H.J.Chr.Grimmelshausen

[Pedro]

Ne kete faqe letrare po sjell perkthimin e librit "Aventurat e Simplicius Simplicissimus" te H.J.Chr.Grimmelshausen, nje nga librave, qe kane zene vend ne letersine gjermane karshi "Faustit" te Goethe, "Kusaret" e Schiller, "Shtamba e thyer" e Heinrich von Kleist.

Simplicius Simplicissimus

Libri i pare

Kapitulli 1.
Njofton prejardhjen fshatare te Simplici-t si edhe edukimin perkates

Po perhapet ne kete kohen tone (per te cilen besohet se eshte e fundit) ne mes te pak njerezve nje maní, ne te cilen pacientet, kur dergjen nga kjo semundje dhe aq shume kane kruajtur dhe germuar, saqe pervec disa grosheve ne qese, mund te veshin edhe nje kostum karagjoz te modes se fundit me mijera pale mendafshi, ose ndryshe prej nje rastisje te fatit jane bere te kamur dhe te degjuar, pernjehere deshirojne te behen zoterinj kalorsiake dhe persona fisnike prej dyerve te mocme; kur shpesh eshte e rastit, qe gjysherit e tyre medites, terheqes karrocash dhe hamej; kusherinjte e tyre qiraxhinj; vellezrit e tyre sejmene e gardiane burgu; motrat e tyre kurva; memat e tyre kuplaresha, biles edhe shtriga; dhe in Summa* e gjithe rraca e tyre ne te 32 nahite* eshte aq e piset dhe e njollosur, sa c´mund te kete qene edhe ajo e sheqershitesit tek “Kooperativa ne Prage”*; posi keta, keta nobilistet e rinj, jane shpesh vete aq te zinj, sikur te ishin lindur dhe rritur ne Guinea.

