Emri ynë Dardan dhe krahina jonë Dardani

[dodoni]

Onomastikë

Etniku dardan dhe horonimi Dardania
nga Abdullah Konushevci

1. Mendime të ndryshme për kuptimin e fjalës Dardani

Në studimet alabanistike hasen mendime të ndryshme rreth dardanëve, të cilët heqin origjinën e tyre që nga kohët mitologjike, duke u dëshmuar, krahas peonëve, një fis fqinjë i tyre, siç mësojmë nga “Iliada” e Homerit, edhe në luftën e Trojës. Prandaj, zbërthimin dhe kuptimi i etimonit dard mund t’i çojë shumë larg studimet jo vetëm gjuhësore.

1.1 Hani për Dardaninë

Lidhur me kuptimin e këtij emri, Çabej vë re se është J. G. von Hani nga të parët që në Albanische Studien, I (1854) emrin e dardanëve e lidhi me apelativin e shqipes dardhë, duke shënuar në atë mes që në Shqipëri janë të shpeshta emrat e viseve të formuara nga emra drurësh, ku ai përmend bash edhe një emër katundi e mali në Shqipëri të Mesme të quajtur Dardhë. Ky dijetar, në veprën e tij Udhëtimi prej Beogradi në Selanik (Reise von Belgrad nach Salonik), botimi i dytë (1868), i risillet edhe një herë kuptimit të emrit të dardanëve dhe të Dardanisë: “Poroshtica na dha një vërtetim të papritur të shpjegimit që jemi përpjekur të japim për emrin Dardania në veprën ‘Studime shqiptare’; sepse ne, përsa mundim të shohim, pamë se sidomos shpati i saj lindor ishte i veshur plot me dardha të egra, që ne i kishim ndeshur edhe më parë, të përziera me pemë të tjera, por që kështu grumbull gjer më sot nuk i kishim gjetur me një shumicë kaq të madhe. Dardha e egër është e përhapur në mbarë Gadishullin Ballkanik, dhe, nga sa dimë ne, është e vetmja pemë frutore me farë që rritet në ato anë, dhe sikurse dihet, ajo i ka dhënë emrin një malësie të tërë që gjendet në këndin veriperëndimore të Gadishullit; kështu pra rrjedhimi i emrit Dardania prej shq. dardhë… na duket shumë afër mendsh dhe kuptimi i kryehershëm gjan të jetë ‘vend dardhash’” (f. 389). Këtë mendim, sipas Çabejt, e përkrah nga pikëpamja botanike edhe mendimi i A. Baldecit se kjo trevë është shumë e pasur me pemët e egra Pirus amygdaliformis”.

1.2 Durham për Dardaninë

Lidhur me horonimin a emrin e krahinës Dardania, nga të parët, që u mor shumë seriozisht me etimonin ‘kuptimin e vërtetë’ të saj, qe studiusja e dëgjuar angleze, Edith Durham, e njohur edhe si mbretëreshë e pakurorëzuar e Shqipërisë.

Në veprën e saj “Prejardhja e disa fiseve dhe disa kanune e zakone të Ballkanit” (më pas PFKZB), ajo, lidhur me dardanët dhe Dardaninë, thotë: “Më pas Dardaninë e gjejmë në hartat e Ptolomeut (140 e.r.). Skica nga botimi i Manxhinit më 1621, pavarësisht nga shtrembërimet, na jep një ide mjaft të mirë për pozicionin e saj, duke treguar se shtrihej në veri të Nishit. Nën Dioklecianin e gjejmë Dardaninë si provincë me kryeqytet Nishin. Vetë Diokleciani ishte nga gjak ilir, fakt i cili mund ta ketë bërë ta mbante emrin ilir. Perandori Justinian ka lindur atje dhe thuhet se ka qenë gjak vendas. I ungji (e ka fjalën për perandorin Justin, v.j.), fshatar, shkoi në Bizant dhe u regjistrua në Gardën perandorake, ku, si mjaft të tjerë të rangut të ulët, shpejt u ngrit në postin e lartë dhe pati trashëgimtar nipin e tij të ndritur.

Vetëm kohët e fundit, emri i Dardanisë është fshirë nga hartat tona. Në një që kam vetë, nga Xhon Spid i vitit 1610, e hasim këtë emër. Në një botim në Nuremburgut, më 1770, mbi një rrip toke në qendër të gadishullit shkruhet ‘Dardania deserta’. Mendoj se emri i saj nuk është shkruar në hartat e shekullit të nëntëmbëdhjetë. Këta Dardanë, që luftuan kundër Maqedonisë dhe Romës dhe nga gjaku i të cilëve ishte Justiniani, a kanë lën ndonjë gjurmë në trojet e sotme?” (f. 497-498).

Pasi shtron këtë pyetje retorike, ajo shton: “Në qoftë se fjalën ‘Dardani’ e nxjerrim me prejardhje nga fjala ilire që do të thotë ‘dardhë’ dhe që është e njëjtë me fjalën e sotme shqipe ‘dardhë’, atëherë sigurisht që kanë lënë gjurmë. Pranë Drinit ka tre vende, në Shqipëri, që quhen Dardhë. Këtu vende është tej mase malor dhe sipas të gjitha gjasave, në vazhdimësi ka qenë banuar prej një popullsie pak a shumë nga gjak ilir (shqiptar). Përtej Drinit, tokat fushore u serbizuan në fillim të mesjetës, por emri nuk humbi. Atë e gjejmë edhe në trajtat e serbishtes Krushevo, Krushevas dhe Krushenica. Një fshat, ku ka kaluar afër Prizrenit, më 1908, kishte emër të përzier: Krusha (serbisht) dhe e vogël (shqip). Ndoshta tani që u është dhënë serbëve, quhet Krusha mala (dardha e vogël).

