John Henry O’Hara

[Askusho]

JOHN HENRY O’HARA

(1905-1970)

John Henry O’Hara u lind më 31 janar 1905 në Pensilvani, Nga viti 1924 deri më 1926 do të punojë si kronist për “Gazetën Postvill”, do të fillojë të shkruajë edhe tregime që “Nju Jork Tajms” do të fillojë t’i publikojë që nga viti 1928 . O’Hara publikon edhe tre vëllime me tregime nga viti 1939 deri më 1949. Më 1955 i jepet çmimi më i lartë letrar i Amerikës “National Book Award”. Në vitet e fundit të jetës pasi ka botuar shumë libra me tregime e romane arrin të botojë edhe dy romane të tjerë. Ikën nga jeta më 11 prill 1970.


Përktheu: Jolanda Cango

NJË VEND ME LEVERDI

Red Uolltersi ndiqte me sy “pirs-erroun” e Hofmenëve, që po i largohej vendfurnizimit. Ai vazhdonte të përshëndeste me dorë, ndonëse misis Hofmeni shihte, si gjithnjë, vetëm përpara.
- S'ke ç'thua, - tha Red Uolltersi. - Sa më të pasura të jenë, aq më të bukura të duken këto zonjushe.
- Ke të drejtë, - e përkrahu shoku i tij Çarl Konorsi: - Sa më shumë dollarë të kenë, aq më të këndshme të duken.
- A e di sa i bën lëkura kësaj zonjushës Hofmen? - e pyeti Red Uolltersi.
- Poshtë e lart pëshpëritin se ka më shumë se një milion, - u përgjigj Çarli.
- Një milion? Po asaj një milion i mbetën kur i vdiq i ati. Tani, me siguri, ka nja dy milion, në mos tre, - e sqaroi Redi.
- Tre milion dollarë! – mërmëriti i mahnitur Çarli. - Po edhe një milion po të kishin, shumë njerëz do ta ndjenin veten të lumtur.
- A e ke vrarë mendjen ndonjëherë të dish se ç'të ardhura sjellin tre milion dollarë?
- Ç'të ardhura sjellin? - përsëriti Çarli.
Jo, jo, kurrë s'më ka rënë ndër mend ta bëj këtë llogari.
- Ja, dëgjo, po të kesh aksione a bono, fiton pesë për qind interes në vit nga to, kurse një milion të jep pesëdhjetë mijë dollarë në vit, që po t'i shumëzosh me tre japin...
- Njëqind e pesëdhjetëmijë dollarë në vit, - ia rrëmbeu fjalën Çarli.
- Njëqind e pesëdhjetëmijë janë vetëm fitim nga interesi i bankës, - e sqaroi Redi shokun. - Ja sa dollarë shkojnë në xhepin e saj veç atyre tre milionëve.
- O zot i vërtetë, po kësaj i thonë të kesh pothuaj tremijë dollarë në javë! - klithi Çarli, i mahnitur.
- Eh, jo, xhanëm, nuk i mbeten aq para të thata në dorë. Jap ca dhe për të shlyer taksat, - i tha Redi. - Ta zëmë se ajo jep 1000 dollarë në javë për taksat, sidoqoftë i mbetën 2000 dollarë.
- Kjo zonjushe e nderuar merr 2000 dollarë në javë, - tha Çarli, i tronditur.
- Pothuajse aq, - tha Redi.
- Dymijë t'i pjesëtosh me shtatë, - vazhdoi të llogariste Çarli. ,
- I bie nja treqind pa pak në ditë, - tha Redi.
- Treqind dollarë në ditë. Ç'i thua kësaj... Red, ç'do të bënim ne po të fitonim kaq dollarë në ditë?
- Në këtë vend ku jemi, ne tërë jetën kurrë s'kemi për të nxjerrë 300 dollarë në ditë. Do të ishim fatlumë po të fitonim kaq qoftë edhe për një javë.
