Ku janë trojet tona?

[Faik]

Isuf Bajrami
Ku janë trojet tona?

"Në qoftëse ata vazhdojnë të ngrehin pretendimet e njohura dhe të vjetra territoriale ndaj Epirit, atëherë do të dridhen varret e etërve, vëllezërve shqiptarë, që ranë për lirinë e grekërve dhe që kanë kontribuar jo më pakë se grekët në themelimin e Mbretërisë greke."
- J.Vreto


Shoqëria është po aq e vetishme si materja: Lëvizë në kohë e hapësirë. E në këtë lëvizje gjen format e saj. Për fenomenin e bymimit dhe tkurrjes mund të gjeni disa kapituj te "Lufta dhe Paqja" të Tolstoit.
Kombi shqiptar,me etni kompakte, ka provuar periudha bymimi e tkurrje gjithnjë brenda trojeve të veta, sepse nuk ka qenë asnjëherë pushtues i tokave të huaja. Këto procese i ka kaluar zakonisht duke qenë i pushtuar nga perandori aziosllave.
Është vërtetë për të ardhur keq që shtypi ynë dhe literatura në përgjithësi nuk janë marrë dhe nuk po merren sa e si duhet me çështjen gjithëkombëtare. Ka sfera të tëra të kësaj çështjeje, që nuk janë prekur pothuajse aspak. Ka plagë që kombi shqiptar i ka në trup e nuk i njeh fare. Ashtu si një i sëmurë, që nuk e di nga cila sëmundje vuan, ashtu dhe kombi ynë, sidomos
pjesa brenda kufijve të vitit 1913,sëmundjen e rëndë të coptimit kombëtar e përjeton aq turbullt sa shumica e njerëzve nuk dinë se çfarë duhet bërë e kërkuar.
Një nga çështjet për të cilat nuk është folur e nuk po flitet, është:Sa e ka dëmtuar coptimi i 1913-tës edhe pjesën që ka mbetur gjoja e lirë brenda kufijve të shtetit ekzistues shqiptar? A është me të vërtetë e lirë kjo pjesë e kombit ?.
Nuk është fjala se duhet vetëm për t'i ditur këto gjëra.Por për ta realizuar një lëvizje sa më të gjallë kombëtare. Duhet të buçasin të gjitha mjetet e informimit, duhet të botohen studime dhe libra, për t'i pohuar shkencërisht të vërtetat që na janë mohuar e po na mohohen aq padrejtësisht.
Problemi kryesor,më i ngutshmi dhe më alarmanti, është që ne duhet ta dim dhe t'i tregojmë me hollësi vetes dhe botës se sa e si janë tejdëmtuar Shqipëria dhe shqiptarët nga ndarjet dhe vendosjet e kufijve të dhunshëm mes neve.
Sot thuhet se punët kan ndërruar,Bota ,me SHBA-të në krye është humanizuar. Evropa e Bashkuar nuk duron asnjë predikim dhune ndaj lirisë dhe të drejtave të popujve, pakicave kombëtere e të individëve. Prej tyre qeverija shqiptare (e A.Meksit) e ka marrë çertifikatën e demokracisë, ndërsa Presidenti shqiptar me dhjetëra herë ka deklaruar se sot në Greqi ka një
qeveri demokratike, e cila do ta zgjidhë me drejtësi edhe çështjen e Çamërisë.
Nisur nga këto arsye ,si dhe nga premtimi i fitores së PD-së, do tju jepte fund padrejtësive të
mëparshme, sikurse "çpërfilljes komuniste" ndaj interesave kombëtere, popullsia çame u entuziazmua. Asaj iu përtërinë shpresat dhe besimi se vërtetë paskan qenë shqiptarët në pushtet e jo monarkofashistët ata që i kishin lënë pa asgjë.
Sot, megjithëse qeveritarët grekë e shqiptarë takohen dhe puthen para syve të botës, çështja e Çamërisë dhe e të drejtave legjitime të popullsisë së shpërngulur prej tokave e pronave të veta përsëri kalon si në harresë.
Micotaqisi pyetjes së një gazetari në Tiranë, më 1993 iu përgjigj prerë,për të mos thënë me arrogancë: "S'ka çështje të Çamërisi e të popullsisë çame...". Këtë përgjigje e dëgjuan të gjithë pjesmarrësit, në mesin e tyre edhe pushtetarët shqiptar që merrnin pjesë në atë konferencë për shtyp,por heshtën!!!.
Pas kësaj heshtën edhe flamurtarët antienverist të çështjes çame, të cilët kishin pandehur se mjafton të fyenin epokën e Enver Hoxhës dhe çdo gjë do të vihej në vendin e vet. Mirëpo po ndodh krejt e kundërta. Shqiptarëve të shpërngulur me dhunë nga Çamëria, jo vetëm nuk u njihet e drejta mbi tokat e pronat sipas të drejtës ndërkombëtare, por nuk u jepet as vizë për të vizituar miqët e të afërmit e tyre në Çamëri. Përkundrazi, për hir të fqinjësisë së mirë, në
Shqipëri u vendosën konsullata greke edhe atje ku askush nuk flet greqisht. Kisha Autoqefale e Shqipërisë me marrëveshje qeveritare, thuajse iu shit patriarkanës antishqiptare.Në Sarandë, Gjirokastër e Himarë lëvrinë dhrahmia greke së bashku me një propagandë të hapur
çkombëtarizuese.Nga qarqe të caktuaraqarkullojnë fjalë se në Shqipëri paska grekë që jetojkan në trojet e veta, kur dihet se brenda kufijve të shtetit shqiptar nuk ka asnjë pëllëmbë toke të huaj.
Nga të gjitha këto dhe nga të tjera del se jo vetëm nuk paskëmi të drejtë të ngrehim çështjen e Çamërisë, por dalim edhe borxhlinj të tokave e të pasurisë që është grabitur, të gjakut që është derdhur dhe të persekutimeve që janë bërë.
Për këto që u than më lart,dikush mund të më quaj ekstremist, nacionalist, kundërshtar të shum konventave të nënshkruara pa pëlqimin e shqiptarëve,etj. Do ti pranoj me gjithë zemër këto epitete,por me asgjë nuk do ta këmbeja të drejtën e shqiptarëve të shpërngulur me dhunë për t'u kthyer në trojet e veta e për të trashëguar pronat që u janë rrëmbyer kriminalisht. Për
të jetuar të lirë si çdo popull tjetër. Përndryshe, kot flasim për karta e Konventa ndërkombëtare; kot e ngrehim zërin për të drejtat kombëtare e njerëzore, kot premtojmë se do t'u japim fund padrejtësive që na janë bërë, kur për interesa partiake e karierizëm të shfrenuar, vazhdojmë të bëjmë lëshime në dëm të interesave kombëtare, të cilat të kujtojnë një të kaluar të hidhur e diskriminuese.
Për arsye të ndryshme politike dhe ekonomike në kohëra të vjetra dhe të reja, grupe popullsish kan lëvizur duke u përzier me grupe të tjera. Njikohësisht vendosja e kufijve sipas interesave politike dhe jo duke marrëparasyshë shtrirjen e popullsive, ka bërë që jashtë kufijve të mbeten grupe të tërë popullsish. Këto grupe që ndryshojnë nga shumica tjetër e popullsisë
brenda një shteti nga raca, gjuha, feja, përbëjnë pakica kombëtare ose minoritete nacionale.
Në literaturën e së drejtës ndërkombëtare është përcaktuar: ''Pakica kombëtare janë grupe njerëzish me prejardhje të përbashkët, gjuhë të përbashkët, apo bindje fetare të përbashkëta dhe që dallohen nga pjestarët e tjerë të një kombësie të dhënë pikërisht nga këto aspekte....''.
Mendoj se kombi shqiptar duhet të ketë gjithnjë në kujtesë,meqë me sa duket
Presidentin,Parlamentin,Qeverinë pak i shqetëson,fakti që ''Omonia'' shpall se minoriteti i tyre grek në Shqipëri është në trojet e veta autoktone!!!. Dikush mund të thotë: ''S'ke pse i merr seriozisht fjalët e tilla!!!''.
Edhe kështu mund të jetë. Por jo plotësisht kështu, Logjika e gjërave më thot se këta zëra janë të një orkestre më të thellë.
Shqiptarët gjithmonë kan qenë dhe mbeten fqinjë të mirë me popullin grek. I nderojmë për kulturën e lashtë, të ndritshme që i hapi njerzimit, dhe për lulëzimin me të, të demokracisë së parë antike.Ashtu dhe ata, u takon të na nderojnë për origjinën tonë hyjnore pellazgjike, me virtytet e larta si popull e si mik.
Por zhgënjimi i madh ndaj fqinjëve,për tërë at gjak që derdhën shqiptarët në altarin e lirisë së tyre. Të bënë të rikujtosh gjithnjë fjalët e Bajronit për Shqipërinë: ''S'ka komb tjetër të jetë marrë nëpër këmbë kaq pamëshirshëm nga shtetet fqinjë''.(1)
Pretenduesit e ''Omonias'' thonë se kan argumente!?.
Historia siç duket po përsëritet në cikle të vazhdueshme. Tragjedia është e njejtë. Ndryshojnë vetëm faktorët. ''Miqët''dolën brenda Shqipërisë me garderobë moderne helene.(2)
Këto ndodhën sepse disa autorë të përkëdhelur, që e kishin monopolizuar historinë, kanë kopjuar pjesë nga punimet e pseudohistorianëve të huaj sllavo-ortodoks, pa ia kaluar gjykimit kritik. Këto materiale të quajtura me vlerë historike i kanë vendosur në tekstin e Historisë së Shqipërisë. Të dhëna të cilat e kanë shtrembëruar, zbehur dhe e kanë lënë me mjaft boshllëqe historinë e ndritur të të parëve tanë. Sikurse dihet, këto të meta e kanë sakatosur tekstin e ''Historisë së Shqipërisë'', që konsiderohet si palca e përmbledhur e gjithë historisë shqiptare të ligjëruar.
Ndoshta shfaqem disi i skajshëm në këto mendime, por mbshtetem te fjalët e Ismail Qemalit: ''Në ju e quani kokëfortësi mbrojtjen e Atdheut, të tërësisë tokësore dhe të drejtave të shqiptarëve, aherë dijeni se këtë kokëfortësi shqiptari e ka pasur, e ka, e do ta ketë sa
të jetë bota''.(3)
Dihet,historikisht drama e madhe mbi trojet e Shqipërisë, nis pas Luftës ruso-turke
(1877)(4), Kongresi famëkeq i Berlinit (1878)(5), Konferenca e Ambasadorëve (1913)(6), etj.


