 21 janar u shtri edhe në zonën neutrale.Popullsia shqipatre në zonën e ripushtuar nga jugosllavët rezistoi me armë.
Krijoni Kontakt