Po shqiptaret e vrare nga greket, ku i kane memorialet

[BARAT]

Hiqet fjala "grekë" nga memorialet historikë


Nga : Artan Hoxha


E kanë ndryshuar kastile të paudhët se nuk ka qenë e shkruar ashtu siç është tani. Po ja, medemek donin ta bënin më të mirë lapidarin dhe në pllakatin e ri e kanë hequr fare fjalën grek", na thotë një çoban i vjetër nga Hormova që e hasim në anë të rrugës nacionale, sapo kalon urën e Leklit. Me duart kryq, mbështetur mbi krrabën e gdhendur, çobani hormovitë duket më i sertë nga ç'është në të vërtetë. Kur e pyesim se kush e ka bërë një gjë të tillë, ai mendohet një çast, ngre kokën lartë dhe pa folur asnjë fjalë, bën me shenjë për tej nga i bie të jetë kufiri me Greqinë. Pas pak ndërron mendje dhe thotë:"Xhanëm e kanë bërë grekët?! E kanë bërë këta tanët që për pesë pare bëhen më grekë se grekët", thotë çobani dhe u fishkëllen fort dhënëve se kanë marrë sipër brinjën që të nxjerrë në fshatin Kodër. Në të vërtetë lapidari i Hormovës, një nga më të mirëmbajturit në vend, të detyron tia hedhësh sytë nëse kalon në rrugën që lidh Përmetin me pjesën tjetër të vendit. Lapidari përbëhet nga një fasadë prej afro 10 metrash katrorë, veshur me pllaka guri. Pasi hapim derën e rrethimit me kangjella hekuri ngjisim disa shkallë të vogla dhe ndalemi në platformë. Në pllakatin prej mermeri të bardhë që duket fringo i ri, me përmasa jo më shumë se një metër katror, është shkruajtur me kujdes një tekst që shpjegon se kujt i dedikohet lapidari. Me gërma blu dhe të kuqe është skalitur, "Në kujtim të 217 hormovitëve masakruar pabesisht nga bandat shoviniste në mars të vitit 1914". Në bën përshtypje ky fakt, madje përpiqemi ta shohim me mosbesim versionin që na dha çobani nga Hormova, por në të vërtetë nuk gjejmë dot diçka më bindëse. Nuk është nevoja të pyesësh shumë në Hormovë për të marrë vesh se si ka qenë teksti përpara se lapidari të rikonstruktohej. Por nuk gjejmë asnjë arsye për të justifikuar ndryshimin e tekstit të mëparshëm të lapidarit dhe heqjen prej tij të fjalës "grek". Dikush që nuk ka kaluar kurrë më parë nga këto anë, qoftë ky shqiptar apo turist i huaj dhe që nuk e njeh historinë e zonës do të mbetej i befasuar. Vallë cilat banda paskan qenë kaq të përbindshme sa kanë masakruar 217 burra nga një fshat që gati u shfaros i tërë nga faqja e dheut? Mos vallë kanë qenë banda shqiptarësh, nga ndonjë fshati apo zonë që ka pasur mëri me hormovitët, apo kanë qenë të huaj që kush e di çfarë halli i ka degdisur në këto skërka, rrëzë malit të thepisur të Golikut?