Ku janë trojet autoktone të shqiptarëve? Cilat janë trojet e vërteta shqiptare?!!!


Autorë të ndryshëm dhe specialistë të gjeografisë kan provuar me të dhëna të tyre të bëjnë shpjegime për madhësinë e trojeve shqiptare. Sami Frashëri thotë se: ''Shqipëria ka një sipërfaqe prej 70.000 km2(7). Studjuesi francez L.Uelavitch thotë se: ''Madhësia e sipërfaqes së Shqipërisë është 75.000km2''(8). Studjuesi tjetër shqiptar T.Selenica na jep një -''sipërfaqe të Shqipërisë në 80.000km2''(9). Ndërsa kufijt e vërtetë, kufijt etnik të Shqipërisë, ashtu siç na i përshkruan Prof.A.Gashi janë:

K u f i r i p e r ë n d i m o r

Nga kjo anë Shqipnija etnike kufizohet me detin Jon dhe fillon nga Preveza e mbaron në pikën Skepi i Zi. Gjatësia e buzës në këtë anë është 651 km.

K u f i r i v e r i - p e r ë n d i m o r


Ky kufi fillon nga pika Skepi i Zi e mbaron nga Ferro.


K u f i r i v e r i - l i n d o r


Ky kufi fillon nga veriu i katundit Shapoja, ecë nga lindja deri tek katundi Japor, pastaj varet nga jugu deri tek kuota 1548 e pastaj kthen përsëri në lindje të Karakollit të Osman Pashës nën kuotat 1619 - 1931.
Kjo vijë e kufirit përmbledhë qytetin e Kurshumlisë, Prokuples, Leskocit dhe të Vrajes së bashku me rajonet dhe katundet e tyre.


K u f i r i l i n d o r


Ky kufi fillon nga Gradnica dhe mbaron në qoshin ku bashkohen dy lumenjtë, Venetika e Vistrica, me një gjatësi prej 342 km.
Kjo vijë lindore fut përbrenda krejt viset e humbura mbas luftës Ballkanike (1912), të cilat
përbëhen prej këtyre kryeqendrave dhe krahinave: Gjakovë, Prizren, Kaçanik, Vranie,
Gostivar, Tetovë, Shkup, Kumanovë, Preshevë, Dibër, Kërçovë, Strugë, Ohër, Krushevë, Përlep, Resnie, Manastir, Follorinë, Kostur, Naselicë e Grebenë.


K u f i r i j u g - l i n d o r


Kjo vijë fillon nga pika ku bashkohet lumi Bistricë me Venetikon e mbaron në grykën e lumit Artë me një gjatësi gati 180 km.


K u f i r i j u g o r


Përmbledh brigjet detare të gjirit të Artës.Këto brigje janë shum të përthyeme e kanë një gjatësi prej mëse 93 km, dhe duke filluar nga goja e lumit Artë, mbërrijnë tek qyteti i Prevezës.
Brenda këtyre kufijve ndodhet Shqipëria, e cila shtrihet në jug - perëndim të siujdhesës
Ballkanike, mbi brigjet detare të Adriatikut dhe të detit Jon, nga jugu në veri ndërmjet skepave Skepi i Zi në lindje të Vrajës gjatësi lindore nga Ferro.(10)
Me luftërat Ballkanike,Konferenca e Londres më 1913 i plotësoi ëndërrat e shteteve fqinje, Greqisë, Serbisë dhe Malit të Zi dhe u vendos kufiri i sotëm në më pakë se gjysmën e Shqipërisë.(11)
Shqipëria etnike para ardhjes së turqve në Ballkan, zinte një sipërfaqe prej rreth 110.000
km2(12).Në periudhën e pavarësisë së shteteve fqinje, Serbisë, Malit të Zi dhe greqisë, Turqia u ''fali'' këtyre shteteve rreth 5.000 km2, të tokës shqiptare(13). Luftën e vitit 1876 - 1877 me
Rusinë, Turqia e përfundoj duke i dhënë asaj në interes të popujve ortodoksë të Ballkanit rreth 25.500 km2 të tokave shqiptare.(14)
Në fund të shek.19-të territori i Shqipërisë etnike do të konsiderohej rreth 80.00 km2 me 2.5 milion banorë(15), ndërsa Konferenca e Paqës që u mbajt në Versaj më 1919 - 1920 do të konstatojë se territoret shqiptare në vitet 1912-1913 zinin një sipërfaqe prej 90.270 km2 me rreth 3 milion banorë(16). Përkundër këtyre konstatimeve kjo Konferencë sanksionoi vendimet e Traktatit Paqësor të Londrës (1913), duke shkëputur nga trungu etnik shqiptar rreth 80.000 km2 që iu shpërndau shteteve fqinje, kështu që Shqipërisë i mbetën vetëm rreth 28.700 km2.(17) Ndërsa sipas Vjetarit Statistikor të Shqipërisë, sipërfaqja në km2 e shtetit shqiptar është 28.748 km2.(18)
Me gjenocidet që ushtruan mbi popullin shqiptar jashtë kufijve londinezë, e sidomos ndaj atyre në Çamëri, ata menduan se me shqiptarët u kry ç'do gjë dhe vazhdojnë të shofin përpara.
Në Evropën e sotshme e ndjejnë të papërligjur e pa mbështetje pushtimin nga jashtë edhe pse kontigjentet i mbledhin e i regjistrojnë me bekimine kishës e Patrikanës.(19)
Dhe nisin trokitjet nga brenda,gjer në shkeljet flagrante të sovranitetit shqiptar.
Për modesti dhe për besueshmëri të fakteve tërhiqem në idenë që shprehi dhe po i lë të flasin të tjerët. Për aftësi të kufizuar apo thellim në ''parcellën'' e të tjerëve, kërkoj tolerancë dhe pres plotësime.
Sipas dokumenteve historike të botuara, qysh herët, Ilirinë e Jugut(20) grekët karshi e quanin Epir(21). Ashtu siç e shihnin nga ishujt.

