Romani i Ben Blushit: Te jetosh ne ishull

[mondishall]

Analiza, jo llafe, po lexoj ne kete teme!!! Dikush duke e levduar romanin me bindi per shume antivlera te librit, por dikush tjeter duke e share alla mehallce, me bindi per te kunderten.
-----------------------------------------------------------
SHIKOJ DHE NUK BESOJ ATE QE SHIKOJ
BESOJ DHE NUK SHIKOJ ATE QE BESOJ(E.SH)

[Alienated]

Romani i Blushit dhe ideologjia e Ortodoksisë


Nga Olsi Jazexhi-gazeta Ndryshe

***
Arianiti është hero i krishtërimit

Për Ben Blushin, heroi i tij, Arianiti është hero i krishtërimit ***

Ky qenka budalla.
Ca ka me mua ky mo?!
Ca hero krishterimi kur une jam muslimon

BTW, shume publicitet i kane bere ketij far libri te Blushit. S'ben per asgje. Mbeti nje si puna e tij te na "zbuloje" identitetin neve. Te mjerret ne kush na eshte bere shkrimtar... te mjerret ne

[ionian]

arsyetimi i ketij eldonelit eshte pak a shume se meqe lindi musliman duhet patjeter te gjeje argumenta per ta bere te shemtuaren te bukur.
E verteta tjeter eshte se sidomos keto 30-40 vjetet e fundit ne fene muslimane kane mbizoteruar rrymat me radikale ,me te prapambetura dhe me obskurantiste.
Eshte i kenaqur edhe per kete?
Kam pare foto te Teheranit dhe Kabulit para 30 vjetesh dhe kam pare edhe te tanishme. Eshte si te jesh kthyer 50 vjet pas.
Mos duhet te gjeje arsye per te justifikuar edhe ata qe i prene koken Van Gogut ne Hollande?

[arbereshi_niko]

Nëse bota lindore i paska lënë prapa shqiptarët, si shpjegohet fakti se çdo kryeqytet i vendeve islamike është 100 herë më i zhvilluar e më i rregulluar se sa Tirana e Prishtina?

Vende islamike si Pakistani e Turqia kanë pasë kryeministra femra para disa dekadave. Kur mund të presin shqiptarët femër kryeministre?

I nderuar nuk shoh fort lidhje me temen, por nese ky eshte mendimi yt, pasi ke lexuar librin, une jam i detyruar ta respektoj.

Une nuk di se si e pershkruajne zotin Ben Blushi, kritiket letrare brenda vendit, por qe ne Itali librin e tij e therrasin; … Il “ Codice Da Vinci “ albanese ed il mito della tolleranza.
Pra ne rredhe te pare e shohin si nje tolerance fetare, krejt te kunderten na e percjell ti.
Une kete liber nuk kam patur fatin ta lexoj, pastaj mund edhe te ndajme te njejtat kritika, por deri atehere rezervohem me kritika, pasi jane te shumta komentet qe e lavderojne edhe jasht vendit.
Shqiperia ben pjese ne ate kategori vendesh, ku njeriu ( vendali ) me fame, nuk vleresohet…
Ja Psh. nje reagim i autorit…, ku flet vete dhe nuk ka nevoje per avukat.