Te tille njerez te marre nuk me pelqen ti ve ne nje rradhe me veten, ndonese, per hir te se vertetes, nuk eshte pa gje, qe une shpesh me vete fantazoja, se edhe une, pa u gabuar, prejardhjen time, duhet te kisha patur prej ndonje zotnie te madh, ose se paku prej nje xhentellmeni te thjeshte, pasi mua me jepej prej natyre, ushtrimi i zanatit te junkerit*, sikur une te kisha parate dhe mjetet per nje gje te tille. Edhe pse, pa u tallur, prejardhja dhe formimi im fare mire mund te krahasohet me ate te nje princi, po qe se nuk do te veshtronim ndryshimin e madh. Cfare? Knani (se keshtu quheshin atehere baballaret ne Spessart* ) im kishte nje pallat te tijin, njesoj si edhe ndonje tjeter, posi, nje te tille, te njejtin cdo mbret nuk denjon ta ngreje me duart e tij, porse ngre nje qe i le shenjat e tij ne perjetesi; ai ishte i ngjyer me qerpic dhe ne vend te katramase se pafrytshme, plumbit te ftohte dhe bakrit te kuq, ishte i mbuluar me kashte, mbi te cilen rritet drithi i cmuar; dhe ne menyre qe Knani im, se bashku me fisniket dhe me pasurine e tij te mund te fortifikoheshin per se mbari, i la muret rreth keshtjelles se tij te ngriheshin jo me gure muri, te cilat i gjen ne rruge ose i germon nga vendet me jopjellore te Tokes, aq me pak me blloqe te pjekura te shpifura, te silat mund te pergatiten dhe te piqen ne kohe te shkurter, ashtu si zakonisht bejne zoterinjte e medhenj; perkundrazi ai mori per kete pune dru ahu, c´peme e nevojitshme e cmuar, teksa mbi te mund te piqen sallamra e proshuta te dhjamura, e per moshe madhore i kerkon mbi njeqind vjet*: E ku eshte ai monark, qe e ben nje gje te tille? Odat, sallat dhe hauret e tij ai i kishte lene enkas te nxihen fare prej tymit, vetem per shkak sepse kjo eshte edhe ngjyra me e qendrueshme ne bote dhe nje tabllo e tille te arrije deri ne perfeksion kerkon me teper kohe, sesa i duhet nje piktori per vepren e tij te artit me te qelluar. Veshjet e murit ishin pelhurat me te lemueshme ne te gjithe faqen e dheut, pasi ajo, qe na beri neve te atille, duke marre parasysh vjetersine e saj, sikur kishte endur ne gare me vete Minerven*. Dritaret e tij per asnje lloj arsyeje tjeter nuk i ishin kushtuar Sant Nitglas*, pervec asaj, se ai e dinte, qe shirja mbi te e farave te linit dhe te hashit, deri sa te arrihet ne pergatitjen perfekte te saj, kushton shume me teper kohe dhe mund sesa me i miri dhe me i tejqyrshem xham i Muranos*, pasi rangu i tij e ben te besoje me qejf, qe cfaredo lloj gjeje, e cila eshte arritur me shume mundime, po aq e cmuar dhe e shijshme eshte, porse cka eshte me e shijshme eshte per fisniket me e vlyera. Ne vend te pazheve, lakejve dhe stalliereve, ai kishte dele, desh e dosa, secili i veshur hijshem rregullsisht ne kostumin e tij perkates natyror, te cilat edhe mua me kane pritur shpesh ne luadh, derisa i grahja per ne shtepi. Oda e pregatitjeve ose e armatimit ishte mjaftueshem e mbushur me plugje, bel, shata, sepata, lopata, sfurqe kashte dhe plehu, arme, me te cilat ai ushtrohej perdita; pasi krasitja dhe kositja ishin disciplina militaris* e tij, njesoj si tek romaket e lashte ne kohe paqeje, mbrehja e qeve ishte komando e trupave kryesore e tij, derdhja e plehut ishte ceshtja e tij e fortifikimit dhe ara fushebeteja e tij, ama pastrimi i stalles prej plehut ishin pushimi dhe lojrat zbavitese te tij; me keto ai zoteronte te gjithe rruzullin tokesor, aq sa mund te arrinte dhe me keto ia vilte atij per cdo te korrur nje shume te majme. Te gjitha keto i hedh pas kurrizit dhe nuk e ngrej veten aspak, ne menyre qe askush te kete shkak, mua me te tjere Nobiliste te rinj te ngjashem me mua te me perqeshi, pasi une nuk e mbaja veten me te mire, se c´ishte Knani im, i cili kete banese te tij ne nje vend shume te kendshem, pikerisht ne Spessart, e kishte, atje ku ujqerit njeri-tjetrit naten e mire i thone. Por qe une kesaj rradhe nuk sjell asgje te hollesishme rreth gjinise, fisit dhe emrit te Knanit tim, ndodh ,me mire shkurt hesapi, sepse me te gjitha keto ketu nuk kemi te bejme me nje mbledhje fisnikesh, ku mbi te cilin me duhej te betohesha; mjaft eshte, po te dihet, qe une ne Spessart kam lindur.
Njesoj sikurse gjendja shoqerore e Knanit tim po paraqitet shume fisnike, po ashtu edhe edhe cdo i mencur mund te dale kollaj ne perfundimin, qe edukimi im me te perkatesisht dhe i njejte ishte; dhe ai qe eshte i ketij mendimi, nuk gjendet i genjyer, sepse ne moshen time dhjetevjecare une i kisha kuptuar principet e detyrave fisnikerore te lartpermendura te Knanit tim, por per sa i perket studimit une mund te ecja perkrah Amphistidit , per te cilin Suidas* na njofton, qe ai nuk mundej te numeronte pertej peses; pasi Knani im kishte ndoshta nje shpirt shume me te larte dhe ndiqte qe ketej traditen me te zakonshme te kohes se sotme, sipas se ciles shume njerez te nderuarnuk kujdeseshin shume me te studiuarit ose sic e quajne ata, me shkollarime, sepse ata kishin njerezit e tyre qe merreshin me “shkerdhesat”*. Ndryshe, une isha nje musicus* i goditur ne calik, me te cilin une mund te beja jalemj* te bukur. Por per sa i perket Theologiam*, nul lej njeri te me bindi, qe asokohe te mund te kishte, ne te gjithe boten kristiane, ndonje njeri te moshes time, i cili mund te krahasohej me mua, pasi une nuk njihja as Zotin e as njeriun, as Qiellin e as Ferrin, as Engjejt e as Djallin dhe nuk dija as te dalloja te miren nga e keqja: Qe ketej pa u menduar shume, kuptohet, qe une, me ane te kesaj Theologiae*, jetoja njesoj si te paret prinderit tane ne parajse, te cilet ne pafajesine e tyre nuk dinin asgje mbi semundjen, vdekjen e kalljen e aq me pak mbi ringjalljen. O jete e dlire! (ti mund te thuash fare mire o jete peshtire), ne te cilen edhe mbi mjekesine nuk kujdeset njeri. Dhe tani me nje te rene te lapsit mundet te kuptohet edhe pervojen time ne Studio legum* dhe ne te gjitha artet dhe shkencat e tjera, aq sa jane ne kete bote. Po, une isha aq perfekt dhe i perkryer ne padituri, saqe ishte e pamundur per mua te dija, se keshtu asgje nuk dija. Po e them edhe njehere, o jete e dlire, qe beja me pare! Por Knani im nuk donte te me linte me teper te shijoja lumturira te tilla, porse e gjykonte te udhes, qe une, perkatesisht sipas lindjes time fisnike, po aq fisnikerisht duhej edhe te veproja dhe jetoja, prandaj edhe ai filloi te me terhiqte drejt ceshtjeve me madhore dhe te me jepte edhe leksione te renda.

