Erland Josefson

[Askusho]

SUEDI

ERLAND JOSEFSON

Përktheu Afrim Koçi

PASQYRA DHE ADMINISTRATORI

Muzikanti i la flokët t'i rriten, por me këtë nuk iu bë më i zjarrtë edhe temperamenti. Shpesh ai ulej përpara pasqyrës, dhe atëherë sytë e tij merrnin një shprehje të errët e të bukur, intensive, do t'i pëlqente atij t'i quante. E megjithatë, kur kthehej në piano dhe luante pjesë nga Shumani, Shopeni dhe Mendelsoni, tingujt rrokulliseshin me një ftohtësi lënduese. Loja ishte e përkryer, nuk stononte asnjë notë, e megjithatë dukej sikur tasta vihej në lëvizje nga një motor, nga një makinë pa pikë jete. Ai e përplasi kapakun me krismë - sido që krisma nuk ishte edhe aq e madhe, sepse për shkak të fqinjit ai i kishte vënë kapakut një pajisje të vogël frenuese. Pastaj, shkoi përsëri te pasqyra. Ku është zjarri im? - pyeti ai duke ia ngulur sytë shëmbëlltyrës së tij. - Ku e kam flakën? Mos jam vetëm frikë dhe pasiguri?
Shpesh ai shkonte lart, te rrobaqepësja Silvia, tek e dashura e vet.
Aty e kishte zakon të ulej i zymtë e i heshtur, në një cep, dhe të shikonte Silvën tek qepte me nxitim, pa nxjerrë asnjë fjalë. Ajo kishte njëfarë sigurie në vetvete, të cilën ai e kërkonte dhe i trembej njëkohësisht, dhe lidhjen me Silvën e quante një lidhje cinike, sepse në të vërtetë atij i vinte turp që shkonte aty.
Megjithatë, kur afronte mbrëmja, atë e zinte frika e vetmisë dhe atëherë i strukej pranë dhe bëhej fëmija e saj, e ajo nëna e tij. Mirëpo tek zgjoheshin nga rrezet e agimit, ai shndërrohej përsëri në një dashnor cinik, që kishte shfrytëzuar trupin e saj.
Një ditë deshi të ikte prej të gjitha këtyre, dhe braktisi pasqyrën, pianon, Silvën. Është etja për liri që shpërtheu kështu papritmas, i tha ai vetes, duke vënë gishtin në një pikë të hartës, dhe bleu një biletë treni pikërisht për në stacionin që u gjend poshtë thoit. Mirëpo iu desh të kthehej po atë ditë, sepse kishte harruar në shtëpinë e mbyllur mirë triskat e ushqimit. Ky dështim i dhimbshëm ia hoqi dëshirën për të provuar edhe një herë.
Ishte njëzet e tetë vjeç dhe, siç shpresonte, ende një talent, i mbeteshin edhe dy vjet që të arrinte të tridhjetat, moshë në të cilën njeriu ose bëhet diçka, ose do të mbetet një talent që nuk proftasi të shpalosej. Natën nëpër qoshet e dhomës zinte pritë frika, por një frikë e çuditshme, e ftohtë, që nuk e nxiste për asgjë, as për arratisje, as për qëndresë.
Paratë, që i vinin nga shtëpia, po i rëndoheshin gjithmonë e më tepër. Po vjen koha, mendoi dhe i vajtën në mend të gjitha vendet e mundshme - leksionet, restorantet, vallëzimet - por ai nuk donte të shkonte në asnjërën sosh, ai nuk duhej të linte për to detyrën më të rëndësishme. Njëherë në letrën që i dërgonte bashkë me paratë, babai i shkruante: «Nuk kam asnjë dyshim, oh, jo, natyrisht që jo, madje kam filluar të besoj se suksesi do të vijë me siguri, mirëpo, - shkruante ai, - ti mund edhe të kishe ndjekur këshillën e nënës sate të ndier, e ajo ishte një grua e mençur, ja kështu, dhe do të qe mirë të kishe bërë ç'të tha ajo, të kishe studiuar për prift, se ky është zanat për të qenë, madje ca më tepër, detyrë, jetësore, siç thuhet, dhe një zanat si i prerë tamam për ty, me pjekurinë dhe arsyen e shëndoshë që ke. Por unë nuk do të ankohem, natyrisht që jo, shumë nga ata që i bien muzikës janë bërë njerëz për të qenë, kështu thonë të gjithë, dhe bashkëngjitur po të dërgoj paratë e këtij muaji dhe shumë të fala nga yt atë».
Nënë, mendoi muzikanti dhe ndjeu një mall të ëmbël t'i merrte përpjetë gjoksin. Oh, sa shumë më ka dashur, e shkreta! Çdo vit duhej të dilja në fotografi - që ajo i mbante mbi komodinë - e kështu derisa u bëra njëzet vjeç dhe fillova t'i dilja nga duart. Pastaj ajo filloi të nxirrte të vjetrat dhe, kur vajta në shtëpi për varrimin e saj, mbi tryezë, bashkë me shishet e ilaçeve, pashë edhe një fotografi timen të moshës gjashtëvjeçare,
Ajo do të kishte pasur qejf shumë ta shihte prift, mirëpo ai ra në një rreth që nuk besonte dhe, natyrisht nuk besoi edhe ai. Ata flisnin për artin dhe, meqenëse muzika ishte më e kuptueshme për të, ai zgjodhi muzikën.