Është njëllojë,vazhdojnë studjuesit, si peshkatarët e ishujve Bohama ta quanin Floridën ''Kontinent''. Emër që s'ka asgjë të përbashkët me kombësinë e popujve që jetojnë aty. Në pjesën që i kushtohet Greçisë, Straboni(22) nuk e përmend Epirin kurse Ilirinë dhe Maqedoninë i trajton së bashku.''Pas epirotëve dhe ilirëve, thotë ai, vinë fiset greke''. Siç e dimë nga ''Iliada''(23), këto fise “'barbare” jo helene, nuk bënin pjesë në Lidhjen greke kundër
Trojës(24).Maqedonia dhe Epiri kishin një gjuhë të përbashkët jashtëhelene, gjithashtu, thotë si Straboni edhe Plutarku(25). ''Epirotët e maqedonët, përforcon studjuesi gjerman Hahni(26), qenë fise të afërta me njëritjetrin, ose me prejardhje të përbashkët''.
Skënderbeu thoshte:''Nëse kronikat nuk gënjejnë, ne quhemi epirotas''. Siç e quante Barleti: ''Princ i epirotëve''.(27)
''Shqiponja''siç quhej Pirroja(28),u vra nga tulla enigmatike në thellësi të Greqisë së sotshme,i goditur te vendi i përkrenarës epirote.
''Në Epir gjatë lashtësisë banonin vetëm popujt jogrekë, shkruante Tumman(29), që flisnin gjuhën maqedone ose, çka është njësoj, gjuha ilire''. Aristoteli(30) te vepra e tij ''Politika'', i
kushton vëmendje të veçant Kushtetutës së Epirit(31), si e ndryshme nga ajo helene. Skylakis(32) i lashtë, duke përmendur Ambrakinë(33) thotë: ''...prej këtej nis Helada''(34).Aristoteli shkruan për ishullin Diomeda(35) në detin Adriatik se: ''...kur vinë këtu
helenët...''.Dhe më poshtë:''...kur vinë barbarët që rrojnë aty afër...''.
Të gjithë autorët e hershëm grekë gjuhën e Epirit e quajnë pellazgjike, jo greke. Në asnjë dokument a historian spërmenden përkthyes në bisedime mes popujsh ''barbarë''. Pasi ata merreshin vesh pothuaj në të njëjtën gjuhë të tyre, jashtëhelene. Rrënjët e fjalëve të vjetra të Epirit, kujto të perëndie, s'njiheshin nga grekët, qenë të kohës së pellazgëve më të lashtë me të
cilët grekët trazuan gjuhë e kulturë.(36) Atëherë, gjykojnë studiuesit, epirotët dhe shqiptarët vazhdues të tyre,ku ua morrën rrënjët këtyre fjalëve në gjuhën e vet të përditshme siç i
kemi dhe ne gjer më sot.Mos befas,pasi u shfaqën aty, komunikuan me të vdekurit e lashtë!!!?.
Në këtë rrjedhë historike,studjuesi suedez Martin P.N.Nilson(37),thotë se: ''Epiri nga çdo prirje del jogrek''. Perandori bizantin i shek.X-tëLeoni i Mençur(38) thotë se: ''Banorët e Epirit janë shqiptarë''. Studjuesi Lyber(39) shkruan se: ''Ishulli i Korfuzit në zanafillë banohej nga ilirët''. Kronisti bizantin i shek.XIV-të, Mihal Dukasnantar (40) i Shtëpisë Imperiale, tregon paanshëm se: ''sunduesi i Janinës, Thoma Preluboviqi i mbiquajturi ''shqiptar vrasës'',aninën e pastronte nga shqiptarët në një mënyrë të tillë, sa që dhëndrrit të vet shqiptar Gjin
Bue Shpatës i cili e rrethoi kërrcënueshëm, i dërgonte me cinizëm si dhuratë shporta me sy të nxjerrë shqiptarëve!!!''.
Megjithate,osmanët skurpulozë në regjistrime, Janinën kur e pushtuan më 1431 e quajtën
''Tokë shqiptare''. Kështu ata shkruan gjithashtu''Delvinë'', ''Grebene'', etj.e jo Dhelvinon,Grevena,etj.Ndodhnin edhe fenomene të tillaë në shek.VI-të p.e.r. mbreti Tharip i Epirit në administratën e oborrit mbretëror kishte marrë me rrogë një athinas,i cili gjeti rastin dhe e hapi greqishten si një gjuhë të dytë.(41)
Studjues,shkrimtarë,pikëtorë e me radhë, të Evropës, duke kaluar në këto zona të ngrohta, në fund të krijimeve të tyre emëronin edhe vendin. Saktësia e tyre e vërtetë është ajo që është lënë. S'qe naivitet apo mosdije e tërë atyre personaliteteve të njohur,duke shkelur vetë në Epir,bashkonin njohuritë e tyre me emërtimin e banorëve autoktonë. Bajroni si arriti në
Prevezë, nga aty shkruan: ''Shqipëri, lejom të kthej sytë e mi mbi ty, o nënë e
rreptë burrash të ashpër''.
Më tej vazhdon: ''O Shqipëri, ku lindi Iskenderi...''.
Duke e nisur një letër më 31.10.1809 ai shenon: ''Janinë - Shqipëri''. Më tej përshkruan
arritjen e tij: ''Së pari zbrita në Shqipëri, Epiri i çëmoçëm, ku ne hymë gjer afër malit të
Tomorrit...udhëtuam mes Ilirisë e Kaonisë...''. Duke kënduar për shqiptarët, Bajroni flet për një nga fiset e njohur: ''E kush është më trim se sulioti zeshkan'', (është kënga e dytë e poemës së njohur që flet për Shqipërinë e shqiptarët). Apo më tej:
''Agimi lind;me të çohen
brigjet e Shqipërisë së rreptë,
shkëmbinjtë e Sulit ''.(42)
Me sa dëshmohet,suliotët nuk u lidhën me lëvizjen fillestare eteriste, pasi ua parandjejnë dinakërinë antishqiptare, pavarësisht gjakut që derdhën tok me vëllezërit të tjerë shqiptarë, për lirinë e Greqisë.
Dr.Holand(43) në vitin 1812 - 1813 shënon në shkrime të tij: ''Udhëtime në Ishujt Jonianë,
Shqipëri''. ''Hyra në Epir, në brendësi të Shqipërisë'', shkruan piktori i shquar Levis. Në
vizatimet e veta piktori I.Leiç shënon mes të tjerash: ''Janinë, kryeqytet i Shqipërisë''; ''Qyteti
dhe Kështjella e Paramithisë - Shqipëri''; ''Varri i Ali Tepelenës - Janinë Shqipëri''; ''Kështjella e Pargës - Shqipëri''; ''Lugina e Sulit - Shqipëri'',etj.
Në ditarin e vet në Qefalon ,në Gusht 1823 Bajroni shkruan: ''Suljotët qenë një kastë ushtarake e të krishterëve shqiptarë që rronin në male të larta, të cilat sundonin rrjedhën e lumit Akeron''. Për njerëz të tillë Bajroni vazhdon: ''...ka diçka të trashëguar nga lashtësia, diçka epike, nga koha e Pirros''.
Në librin ''Manuel për udhëtar në Greqi'' (44), thuhet se: ''Shqipëri sot quhet tërë Epiri
i lashtë,si dhe provincat jugore të ilirisë së herët që arrijnë deri në gjirin Rizonik ose grykat e
Kotorrit''.
Marksi shkruan më vete:''Duke zotëruar Durrësin dhe bregdetin shqiptar nga Tivari te Arta...ai flet në gjuhën e lashtë ilire që bënë pjesë në familjen e madhe të gjuhëve indoevropiane''(45). Koloneli Lik (46) shënon se: ''Shqipëria zë tërë vijën e bregdetit në
lindje të Jonit dhe Adriatikut,përfshirë në paralelet 39 - 43''. Duke qenë në Epir, ai shkruan se :''...aty rregulloheshin punët në atë mënyrë që qe e përgjithshme në Shqipëri''. Në zgjatje të Epirit më në Veri, Liku shkruan se: ''Asgjë nuk mund të jetë më tërheqëse e më piktoreske se pamja e Luginës së Gjirokastrës...katundet e shumta tregojnë se ajo është një nga rajonet më të lulëzuara të Shqipërisë''.
Dijetari Spencer(47) bënë një gjykim përgjithësues: ''Mund të ndryshojnë emrat e një sërë
rajonesh e t'i përfshijnë ato në provinca të tjera, por hartën natyrore të Shqipërisë s'ka dorë njeriu ta fshijë ndër kohë që banorët, krishterë a myslimanë, shquhen nga të njëjtat tipare, zakone, doke dhe prej të njëjtës gjuhë''.
Dr.Holland gjatësinë e Shqipërisë e përcakton 250 mile; Lik e jep 30 mile në skajin jugor dhe 100 mile në pjesët e tjera,dërsa kufijt në bregdet i jep gjer në Prevezë dhe Sulin e quan rajonin e skajshëm të Shqipërisë. Ai plotëson më saktë duke thënë se: ''Shqipëria nis me një rrip toke të ngushtë nga malet e Sulit në Vai të gjirit të Artës, duke u zgjeruar me një gjerësi që është vështirë të përcaktohet''. Dhe vazhdon më tej; ''Gjiri i Artës mund të quhet dalje kryesore për pjesën jugore të Shqipërisë''.(48)
Shoku i shquar i Bajronit, Hobhauz, thotë se: ''Kufijt e Shqipërisë mbarojnë në jug në gjirin e Lepentos, ose sipas disave në gjirin e Artës...E tërë zona duke përfshirë dhe karnaninë, mund të quhet pa gabuar Shqipëri''.(49)