------------------------------------------------------------------------

in Summa – ne perfundim

ne te 32 nahite – ne te 32 brezat
Kooperativat ne Prage – ne nje roman me bandita te Nikolaus Ulenhart (1617), ku ngjarjet zhvillohen ne Prage, eshte sheqershitesi kryetari i bandes
junker – ne mesjete ishin te rinjte nga dyert fisnike, aspirante per oficere
Spessart – krahine, qe shtrihet mes lumenjve Main dhe Kinzig, ne mesjete e populluar nga franket dhe hesse, sot e ndare mes landit Hessen dhe Bayern (Bavarise [SIZE=1]
Minerven – Minerva ishte perendi romake e zejtarise, e cila shnderroi Araknen, nje endese te famshme, ne nje merimange.
Sant Nitglas – loje fjalesh (Nit=Nicht d.m.th Nichtglas = jo prej xhami. Ato perbeheshin prej letre te zhytura ne vaj dhe mbi te shirej fara lini ose hashi.
xham i Muranos – Murano eshte pjese e Venecias e perbere prej 5 ishujsh dhe ka qene qendra prodhimit te xhamit dekorativ
disciplina militaris – disiplina ushtarake
Amphistidi – nje budalla ne komedine greke
Suidas – leksikograf bizantin i shekullit X. shkerdhesat – me ironi per shkresat
musicus – lat. Muzikant
jalemj – gre.vje. elegji
theologiam – lat. Teologjise
theologiae – lat. Teologjie
studio legum - Jurisprudenca

[Fiori]

Faleminderit Pedro. Tema te tilla jane gjithmone te mirepritura.

Fiori

[Pedro]

Faleminderit Fiori

Dua te sqaroj se ky liber eshte shkruar ne 1663 dhe ngjarjet e trajtuara ne te i perkasin periudhes se Luftes 30-vjecare, e cila u zhvillua nga 1618 deri ne 1648. Libri eshte nje permbledhje letrare dhe filozofike e ngjarjeve historike gjate ketij konflikti dhe pervojave te mbledhura te autorit gjate shetitjes neper bote. Per menyren e te shkruarit dhe gjuhen e perdorur, ky liber perben nje nga kryeveprat e literatures artistike dhe historike gjermane. Dua edhe te theksoj, qe ky liber eshte edhe pjese e leximit te detyrueshem neper gjimnazet gjermane dhe i perkthyer ne te gjitha gjuhet europiane, pervecse ne gjuhen shqipe.
Se shpejti vjen edhe kapitulli i dyte.

[Pedro]

Kapitulli 2.