TIRANE-Ben Blushi, autori i librit "Të jetosh në Ishull" reagoi dje për herë të parë në mënyrë publike për të gjitha akuzat që i janë bërë atij personalisht, por edhe insinuatave për librin. "I mirëkuptoj të gjithë ata që e keqkuptojnë. Libri është një histori shqiptare dhe reagimi po ashtu një histori shqiptare. Më shijon kur shoh sesi të marrët bëhen të urtë nga leximi dhe të urtët bëhen të marrë po nga leximi. Do uroja që Ishulli im të lexohej artistikisht dhe jo si një trakt apo si një doktrinë sepse nuk është ky qëllimi. Libri nuk është kundër askujt por është shkruar në emër të lirisë personale e cila është e vetmja fe të cilës i falem. Dua të besoj se Shqipëria për shkak të intolerancës ka jetuar për shekuj si një ishull dhe vetëm për shkak të lirisë mund t'i bashkohet kontinentit nga i cili e ndau liria", tha dje Ben Blushi në një prononcim për Gazetën Shqiptare. Për herë të parë autori bëhet pjesë e debateve të hapura kohët e fundit në faqet e Gazetës Shqiptare ndërsa ka pasur një reagim të ashpër pak ditë më parë nga ana e nënkryetarit të komunitetit Mysliman Saimir Rrysheku. Ky i fundit e akuzoi Blushin se në librin e tij i lë vend ndarjes fetare dhe jo bashkëjetesës, ndërkohë që flet me fjalë ofenduese për heroin e shqiptarëve Skënderbeun. Por Blushi nuk ka hyrë thellë në replikën me komunitetin Mysliman, duke mos dashur të bëhet pjesë e debatit që mendohet se mund të nxisë përçarjen. Nga ana tjetër, në vitet e demokracisë, libri i Ben Blushit ka arritur të hapë një debat të madh në rradhët e intelektualëve, duke e konsideruar këtë si librin më të komentuar. Një pjesë e mirë e atyre që kanë marrë në mbrojtje librin e Ben Blushit, i kanë konsideruar të gjitha ato që janë shkruar, madje edhe personazhet e përmendura në libër si fantazi të Blushit dhe personazhe imagjinarë. Ndërkohë që duket se për botuesin Fatmir Toçi, libri po bëhet gjithmonë e më i kërkuar.
"Të jetosh në ishull", është ashtu si edhe historia e vendit tonë, që prej shekujsh ka jetuar në ishull për shkaqe nga më të ndryshmet. Publicisti dhe politikani i njohur Ben Blushi në fakt i ka mirëkuptuar drejt të gjitha reagimet që solli libri i tij i sapodalë në treg. Ashtu si shitjet dhe kuriozitetin që ndolli, edhe debatet për të nuk kanë qenë aspak të papritura. Paralelisht me promovimin e tij nëpër qytete të Shqipërisë, shkojnë edhe komentet e diskutimet për të. Pas reagimeve të fundit të nënkryetarit të Komuniteti Mysliman, Sajmir Rryshekut, dhe i diskutimeve të shumta televizive, më i fundit dy natë më parë në një televizion shqiptar, vetë autori Blushi në një prononcim për Gazetën Shqiptare thotë se i mirëkupton të gjithë. Në fakt vetëm dje botuesi i librit Fatmir Toçi ka komentuar për gazetën, se libri duhet marrë si një trill artistik ashtu si edhe është, e jo si një histori. Por duket se edhe pse gjinia është letërsi, tek njerëzit është dukur më i besueshëm se vetë historia. Është kjo ndoshta arsyeja që komentet për të kanë zënë kohëve të fundit në mjaft biseda. Ndërkohë historia që ai ka përcjellë përmes "Ishullit të tij" e ka bërë atë një ndër librat më të kërkuar. Vetëm në një javë janë shitur 3 000 kopje, ndërsa po ribotohet sërish. Një rekord ky, që rrallë herë shënohet në tregun e librit shqiptar.
(d/GazetaShqiptare/Balkanweb)

[eldonel]

arsyetimi i ketij eldonelit eshte pak a shume se meqe lindi musliman duhet patjeter te gjeje argumenta per ta bere te shemtuaren te bukur.
E verteta tjeter eshte se sidomos keto 30-40 vjetet e fundit ne fene muslimane kane mbizoteruar rrymat me radikale ,me te prapambetura dhe me obskurantiste.
Eshte i kenaqur edhe per kete?
Kam pare foto te Teheranit dhe Kabulit para 30 vjetesh dhe kam pare edhe te tanishme. Eshte si te jesh kthyer 50 vjet pas.
Mos duhet te gjeje arsye per te justifikuar edhe ata qe i prene koken Van Gogut ne Hollande?

Ionan e qka lidhje ajo qe une jam musliman me ate qfare kane bere turqit , mos ja futni kot Islami na la mbrapa , jo e dini se qfare ju ka lene mbrapa , perqarja , budallallaku , bajraktarllaku , zilija etj keto gjera na kane lene mbrapa , nese e dine historin prej Ilireve e deri tani gjithmon do ta gjesh tradhtine ajo qe na ka bere gjithmon te jemi nen pushtues , ju mund te deklaroni qfare te doni mirepo e verteta eshte ndryshe . Se po ma nin mu fort per Holanden qka behet tek behet s ' me intereson as qe dua te ni bile ka kush mirret me punet e Holandes te mirremi me vendin ton dhe punen tone e mos ti kqyrum punet e huaja .
Pershendetje .

[Julius]

onan e qka lidhje ajo qe une jam musliman me ate qfare kane bere turqit

Po ka o ka, se turqit të araboislamizuan.
Veç në qofsh esmer dhe nga fytyri dmth që bashkë me fenë na ke ardh edhe ti peshqesh. Në mos qofsh as i tillë var një gur në qafë e hudhu gjëkundi n'lumë ku ka thellë.

[Julius]

Nje pyetje kisha: sa prej jush e kanë lexuar këtë libër?

Flm.

