In memoriam Prof.Dr. Jup Kastrati

[Ullmar Qvick]

Para një muaji, më 3 shtator 2003, sic u njoftua nga Shkodra, ndërroi jetë gjuhëtari i madh shqiptar Jup Kastrati. Në këtë shkrim do të citoj disa të dhëna për të, duke shtuar disa shënime personale.

Ky dijetar dhe hulumtues i palodhur, i cili tani u nda prej nesh, vërtet meriton shumë vemendje nga ana a dashamirësve të kulturës shqiptare në përgjithësi dhe të gjuhësisë në vecanti.

Kush ishte Jup Kastrati? Jup Kastrati ka lindur në Shkodër, më 15 prill 1924. U shkollua në këte qytet, djep kulturologjik i Shqipërisë. Më 1942 studioi pak kohë në Liceun Shkencor "Galileo Ferraris" në Torino. U kthye shpejt në Shqipëri. Gjatë pushtimit italian, si antifashist, ka qenë i persekutuar, i burgosur, i internuar në "Campo Concetramento", në kodrat e Tepës në Shkodër, pastaj ështe mbajtur si peng në Kosovë, në burgun famëkeq të Prizrenit gjatë muajve korrik-shtator 1943. Më vonë ai ka kryer studimet e larta në fakultetin e filologjisë në Universitetin Shtetëror të Tiranës. Tema e tij e diplomës titullohet: "Kontribute për studimin e Ndre Mjedes" më 1958. U bë Doktor i Shkencave Filologjike më 1982 me dizertacionin "Historia e gramatologjisë shqiptare" (1935-1944) me 1500 faqe daktilografike. Më 1987 i është akorduar titulli Profesor. Ka sherbyer në arsim 47 vjet. (1946-1993) nga të cilat 37 vjet në shkollën e lartë. Ishte një nga themeluesit e Institutit të Larte Pedagogjik të Shkodrës, më 2 shtator 1957, dhe ka punuar shumë për krijimin e Universitetit të Shkodrës. Është dekoruar me urdhrat "Mesues i Popullit" si dhe "Mjeshter i Madh i Punës". Ka qenë shef i Katedrës se gjuhës shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës më 1973-1990. Jup Kastrati ka mbajtur ligjerata shkencore në universitetet e Tiranës, Prishtinës, Shkupit, Tetovës, Kalabrisë, Napolit, Salernos, Peruxhias, Nju Jorkut, etj. Është autor i shumë librave. Brenda viteve 1956-1999 ka botuar 35 libra. Të dhenat e mesipërme jane gurët e kilometrazhit të rrugëtimit jetësor dhe krijues te Jup Kastratit. Librat e tij janë të botuara, pra, të hapur për syrin e lexuesit dhe janë të tjerët ata që lexojnë sot dhe ata që do të lexojnë nesër, që do te bejnë vleresimin e patjetërsueshëm të Jup Kastratit.

---------------------------------------------

Jup Kastrati, "Qytetar nderi"Shekulli, 23.12.2002 Në mjediset e Universitetit "Luigj Gurakuqi", në Shkodër, pak ditë më parë është zhvilluar ceremonia e dhënies së titullit "Qytetar nderi" i Shkodrës, shkencëtarit dhe figurës së shquar të albanologjisë, prof. dr. Jup Kastrati. Intelektualë të shquar shkodranë, studiues dhe figura të shquara të shkencës shqiptare, të ardhura nga Tirana, ishin të pranishëm në këtë ceremoni, ndërsa vetë Prof. Dr. Jup Kastrati mungonte, pasi prej disa muajsh ndodhet i sëmurë. Dorëzimi i titullit është bërë në shtëpinë e tij nga ana e autoriteteve lokale të Shkodrës. Në veprimtarinë e zhvilluar në Universitet kanë folur për veprimtarinë e prof. dr. Jup Kastrati, rektori Mahir Hoti, drejtori i Institutit të Gjuhësisë e Letërsisë, Jorgo Bulo, dekani i Fakultetit të Gjuhës Shqipe në Universitetin e Shkodrës etj. Ata kanë treguar edhe një herë pak nga jeta e prof. dr. Jup Kastrati i cili, më 1987-n mori titullin "Mësues i Popullit", më 1999-n mori titullin "Mjeshtër i madh i punës". Është përfshirë në "Mendjet e ndritura të shekullit XXI" nga Instituti Amerikan i Biografisë. Janë mbushur plot 60 vjet të aktivitetit të tij, si mësues, pedagog, përkthyes e studiues. Figura e tij si shkencëtar i ka kaluar kufijtë kombëtarë dhe ai është vlerësuar dhe nga institucione e personalitete të njohura shkencore të botës. Vepra e tij më e madhe është "Historia e albanologjisë", vëllimi i parë i botuar më 2000-n ndërsa janë dhe tri vëllime të tjera në përfundim. Megjithëse i sëmurë, prof. dr. Jup Kastrati vazhdon të punojë për përfundimin e këtyre veprave. Prof. dr Jorgo Bulo tha se prof. dr, Jup Kastrati nuk është vetëm nderi i Shkodrës, por i gjithë vendit. Albanologjia nuk mund të kuptohet pa emrin e tij. Në motivacionin me të cilin shoqërohej titulli theksohej qenia e tij si personalitet i shquar i kulturës, shkencës dhe arsimit, njohës i shkëlqyer i veprave të kombit të tij, prezantues dinjitoz i shkencës shqiptare në botë. Propozimi për "Qytetar nderi" është bërë nga Universiteti "Luigj Gurakuqi" ku ai ka punuar 37 vjet dhe është një ndër themeluesit e tij.
A. Dushi