Një tjetër shenjë që Dardania do të thotë ‘dardhishte’ gjendet në hartën e P. B. Bertius, hartograf i Luigjit III të Frnacës. Ai i shënon ‘Pirustët’ lart, mbi Drin dhe thekson se ata janë ‘shqiptarë’. ‘Pirusi’ gjithashtu gjendet në një botim të Ptolomeut që ka dalë më 1462. Duke pranuar shtrembërimet e këtyre hartave, këto vende janë të gjitha në po atë krahinë, ku janë edhe sot në Shqipërinë e sotme ato vende që quhen ‘Dardhë’. ‘Pirustë’ mund të jetë veç forma latine e emrit dardhë” (f. 498).

Dhe, në fund, me një zhbirim të habitshëm, shton: “Së fundi, emri i dardhës na vjen në një tjetër formë. Emri i familjes së të madhit Papë Sikstit (Sixtius, 1585-9) ka qenë Pereti. Ai ishte fëmijë i refugjatëve, siç thuhet, të cilët ikën ‘nga një vend në Schiavonia i quajtur Krushevo’. Një njoftim e identifikon këtë me Krushevicën në Grykat e Kotorrit. Ata u vendosën si fshatarë në Itali dhe e italianizuan emrin e mëparshëm të vendit të tyre. Do të ishte e dëshirueshme ta dinim nëse fëmija fshatar që u bë papë, ka pasur ndonjë lidhje me gjakun ilir, ashtu siç pati Justiniani, i cili u end që nga Dardania deri në fronin e Bizantit. Papa ndërtoi kolonadën madhështore të Shën Pjetrit, Justiniani ndërtoi Shën Sofinë” (f. 498).

3.1 Çabej për Dardaninë

Një analizë të thellë për dardanët, fiset dardane dhe Dardaninë na sjell edhe gjuhëtari ynë i madh, Eqrem Çabej, sidomos në punimin “Emri i Dardanisë dhe izoglosat shqiptaro-kelte”. Një rëndësi të veçantë ky gjuhëtar i jep fisit dardan Galabroi, që përkon me atë të mesapëve Calabri, si dhe dy emërvendeve Dardapara, të cilat shfaqen te Prokopi i Cezaresë, e të cilët, sipas Kreçmerit, shpiejnë në trevën gjuhësore të trakasve. Emrin e fisit tjetër dardan Thunatae gjuhëtarët e kanë afruar me atë të tinëve dhe bitinëve, ndonëse, siç vç re Çabej, në punë të sufiksit ai shkon me emrat fisnorë e etnikë ilirë më –at, -ates, si: Autariates, Delmatae, Docleates, Asseriates, si dhe me emrin e dardanëve vetë, për të cilët te Straboni, përveç trajtës Dardanoi gjejmë edhe Dardaniatai (f. 387).

Pasi një vështrimi të shkrutër historik, duke bërë fjalë konkretisht për përdorimin e dendur të këtij emërvendi në onomastikë në bazë të kërkimeve të O. Hofmanit, H. Krahes, F. Ribexos dhe të A. Majerit, Çabej thekson: “Duke kaluar tani tek emri Dardania, do shënuar se tema Dard- në onomastikën e kohës antike ka qenë e përhapur përtej caqeve të trevës dardane dhe të trevës dardane-trojane. Ajo na del më një anë te Dardas, emri i një ‘praetor Epiroatarum’, te Derdenis, emër i shpeshtë princash makedonë-elimiotë, bashkë me Derdia, emri i një qyteti në trevën elimiote, me Derdaia në Tesali, Derdenis në ishullin Lesbos, më anë tjetër në truallin italik, në Apuli, si emër i një populli Dardi të daunëve, si emër krahine Dardensis dhe si emër i një qyteti Dardanon” (f. 388-389).

Pasi cek kontributin e E. Durhamit rreth kësaj çështjeje, ai përmend edhe mendimin e V. Georgievit se Krushevaci gjendet bash në territorin e Dardanisë së vjetër.

Në vijim, Çabej rrok e trajton shtrirjen e këtij toponimi në hapësirat shqiptare, si dhe në kolonitë e ndryshme shqiptare. Kështu, ai konstanton se në Shqipëri, Dardhë si emër visesh është i shpeshtë dhe i përhapur në të gjitha anët e vendit. Pastaj, ai thekson se ky emër shfaqet për herë të parë në Kadastrën e Shkodrës të vitit 1416-17, si villa clamada Darda. “Ky emër”, vijon ai “del ndër të tjera në Veri në anët e Iballës e të Mirditës, në krahinën e Lezhës, në Shqipëri të Mesme, sikundër u tha më lart, në anët e Elbasanit, në Skrapar, në rrethin e Korçës e të Leskovikut, si emër krahine Reç-e-Dardhë në Shqipëri Verilindore, si kompozitë Dardhëzeza në Mollas afër Gramshit. Ka edhe rrjedhoja të këtij emri, si Dardhës në Fand të Mirditës dhe në anët e Përmetit në Jug, ku ka gjasë të hyjë edhe Darsi (nga një *Dardhësi, *Dardhsi), si dhe emri i krahinës Darsia në Shqipëri të Mesme, në qoftë se ai rrjedh nga një *Dardhsia. Përhapje të madhe kanë edhe emrat topikë Maj’ e Dardhës e Qaf’ e Dardhës edhe Zall i Dardhës (në Dibër), Kunora e Dardhës, emri i një kullose malore të verës në Kryezi të Mirditës. Dardha është emër katundesh i shpeshtë edhe në Greqi, veçanërisht në trajtën deminutive-kolektive Dardhëza (Ntardiza) në More Jugperëndimore, në Atikë e në Elidë, si dhe Dardhishtja në krahinën Trifilja, emra që i ka vënë elementi shqiptar që nguli në ato anë. Prej Italie hyn aty Dardhës, emri i një familjeje tashmë të shuar në katundin Kiénti të Molizës”.