Pershkruan podin e pare te madheshtise, ne te cilin u ngjit Simplicius, se bashku me lavdin e barinjve dhe Instruksionin e duhur te bashkangjitur

Ai me pajisi mua me dinjitetin me hyjnor, i cili nuk gjendet vetem ne oborrin e tij, por edhe ne te gjithe boten, pikerisht me postin e bariut: Ai me besoi se pari dosat e tij, se dyti dhite e tijdhe se fundi te gjithe tufen e tij te deleve, te cilat une dora vete t´i ruaja, t´i livadhosja dhe me ane te calikut tim (tingulli i te cilit mbi te gjitha, sic shkruan edhe Strabo*, delet e qingjat ne Arabí i bente te dhjamura) prej ujkut duhej t´i mbroja; asokohe une i ngjaja me te vertete Davidit, vetem se ai, ne vend te calikut, kishte vetem nje harfe, gje, qe nuk ishte nje fillim i keq, por per mua ishte nje ogur i mire, sipas te cilit une me kalimin e kohes, po te kisha ndryshe edhe fatin e atille, duhet te behesha nje njeri i degjuar ne mbare bote; pasi qe prej Filleses se Botes, secili prej personave te larte ka qene bari, ashtu sic e lexojme ne Shkrimin e Shenjte per Abelin, Abrahamin, Isaakun, Jakobin, te bijte e tij dhe vete Moisiu, i cili mepare i duhej te ruante delet e te vjehrrit, para se te behej Prijesi dhe Ligjberesi i mbi 600 000 vetave ne Israel. Po, mund te hidhet dikush e te thote, keta ishin njerez te shenjte te derguar prej Zotit dhe jo bij fshataresh Spessart- i, te cilet mbi Zotin asgje nuk dinin. Me duhet ta pranoj, por cfare e perligjte naivitetin tim te atehershem? Ne mes te paganeve te lashte gjendeshin gjithashtu po te atilla shembuj, si tek populli i perzgjedhur i Zotit: Ne mes te romakeve ka pasur fise fisnike, te cilet pa dyshim Bubulcos, Statilios, Pomponios, Vitulos, Vitellios, Annios, Capros* e te tille te quajtur, sepseata me te njejtat kafshe merreshin dhe te tilla ndoshta edhe kane ruajtur: Biles Romulus dhe Remus* vete kane qene barinj; Spartacus*, prej te cilit kaq shume u trondit e gjithe fuqia romake, ishte bari. Cfare? Barinj kane qene (sic deshmon edhe Lucianus* tek e tija Dialogo Helenae) Parisi, i biri i mbret Priamit dhe Ankizes, i jati i princit trojan Eneas; Bukuroshi Endymion*, per te cilin edhe vete Luna* e perhirte pergjerohej, ishte gjithashtu nje bari; Item* i llahtarshmi Polyphemus*: posi, edhe Zotat vete (sic thote Phornutus*) nuk u erdhi veshtire prej ketij profesioni, Apollo ruante lopet e Admetit, mbretit te Thesalise, Mercurius, i biri Daphnis, Pan e Proteus* ishin kryebarinj, prandaj edhe ata, per poetet argetonjes, jane akoma Patronet* e barinjve; Mesa, mbret ne Moab, ka qene, sic lexohet edhe ne Librin e dyte te Mbreterve, nje bari, Cyrus, i madherishmi mbret i Persarum ishte jo vetem i rritur prej Mithridate, nje bari, por edhe vete ka ruajtur; Gyges ishte nje bari dhe me pas prej fuqise se nje unaze u be mbret. Ismael Sophi, nje mbret persian, po ashtu ka ruajtur gjedhin ne rinine e vet, sikurse Philo Cifuti ne Vita Mosis pikerisht per kete gje flet, kur thote: Detyra e bariut ne qenkerka parapergatitja dhe fillimi per regjiment; pasi njesoj sikurse edhe Bellicosa dhe Martialia Ingenia fillimisht gjate gjahut ushtrohen dhe mesohen, po ashtu duhen edhe ata, qe duhet te terhiqen ne regjiment, te instruktohen fillimisht ne postin e dashur dhe miqesor te bariut. Gjera, te cilat Knani im patjeter qe shume mire duhet t´i kishte kuptuar dhe mua, deri ne kete moment, nuk me fal as shpresen me te vogel per lumturine e ardhshme.
Por per te ardhur perseri tek tufa ime, keshtu ta dini, qe une po aq pak e njihja ujkun, sa edhe vete paditurine time; per kete arsye ishte Knani im po aq i zellshem ne instruksionet e tij. Ai thonte:“Bub bis fleißig, loß di Schoff nit ze wit vunananger laffen, un spill wacker uff der Sackpfeiffa, daß der Wolf nit komm, und Schada dau, denn he is a solcher veirboinigter Schelm und Dieb, der Menscha und Vieha frißt, un wenn dau awer farlässi bist, so will eich dir da Buckel arauma”*. Une i pergjigjesha me te njejtin ton pergjerues:“Knano, sag mir aa, wei der Wolf seihet? Eich huun noch kan Wolf gesien”*. “Ah dau grober Eselkopp” replikonte ai“dau bleiwest dein Lewelang a Narr, geit meich wunner, was aus dir wera wird, bist schun su a grußer Dölpel, un waist noch neit, was der Wolf für a veirfeußiger Schelm is”*. : Ai me dha akoma me teper udhezime dhe se fundi u be i paqejf, ngaqe u largua me potere, sepse atij i dukej, llogjika ime e trashe nuk mundej te kuptonte udhezimet e tij subtile.