Kur vizitoi fshatin Qestorat të Gjirokastrës, ai tha për shtëpitë e tyre:''...krejt ndryshe nga çkishim parë në Shqipërinë e sotme''. Të njëjtën gjë, por nga një drejtim tjetër, e përcakton ushtari anglez Paton: ''Prej Novipazarit 10 orë larg tokës së Malit të Zi...fillon shqipja e cila që këtej shtrihet për në jug,drejt Epirit''.(50)
Dijetari Erkhart(51),Janinën e quan:''Kryeqytet i fiseve çame''. Hjuz(52), duke e përcaktuar Janinën në Shqipëri, shton se kësaj të fundit ''mund ti shtohet Arta e Luro''. Më tej Konicën e përshkruan si:''...një prej maleve më të mira të qytetit shqiptar...ka 5.000 mijë banorë, me dy të tretat mzsliman, 600 shtëpi shqiptare, 200 greke''. Pastaj flet për peshkopatën e Gjirokastrës...Drinopollis (Dropulli i sotëm) me shkurtimin e emrit ''Fusha e Drinit''(53). Para
meje, shkruan Erkharti, kur doli karshi limaneve të Artës,...shtrihet toka e Pirros, Skënderbeut dhe Ali Pashë Tepelenës''. Po aty, gjatë vizitës, studjuesi Doduell (54) shkruan se: ''Gjiu i Ambrakisë ndan Epirin nga Akarnania,dhe në anën jugore të tij është fillimi i Greqisë''. Regjistrimet osmane mbajtur tepër sakt, pasi lidheshin me interesat ekonomike e administrative të tyre me rastin e krijimit të nahijeve. Epirit i shenojnë 617 mijë vetë; afër 120 mijë grekë, 33 mijë vllehë. Të tjerët i vë shqiptarë. Pra,vetëm një e pesta grekë. Ato statistika
Sanxhakut të Gjirokastrës në mesin e shek.XIX-të i shenojnë 148.759 banorë. Nga tëta 68.915
myslimanë; 60.872 krishterë; 18.972 grekë, asnjë vllehë.(55)
Çamëria kishte 212 fshatra krishterë; 80 myslimanë. Statistikat më pas shënojnë se më 1913 në Çamëri 96% flasin shqip, ndërsa më 1940 bije në 80%.(56)
Pukëvili(57),i njohur si filohelen shkruan: ''Habitem shumë dhe nuk mund të kuptoj, si ka
ndodhur që në Çamëri dëgjohet vetëm gjuha shqipe, sikur shqiptarët të jenë këtu vendës e jo
grekët''. Napoleoni(58) e quajti pashallëkun e Janinës:''...një shtet i qëndrueshëm me popullsi e zakone të të gjithë shqiptarëve''. Për këtë hapësirë shqiptare i apelohet Papës së Romës për ndihmë Epirit, kur i i shkruhet nga Shqipëria, ''për një pjesë të vendit...nga Gjiri i Artës në portin e Vlorës, përfshi Manastirin në kufi të Maqedonisë e Mecovën në shpatet e Pindit''.
Në botimet e Pukëvilit(59) lexojmë:''...me numrin e tyre të madh, me guximin, zellin e veprimtarinë e tyre,shqiptarët do ia ndërronin një ditë faqen Greqisë''. Studjuesja e shquar rumune me origjinë shqiptare Dora D'Istria(60), thotë për shqiptarët në Greqi: ''Vetmohimi e flija e tyre qenë ndihma më e madhe në kryengritjen greke për çlirim. Mbi shkëmbinjtë
e mbi zellin e Pargës gjenden ende tepricat e një populli që dha jetën e vet për Pavarësinë e
Greqisë.Atje ndodhen edhe gjurmët e gjekut të martirëve''.
Bashkëkohësi i Ali Pashës,rusi i pranishëm E.Golubinski(61), thotë për të: ''Atdheu i tij qyteti i Artës, nuk gjendet në Perandorinë e Konstandinopojës...por në një principatë të lirë
shqiptare.Ai qe pushtuar nga turqit më 24.03.1449''. Këto thënie pohojnë atë që Ali P.Tepelena i tha lirshëm Bessierit francez: ''Unë e quaj shtëpinë time Butrintin, Pargën, Prevezën dhe Vonicën''.
Çamëri quhet qarku i Shqipërisë që përfshinë krahinat e Paramithisë, Filatit, Pargës, Margëlliqit, Gumenicës, etj. Topografikisht, etnografikisht, folklorikisht, Çamëria
përbënë një krahinë jo të veçantë të Shqipërisë''(62). Po kështu thuhet edhe më vonë:''Çamëria është pjesa më jugore e Shqipërisë, dhe jep të dhëna për numrin e popullsisë në myslimanë e
ortodoksë''.(63)
Historiani grek Sathos(64) shkruan se: ''...në Mesjetë Thesprotia përmendet si krahinë e banuar kryesisht prej shqiptarëve''. Një përcaktim të tillë e jep edhe Enciklopedia italiane(65): ''Thesprotia është emri grek i Çamërisë''. Edhe në Konferencën e Loussanos në janar 1913-të përfaqësuesi i shtetit grek M.Cacllamanos(66) në debatet e nxehta për Shqipërinë u shpreh: ''...shqiptarët banojnë në një krahinë plotësisht të caktuar në Epir''.