- Hë, më mirë do të ishte, po sa javë të tilla qëllojnë se? – Ia priti Çarli.
- S'kemi shpesh fat; le që, edhe ato që fitojmë, s'janë të ardhura nga ndonjë kapital, por pagesë e punës që bëjmë.
Ashtu është vërtet,- ia ushqeu fjalën Çarli... - Kur qëllon të ndajmë në mes nesh mesatarisht njëqind dollarë në javë, atëhere themi se na ka ndihmuar fati.
- Epo, njëqind dollarë ka qëlluar t'i ndajmë. Bile, nganjëherë kemi marrë edhe më shumë.
- E di, po ç'e do, s'vëmë asnjë dyshkë mënjanë. Ti merr pesëdhjetë dollarët e tu, unë marr pjesën time, dhe u lamë.
- Hë, por nëse në fund të javës nuk çoj në shtëpi 50 dollarë, po 40, Meri zë e më hakërrohet e ulërin kaq shumë, sa dëgjohet në gjithë lagjen.
- Dhe Besi atë zanat ka. Për të ulëritur nuk ulërin, por fillon e qan dhe nuk i shterin lotët. Hajde të dëgjosh atë pastaj, s'durohen psherëtimat dhe ufet e saja. Janë mësuar t'u shpiem pesëdhjetë dollarë, dhe është e pamundur të shtrohesh të llogaritësh se, po të hiqnim të dy nga pesë dollarë në javë, për një vit na bëheshin 520 dollarë.
- Ç'e ke gjetur, tamam ashtu është, - tha Çarli.
- E ndoshta me kaq para ne mund të merrnim hua në bankë që të ndërronim vendqëndrim. Na duhet një vend më i përshtatshëm, Çarl, dhe pikë muhabetit. Zonjushes së nderuar Hofmen iu mbarua benzina, pa kur të shihnim majën e veshit në pasqyrë, atëhere vinte ajo ndër ne për t’u furnizuar. E dëgjove se çfarë tha?
- Jo, po nxirrja benzinën me pompë, - u përgjigj Çarli.
Epo ja, më tha se nuk e dinte që unë merrem me furnizimin e maqinave me benzinë. E mbante mend që i çoja gazetat para lufte. Për Krishtlindje më jepte ngaherë pesë dollarë. Ishte e vetmja që më jepte pesë dollarë, dhe unë isha i vetmi që nxirrja nga ndokush pesë dollarë bakshish. Në qytet s'kishte asnjë çunak-shpërndarës gazetash që të fitonte kaq para njëherësh sa unë. Vërtet, ajo s'dilte të m'i jepte vetë me dorë, m'i jepte portieri. Djemtë e tjerë ishin fort të kënaqur po të fitonin dhe njëzet e pesë cent.
- Unë s'kam shpërndarë kurrë gazeta, - tha Çarli.
- Ja të tregoj unë si bënim: për Krishtlindje na jepnin në redaksi kalendarë për t'ua çuar atyre që ishin abonuar në gazetë. Kjo ishte punë jashtë orarit, angari, por ne e dinim që abonentët do të na jepnin ndonjë cent si shpërblim. Kush jepte 10, kush 25 cent, secili sipas dëshirës dhe takatit. Kurse portieri i zonjushes së nderuar Hofmen më dha një kartëmonedhë pesëdollarëshe. Mamaja s'dinte sa fitoja nga bakshishet, dinte vetëm që merrja diçka, por se sa, nuk i tregoja. Unë i thashë se te zonjusha Hofmen më dhanë një dollar dhe kusurin e fsheha.
- E ç’bëre me katër dollarët që të mbetën? - e pyeti Çarli me kureshtje.
-I hoqa mënjanë që t’ia mbathja nga shtëpia. Babai më shqepte së rrahuri, dhe mamaja s'mbetej mbrapa kur ishte puna të shfrente inatin, kështu që e bëra top mendjen të largohesha dhe mblidhja para fshehurazi.