--------------------------------------------------------------------------
Pas këtyre të dhënave do të shtoj disa shënime personale.
Do të tregoj dicka që më mundon. Me të ndjerin Prof.Dr. Jup Kastrati kam pasur marrëdhënie të mira gjatë shumë viteve. Ai më tregoi bujari në një situatë të vështirë në Shqipërinë socialiste. Pastaj ndodhi dicka të pakëndshme. Unë kisha marrë nga Jupi një dorëshkrim mbi një albanolog suedez Erik Hans Thunman (pionier në studimet albanologjike në shekullin XVIII) dhe bëra përpjekje - pa sukses - për ta botuar. Atëherë Jupi mori një lajm nga Tirana se një farë Smajl Ymeri, regjisor nga Kosova me banim në Suedi, kishte në përgatitje një botim për Thunmanin. Jupi bëri konklusionin e gabuar se Ullmari e paskish tradhëtuar, gjoja duke ia dorëzuar materialin regjisorit në fjalë. Ky miku i Jupit, Fjodor Domani, edhe dinte për kontaktet e mua me Smajlin. (Kjo është një histori me vetëvete, gati e pabesueshme, sepse kur erdha në banesën e Dorit në Tiranë për të dorëzuar para nga Suedia për një djalosh nga Kosova, të cilit Dori kishte dhënë strehim të përkohshëm, ai më tregoi disa fotografi me Smail Ymerin. Dhe me Smajlin kisha kaluar natën e fundit në Suedi, para fluturimit për në Tiranë, ai më shoqëroi në rrugë - por për kontaktet e tij me Fjodor Domanin nuk isha aspak në dijeni! Kuptoni hutimin tim, sikur në ëndërr! )

Të kthehemi tek problemi me Jupin, ai kishte dyshime të thella a mos e kishte mashtruar miku i tij suedez. Dhe vërtet, puna dukej mjaft e dyshimtë... Unë bëra përpjekje për të sqaruar situatën, por puna përfundoi me disa fjalë të rënda nga ana ime.... dhe kontakti me Jupin u këput. Disa vite më vonë, Jupi më dërgoi të fala miqësore përmes një miku shqiptar me banim në Suedi, ishin takuar në Prishtinë në një konferencë atje. Si duket ai kishte kuptuar se dyshimet e tij ishin pa bazë... Tani më në fund po përgatitet botimi i studimit të Jupit, dhe po trishtohem shumë, se nuk u zgjidh mosmarrëveshja jonë. Kisha ndërmend ta gëzonte me botimin e shumëvonuar ..... por ai vdiq.... u bë tepër vonë!

E tillë është jeta jonë - dhe tani po ndjej një trishtim të vecantë. Kujtimi i Profesorit Jup Kastrati po errësohet nga kujtimi i një mosmarrëveshje të panevojshme, kishte qenë dëshira ime që të përfundonte kjo punë me ribashkim, me bindje për sinqeritet nga ana e të dy palëve! Por një gjë është e qartë, kur më në fund botohet studimi i profesorit për albanologun Thunman, kjo do të jetë një lapidar për nder të këtij studiuesi të palodhur...