Ç'ndodhi me tërë këta shqiptarë në Epirin e tyre?!!!.


''Tretja'', nga çkombëtarizimi prej Patriarkanës dhe megalidesë, motivoi parashikimin e diplomatit grek Stefano Skuludhis(67), shprehur me letër Ministrit grek të Punëve të Jashtme më 18.02.1877, ku thuhet: ''...shqiptarët pa gjuhë të lëvruar, pa arsim të zhvilluar, pa fe të përcaktuar, nuk do ti ruajnë dot për një kohë të gjatë kombësinë e tyre, po do të asimilohen
gradualisht prej grekve të Epirit''.

''O GAR THANATOS SOU ZOI MOU ! Thonë
grekët,që në gjuhën shqipe don të thotë:'' VDEKJA
JOTE , RRITJA IME !!!''.

Fatkeqësi dhe fyerje për shqiptarët dhe Shqipërinë, për sakrificat që bëri për fqinjët e
jugut.Më vonë ndodhi ajo që thoshte Noli i madh: ''Ata që u çliruan me gjakun e mundimet tona ,...janë më të këqinjtë armiqtë tanë''.(68)
Pas revolucionit francez(69),filloi një epokë e re. Me likuidimin e copëtimit feudal, lindën tërësitë nacionale, kombëtare. Një ndër shtetet që lindën pas kësaj periudhe është Greqia (1831), e cila u garantoi shtetasve të saj liritë civile, politike në masë të barabartë. Klauzola të tilla u përcaktuan me Traktatin e Londrës (1829)(70), të Parisit (1856)(71), të Berlinit
(1878)(72), që janë quajtur traktate ''Minoritare''. Deri më 1914 ishin bërë jo më pakë se
30 traktate të tilla ndërkombëtare.
Siç u tha edhe më lart Pukëvili(73) shkruan: ''Çamët jetojnë në jug të lumit Kalama. Distrikti i tyre shkon deri në Janinë. Vendbanimet e tyre kryesore janë:
Suli, Paramithia, Luarati, Margariti, Parga dhe Agjia''.
Çamëria,pra,është një zonë e banuar nga popullsia autoktone shqiptare. Ajo e cila e përbënte pjesën kryesore të pakicës kombëtare shqiptare në Greqi, në një sipërfaqe me 1950 km2, u çlirua nga pushtimi turk më 1912, në të njëjtën kohë si e gjithë Shqipëria. Kongresi i Berlinit (1878) dhe më pas Konferenca e Londres (1913), më pas Koferenca e Firencës(74), që përcakton kufijtë e pjesës jugore dhe juglindore të Shqipërisë vendosën që kjo trevë
shqiptare të kalonte nën sundimin grek. Ajo përfshinte 189 qytete dhe fshatra, me një popullsi sipas regjistrimit turk të vitit 1908, mbi 72.000 banorë.
Pas caktimit të kufirit shqiptaro - grek, nga Protokolli i Firencës(75), Fuqitë e Mëdha i kërkuan Greqisë të tërhiqte trupat e pushtimit brenda një muaji nga Shqipëria e Jugut. Por personalitetet politike reaksionare greke me E.Venizellosin(76), i njohur si antishqiptar i tërbuar, penguan tërheqjen e forcave greke dhe manipuluan organizatën ''Autonomiste
të Vorio - Epirit''(77), e cila me një terror të egër vërsulej kundër shqiptarëve që kërkonin bashkimin e atdheut të tyre.
Më 02.03.1914, ministri i Greqisë J.K.Zografos, bëri luftë për aneksimin e Shqipërisë së
Jugut. Ai u bë edhe kryeministër i të ashtuquajturit ''Vorio - Epir'', me qendër në Gjirokastër. Por kjo ''zonë e Autonomisë së Vorio - Epirit'', nuk e pati jetën e gjatë, se iu kundërvunë forcat e qeverisë së Vlorës. Rezistenca e popullit të kësaj zone të udhëhequra nga luftëtarët siuharrem Rushiti, Alush Taka,etj.(78) i shpartalluan forcat greke.
Në vitet e mëvonshme 1923 - 1924 u ndoq politika e gjenocidit, dëbimit të popullsisë shqiptare me anë të kombinimit të detyrueshëm me popullsinë greke. Po ashtu u organizuan çeta të cilat bënin terror të paparë, u bënë shpronësimet arbitrare, u vunë sanksionet
në ekonomi,e bashkë me to inkurajuan e nxitën edhe përçarjen fetare midis shqiptarëve.
Para këtyre veprimeve çnjerëzore që përbëjnë krime të rënda, qëndrojnë deklaratat demagogjike të Greqisëpër gjoja kujdesin dhe interesimin që ajo tregon për pakicat kombëtare që jetojnë në territorin e saj. Psh.në Traktatin e Konstantinopojës (1881)(79), pasi morri provincën e Thesalisë dhe një pjesë të Epirit, u zotua se do të mbrojë pakicat kombëtare. Artikulli i tretë i traktatit thotë:
''Jeta,pasuria,nderi,feja dhe veprimtaria e këtyre zonave,të dhëna Greqisë
dhe që do të mbeten nën administratën greke, duhet të rrespektohen me kuj-
desë.Ata do të gëzojnë të njëjtat të drejta politike dhe qytetare si dhe
shtetasit grekë''.(80)
Në përfundim të Luftës së Parë Botërore, Greqia nënshkruan në Servë(81), më 10.08.1920, Traktatin për mbrojtjen e të drejtave të gjuhës e të fesë, të minoriteteve.
Pas dështimit të fushatës ushtarake greke në Azinë e Vogël, Greqia u detyrua të nënshkruaj më 30.01.1923, në Lozanë një Konventë(82), për shkëmbimin e detyrueshëm të shtetasve turq me origjinën greke që jetojnë në Azinë e Vogël, me shtetasit grekë të kombësisë turke, që jetojnë në Thrakinë lindore. Për të mbikqyrur shkëmbimin, sipas konventës u caktua një
komision të përbërë nga katër anëtar turq,katër anëtar grekë dhe tre anëtar të zgjedhur nga Këshilli i Lidhjes së Kombeve, midis shtetasve që nuk kishin marrë pjesë në Luftën e Parë Botërore.
Këta u emruan më 17 shtator 1923: një danez, një spanjoll dhe një suedez. Ndërkaq qeveria greke vazhdoi fushatën e saj të shpifjeve kundër Shqipërisë, edhe pse kishte deklaruar se nuk do të përfshinte shqiptarët e Çamërisë në shkëmbimin e popullsisë turke. Sigurime të
tilla ishin dhënë edhe nga përfaqësuesi i Greqisë në Tiranë. Për pabesinë dhe mungesë ''korrekte'', grekët përmenden që nga kohërat e vjetra. Aleksandri i Madh për këto veprime i përmend disa herë. Kështu dhe pasardhësit e tyre nuk e mbajnë fjalën, ndryshe firmosin e garantojnë dhe ndryshe veprojnë. Kështu që mijëra çamë u dëbuan nga vatra e tyre dhe u dërguan me forcë në Turqi, duke i paraqitur si pjestarë të kombësisë turke(83). Shumë herë shqiptarët e Çamërisë, gjatë kësaj periudhe i janë drejtuar Lidhjes së Kombeve, me protesta dhe telegrame ku kan kërkuar prej saj mbrojtjen e të drejtave të tyre të shkelura
nga qeveria greke. Në këtë kohë qeveria shqiptare e F.S.Nolit ndërhyn pranë Këshillit të Lidhjes së Kombeve me një letër, më 11 gusht 1924, ku i shkruan ndër të tjerash: ''...Është deklaruar,gjithashtu, se çdo anëtar i Lidhjes së Kombeve ka të drejtë, duke u nisur nga ndjenja e dashurisë,të tërheçë vëmendjen e asamblesë ose këshillit mbi çdo rrethanë që cenon
marrëdhënjet ndërkombëtare dhe që si pasojë rrezikon të turbulloj paqen ose mirëkuptimin midis kombeve...''.(84)
Qeveria shqiptare i kërkonte Këshillit të Lidhjes së Kombeve që qeveria greke të përmbushë me besnikëri zotimin që kishte marrë në Konferencën e Lozanës, që mos t'i trajtonte shqiptarët si turqë. Si rezultat i telegrameve dhe protestave të vazhdueshme që i vinin
Këshillit të Lidhjes së Kombeve nga krerët çamë dhe qeveria shqiptare, në muajin dhjetor 1925, Këshilli ftoi anëtarët asnjanës të Komisionit, të mbikqyrte shkëmbimin e popullsisë greke dhe turke,që të bëheshin garant përpara Lidhjes së Kombeve për mbrojtjen e
pakicave kombëtare shqiptare. Më 15.03.1926,Këshilli i Lidhjes së Kombeve, konkludoi për çështjet e ngritura nga delegati shqiptar më 04.12.1925.(85)
Përfaqësuesit grek në Këshillin e Lidhjes së Kombeve iu tërhiqet vërejtja, pranoi për suprimimin e nënkomisionit të Epirit dhe ndaloi dërgimin e 800 personave, të popullsisë çame nga fshatrat Kardhiç dhe Dhragomi, që ishin përgaditur për t'u shpërngulur me forcë.
Kjo ishte një fitore e pjesëshme për ndalimin e mëtejshëm të shpërnguljes së popullatës çame. Por nuk arriti asgjë për riatdhesimin e afro 33.000 shqiptarëve çamë që u shpërngulën me forcë për në Anadoll.
Kalojnë dy vite e gjysëm nga koha kur qeveria shqiptare, duke parë se deklarata e qeverisë greke nuk zbatohej, përsëriti kërkesën e saj më 09.05.1928. Kjo kërkesë u shqyrtua në sesionin e 50 të Këshillit të Lidhjes së Kombeve më 05.06.1928. Në këtë sesion delegati shqiptar u përqëndrua në këto kërkesa:
'' 1.Qeveria greke nuk ka bërë asnjë deklaratë punimi publike, kështu që departamentet e ndryshme nuk dijnë që shqiptarët janë të shkëmbyeshëm, dhe në këtë mënyrë kundër tyre vazhdojnë të merren masa shtrënguese.
2.Kthimi i pasurive të marra popullsisë çame në favor të refugjatëve grekë të
ardhur nga Azia e Vogël.
3.Pjesëmarrja e popullsisë çame në zgjedhje, si edhe qytetarët grekë. ipas numrit
popullsisë çame i takonin dy përfaqësues, ndërkohë që nuk kishte asnjë.
4.Ndalimi i shpronësimit në kundërshtim me ligjet, që i bënte fshatarët shqiptarë
pa tokë dhe pa kullotë.
5.Ngritjen e shkollave në gjuhën shqipe.
6.Lirimin nga disa taksa të tepërta.etj.''.(86)