- Po ti sikur s'je zhdukur asnjëherë nga shtëpia? - i tha Çarli.
- Nuk ika dot, - tundi kokën me keqardhje.
- Ajo m'i gjeti paratë. Ishin rrumbullak 16 dollarë e 45 cent, të futura në një qeskë duhani nga ato të firmës “Bull Dergem”. A i kishe parë?
- Po, po, më kujtohen ato qeska. Ato, madje, shtrëngoheshin te gryka me një kordelëzë, - tha Çarli. - Po ti, si duket, nuk i ke fshehur mirë, përderisa ajo t'i gjeti.
- I kisha fshehur nën dyshekun tim. Po ç'e do, një ditë prej ditësh, në kohën kur unë isha në shkollë, nënës se ç'i shkrepi të kthente dyshekun e ç’të shihte!... Dollarët e mi. Më zhdëpën vendshe që të dy. Më pyetën sa u lodhën se ku i kisha vjedhur. Dhe, kur u tregova më në fund të vërtetën, më shtruan në dru aq keq, sikur t'i kisha vjedhur me tërë mend. Desha të fryja sa të më bëheshin 20 dollarë.
- Oho, - i shpëtoi Çarlit.
- Dhe e di, Çarl, vetëm. ardhja e zonjushes së nderuar Hofmen m'i trazoi këto kujtime. Po të mos e kisha zvarrisur dita-ditës arratisjen, po t'ia kisha mbathur me ato 16 dollarë e 45 cent, sot s'do të isha më në qytetin e lindjes; veç një zot e di se ku do të isha degdisur, por, ama, kurrë s'do të kthehesha më këtu.
- E për ku deshe të vidheshe? - e pyeti Çadi.
- Në Filadelfia. Ti më mban mend, kur isha 14 vjeç dukesha më i rritur, isha i bëshëm dhe i fuqishëm. Ëndërroja të pajtohesha në ndonjë anije tregtare; po të mos më merrnin, do të hyja në flotën ushtarake. Sa për prindërit, isha i sigurt që s'do ta çanin kokën për mua. S'thonë kot: larg syve, larg zemrës. Ata kishin vetëm një hall: që unë të ndaja gazetat. Çdo javë, në mos mamaja, babai, patjetër do të ma rrëmbente me zor pagën. Atë na e jepnin të premteve. Unë i bija qark Lantenengos, duke filluar nga Rruga e Dytë. S'më paguanin keq, një dollar në javë. Më takonte të merrja më shumë, por përgjegjësi i shpërndarjes, një bir bushtre, të thyente zverkun, po të mos i lije gjë nga rroga. I kishte fjalët të pakta: o paratë në xhepin e tij, o t'u lije shëndenë rrugëve ku ndaje gazetat. Xhoni Minzer e quanin, që më ja...
- Ah, paska qenë ai këlysh qeni! - shau Çarli. - Vëllai i atij psikopatit, Artit.
- Shpërndaja 384 gazeta në javë dhe duhej të merrja për secilën nga 1 cent. E për të gjitha, tek e fundit, më paguanin një dollar. Por edhe ai i shkretë s'më mbetej mua, ma zhvatnin prindërit. “E kush paguan për të .ndrequr thembrat e tua?” - më thoshte ngaherë babai. Interesant vërtet, po kush paguante për supin tim të majtë, të varur- më poshtë se i djathti, ngaqë gjithë javën rendja ngarkuar me çantën plumb me gazeta? Thonë Se Xhoni Minzerit i bëheshin më shumë se njëqind dollarë nga ato që na rripte ne, e tërë ato para i hidhte në gotën e rakisë e në kapërthime me kurvat. A të kujtohet, Çarl, si e theu kokën me motoçikletë? Asnjë nga ne nuk derdhi pikë loti.