----------------------------------------------------------

Strabo – gjeograf grek
Capros – Bubulcos = barinj mushqerrash. Vitulus-Vitelius = vic. Caper = dhi. Keto jane mbiemra te fiseve romake. Kjo pjese eshte e huazuar pothuaj fjale per fjale nga Garzonus “Panairi i pergjithshem” Frankfurt 1619.
Romulus dhe Remus – sipas legjendes dy vellezer barinj, qe themeluan Romen.
Spartacus – Prijesi i kryengritjes se sklleverve ne vitin 72 p.K.
Lucianus – shkrimtar satirik grek
Endymion – ne mitologjine greke nje bari i hijshem dhe dashnori i Selenes
Luna – Hena
Item – po ashtu, njesoj
Polyphemus – ne mitologjine greke Cikllopi, i biri i Poseidonit
Phornutus – shkrimtar ne kohen e Neronit, shkroi nje veper mbi natyren e Zotave
Proteus – Perendi ujore
Patronet - mbrojtesit
“Bub bis fleißig,........ dir da Buckel arauma – i gjithe dialogu eshte ne hesíshe te vjeter- “Voc, jí i zellshem, mos i lej delet te hallakaten shume dhe luaj fort ne calik, qe te mos vij ujku dhe hap syte, se ai eshte nje zullap dhe hajdut katerkembesh i tille, qe edhe njerezit edhe gjedhin i ha, e nqs se ti je sylesh, ai do ta perlaje qengjin”
Knano, sag mir aa...kan Wolf gesien – Knano, ma thuaj edhe si ngjan ujku? Une s´kam pare akoma ndonje ujk
Au dau grober...veirfeußiger Schelm ist – Ah ti kokegomar, ti ke per te ngel i marre per gjithe jeten tende,pyes veten, cdo te behet prej teje, je tashme nje hu aq i madh dhe akoma nuk e di se cfare zullapi katerkembesh eshe ujku.

[Pedro]

Kapitulli 3.

Njofton per keqardhjen e nje caliku besnik

Nje te filluar aty te beja aq shume potere me calikun tim, saqe edhe hardhucat ne gardhishte mund t´i ngordhja, keshtu me dukej mua, se isha me i sigurte prej ujkut, te cilin vazhdimisht e kisha ne mendje; dhe ngaqe mua me kujtohej ime Mojder (keshtu quheshin mamate ne Spessart dhe Vogelsberg*), e cila shpesh me thonte, se kishte merak, pulat do na linin ndonje dite shendene prej kenges sime, keshtu qe mua me vinte per mbare te kendoja, ne menyre qe Remedium* kunder ujkut te ishte sa me i forte, dhe pikerisht nje kenge, qe vete ime Mojder ma kishte mesuar.

Ti me i percmuari i fshatarit rang,
je me i miri ne ket´ vend,
askush mjaftueshem s´mund t´lavdon,
ty vec me sy kur t´shikon.

Si do t´ishte me sot kjo bot´,
mos e kish punu´ Adami ket tok´,
me shat n´dore afrohet ngadale ai,
prej tij princat kane dale n´nahi.

Gati gjithcka eshte nen tende kembe,
ajo, qe toka e jep si lende,
cka ky vend merr si ushqim,
n´doren tende kalon n´fillim.

Mbreti, qe Zoti na e ka fal te na mbroje,
do edhe ai te jetoje.
Nga dora jote, biles edhe ai ushtar,
qe ty shpesh ta ben ndoj zarar.