4. 1 Ajeti për Dardaninë

Në artikullin me titull “Zhvillimi i gjuhësisë shqiptare në Jugosllavi”, akademik Idriz Ajeti, midis të tjerash, thotë: “… Edhe Qafa e Prushit në Shqipërinë Veriake duket të jetë një vazhdim i emrit të Pirustëve (Pirustae, Perustae) me një zhvillim të grupit st në sh, sikundër te fjala teshë prej lat. testa – ‘guaskë, gurracë, rrashtë, kokë’”(Ajeti, f. 148). Ky mendim i Ajetit, sikur përligj mendimin e F. Nopçës dhe të E. Durhamit se emri pirus (lat. dardhë) gjan të jetë një kalk latin i fjalës shqipe dardhë, sikundër që e provon dhe zhvillimi i tij nga forma antike në formën e tij të sotme, që u krye me mjetet gjuhësore të shqipes.

2. Etimologjia e fjalës Dardani

2.1 Sipas Hanit

Sipas Çabejt, me shpjegimin e emrit dardan që dha Hahni, shpjegim që – si besojmë të ketë dalë nga shtjellimet e deritashme që u bën me sipër, - është i mbështetur mirë si materialisht, si gjuhësisht, nuk mund të maten të tjerat përpjekje që janë bërë për interpretimin e tij.

2.2 Shpjegimi i A. Fickut

Nuk munguan përpjekjet që etimologjia e fjalës Dardani të lidhet me shpjegimin e Strabonit se dardanët ishin shumë të papastër. Një përpjekje të tillë bëri A. Fick, duke u munduar ta lidhë kuptimin e saj me dardanei molunei ‘ndyn’ që ka Heziku, etimologji kjo për hir të etimologjisë, siç e përcakton Çabej. Kuptimi i saj nuk mund të çohet as te rrënja indoevropiane *dhereghi ‘mbaj’, lidhje kjo që e përsërit edhe Russu.

2.3 Deçevi dhe Russu

Me shpjegimin e Hanit nuk mund të shkojnë as përpjekjet e D. Deçevit dhe të I. Russut për ta lidhur emrin dardan me gr. darda ‘bletë’, duke i cilësuar dardanët si njerëz të bletës ose si burra të heshtës, siç vepron A. J. Van Windekens. Kjo pse nuk mund të shpjegohet, sipas Çabet, me apelativa të greqishtes, një emër jogrek. Megjithatë, dukuria e emërtimit të një populli nga një popull fqinjë, nuk është e rrallë në onomastikë. Për më tepër, në “Iliadën” e Hometir peonët, një fis fqinjë i dardanëve, bashkë me të cilët marrin pjesë në luftën kundër Trojës, që kufizojnë me popullin maqedon, përshkruhen si harklakuar dhe heshtëgjatë.

2.4 Etimologjia e S. Bugges

S. Bugge, sipas Çabejt, lidhur me burimin e shq. dardhë mendon që kjo fjalë, si refleks i një forme bazë *g’hard-, është e afërt me gr. acras ‘dardhë e egër, gorricë, dardhë’ e acerdos ’dardhë e egër, gorricë, murriz’, d-ja e shqipes duke iu përgjegjur rregullisht -c-së së greqishtes, ashtu si në dimën: gr. ceima, ceimon ‘dimër’ të greqishtes. Ky mendim i S. Bugges ka pasur miratimin e G. Majerit, Holger Pedersenit, Norber Joklit, si dhe kundërshtimin ose qëndrimin skeptik të Boisacq, Walde-Pokorny, Friskut, F. Ribexos, etj.

2.5 Etimologjia e Karl Oshtirit

Çabej, ndonëse me një përçmim, nuk lë pa përmendur edhe përpjekjet e Karl Oshtirit për t’i gjetur një kuptim fjalës Dardani te fjalët e fondit paraindoevropian të gjuhëve alarodike me fjalën mad-ari, udare ‘dardhë’ të baskishtes dhe gr. acras me lit. kriauše e sll. kruša, përkrahur edhe nga Grga Novak, i cili bën çmos të hedhë poshtë argumentet e Kreçmerit se dardanët, sikundër tregojnë edhe emrat: Bato, Longari, Monuni, qenë ilirë, duke gjetur jo pak shembuj, sidomos për Baton, por jo dhe për Longarin dhe Monunin. Po në këtë frymë mundohet ta rrëzojë edhe etimologjinë e Majerit se fjala Dardani rrjedh nga apelativi i shqipes dardhë.

2.6 Mendimi i Çabejt

Sipas Çabejt, shq. dardhë mund të jetë e afërt me fjalën kelte irland. draigen “kullumbri, dardhë e egër, gorricë (kjo prej një baze *drageno), kor. e vj. drani, breton. drean, një fjalë, shpjegimi etimologjik i së cilës nga ana e Pedersenit dhe në formë të zgjeruar nga ana e J. Vendryesit, nuk ka gjetur miratim të përgjithshëm. Krahasimi shqiptaro-kelt që po japim këtu nga ana objektive-materiale përligjet për këtë arsye, se me një anë ‘drurët e njomë të dardhës së egër, të gorricës janë plot me gjemba, në të cilat janë ndruar majat e degëve drunake’, më anë tjetër kullumbria, emri botanik i së cilës është bash ‘Prunus spinosa’: ‘gjembaçe’, ‘është mbështjellë mirë me degëza gjembaçe e të shkurtëra’.