- S'do mend, e kush ndjente dhembshuri për të, - vërejti Çarli.
- Askujt nuk iu dhimbs, - shtoi Redi. - E keqja ishte se kjo ndodhi shumë vonë për mua. - Tamam, ai u rrëzua pasi u çmobilizuam ne, u kujtua Çarli.
- Në verën e vitit 1919, - e saktësoi Redi.
- Përafërsisht në atë kohë duhet të ketë ndodhur, - tha Çarli.
- Po, çudi, si nuk iu kërkonte pjesë edhe nga bakshishet e kalendarëve.
- S'kërkonte thotë!? Oj, ç'të kërkuari që bënte! Për kalendarët duhej, t'i jepje nën dorë dhe gjysmë dollari. Po ta dinte se zonjusha Hofmen më jepte për çaj pesë dollarë, pa dyshim do të bridhte t'ia çonte vetë kalendarët. Po ai mendonte se nga zori mund të na jepnin e shumta 25 cent, kurse ca kurnacë nuk jepnin asnjë cent. Ndodhte që shërbyesja të jepte dhjetë cent, por nga fytyra dukej se i kishin dhënë më shumë, dhe ajo i kishte mbajtur për vete.
- Me siguri, ato s'e imagjinonin dot se si mund t'i jepje një çunaku më shumë se dhjetë cent, - tha Çarli.
- Ndoshta, por, sidoqoftë, ato -ishin të detyruara të na jepnin aq sa na takste i zoti, - tha Redi. - Jam i sigurt se shërbyeset i hidhnin në xhepat e veta disa nga centët tanë. Tetua e Besit dikur shërbente si kuzhiniere te Staksët. - Kam kohë, që jam betuar t'ia nxjerr të palarat, se Stoksët mund ta zgjidhnin më shumë qesenë, pa e bërë veten për dhjetë cent. Ata janë dhe gjirinj me të
nderuarën zonjushë Hofmen.
- Kjo s'do të thotë gjë, - e kundërshtoi Çarli.
- Vërtet, ashtu është, ca janë kopracë e ca dorë shpuar, - tha rëndë-rëndë Redi. - Po për ç’dreqin po mendoja? Po mendoja për diçka, që desha të ta them dhe ty.
- E-ë... për Xhoni Minzerin? - provoi t’ia kujtonte Çarli. .
- Jo, jo, jo. Kisha diçka për të nderuarën zonjushe Hofmen. - Të më vrasësh, nuk i bie dot në të. Ne po flisnim për dollarët e saj, po thoshim se është shumë e pasur.
- Diçka që lidhej me këtë, - foli nëpër dhëmbë Redi. .
- Ajo seç të tha, - e kujtoi përsëri Çarli.
- Eh, ç'më fluturuan të gjitha nga koka. Padale! Ajo më tha se gjoja nuk e dinte që mbahesha me furnizimin e maqinave, dhe nga kjo më lindi një mendim: po të kishim vendqëndrim më të përshtatshëm, ndoshta do të tërhiqnim klientë si zonjusha e nderuar Hofmen. Shumë prej tyre silleshin mirë me mua kur u çoja gazetat.
- Vende të mira ka sa të të dojë e bardha zemër, veç të tundësh paratë.
- Sikur nuk e di unë që duhen para! E ja, për këtë po mendoja: ç'do të bëhej po të hiqnim nga pesë dollarë në javë, që bëjnë 520 dollarë në vit? E di ç'do të thotë kjo? Kjo është baraz me interesin prej 5 për qind nga një kapital 10 mijë dollarësh.
- Llogaritë t'i kamë lënë ty, Red. Ti e di që s'jam i fortë në aritmetikë.