Unë e kam lexuar, dhe më ka pëlqy jashtë mase.
Kush do ta lexojë online for free tmë dërgojë mp që t'i jap adresën ku ndodhet.

[Julius]

Na lexoni ndonjë analizë për të qënë të librit se langonjtë poshtë e lartë këtë punë kanë, gam gam gam gjithë ditën.



NJË LEKSION I PËRBOTSHËM PËR BASHKËJETESËN FETARE

TË JETOSH NË ISHULL – NJË DORACAK I MËSIMIT TË BASHKËJETESËS

PJESA E PARË
e Komentarit të Romanit “Të jetosh në ishull” i Ben Blushit
botuar nga Shtëpia Botuese Toena, 2008

«E di që ka shumë njerëz që thonë se, në qoftë se unë do kisha zgjedhur luftën para paqes, Voskopoja do shpëtonte. Nuk do pendohem deri sa të vdes dhe sikur të kem njëqind jetë do të bëj prapë të njëjtën gjë. Voskopoja nuk do të shpëtonte siç nuk shpëton një libër që bie në fund të detit. Por turqit nuk janë një dimër i përjetshëm dhe ia vlen të durosh duke përsosur artin e të jetuarit në ishull. Kur ata të ikin ne do ta shkruajmë artin e të jetuarit në ishull. Kur ata të ikin ne do ta shkruajmë praprë librin që na humbi, por aty do të ketë edhe disa faqe për turqit që nuk do të vdesin më kurrë në kujtesën tonë.” (f. 404)
Ky është misioni i Blushit. Të shkruajë librin e vonuar por të premtuar të bashkëmbijetesës herë të dhimbshme dhe herë të harmonishme fetare në Ishull, si një doracak për vete dhe të tjerët. Një manual që përpiqet profesionalisht të shpjegojë në mënyrë simbolike dhe antropologjike se si shqiptarët praktikuan të parin krishterim dhe myslimanizëm të bashkëjetesës reale nëpërmjet trajtimit të tjetrit si të barabartë pavarësisht besimit. Dhe ngjarjet ishullore të Blushit ndodhin në të njëjtën kohë me Revolucionin Shekullarist Francez dhe atë Amerikan. Një doracak ku shpjegohet se si shqiptarët praktikuan ndoshta të parin dhe mbase fatkeqësisht të vetmin Islam të Vërtetë që mund t’i mbijetonte të gjitha kohërave në paqe dhe harmoni me Krishterimin. Islamin e PAQES ashtu siç dhe do të thotë dhe emri Islam që Blushi e shpjegon sapo hap librin (f.9) krejt ndryshe nga Islamizmi dhe Krishterimi që predikojnë kleriku turk dhe prifti grek me qëllim që të ndërsejnë shqiptarët kundër njëri-tjetrit në emër të Zotit. Siç ndodhi në Bosnjë 18 vjet më parë.