Pas trajtimit të një vargut të tërë izoglosash kelto-shqiptare, sidomos në emrat e drurëve dhe të bimëve, që janë mjaft të numërta, sikur i japin të drejtë Çabejt në punë të etimologjisë së fjalës Dardani.

Etimologjikisht, barazimi *drageno>dardhë shtron disa probleme. Së pari, po e morëm si të saktë, atëherë duhet të pajtohemi se ka ekzistuar që moti në ilirishten metateza r – a > a- r, kurse evoluimi /g/>/dh/ është i provuar për numrin më të madh të fondit indoevropian të shqipes. Megjithatë, fonetikisht është i qëndrueshëm edhe mendimi i Bugges, meqenëse evoluimin e grupit /rd/ > /rdh/ e gjejmë te një varg fjalësh të fondit indoevropian, si dhe te një numër latinizmash: khs. gr. skorda, shq. hurdhë/hudhrë, gardh (khs. sll. grad < gard), lat. surdus > shq. i shurdh, lat. veridis > ver(i)dis, khs. it. verde, shq. i verdhë. Ky zhvillim ndoqi edhe disa orientalizma mjaft të vjetër (sigurisht para depërtimit të sllavizmave dhe vencianizmave në gjuhën shqipe), si, p.sh. hordhi < ordü. Mbase nën ndikimin rrafshues të analogjisë, edhe neogreqizmi korde përjetoi evolumin /rd/ > /rdh/, siç tregon fjala kordhë. Megjithatë, shumë orientalizma, si kërdi, aor. i foljes kërmak; batërdi, aor. i foljes batërmak, nuk iu shtruan këtij evoluimi. Këtij evoluimi nuk iu shtrua edhe folja kavërdis ‘fërgoj’, etj. Po kjo mund të thuhet për fjalën levërdi, e cila mendojmë se është po ashtu një turqizëm mjaft i vjetër (me siguri shumë shekuj para se është bërë zakon të mendohet se kanë filluar të hyjnë turqizmat në gjuhën shqipe në shek. XV), sajuar nga parashtesa shqipe lë- (khs. lëbardh, lëmek, lëbyr) dhe aoristi verdi i foljes vermek ‘me dhanë’, si dhe romanizmi bastard, e cila fitoi statusin e përdorimit standard, sado që autorët tanë të vjetër e shkruajnë, ndoshta nën ndikimin rrafshues të analogjisë, si bastardh. Kur bëjmë fjalë për depërtimin e orientalizmave, në të vërtetë turcizmave, duhet të kihet parasysh fakti historik se shumë kohë para depërtimit osman, në Ballkan ka pasur dyndje të shumta të fiseve turke, sikundër janë: hunët, avarët, që në shek. VI krijuan edhe perandorinë e tyre me kryqytet Beogradin, peçenegët, bugarët, që u sllavizuan më vonë, fisi arab i saracenëve dhe shumë fise të tjera.

Prapëseprapë, mendimit të Çabjet i vjen në ndihmë hidronimi i lashtë Margus (sot Morava), të cilin ne e gjejmë të dalë nga apelativi i shqipes mardhë ‘i ftohtë, i ngrirë’, siç e dëshmon edhe kënga popullore serbe: Oj Moravo, hladna vodo…Për evoluimin /g/ > /dh/ nuk është nevoja të japim shpjegime më të hollësishme, meqenëse është një dukuri e ditur tashmë e fonetikës historike të shqipes.



B u r i m e t k r y e s o r e:

Edith Durham, Preardhja e disa fiseve dhe disa kanune e zakone të Ballkanit në Brenga e Ballkanit dhe vepra të tjera për Shqipërinë dhe shqiptarët, ribotim, Tiranë, 1998.

Eqrem Çabej, Emri i Dardanisë dhe izoglosat shqiptaro-kelte në Studime gjuhësore, IV, Rilindja, Prishtinë, 1977.

Grga Novak, La nazionalita dei Dardani in Arhiv za Arbanasku starinu, jezik i etnologiju, knj. IV, sv. 1, Prishtinë, 1969.

Idriz Ajeti, Studime gjuhësore në fushët të shqipes, I, Rilndja, Prishtinë, 1982.

Marre nga www.shqiperia.com
Pune vetem pune, me pune arrihen te gjitha.
Rrofshin Shqiptaret e Bashkuar dhe Shqiperia e Bashkuar

[drini_në_TR]

Të Lumtë Dodoni!

Edhe unë jam i mendimit se Kosova duhet ta ndyshoj emërtimin a saj në atë që e kanë thirrur të parët ilirë të asaj treve. Emri Dardani nuk ka dyshim që vjen nga fjala shqipe dard=dardhë.
Por unë do të përforcoj edhe më shumë kërkimin tënd etimologjik të fjalës darda.