- Ja, bie fjala, do të marrim hua në bankë: dhjetëmijë dollarë me interes pesë për qind në vit. Mund të na rrjepin dhe më tepër, por kjo s'do të zgjatë shumë. Ta zëmë se morëm hua dhjetëmijë dollarë dhe do të shlyejmë interesin pesëqind dollarë në vit: Por ne do të fitojmë më shumë se këtu, Çarl, Po të hapim një pikë furnizimi të mirë, ja të themi në qoshe të Rrugës 18 dhe Marketstritit, Ose diku rrotull në atë rajon, do të kemi më shumë shans në porositë. Zoti është dëshmitar, po të mbeteni këtu, s'duhet të shohim më ëndrra në diell për porosi. Këtu ku jemi njerëzit nuk sjellin as gomat, pale maqinat as që duhen nënë ngoje. Unë s'them që porositë do të derdhen rrëke nga qielli, por, po të kishim qoftë edhe një ofiçinë të vogël në një vend të favorshëm, ata do të vinin vetë të porositnin te ne.
- Ti ke parasysh industrialistët? - e pyeti Çarli.
- Për ata flas, - e siguroi Redi.
Ç'të të them, Red, të gjitha këto duken si të mundshme. Unë do t'i futesha pa frikë remontit të çdo tipi maqine nga ato që rrëshqasin sot rrugëve. Do të vendosja rregull të plotë në ofiçinë, me kusht, ama, që ti të merreshe me organizimin e punës dhe shitjen. Ti duhet të qeverisësh llogaritë dhe shitjen. Unë, si i thonë një fjale, s'jam, i zoti të nxjerr as qimen nga qulli, po qe puna për llogari. Kurse yçklave të mekanikës nuk u trembem.
- Ja ç'po mendoj tani, - tha Redi. - Mblodha atëhere 16 dollarë e 45 cent. Më duheshin dhe tre dollarë e 55 cent e do t'u kisha lënë shëndenë. Po ç’na ndodhi se? Mamaja e zbuloi vendin e fshehtë, dhe unë hëngra grushtet e saja dhe të babait. E zgjata shumë atëhere. Duhej t'i kisha këputur vargonjtë që me ata 16 dollarët.
- Ashtu vërtet, por po të ishe arratisur nga shtëpia që në katërmbëdhjetë vjeç e të ishe pajtuar në ndonjë anije tregtare apo në flotën luftarake, mund të ishe sëmurur nga sifilizi, apo ç'është më keq. të haje ndonjë thikë në shpinë. Kushedi, a nuk është më mirë për ty të rrish këtu?
- Këtu? E ç'shoh unë këtu? Rropatemi çdo ditë dhjetë-dymbëdhjetë orë dhe, po nuk çuam pesëdhjetë dollarët e fituar, atëhere gruaja e njërit ulërin, sikur po i ngulin thikën në fyt, kurse tjetra i derdh lotët rrëke, sikur i janë mbytur gjemitë. Fëmijët janë akoma të mitur dhe s'na japin dot hakën. Çarl, a e kupton se ata kurrë s'do të na vlerësojnë si duhet. Kështu i kanë mësuar nënat. Besi i ndalon fëmijët tanë të tëharrin barishtet e këqia në kopshtin e fqinjëve. “S'lejoj që fëmijët e mi të pajtohen te fqinjët”, - thotë. Është e kotë t'i thuash se edhe ata që janë më të pasur e banojnë në Lantenego i vënë fëmijët të ujisin vullatë e luleve e të shpërndajnë “Satëirdej ivning post”. Për këto punë fëmijët e Besi Uolltersit na qenkan tepër të fismë e delikatë. Po për mua që tërë ditën e ditës fryj goma, s'pyet njeri, vetëm një hall kanë - t'u çoj pesëdhjetë dollarë në javë. Çarl, duhet të shpëtojmë, duhet të ikim që këndej. Ja, kështu është puna...
- Sipas teje, kur duhet të ikim?
- Sa më shpejt, aq më mirë, - e nxiti Redi. - Eh, po të kisha një kostum për të qenë, a e di se ç'do të bëja, Çarl?