Mish per gjelle e godit vete,
prej teje pikon edhe ajo vere,
plugu jot punon ket toke,
te na jape sa me shume buke.

Toka do ish djerr, me siguri,
po t´mos kishe bere mbi te shtepi,
ne ket bot trishtim do kisht´,
nje fshatar po te mos isht´.

Prandaj je per tu nderuar,
se dhe ne te gjithe ushqen,
dhe natyra t´ka dashuruar,
Zot, bekoje ket levend.

Dhe per te hidhurin Podagramin*,
s´eshte degjuar ta zere fshatarin,
kjo fisniket i ben me hjek,
e te pasun prej saj kan vdek.

Prej tangerllekut je i lire,
sidomos ne ket kohe t´mallkue,
e pse prej saj s´je i zaptue,
Zot´ i Kryqit shume t´ka blatue

E pra, zakon i keq i ushtarit,
t´mires tende i sherben,
qe t´mos behesh namusqar,
te thote: mall e gje po t´i marr.

Gjer ketu e jo me tutje vajta me kengen time, sepse per nje cast une, bashke me mua edhe tufa ime e deleve, u rrethova prej nje trupe kaloresish te blinduar, te cilet ishin ngaterruar ne pyll dhe prej muzikes dhe pellitjeve cobanore te mia kishin gjetur udhen perseri.
Hoho, me shkoi nder mend, keta jane qyqet e verteta, keta jane rrufjanet dhe hajdutet katerkembesh, per te cilet te ka folur Knani yt, sepse une fillimisht verejta kale e njeri bashke (njesoj si asokohe amerikanet* kavalerine spanjolle) ne nje krijese te vetme dhe nuk mendova tjeter, vecse keta duhet te ishin ujqer, prandaj doja tu tregoja ketyre centaureve* te tmerrshem udhen dhe t´i zhdukja perseri; Por akoma pa i fryre, per kete qellim, calikut tim, kur njeri prej tyre me zuri nga njera flater dhe me verviti aq furishem mbi nje kale fshatari bosh, te cilin mes te tjerash e kishin grabitur, saqe mua mu desh te bija perseri ne anen tjeter mbi calikun tim te dashur, i cili filloi te shfryje aq vajtueshem, a thua sikur do te donte te ftonte te gjithe boten drejt meshirimit: por me kot, si valle frymen e fundit nuk e kurseu, renien time mbi te te renkonte, mua mu desh perseri te hypja mbi kale, Zoti e dhente cka kendonte apo thonte caliku im; dhe cka mua me teper me hidheroi ishte ajo, qe kaloresit kujtuan se une, gjate renies, e kisha lenduar calikun tim, prandaj edhe ai kishte renkuar aq lemerishem. E keshtu eci tutje kali ngordhalaq i imi, ne nje galopim te vazhdueshem, si Primum mobile*, deri ne oborrin e Knanit tim. Kumuri jashtezakonisht te cuditshme me hypen ne koke, se une kujtoja me veten time, ngaqe isha ulur ne nje kafshe te tille, te tille une nuk kisha pare ndonjehere, po ashtu edhe une do te shnderrohesha ne nje trim te hekurt, por ngaqe nje shnderrim i tille nuk po ndodhte, miza te tjera me hypen ne koke, une mendoja, keto sende te cuditshme ishin se fundmi aty, qe te me ndihmonin, te grahja delet per ne shtepi, sepse asnje prej tyre nuk me hengri ndonje berr, porse te gjithe ashtu esell dhe rruges drejt nxituan per nga oborri i Knanit tim. Prandaj edhe une po shikoja zellshem rreth e rrotull per Knanin tim, nese ai dhe ime Mojder po na dilnin perpara dhe po donin te na jepnin mireseardhjen; por me kot, ai dhe ime Mojder, bashke me Urselen tone, e cila ishte e vetmja vajze e Knanit tim, kishin marre deren e prapme dhe nuk donin t´i prisnin keta miq.


-------------------------------------------------------------------------------


Vogelsberg – lartesi e mesme ne Hessen, mes Rhön dhe Taunus. Maja me e larte ne Taufstein 774 m.
Remedium – ilac, barna
Podagrami – semundje kembesh
Amerikanet – behet fjale per indigjenet, banoret e pare te Amerikes
Centauri – nje figure mitologjike gjysem kale-gjysem njeri
Primum mobile – term filozofik per levizjen e pare fillestare

[Sokoli]

Na sill dicka nga von Kleist po pati mundesi.