1. Nga libri i Zacharie Mayani që jam duke lexuar i cili titullohen "The Etruscans begin to speak" ai flet për përdorimin e shqipes së vjetër pra ilirishtes për çbërthimin e gjuhes etruske. Nga një përmbledhje fjalësh në shqip të cilët studies të shumtë siç ishte edhe Çabejt, kishin mundur ti identifikunin si fjalë të njëjta me ilirishten, pra të pandryshuara sepse ato gjëndeshin si emra vëndbanimesh në trevat ilire. Ai e përcakton gjithashtu fjalën Dardani me dardhën, por ai shkon edhe më tej: " Fise ilire ishin në lëvizje nga ballkani në Asinë e vogël që në mijvjeçarin e dytë para krishitit. Fisi Tursha, të cilët ishin baballarët e Etruskëve janë dëgjuar që nga 1200 para Krishtit. Aeneas, mbështetës i Trojanëve ishte më vonë lidhur nga legjendat perandorake Romake si themeluesit e Romës, ishte, sipas L. Malten, personifikimi i një fisi ilir, Dardanët, të cilët një pjesë e tyre u zhvendosën në Scili (cf. Strabo, XIII, 53). Pra duke përforcuar mendimin e E. Çabejt se një fis nga Dardania me emër Galbroi ka qënë i njëjtë ose është zhvendosur në të sotmen Calabrinë Mesape.

2. Në një tjetër paragraf Zacharie shkruan: "Në të njëtën kohë unë nënvizova disa të dhëna elementare: që fjala Dlamacia mund të shpjegohej nga fjala dele, që fjala Dardania ishte për tu shpjeguar nga fjala dardhë..."

3. Nga libri "The Illyrians" i John Wilkes, një profesori arkelogjie nga "Yates University College" në Londër kam lexuar më shumë të dhëna për Dardaninë. Përveçse ai e thotë diku në libër prejardhjen e emrit nga dardha në shqip ai shton më shumë: "Ne jemi në borxh me gjeografin Stbo për një portretizim të mirë të Dardanëve: ata janë aq të egër saqë ata gërmojmë vrima dhe shpella poshtë kodrave të ulta dhe jetojnë aty. Por ama prap kanë një shije për muzikë, dhe ata janë gjithnjë duke luajtur instrumente muzikore, që të dyja frymore dhe me tela. Megjithatë territori dhe etniciteti i tyre mbesin në dyshim, Dardanët ishin për shumë shekuj prezenca më e qëndrueshme e popujve të Ballkanit. Ata ishin elementi më stabil dhe më konservativ në të gjithë truallin ku gjithçka ishte përpara ndryshimeve të vazhueshme, ashtu si akademiku Jugosllav Fanuola Papazoglu e parashtron. [...] Në botkuptimet greke dhe romake musikantët e dhashuruar Dardanë në fushat e tyre të largëta mbas Maqedonisë, janë parë të jenë të lidhur më njërëz të njëjtë me banim në veri-perëndim të Asisë së Vogël, dhe ishin ata të cilët i dhanë emërin e banimit të Dardanelleve [...] Në kohët Romake lidhja midis Dardanëve të Ballkanit dhe atyre të Asisë së Vogël ishte bërë një çështje shumë delikate. Dhe më vonë lidhja ishte shpjeguar nga një lëvizje në drejtim të kundërt: njëri i quajtur Dardanus i cili kishte udhëhequr shumë fise në Asinë e Vogël ishte i përgjegjshëm për lëvizjen e Dardanëve në perëndim të Thrakëve. Tradita e pati thënë se ai ishte themeluesi i qytetit të Trojës [...] Versioni më i pranueshëm është se Dardanët ishin një fis i Trojanëve të cilët kishin degjeneruar në shtëpinë dhe tokën e tyre të re në një gjëndje barbarizmi."

4. Wilkes parashtron mbretin e parë Dardanë me emrin Longarus rreth viteve 240-29 para erës sonë.

5. Dua të bashkangjis edhe një perandor tjetër Romak më origjinë nga Nishi i fisit ilir të Dardanëve: Kostantini i Madh që themeloj krishtërimin dhe perandorinë Bizantine. Për çudi ai e vuri atë në Asinë e vogël, mos vallë kjo duhet të ketë pasë ndonjë lidhje me ato treva?!

Gjithësesi Kosova e meriton të quhet Dardania, sepse ky është emri i saj i shenjtë!
Shumë nderime Dodon
drini.

[Iliriani]

Perdorimi nga ne i nje emri te mevonshem te vene nga sllavet 'kosovo' ose fusha e mellenjave [me falni se nuk e di gjuhen e skjahut e keshtu kam degjuar se perkthehet].
Ne kemi emrin tone DARDANI.
Emer i vjeter sa vete njerezimi.
Emri qe ishte mbreteri ne kohen e ILIRISE e ne kohen e Aleksandrit te Maqedonise e me vone nje provice Romake e nga kjo kohe i kemi emrat e Prishtines,Nishit,Shkupit e shume emra te tjere.
Ky emer ben lidhje Shqiptaro-Ilire ne Gadishullin Ilirik dhe tregon identitetin tone mijera vjecar e tregon ate se kjo province ka qene tona qe nga koha kur eshte krijuar njerezimi.
Mendoj se ne duhet te perdorim tani kete emer.
Pavaresisht se ne dokumentet nderkombetare ka ngelur rastesishte emri kosovo qe nga viti 1913 kur u caktuan ato kufite fallco e u bene ato pazaret me tokat shqiptare.
Ne duhet te bindim vetveten duke perdorur kete emer pastaj njeri tjetrin e pastaj gjithe boten.
Se ky eshte dhe emri yne.
Dhe emri i vjeter e origjinal i keti vendi emri qe tregon lidhjen tone me lashtesine e egzistecen e pronesine tone per kete territor ne shekuj.
Aq me teper qe eshte i njohur boterisht dhe po te shikoni hartat ne shekuj ky eshte emri origjinal e i njohur nga gjithe bota i kesa krahine.
Beni nje kerkim ne internet per hartat ne shekuj e do ta shifni.
Pavaresishte futjes se emrit kosovo nga sllavet per te nderprere kete vazhdimesi ne ka ardhur koha ta cojme kete emer e te mbyllim nje here e mire kete nderhyrje sllavo-barbare ne trojet tona.
Te mos dekurajohemi se tani ne dokumentet e botes eshte emri kosovo e eshte veshtire te ndryshoje por dhe dje dardania qe nen serbine e dukej veshtire te clirohet po ja ku jemi tani.
Ne duhet te fillojme ne fillim si shqiptare te perdorim termat tona Dardan e Dardani e me vone te sensibilizonje e ta hapim ne gjithe boten.
Ta fillojme kete proces qe nis nga vete ne ne fillim e pastaj ne gjithe boten.
Pasi ne kemi emrin tone qe na kane lene stergjyshet e ky eshte emri jone e me kete duam te quhemi.