Kosina



Pasi kalon qëndrën e fshatit Kosinë duhet të ecësh nja 300-400 metra nëpër një rrugicë të ngushtë për të dalë në anë të një përroi të vogël. Në një shesh të vogël ku mezi qëndrojnë disa plugje traktorësh të kohës së socializmit rastësisht takojmë Bajram Jaupin. E pyesim se ku është vendi ku ka ndodhur masakra e 25 shkurtit 1914? "Në fund të asaj arrës së madhe, atje afër përroit është varri i përbashkët i 75 burrave të therur me thikë nga shovinistët grekë. Si ka lëvizur njeri që nga ajo kohë. Ca më keq u kanë prishur dhe lapidarin përkujtimor", na tregon me dorën drejtuar nga pema shekullore Bajrami. Ai është i ardhur në Kosinë prej afro 25-vitesh, por i takoi pikërisht atij si murator që të ndërtonte më 1982 lapidarin përkujtimor për masakrën e 25 shkurtit 1914. "Lapidari ka qenë këtu ku janë plugjet tani, po pas '90-ës njerëzit i kapi dalldia dhe e prishën atë. Por me ç'kam dëgjuar nga pleqtë e vjetër të fshatit varri i përbashkët duhet të jetë atje tej, nja 100 metra më larg", thotë Bajrami. Tek vendi që na kanë treguar se duhet të ndodhet varri masiv i masakrës së 25 shkurtit, nuk ka asnjë shenjë apo objekt të veçantë që ta dëshmojë një gjë të tillë



Pacomiti


Në atë që mund të quhet qëndra e Pacomitit të bie në sy një lapidar i thjeshtë, i ndërtuar prej betoni, pamja e të cilit as që krahasohet me lapidarin e Hormovës. Në faqen ballore të tij është vendosur një pllakatë mermeri, dhe disa tufa lulesh. Teksti i shkruajtur mbi pllakat është me shumë gabime drejtshkrimore, por ai përmban me saktësi datën e ngjarjes, numrin e viktimave dhe autorët e masakrës. Ata që e kanë ndërtuar këtë lapidar nuk e kanë shmangur autorësinë e masakrës, "shovinistët grekë". Por një gjë e tillë u ka nxjerrë të tjera probleme. Askush nga titullarët e pushtetit vendor në rrethin e Përmetit dhe në Qarkun e Gjirokastrës nuk ka shkuar ta përurojë. "U prish punë fjala `grekë'. Na kanë thënë që po ta heqim do të vijnë ta përurojnë thotë Përparim Turabiu, personi që i kërkoi katër vjetë më parë kryetarit të Komunës, që të mundësonte ndërtimin e një lapidari në përkujtim të masakrës së Kosinës. "Kjo është historia e vërtetë dhe nuk mund ta ndryshojmë se i mbetet hatri dikujt, qoftë ky pushtetar i yni apo i huaj. Vetëm nga fisi im andartët grekë kanë therur si bagëti 13 burra. Dhe po të heqin të gjitha pllakatet përkujtimore do tua lëmë amanet fëmijëve tanë që të mos e harrojnë se çfarë ka ngjarë atë të hënë të 25 shkurtit 1914", thotë me mllëf Turabiu. Lapidari i Hormovës nuk mund ta shtrembërojë dot historinë me pamjen e tij të bukur dhe veshjen me pllaka guri. Vetëm 35 kilometra më tej lapidari modest i Pacomitit, me tekstin e skalitur keq, e shkruar me gabime drejtshkrimore, mbase nuk është aq i bukur sa ai, por dëshmon historinë e vërtetë, kush janë martirët dhe kasapët e saj.



Marre nga Gazeta Shqiptare

[flory80]

Bashkitë dhe Prefekturat e Jugut të Shqipërisë janë pushtuar nga Filo-Grekë të ndyrë që nuk kursejnë asgjë për një karrige të rehatshme.
Por sigurisht që faji kryesor i takon Qeverrisë që lejon të ndodhin gjëra të tilla, lejon të ndërtohen varrezat e "ushtarëve të shenjtë të Vorio-Epirit" vetëm pak kilometra me poshtë në një lëndinë përgjat Vjosës, ndoshta ku ndaloi rrëkeja e gjakut të atyre fatkeqëve që të vetmin krim që kishin bërë ishte se ishin lindur Shqiptar!
Qeverria jonë duhet të nxjerri një plan të shpejt dhe shumë të qart për zhvillimin e këtyre krahinave dhe forcimin e identitetit kombëtar. Ndoshta edhe duke ngritur Lapidare dhe Përmendore të tilla duke i treguar popullit se kush janë qëllimet e armiqve të vjetër dhe "miqve" të rinj