Le të shikojmë dhe të krahasojmë arsimin në të dy anët e kufirit jugor se si i kanë zbatuar aktet ndërkombëtare.
Këshilli i Lidhjes së Kombeve i mbledhur më 08 gusht 1928, pasi diskutoi për problemin e pasurisë së shqiptarëve në Greqi dhe arsimin e tyre, vendosi që problemi të zgjidhet me bisedime dypalëshe, sipas akteve ndërkombëtare. Në këtë kohë, sipas dëshmive të komisionit hetimor,minoriteti grek në Shqipëri kishte shkollat me mësuesit e vet, me mësimdhënie në gjuhën amtare. Në të njëjtën kohë në Greqi ku pakica kombëtare shqiptare, dy herë më të
mëdha se pakica greke në Shqipëri,nuk kishte as edhe një shkollë të vetme në gjuhën shqipe.F.S.Noli në cilësinë e tij si kryetar i delegacionit shqiptar në Lidhjen e Kombeve deklaroi para asamblesë më 1924:
''Çamëria, tërësisht shqiptare e aneksueme Greqisë më 1913, nuk ka të drejtë të ketë
një shkollë të vetme, në një kohë që minoriteti i vogël grek në Shqipëri ka shumë
shkolla greke...''.(87)
Edhe vet Venizellosi(88) në vitin 1924 përpara Lidhjes së Kombeve deklaron se në zonën e Epirit që përmblidhte edhe Çamërinë, nuk kishte asnjë shkollë për pakicat kombëtare shqiptare.Ky përfaqësues i Greqisë, megjithëse dha premtime përpara Asamblesë, asnjë ndryshim nuk e bëri.
Në vitin 1933 doli Kushtetuta e Re e shtetit shqiptar, që ndalonte funksionimin e shkollave private në Shqipëri. Kështu u ndryshua Neni 5 - të i deklaratës shqiptare të 2 tetorit 1912. Si pasojë e zbatimit të këtyre dispozitave u mbyllën 48 shkolla private, të llojeve të ndryshme si dhe 19 shkolla të huaja private. Këto shkolla ndaheshin:
“21 Shkolla Laike, 14 Shkolla Myslimane, 7 Shkolla Katolike, 6 Shkolla Ortodokse''.(89)
Për mbylljen e 6 shkollave private ortodokse, qarqet shoviniste greke të tërbuara se u prekën të drejtat e pakicës greke, bënë ankesë në Këshillin e Lidhjes së Kombeve. Delegati shqiptar në seancën e 14 - të, më 18 janar 1935, deklaroi: ''Shtetasit shqiptar që u përkasin pakicave të racës, fesë apo të gjuhës, do të gëzojnë të njëjtin trajtim si dhe të njëjtat garanci në të drejtë
dhe në fakt si edhe shtetasit e tërë shqiptarë. Arsimi dhe edukimi i shtetasve shqiptarë i rezervohet shtetit. Arsimi fillor do të jetë i detyrueshëm dhe do të jepet falas,...''(90).
Pas shum debatesh ,në përfundim Dhoma Parlamentare e Drejtorisë Ndërkombëtare, vendosi për ndalimin e shkollave private në Shqipëri më 15 prill 1935. Vlen të theksohet se qarqet shoviniste greke bënë një zhurmë të madhe për mbylljen e 6 - të shkollave ortodokse dhe heqjen e dy mësuesve. Në këshillin e Lidhjes së Kombeve u paraqitën statistikat e kohës, të cilat tregojnë se: ''...popullsisë shqiptare i takonte të shkojë në shkollë 4.8%, ndërsa për pakicën greke në Shqipëri, në atë kohë shkonin në 9.9%, kurse pakica kombëtare shqiptare në Greqi nuk kishte asnjë shkollë. Kurse në Greqi në vitin 1930 vetëm 75%të fëmijëve ndiqnin
shkollën me minoritetin grek në Shqipëri,me financat e shtetit e ndiqnin 79.3%.(91)
Më 1938 prefekti grek në Çamëri Andonaqas, e ndaloi zyrtarisht përdorimin e gjuhës shqipe në Çamëri.(92)
Të gjitha këto plane shfarosëse përgaditën tragjedinë e madhe, tragjedinë më të madhe për çamët në vitet 1944 - '45, ku shovinistët grekë vranë me mijëra çamë dhe shpërngulën me dhunë popullsinë shqiptare të besimit mysliman nga trojet e veta autoktone.(93)
Duke u munduar që të lihen mbrapa (në harresë) tragjeditë e trojeve dhe popullsisë çame, ''Omonia'' vazhdon komedinë e vet përpara me pretendime të reja. Si duket zbaton thënien e ministrit grek Samaras në ''Neo Thesprotia''se: ''...minoriteti në Shqipëri është shtylla jonë ku ne do të mbështetemi atje për të ardhmen''.
Më qartë s'ka se si thuhet.
Nëse marrin argument integrimi faktin se në Shqipëri ka pasur koloni helene, atëherë bukur e thot një thënje Abdyl Frashëri(94): ''...se grekët duhet të kërkojnë edhe Italinë Jugore, Azinë e Vogël,Rumaninë dhe Marsejën e Francës!!!''.
Në qoftëse ata vazhdojnë të ngrehin pretendimet e njohura dhe të vjetra territoriale ndaj
Epirit, atëherë, siç thoshte Jani Vreto: ''Do të dridhen varret e etërve, vëllezërve shqiptarë, që ranë për lirinë e grekërve dhe që kanë kontribuar jo më pakë se grekët në themelimin e Mbretërisë greke(95). Greqia e sotme nuk mund të quhet shtet demokratik. Ajo është
antidemokratike,e mund ta quajmë me plot meritë një shtet mesjetar. Shteti grek jo vetëm që nuk i njeh të drejtat e çamëve, por as nuk i lejon të vizitojnë trojet e tyre ku i kan varret e të parëve. Nuk ka asnjë ligj në botë që të përvetësojë me dhunë tokën, shtëpinë dhe pasurinë e tjetrit. Grekët me dekada i shfrytëzojnë pasuritë e çamëve!!.
Po djemve dhe vajzave shqiptare, që të detyruar për bukën e gojës shkojnë me koka të ulura për të punuar, pse u ndërrohen emrat, kombësia dhe u varin kryq të zinjë ortodoks në qafë??? Pse i keqtrajtojnë si skllevër?? Vlen të ju bëhet kjo pyetje edhe përfaqësuesve të Evropës, SHBA -së, Japonisë,etj. të cilët morën pjesë në ceremoninë e 2500 vjetorit të demokracisë greke më 04 tetor 1991,përse nuk pyetët a ka sot demokraci Greqia?!
Ju që morët pjesë në këto manifestime demokratike, përse nuk bëtë një pyetje të vetme:
- KU JANË THESPOTËT E PARË,ÇAMËT? Përse nuk kthehen në trojet e tyre?!!!
Po ju filozofë, përse nuk i pyetët ''demokratët'' grekë: - A KA SHKOLLA SHQIPE NË ÇAMËRI?!.
Me rastin e 2500 vjetorit të demokracisë greke, përse shteti grek nuk bëri një tolerancë të
përgjithshme demokratike,që çamët e shpërngulur me dhunë të rikthehen në trojet e veta?.
Kjo do ta nderonte shtetin grek,përfaqësuesit e Evropës, SHBA - së, Japonisë, etj. dhe të gjithë që morën pjesë në festat e 2500 vjetorit të demokracisë.
Këto nuk u bënë sepse shovinistët grekë kan nevojë ende për shfrytëzimin dhe përvetësimin e pronave të çamëve. Kanë nevojë ende të bëjnë politikë të ndyrë ndaj refugjatëve shqiptarë, duke iu kthyer identitetin kombëtar në grek, duke i kryqëzuar me kryqin e zi ortodoks grek.
Por për të gjitha këto, turpi do t'i ndjek brez pas brezi.
__________________