[Pedro]

Me gjithe qejf Sokol, por ne nje faqe tjeter dhe me vone.
Simplicius e kam perkthyer vete gjate kohes se lire dhe e di qe kerkon shume kohe.
Nga Heinrich von Kleist kam nje permbledhje veprash te botuar ne 1873 dhe ne shkrim gotik. Do te perpiqem te sjell dicka.

[Sokoli]

Po shqiperove dot ate esene "Teatri i Marjonetave" e te na e sjellesh ketu do jesh i madh... ose ndonje fragment te "Pentesileas"
Faleminderit.

[Pedro]

Sokol, do te perpiqem, qe te sjell "Rreth teatrit te marionetave", por vonon pak pasi nuk kam edhe aq shume kohe te lire kete jave.

[Pedro]

Kapitulli 4.

Rezidenca e Simplicius do te pushtohet, plackitet e shkaterrohet, pasi aty bujten barbarisht luftetaret.

Si valle nuk isha ne te, qe bashke me keta kalores te udheheq edhe lexuesin paqedashes ne shtepine dhe oborrin e Knanit tim, pasi gjerat aty do te marrin mjaft per keq: Keshtu e nevojit rrjedha e historise sime, te cilen po ja le pas pasardhesve te dashur, cfare tmerresh jane ushtruar aty-ketu ne kete luften tone gjermane, se pari me ane te shembullit tim te deshmoj, qe per te miren tone, shpesh eshte e domosdoshme te na hidhen mbi koke te keqia te ketilla prej miresise se te Gjithepushtetshmit: Sepse te dashur lexues, kush do te me thonte mua, se kishte nje Zot ne Qiell, sikur askush luftetar te mos shkaterronte shtepine e Knanit tim dhe mua nepermjet roberimit te atille te me shtrengonte te futesha mes njerezve, prej te cileve mora shume njohuri? Pak me perpara une nuk mund te dija gje tjeter, vecse te imagjinoja, se Knani im, ime Mojder, une dhe i gjithe resti i gjindjes se shtepise ishim te vetmit mbi faqe te dheut, pasi mua as ndonje njeri dhe as ndonje tjeter banese njerezore me ishte e njohur, pervec asaj, prej te ciles une perdita hyja e dilja: Por pak me pas mesova prejardhjen e njeriut ne kete bote dhe qe ata duhet te dilnin perseri; une isha vetem me shembelltyre nje njeri dhe nga emri nje i krishtere, ne pjesen e mbetur ama isha vetem nje bestie*! Por Me i Madherishmi e pa pafajesine time me sy meshirues dhe donte te me sillte mua ne Njohjen e tij dhe timen bashke. Dhe sikurse ai ka per kete me mijera rruge, donte padyshim te sherbehej prej kesaj udhe, ne te cilen si shembull per te tjeret, ndeshkonte Knanin dhe time Mojder per shkak te formimit tim te peshtire prej tyre.
Gjeja e pare, qe bene keta kalores, ishte zbritja e kuajve, me pas secili kishte punen e tij te vecante per te kryer, gjate se ciles cdo shthurje dhe degjenerim te tyre tregonin, pasi megjithese disa filluan te therrnin, te zienin dhe te piqnin, saqe dukej, sikur do te shtrohej ndonje banket i kendshem, keshtu nga ana tjeter kishte disa te tjere, te cilet shperthyen shtepine poshte e lart, posi kamaret e fshehta nuk ishin me te sigurta, njesoj sikur te ishte fshehur aty pellushi i arte i Kolcise*; te tjere bene bashke ne nje pako te madhe pelhura, placka dhe sende shtepiake, a thua sikur donin te ngrinin ndonje pazar tezgash me ato,