RROFTE DARDANIA E LIRE

[pagan]

po pastaj, çfare se emri kosovo eshte serb. edhe emri jugosllavi vjen nga shqipja dmth sllavet e jugut, bile emri sllav do te thote skllav ose ai qe S'KA (rrenja kjo) te drejta, prona, para, liri; pra te njejtin kuptim me S'KIE ose SHKI. une kam e ti s'ki, kjo pra eshte llogjika.

por kryesorja eshte qe kosovo megjithese emrtim sllav (kjo nuk eshte e sigurte, mbetet per tu vertetuar, midis gjuheve sllave dhe shqipes ka shume fjale te perbashketa qe ne origjine nuk eshte e thena te jene sllave, per me teper shqiptaret jane njohur si popull me i vjeter se sllavet) ajo nenkupton SHQIPTARET E SERBISE, pra kur themi kosovar nenkuptojme nje shqiptar e jo nje serb qofte ky nga kosova e metohija.

me sa me kujtohet mua, me duket dhe sot, serbet gjithnje kan perdorur shprehjen KOSOVA E METOHIJA, pra pa e ndare ne thjesht kosovo. kjo tregon qe vet ata s'jane te sigurte per nenkuptimin e emertimit kosovo.

prandaj gjithe kjo "lufte" sa i perket emrit me duket krejt e kote, si dhe humbje kohe e shmangie nga zgjidhjet e problemeve te verteta te kosoves.

ps; pastaj DARDANI po ti referohemi shqipes tregon diçka te NDARE (rrenja eshte DARE ose DAJ ose NDAJ). DARDANELE do te thote te njejten gje. e ndoshta edhe DALMACI ose DACI (rumania).

[Iliriani]

Ketu ajo qe une theksoj eshte me teper identiteti dhe lidhja e shqiptareve me iliret dhe emertimi i lasht ilir Dardani e me vone provinca romake e dardanise.
Kjo eshte nje krthim ne indentitet dhe nje lidhje e shqiptareve te sotem me ilire.
Pasi serbet thone e eshte per te qeshur se shqiparet kane ardhur pas tyre ne dardani.
Pavaresishte se emertimi nga serbia e kesaj zone pas vitit 1913 e qe ka ngelur deri me sote kosove.
Ne kohen e turkut njihej me Pashalleku i Prizerenit.
Emri kosove ka te beje vetem me fushe kosoven dhe serbet per ate e kane emertimin 'fusha e mellenjave' pra 'kosovo'.
Pra emri kosove po ti referohesh nuk e mbulon gjithe krahinen se eshte vetem per fushen.
Nga nje emer fushe i dhane kete emer nje krahine me qellim qe kjo toke te kishte nje emer sllav e te quhej sllave [e shto ketu terre ate propagande te serbeve per kosoven] gjithe krahine qe ata e fituan nga fuqite e medha pas vitit 1913.
Emri dardani eshte me i gjere.Ai ka perfshire dhe Nishin[te cilin e ka pasur qender]dhe Shkupin.
Nje koncept me i gjere qe perfshine e shpjegon pse ka shqiptare ne Presheva-Bujanovsk e Medvegje e gjithe ato rajonet e Nishit qe ne shekullin e 19 qene te banuara nga shqiptaret e qe shteti serb i pastroi etnikisht.
Dhe ka qene nje mbreteri ne kohen e Ilirise e pastaj nje provice romake.

Po jap nje shembull se si eshte luajtur me keto emra.
Kujtoj ketu qe dhe greket ne jug luajten me keto emertime te vjetra si Epir e Maqedoni e keto i perdoren per qellime e tyre.Bile ne veri te greqise thone une jam nga maqedoni ose epiri[e aq ne teper se origjina greke e maqedonise eshte me pikepyetje te cilen dhe greket e lashte nuk e konsideronin greqi por ajo morri gjuhen greke si nje gjuhe e zhvilluar e kohes, e aq me teper epiri , e pa zgjatur shume ne keto probleme se nuk jane qellimi i vertete i ketj shkrimi].Po ajo i perdori me sukses keto terma kur u ndane kufite si te drejta historike per keto teritore.Kur dihej qe ne ate kohe kur u ndane kufite nuk kishte nje province me emrin maqedoni dhe aq me teper greke qe jetoni ne ato teritore ishin me gishta.


Dhe per ne eshte nje fakt e shume pozitive qe ne ate zone ka egzistuar nje mbreteri ilire me emrin DARDANI e provice romake Dardania e me fene e krishtere e cila ka pasur nje organizim territorial te veten vetem per Dardanine.
Ky eshte nje argument historike qe per ne eshte thelbesor e tregon vazhdimesine Iliro-Shqiptare dhe hedh posht gjithe ato teza serbe per kosoven.

Prandaj dhe Rugova jo pa qellim perdor termin Dardani dhe Gadishulli Ilirik.