1."Correspondence de Lord Byron",Paris,1825
2.Z.Mirdita,"Mitet dhe mitologjia në antikë",Rilindja
Prishtinë 1988,fq.147
3."The memoirs of Ismail Kemal Bey",London 1920
4.Dr.Ali Hadri,"Historia e popullit shqiptar",(për
shkolla fillore),Prishtinë 1966,fq.82
5.Po aty.
6.Po aty.
7.Sami Frashëri,"Dheshkronja",Bukuresht 1886
8.L.Uelavitch,"L'Albania",Paris 1902
9.T.Selenica,"Shqipëria në vitet 1927","Nezioni
geografiche sul Albania",Roma 1902,fq.5
10."Kosova",(OSHAPK.),Tiranë nr.20,8 dhjetor 1991,fq.1
11.Dr.Muhamet Pirraku,"Ripushtimi jugosllav i
kosovës",fq.7
12.Dr.Muhamet Pirraku,"Kultura kombëtare shqiptare
deri në Lidhjen e Prizrenit",Prishtinë
1979,fq.11-20,"Dielli",nr.21/27,1979
13.Mr.Kolë Krasniçi,"Roli i fesë në ruajtjen e
identitetit dhe të harmonisë kombëtare te
shqiptarët",Vjenë 1996,fq.56-58
14.Ahmet Hamiti,"Çështja
shqiptare",Koha,nr.14/1991,fq.26
15.Liman Rushiti,"Stradanja albanskog Naroda na Kosovu
"1912-1918,Zagreb 1991,fq.24
16.Dr.Muhamet Pirraku,"Kultura kombëtare shqiptare
deri në Lidhjen e Prizrenit",Prishtinë
1979,fq.6
17.Vjetari Statistikor i Shqipërisë,1991,fq.12
18.Konferenca e Ambasadorëve
(1912-1913),shih.FESH.fq.503
19.Po aty,fq.812
20.Hansjërg Frëmmer,"Die Illyrer",Karlsruhe,1988
21.HPSH.pjesa parë,fq.46
22.Straboni ,VII.5
23.Homeri,"Iliada"
24.Lufta e Trojës,shih "Fjalor i mitologjisë",fq.150
25.Po aty.
26.J.G.Fon Han,"Albanesische Studien",Wien,1854
27.M.Barleti,"Historia e jetës dhe e veprave të
Skënderbeut",Rilindja Prishtinë 1982
28.Neoptolemi(Pirroja),shih."Fjalor mitologjik",fq.173
29.Johan Erik Tunman (1746-1778),"Untersuchungen uber
die Geschichte oestlichen
europaeischen Voelker".
30.Aristoteli,"Politika",Rilindja Prishtinë 1978
31.Po aty.
32.Po aty.
33.Po aty.
34.Po aty.
35.Po aty.
36.Agim Shehu,"Kombi",nr.8,9,10,fq.4
37.Martin P.N.Nilson,"Studien z.Geschichte d'alten
Epiros",Lun,1909
38.Po aty.
39.Lyber,"Fjalori i Antikiteteve klasike".
40.Po aty.
41.A.Shehu,Po aty.
42.Bajroni,Po aty.
43.A.Shehu,Po aty.
44."Manual për udhëtar në Greqi".
45.A.Shehu,Po aty.
46.Uilliam Martin Lik,"Travels in Northern
Greece",1835
47.A.Shehu,Po aty.
48.A.Shehu,Po aty.
49.A.Shehu,Po aty.
50.A.Shehu,Po aty.
51.A.Shehu,Po aty.
52.A.Shehu,Po aty.
53.A.Shehu,Po aty.
54.A.Shehu,Po aty.
55.AH.Stamboll.
56.Po aty.
57.F.C.H.Pukëvil (1770-1838),"Voyage de
laGre'ce",Paris,1820 dhe Histoire de la
rege'ne'ration de la Gre'ce.
58.Napoleon,"Kujtime"Bruksell 1834
59.Pukëvil,Po aty.
60.A.Shehu,Po aty.
61.A.Shehu,Po aty.
62."Enciklopedia e Madhe Elenike",v.223.
63."Enciklopedia greke",e vitit 1936
64.A.Shehu,Po aty.
65."Enciklopedia italiane",e vitit 1972
66.Arben Puto,"Pavarësia shqiptare dhe diplomacia e
fuqive të mëdha",1912-1914
67.Stevano Skuludhis,(Ministër i Punëve të Jashtme të
Greqisë),"Letër",e 18.02.1877
68.A.Shehu,Po aty.
69.Rasim Bedo,"Çamëria",nr.19(38),fq.3 ,dhjetor 1992
70.R.Bedo,Po aty.
71.R.Bedo,Po aty.
72.R.Bedo,Po aty.
73.Pukëvili,"Reise durch grecheuland",Hamburg 1824
74.HPSH,pjesa e dytë ,fq.401
75.Po aty.
76.Po aty.
77.Po aty.
78.R.Bedo,Po aty.
79.Po aty.
80.Po aty.
81.Po aty.
82.Po aty.
83.Po aty.
84.R.Bedo,Po aty.
85.Dhimitru,"Das Mindercheitenrech in
Grechenland",Hamburg 1935
86.Zeitschrift fur geschischtwissenschaft,nr.1976
87.Gazeta "Bashkimi",1924
88.Po aty.
89.Gazeta "Besa",1935
90.Po aty.
91.Po aty.
92.Gazeta "Zëri i Çamërisë",1945-1946
93.Po aty.
94.Abdyl Frashëri,Gazeta,"Moniteur
Universal",Paris,maj 1879
95.D.Shehu,Gazeta "Çamëria",nr.1(20),janar 1992 fq.7-8