Kështu ndodhi që tani djalë njëzet e tetë vjeç ai rrinte këtu duke pasur në njërën dorë paratë, në tjetrën letrën dhe me ballin të rrudhosur skandonte fjalën «prift». Pastaj shkoi te pasqyra, u pa dhe mendoi se si do të dukej, sikur të mos i kishte flokët, që i rrinin gjithmonë si parukë; sheshoi rrudhat e zymtësisë dhe i dha fytyrës një shprehje optimizmi, nxori papijonin borë të bardhë përpara gushës së butë dhe të dashur, perëndia është muzikë për shpirtin, amin, zoti e bekoftë, amin, amin!
Një gjëmim rrufeje çau butësinë që e përkundte, dhe ai, i trembur për vdekje, vrapoi në rrugë, mori një taksi dhe shkoi te Silvia. Atje u mblodh kruspull në heshtje në atë heshtje të huaj për të por që ishte shumë më e mirë sesa vetmia ballë për ballë me shtrëngatën në dhomën e vet. Pastaj, kur shtrëngata kaloi dhe ai fitoi përsëri gojën dhe qartësinë e mendimit, bisedoi gjatë me të. Ne jetojmë në mëkate, tha ai, dhe asnjë perëndi nuk do të na e falë. Kur pa frikën që filloi të mbillej në sytë e saj, ai ngazëllen për triumfin, triumfi i një predikuesi. Por kur erdhi mbrëmja dhe bashkë me të pendimi dhe nxitja për të mos qëndruar vetëm, u pa se ai i kishte zgjuar asaj kundërshtesën morale dhe u deshën shumë fjalë dhe afsh dashurie për ta joshur përsëri.
Të nesërmen në mëngjes, me t'u zgjuar, ai filloi, ashtu gjysmëpërgjumësh të kërkonte priftin por në vend të tij vështrimi i ndeshi trupin e Silvës, që flinte e qetë përbri, dhe përnjëherësh ndjeu: ose do ta kishte gënjyer nata për priftin, ose prifti për natën, dhe, si për të mbuluar të gjitha gënjeshtrat që e rrethuan përsëri atë mëngjes të kthjellët e të ftohtë acar, e pushtoi një urrejtje e madhe për Silvën, Duhet ta vras, mendoi dhe mbërthen gishtat rreth qafës së saj. Kjo është zgjidhja! E megjithatë, ai e dinte se nuk e kishte me tërë mend se nuk do të guxonte kurrë. Rrinte pra dhe vështronte fytyrën e saj dhe kur ajo çeli sytë dhe i buzëqeshi ai e ndjeu veten si vrasës u ngrit dhe mori rrugën e shtëpisë, përsëri te pasqyra dhe te pianoja.
Por pasqyra nuk iu përgjigj më, dhe ai, duke dyshuar për një çast në fytyrën e muzikantit me sy të zjarrtë dhe flokë të gjatë, e kuptoi se ishte i humbur. Ndjeu dhembjen t'i tendosej në gjoks, si një sustë e tërhequr fort dhe mendoi: «Mbase tani!» Dhe shkoi në piano! Por kur tingujt dolën përsëri të zbrazët e njëri pas tjetrit si ushtarë të disiplinuar, ai pushoi dhe goditi tastierën me grusht. Dhe vazhdoi të godiste, edhe pse telefoni binte pa pushim, të godiste, edhe pse zilja e derës sinjalizonte me ngulm, edhe pse qoftë nga ana e Andersonëve, qoftë dhe ajo e Granstrëmëve, i binin murit me zemërim, të godiste ende, edhe kur administratori, që kishte gjetur më së fundi një çelës, hyri brenda në krye të një dërgate banorësh të revoltuar dhe kureshtarë të pallatit.
- U çmendët djalosh! - thirri administratori dhe ia hoqi duart plagë nga tastiera, por, duke ndier se kjo i përgjigjej plotësisht së vërtetës, heshti përnjëherësh.
- Po, - tha ai dhe i buzëqeshi fytyrës buçkane të administratorit. - Dhe, po të doni të më dëgjoni, do t'jua shpjegoj.
- Po ta përsëritni edhe një herë, do të fluturoni jashtë! - tha administratori dhe bëri tutje, i ndjekur nga pasuesit e tij.
Ndërsa muzikanti vetë, që e mori një shpjegim, u mblodh te rrobaqepësja që e donte aq shumë, pranoi të ushqehej prej saj, dhe ajo zuri të punonte, për dy veta, që ta hidhnin njëfarësoj. Ai, nga ana e tij, u tregonte të gjithëve, kush dëshironte ta dëgjonte, se nuk mund të jepte koncerte, jo, nuk guxonte, se ishte i sëmurë dhe kishte rregullisht kriza të fshehta. Njëherë, veç të kishit qenë atje! Tërë shtëpia u tund nga themelet prej frikës dhe një zot e di ç'mund të kishte ndodhur, të mos e kishin ndërprerë! Kur fliste kështu, fytyra e tij e mbante vulën e përmasave madhore të këtij fati tragjik. Ai ishte një artist i madh, i dënuar me heshtje nga diçka që nuk ka ç't'i bëjë njeriu e që ai megjithatë duhet ta durojë me vetëzotërimin fisnik të një shpirti fisnik. Thoshte ai.
Kështu jetonte ai i lumtur e i kënaqur me fatkeqësinë e vet derisa një ditë u mbyt me zhurmë e poterë.
Mbi varrin e tij vajton rrobaqepësja Silvia, si një përmendore e vogël e bukurisë origjinale të dashurisë së vonë, të verbër dhe jopraktike. Së paku, kështu do t'i dukej një vrojtuesi të jashtëm, që ka fatin të mos ndiejë vuajtjen e saj.