Pastaj me shpjegimin e emrave kujdes se ato behen nga specialistet e fushes dhe nuk jane aq te thjeshta sa ti besh per momentin.
Sa per emrin sllav,ky emer ka ardhur nga latinet dhe nga latinishtja.

Ne kushtet e tanishme kur emri Kosove ka hyre ne dokumentat nderkombetare e eshte e veshtire ta ndryshosh aty dhe eshte e vertete se shume veta kur referohen kosoves nenkuptojne shqiptare.
Por kjo nuk duhet te na bej ne te fleme rehate.
Emri Dardani eshte kthim ne identitet dhe eshte emer shqiptare.
Kjo nuk do te thote qe ne ta harojme emrin origjinal te asa krahine shqiptare Dardani.E ne kohen kur serbet kane shpikur histori te terrra, emra, e gjithe fare teorishe qe te vertetojne se gjasme ajo krahine e marre nga ta ne vitin 1913 eshte e tyre e per te shpikur e krijuar lidhje historike.
E kur ne kemi kete fakt te vjeter sa njerezimi e kete emer shqiptar e kete histori te kesaj krahine ilire e me vone romake te mos ta perdorim!
Kjo eshte identiteti,fakti dhe dhe lidhja shekullore e kesaj krahine e banuar ne gjithe historine e saj nga shqiptaret e qe barbaret serbe e ardhur nga veriu deshen ta pervetesojne.

Shkrimi im i mesiperm nuk thote qe ne te dalim te kerkojme ndryshimin e emrit ne krye te kerkesave tona e ti shtyme te tjerat.Jo
Ajo qe ne kerkojme tani eshte njohja e pavaresise e te gjitha me rradhe.
Po me lindjen e ketij shteti te ri shqiptar ne duhet te kthehemi ne identitet te njohim kush ka qene shteti i pare shqiptar ne ate zone[DARDANIA] dhe shqiptaret e sotem qe jetojne atje nga cilat fise dhe provice e ilireve e kane origjinen e tyre[DARDANET].
Dhe kush ka qene organizimi i pare shteteror i shqiptareve ne ate zone e ky ka qene Mbreteria e Dardanise dhe Provinca Ilire e Dardanise e me vone provinca me te njejtin emer romake.
Ne nje kohe kur dihen deklaratat serbe per shtetin e pare te tyre ne kosove dhe pe paaftesine e shqiptareve per te bere shtet apo per shqiptaret qe nuk kane vazhimesi ne ato teritore e nuk jane trasheguesit e Ilireve.

Ne kemi bere nje gabim ne histori qe dhe shume emra sllav te te vendosura neper shqiperi e te cilat kane qene pasqyre e nje pushtimi te shkurter te ballkanit nga serbet nuk i kemi ndryshuar e nga kjo duhet te nxjerrim mesime.

Nje shembull eshte dhe qyteti i Sarandes i cili nuk ka qene asgje ne fillin te shekullit te 20-te dhe filloi te krijohet si qytet ne vitet 30 ne kohen e Zogut kur ky pagoi nje arkitekt Austriak i cili beri dhe projektin e qytetit qe kemi sot e kesaj dite e qyteti u rrit si qytete 100% shqiptare e vetem nga emri qe vjen nga greqishtja e i referohet 40 shenjtoreve[te cilet nuk kane qene grek] greket e perdorin si pretendim qe Saranda eshte greke.[Ne vite emri i sarandes ka ndryshur disa here Zogu e quante ndryshe Italiantet ndryshe dhe une se kuptoj pse ne i vume kete emer].

Pra e rritheksoj se emri ka shume rendesi se tregun kush je e kush ke qene e kush eshte territori jote.
Ky eshte nje proces qe fillon nga ne te paret qe te kuptojm se kush jemi ,nga e kemi origjinen,ku shtriheshin te paret tane dhe shteti i pare i bere nga ata ca territore kishte.
Prandaj ne rradhe te pare me njeri tjetrin e per kete nuk na ndalon asnje njeri e asnje organizem nderkombetare te perdorim emrin DARDAN e DARDANI.

RROFTE DARDANIA E PAVARUR

[dodoni]

Në rradhë të parë emërtimi Kosovë apo Kosova nuk dihet saktësisht se nga cila gjuhë rrjedh. Dihet botërisht se prapashtesa ova është turke që ka domethënie të fushës. Psh. kemi Tetova që dtth. fusha e Thethit pastaj kemi edhe shumë emërtime tjera me ova që kanë ngelur nga sundimi turk në rajon.
Në Kosovën e sotme psh. kemi dy rrafshina: rrafshi i Kosovës dhe ai i Dukagjinit dhe shpesh shqiptarët atje deri para disa kohësh përdornin termat kosovarë për banorët e rrafshit të Kosovës dhe dukagjinas për ata të rrafshit të Dukagjinit. Pra, ka një pështjellim rreth këtij emri.

Kurse për emërtimin shkije, shka, shkinë etj. që shqiptaro-veriorët e përdorin për serbët, gjuhëtarët e shpjegojnë me foljen shkarje, të shkarë, të shkyer: pra, të shkarë/larguar nga trungu shqiptar. Shqiptarë të asimiluar nga ekspansioni sllav.