Gjilan;2003

[tefiku]

Si fillim doja nga zemra te uroj qe te gjithe t'ja kaloni sa me bukur per festat e Pavarsise dhe te Clirimit.Se dyti dua paraprakisht te kerkoj te falur ne se dikush tjeter me pare e ka trajtuar kete teme.(Eshte i lutur cdokush te me lajmeroje qe ta mbyll).


Ka me teper se 10vjet qe problemi i bashkimit tone kombetar eshte bere pjese e jetes se shqipetareve anembane botes.Lexoj prej kohesh dhe ne forum shkrime nga shume antare rreth kesaj teme.Qellimi im sot eshte te shtroj disa pyetje.
A kemi arritur ne me pare bashkimin shpirteror?
A ndjehemi vertet pjesetare te nje kombi?
A jemi te barabarte mes te barabarteve?


Mendoj se rruga per bashkimin e kufijve duhet te filloje atje ku te kete mbaruar rruga e gjate dhe e veshtire e bashkimit shpirteror.E veshtire, sepse ndarja qe erdhi nga sistemi komunist eshte shume e madhe.Ndarje e cila beri qe shume personalitete, ngjarje nga historia, probleme te te perditshmes e te tjera te ngeleshin te fshehura per palen tjeter. 13vjet pas renies se komunizmit ,megjithse behen perjekje nga te gjitha anet ngelet shume per tu bere.
Vjet ne Detroit Feste e Flamurit u festua ne te njejten salle por ishte vene carcaf midis pjeses ku rrinin shqipetaret e Shqiperise dhe asaj ku rrinin shqiptaret e Kosoves.(informacioni eshte marre ne menyre gojore dhe uroj te mos jete i vertete).Po te behen sondazhe midis te rinjeve te zonave perkatese ne lidhje me per ngjarje apo personalitete zor se pozitiviteti do te kaloje 50%.
N.Q.S keni hyrje ne chatet apo edhe faqe "serioze" shqiptare ne internet do vini re nje "urrejteje" midis te rinjve.Une jam nga GJirokastra dhe po shikoja foto te qytetit tim te cilat fatkeqesisht pasoheshin nga nje dialog jo vetem amoral por edhe antikombetar. Ne kohen e luftes ne Kosove une isha ne Greqi dhe shikoja dhjetra "bashkepatriote" te trumbetonin para kamerave te kanaleve greke : po na jane ofruar shume leke te shumte per te luftuar ne Kosove por ne s'do te shkojme se s'kemi asnje pune atje e.t.j.Duke biseduar me tezen time qe jeton ne Tirane dhe e pyeta ne se kishte marre ndonje kosovar ne shtepi dhe e shkreta plake me tha se fqinjet duke ironizuar i kishin thene qe ata s'pranojne te vene ne shtepi ku s'ka dush?!Ironikisht djemte e fqinjeve u larguan per ne Angli me pashaportat e kosovareve.
Raste si keto dhe ngulmimi qe ne kemi ti veme epitete njeri tjetrit te cilat une nuk dua ti permend sot ketu bejne qe ne kanalin e ndarjes te kaloje rryme e forte uji per ta thelluar akoma me shume.
Shumekush mund te me quaje pesimist dhe eshte e drejta e tyre por une mendoj qe ky eshte realiteti dhe mendoj qe ky forum eshte kolona e pare per ndertimin e ures se bashkimit shpirteror
te shqiptareve anembbane botes.

[Albo]

Kufijte shpirterore i gjeni ne histori, kufijte e sotem Shqiperia i ka atje ku jetojne ende shqiptare ne tokat e te pareve. Ceshtja jone kombetare nuk eshte dhe nuk duhet te jete e orientuar drejt Ilirise se dikurshme, por drejt komuniteteve autoktone shqiptare ne Ballkan qe jane kompakte edhe sot e kesaj dite.

Albo

[Tahir_Veliu]

Pajtohem me ty Albo,

se kufijt shpriteror duhet te jene aty ku jetojn shqiptaret ne trojet tona etnike!

[raku]

Postuar më parë nga Tahir_Veliu
kufijt shpriteror duhet te jene aty ku jetojn shqiptaret ne trojet tona etnike!

[Mr_Right]

ketu jan trojet tona qe do ti bashkojm nje dite shum shpejt.

[Djal_Lacjan]

Mr. Right you are right the day will come kur trojet etnike shqiptare te bashkohen nje dite ne nje komb.

"Rrofte shqipria,rrofte kosova, rrofte camria, e rrofte tetova''
rrofte e kjofte shqiptaria"

[Qafir Arnaut]

Isuf Bajrami
Ku janë trojet tona?

Nje pyetje me me vlere do ishte: KUSH JEMI NE? ose me sakte PSE JEMI? CFARE BEJME? etj etj Trojet tona jane ato ku bohen pare!!! E gjithe bota eshte e jona