dhe ajo, qe ata nuk kishin si qellim ta merrnin me vete shkaterrohej, disa shponin kashten dhe barin me shpata, a thua sikur nuk kishin mjaft dele e derra per te shpuar, disa derdhen puplat e dysheqeve dhe i mbushen ato me pasterma e mish te thare dhose me vegla, a thua sikur me pas do te ishin me te rehatshme per te fjetur; te tjere godisnin sobat dhe dritaret, a thua sikur kishin per te lajmeruar veren e perjetshme, enet e bakrit dhe xinkut i godisnin dhe copat e harkuara dhe te prishura i paketonin bashke, krevat, tavoline, karrike e stola i dogjen, packa se ne oborr kishin gjithe ato hunj te thate, tenxhere e tasa fundja duhej te ndaheshin me dysh, ose sepse ata hanin me mire te skuqurat, ose sepse keta kishin menduar te mbanin vetem nje vakt aty; dado jone u keqtrajtua ne ate fare menyre, saqe nuk mund te dilte me perjashta, cka eshte dicka e turpshme per ta treguar! Sejmenin, ata e shtrine te lidhur perdhe, i futen nje hu ne goje dhe i derdhen mbi trupe nje kove plot me uje bajgash te ndenjur, kete ata e quanin “pije suedeze”, teksa ata e shtrenguan ate ti udhehiqte perseri nje pjese prej tyre, kudo ku ata kishin marre njerez dhe kafshe dhe po i sillnin ne oborrin tone, mes tyresh ishte edhe Knani im, ime Mojder dhe Ursele jone
Aty filluan se pari te hiqnin guret prej dyfekeve dhe ne vend te tyre vidhosnin gishtat e fshatareve dhe lolot e mjere t´i torturonin ne menyre te atille, sikur do te donin te digjnin magjistare, pasi njerin prej fshatareve te kapur rob e futen ne furre dhe iu turren me flake, pa e llogaritur, qe ai akoma s´kishte treguar gje; nje tjetri i lidhen nje litar rreth koke dhe e perdrodhen me ane te nje shkopi, aq sa atij i kaperceu gjaku nga goja, hundet e veshet. In Summa secili kishte shpikjen e tij per te tranuar fshataret e keshtu edhe cdo fshatar kishte torturen e tij. Vetem Knani im ishte, sipas pikepamjes sime te atehereshme, me fatlumi, sepse ai tregoi me buzen ne gaz ate, qe te tjeret duhej ta thonin mes dhimbjeve dhe thirrjeve te vajtueshme, dhe nje nder i tille iu servir atij padyshim, pasi ai ishte i zoti i shtepise, pasi ate e ulen afer nje zjarri, e lidhen ne ate fare lloji, qe ai te mos levizte as duar e as kembe dhe i ferkuan shuajt e kembeve me kripe te lagesht, te cilen i duhej cjapit tone plak t´ia lepinte perseri dhe si pasoje ta kilikoste ne menyre te atille, qe ai te vdiste nga te qeshurat; kjo dukej aq e cuditshme, saqe une doshta prej ambientit, ose ngaqe nuk arrija te kuptoja me mire, me duhej te qeshja me gjithe zemer. Ne mes te qeshurave te tilla ai e pranoi fajesine e tij dhe e hapi thesarin e fshehur, i cili ishte shume me i pasur ne ar, perla dhe cikerrima se c´mund te kishin kerkuar nder fshatare. Mbi grate, dadot dhe vajzat e zena rob nuk di te tregoj ndonje gje te vecante, sepse luftetaret nuk me lane te shikoja se si u suollen me to: Por kete e di mire, qe aty-ketu nga cepat vinin piskama te llahtarshme dhe ma merr mendja, se time Mojder dhe Urseles sone nuk po i ndihej me mire se te tjerave. Ne mes te kesaj lemerie, une u ktheja mishrat dhe ndihmova pasdite, qe te pinin kuajt, prej ndaj se ciles menyre une vajta ne stalle, tek dadoja jone, e cila dukej e shperfytyruar ne menyre te habitshme, une nuk e njoha ate, por ajo ama me foli me nje ze te semure: “Voc, ik largohu, perndryshe kaloresit do te marrin me vete, shiko qe te zhdukesh qe ketej, ti e sheh, besa, se cfare lemerie..” me shume s´mundej te thoshte me.

-----------------------------------------------------------------------------

bestie – kafshe, egersire
pellushi I arte I Kolcise – pellushi I arte I Argonauteve. Ne sagen e Argonauteve rremben Jason, me ndihmen e Medeas, nga hauri i Marsit ne Kolcis, nje pellush te arte qe ruhej prej nje dragoi.