Por, sidoqoftë më mirë është të përdorim një emër që e njeh gjithë bota dhe që është puroshqiptar se një emër të pshtjelluar dhe që nuk e dijmë as kuptimin e vërtetë të tij.
Emërtimi Dardania rrjedh prej emrit dardhë, pra kultivues dardhash, ana e dardhave kështu shpjegohet prej gjuhëtarëve. Por emri Dardani, e ka historinë madhështore mbrapa që e bën këtë emër shumë madhështor. Dardanë përdoret edhe si sinonim i Trojan, sepse Trojanët kanë qenë dardanë sikur ne.
Nga dardanët rrjedh krejt civilizimi i bardhë europian, janë baza e civilizimit europian sepse siç dihet nga të gjithë Princi Enea dardan nga Troja pas shkatërrimit të Trojës u nis për në Itali, gjatë rrugës ndërtuan qytetin e Butrintit dhe pastaj vunë bazat e qytetërimit romak duke i vënë bazat e qytetit të Romës.
Pastaj edhe mbretëria e Dardanisë (territori i Kosovës së sotme me Shkupin, Nishin etj.) ka qenë një mbretëri shumë e famshme dhe njihet nga historia botërore.
Prandaj, duhet të përdoret emri Dardania për Kosovën dhe shqiptaro-dardan për kosovarët sepse përveç historisë madhështore që i rri pas këtij emri dhe na jep kreditat që na takojnë për kontributin që i kemi dhënë civilizimit europian dhe botëror, edhe tingëllon shumë bukur.

[Labeati]

Në rradhë të parë emërtimi Kosovë apo Kosova nuk dihet saktësisht se nga cila gjuhë rrjedh.

Dihet qe eshte emertim sllav o Dodon si kemi edhe shume te tjera te cilat u vune gjate pushtimeve bullgaro-serbe, sidomos ne momentet kur popullsia shqiptare rrallohej apo debohej per tu rikthyer perseri.
Serbet i thone "Kosovo Polje" dhe emri i mbeti sidomos mbas betejes te vitit 1389 me turqit.
Jam dakord qe emri ti behet shqiptar nese shqiptaret e kosoves e quajne veten pasardhes se ilireve dardane. Edhe nese jo prape mbi bazen e te drejtes historike eshte me i pranueshem se sa Kosovo.

Kurse për emërtimin shkije, shka, shkinë etj. që shqiptaro-veriorët e përdorin për serbët, gjuhëtarët e shpjegojnë me foljen shkarje, të shkarë, të shkyer: pra, të shkarë/larguar nga trungu shqiptar. Shqiptarë të asimiluar nga ekspansioni sllav.

Dodon je pjeserisht gabim. Vertet "shkije" vjen nga fjala "shkyem" pra i shqyer- ndare por nuk ka lidhje me shqiptaret por me "skizmen" mbas ndarjes se kishes bizantine nga Roma, serbet moren anen e bizantit prandaj u bene skizmatike "shkizem" shkije. Bile me kete emer quhen te gjithe sllavet nga shqiptaret, pra eshte koncept fetar dhe jo nacional.

Emërtimi Dardania rrjedh prej emrit dardhë, pra kultivues dardhash, ana e dardhave kështu shpjegohet prej gjuhëtarëve.

Po, bile kemi edhe fshatra te tjera me kete emer si ne Korce etj.

[dodoni]

Unë kam lexuar shumë gjuhëtarë që e shpjegojnë me gjuhën shqipe dhe edhe me atë turke. Prandaj unë nuk jam i bindur që është emër sllav, edhe pse shumë lehtë mund të jetë.
Serbët i thonë Kosovo Polje (kurse ne Fusha e Kosovës) vetëm një pjese të qytetit të sotëm të Prishtinës ku është bërë fusha e betejës së Kosovës. Kjo betejë është bërë ndërmjet koalicionit ballkanik (serb, shqiptar etj.) me turqit dhe Fusha e Kosovës është zgjedhur vetëm se ka qenë vend shumë i përshtatshëm për luftë dhe jo sepse Kosova ka qenë e banuar me serbë. Për këtë shkruan edhe Kadare në librin Tre Këngë Zie për Kosovën.

Për emrin shkije, edhe mund të ketë qenë koncept fetar në fillet e para të përdorimit të këtij emri, psh. shqiptarët ortodoks janë quajtur shkije nga shqiptarët katolik por pastaj ka marrë kuptimin që i dhashë unë si të shqyer nga trungu/kombi shqiptar për shqiptarë të sllavizuar. Ne nuk i kemi thënë kurrë shkije psh. bullgarëve, grekëve, rusëve që kanë qenë ortodoks që prej filleve të para të ortodoksizmit. Poashtu as shqiptarëve ortodoks në kohërat moderne ne nuk i kemi thënë shkije. Kështu janë quajtur vetëm serbët, malazeztë, dhe sllavomaqedonsat, kombe në të cilat ne kemi pasur shumë asimilime deri para dy-tre dekadash. Këtë gjë e pranojnë edhe vet këto kombe. Prandaj, kuptimi që i dhashë unë emrit shkije qëndron më shumë për kohërat moderne të përdorimit të këtij emri, dhe edhe shumica e gjuhëtarëve kështu e shpjegojnë këtë.

Sidoqoftë edhe njëherë Kosova tani e tutje për ne shqiptarët por edhe për të gjithë është Dardania e Shqipërisë dhe shqiptarët e atjeshëm janë shqiptaro-dardan.

[bani]

une mund te them se eshte vone per te ndryshuar emrat ,mund te ndryshohen emra fshatrash ,por jo te kosoves ,
neve ne shqiperi e dime shume mire se kur them kosovar nenkuptohet nje shqiptar , ky mesazh duhet te kaloje dhe ne bote ,nuk ka arsye te ndryshohet emri ,kur e gjith lufta e ushtrise clirimtare te kosoves u be nen kete emer

[Djal_Lacjan]

Bani,

Emri esht mir me u nderru nga kosova ne Dardani, sepse kosova esht emer sllav. Po edhe spo u ndrru ska noj problem t'madh. Me e rendsishmja esht qe Dardania te behet e shtet ne vete.