- Çfarë do të bëje?
- Do t'i hipja maqinës e do të drejtohesha në qendër, mu në bankë. Që tani do të shkoja, tha Redi. - Le që tani. .. atje, më duket, e mbyllin në arën tre.
- Me sa shoh unë, ti dashka t'i bësh tërë këto pa u këshilluar më parë me gratë, - iu drejtua Çarli,
- Pa biseduar fare me to. Do të hyja në bankë e, po të pranonin të më jepnin para, do t'i përvishesha punës që këtë javë. Ti do të hiqje mënjanë pesë dollarë, dhe unë do të ruaja po aq.
- S'di ç'të them, Red, - u përtyp Çarli. – Më parë duhet të bisedojmë me gratë.
- Çarl, po të këshillohesh për këto gjëra me gratë, të del huq. Do të na ndodhë ashtu si më ngjau mua atëhere me 16 dollarët e 45 centët. Kjo është e sigurt, si një e një bëjnë dy. E ç'ma tund atë kokë ashtu?
- Po ja mendohem, i thonë pesë dollarë në javë. Meri ka blerë ca plaçka me këste. Një dollap të vogël, një divan... E këto duhen paguar në kohë.
- Edhe unë kam shpenzime, - u mundua t'i mbushte mendjen Redi. - Besi më detyron të paguaj kuotat për sigurimin e jetës. Ka frikë, si duket, se mos unë e dredh këmbën. Po do të bëjmë , si të bëjmë. Ti do të më përkrahësh dhe unë do të të përkrah. Ato me vrap do të pyesin njëra-tjetrën: “Po Çarli, dhe ai bie pesë dollarë më pak?”, “Po Redi, dhe ai bie pesë dollarë më pak?”
- Red, po të veprojmë prapa shpine, ato s’do të na i falin kurrsesi kur ta marrin vesh të vërtetën. Për mua s'do të ketë më qetësi. Meri është ustalleshë për të të ngrënë shpirtin me fjalë, tërë jetën do të ma kujtojë.
E marr me mend se ç'do të kurdisin, - tha Redi. - Po të blejë Meri qoftë edhe një përparëse, kërkon të dijë se s'bën se ku i gjeti paratë. I bëjnë sytë katër, s'do të lodhen së përgjuari njëra-tjetrën. Po të betohem për atë zot, ma ndjen zemra: po të mos vendosim tani, kurrë s'kemi për mbaruar punë.
- Dje nuk e kishe një parandiejnë të tillë, - i tha Çadi.
- Mund të mos e kisha, por dhe mund ta kisha. Epo, mua s'm’u shkrep kot së koti. Më duket se gjithmonë kam jetuar me këtë parandjenjë.
- Ty të duket ashtu, po a e di ç'mendoj unë? e pyeti Çarli.
- Jo. Po hë, ma thuaj.
- Mua më duket se po të mos kishte ardhur ajo zonjusha e nderuar Hofmen të furnizohej me benzinë, ty s'do të të shqetësonte kjo parandjenjë, - vërejti Çarli.
- E sigurisht, ka një farë lidhje, - pranoi Redi. - O zot i plotfuqishëm, po u thonë treqind dollarë në ditë, jo shaka. Të ishte pak më e re, do të martohesha me të.
- S'ka, gjë, martohu dhe kështu, ajo nuk e ka të gjatë, - e këshilloi Çarli. - Telefonoji dhe thuaji se vendose t'i kërkosh dorën. Na dhe këtë monedhë, po ta paguaj unë bisedimin.
- A ç'je një qen bir qeni ti, - iu hakërrua Redi.
- Dhe mos harro të më thuash, të ndezi apo jo. Sa të flasësh ti, unë po merrem me ndonjë punë.
- Mirë, o bir bushtre, monedhën po e mbaj për vete, - tha Redi.
- E ke mjaft sa për të përtypur një çamçakëz, e ngushëlloi Çarli.