AKUZAT HAXHI QAMILISTE NDAJ BLUSHIT KËRKOJNË TË DEFORMOJNË TË VËRTETËN E MADHE TË LIBRIT

E njëjta gjë që po ndodh edhe këto ditë nga disa islamistë integristë mediatikë në Shqipëri. Sepse për ta, njësoj si predikimet e hoxhës së turqve në libër duke synuar përçarjen predikojnë se, «Në islam nuk ka ishuj. Islami është një det i gjerë dhe i qetë në të cilin nuk mbytet ai që hyn, por ai që del jashtë.» (f.272). Sepse për këta integresitë humbës përfundimtarë të së shkuarës (i fundmi i tyre ishte Myftiu haxhiqamilist i Tiranës Musa Qazimi 1913-1914) Shqipëria Europiane e Bashkëjetesës «nuk mund të jetë një ishull në detin» e tyre (f. 272). Shkrimet dhe akuzat e tyre të hedhura këto ditë në media të kujtojnë tespiet e Hoxhës së turqve që përshkruan Blushi në rrugët e Voskopojës. Kritikat absurde që po i bëhen Blushit këto ditë synojnë të gjëjnë përkrahës jolexues me qëllim që të “shpojnë gurët me plumb» f.263.
Uroj që akuzat e këtyre ditëve të burojnë nga paaftësia apo injoranca e kritikëve letrarë të vetëshpallur si të tillë, për të kuptuar të vërtetën e madhe filozofike që ky libër i sjell jo vetëm shqiptarëve. Të vërtetën e Blushit se bashkëjetesa nuk buron nga toleranca sepse Toleranca është jo vetëm e pamjaftueshme, por edhe e rrezikshme sepse kultivon pakënaqësinë e të Toleruarit ndaj Toleruesit! Sepse kështu krijojmë kategorinë e “Toleruesit” që i jep të drejtën vetes të gjykojë se ka pushtetin për të toleruar të tjerët. Sepse kështu i pakënaquri mund të djegë gjithë “Voskopojën”. Bashkëjetesa nuk është Tolerancë por BARAZI. Tjetri nuk tolerohet por trajtohet si i barabartë sepse ËSHTË i Barabartë. Dhe barazia buron nga sinqeriteti. Dhe sinqeriteti buron nga njohja dhe debati reciprok sepse përderisa jemi vëllezër dhe jetojmë në të njëjtin qytet, kemi po aq të drejtë edhe të njohim të vërtetën e njëri-tjetrit. Përderisa kemi dëshirë (siç kemi bërë në qindra vjet) t’i urojmë njëri-tjetrit festat fetare, të martohemi bashkë, të punojmë në të njëjtën zyrë dhe të shkollohemi në të njëjtat shkolla, të jetojmë në të njëjtin pallat dhe të blejmë në të njëjtin dyqan, që fëmijët tanë të luajnë bashkë në të njëjtat parqe ku dhe gjyshërit tanë të kuvendojnë në të njëjtët stola pranë tyre, na lind pra dhe e drejta për të komunikuar dhe debatuar për të vërtetat që përfaqësojmë. Këtë bën edhe ky libër. Na kujton se s’mund të bashkëjetojmë po nuk respektuam diversitetin e njëri-tjetrit si të barabartë, dhe respekti nuk është një e Dhënë Apriori sepse pastaj kthehet në Hipokrizi. Respekti i vërtetë buron nga njohja e thellë e të vërtetës së tjetrit dhe njohja e thellë prej mijëra vjetësh buron nga dialogu reciprok. Ky libër është një dialog që përpara se të etiketohet me lloj lloj frazash haxhiqamiliste duhet të analizohet në mënyrë profesionale dhe jo duke shkëputur batuta jashtë kontekstit konkret.

BLUSHI AKUZOHET PA TË DREJTË SIC U AKUZUA DIKUR EDHE PAPA BENEDIKTI

Akuzat e këtyre ditëve të kujtojnë akuzat e nxituara që shumë islamistë naivë i bënë 2 vjet më parë Papa Benediktit duke spekuluar me fjalë të shkëputura nga konteksti përkatës. Këto akuza qesharake u mohuan në mënyrë shumë simbolike nga Papa Benedikti i cili vetëm pak javë më pas u fal në xhaminë e Stambollit me fytyrë nga Meka, duke repsektuar kështu të gjithë botën islame ashtu siç kishte planifikuar kohë më parë. Sot Papa Benedikti është mik i madh i të gjithë elitave teologjike islamike botërore. Në atë kohë loja kundër Papës u kurdis nga korporatat antifetare të medias të cilat u hakmorrën ndaj qëndrimit të Papës kundër Fesë së Re të Konsumit dhe Egoizmit Materialist të shoqërisë postkapitaliste.
Edhe këto ditë, duket sulmin absurd ndaj Blushit: për fyerje të Islamit, për injorancë historike, apo edhe me teknikën e zhvlerësimit filozofik (sepse në fund të fundit trillium artistik është) po e promovojnë underground konkurentët e tij në politikë që shohin tek Libri i Blushit modelin e ardhshëm të kategorisë politike të bashkëjetesës së sinqertë midis të barabartësh përballë tolerancës hipokrite e cila ngjiz hap pas hapi pakënaqësinë reciproke të fshehur nga injoranca e mosnjohjes së tjetrit.

TË JETOSH NË ISHULL – NJË DORACAK I MËSIMIT TË BASHKËJETESËS

Ishulli i Blushit fillon aty ku mbaron dhe mbaron aty ku fillon si një rreth vicioz sizifian duke kryer një cikël të plotë të proçesit të riformimit të identitetit protonacional. Një rrethrrotullim rreth ishullit të premtuar që Zoti na ka dhënë.
Doracaku ishullor për bashkëjetesën është një leksion bashkëkohor për të mësuar se si fetë mund të transformohen nga një gjenerator i ndarjes në identitete të kundërta në një gjenerator të identiteteve të larmishme (sepse Zoti e do larminë e botës) apo deri edhe në identitete hibride çka është edhe cështja bazë e globalizimit kulturor kontemporan. Protoglabilizmi kulturor i shqiptarëve të 300 vjetëve të shkuara lindi në një fshat proto-global ku xhamia ndërtohej përballë kishës nga i njëjti arkitekt, me emigrantë afrikanë romë që vijnë të jetojnë në mes të një fshati ku ka myslimanë, të krishterë, jobesimtarë biles edhe hebrenj. Fshati ku tradita qindravjeçare hibridizohet me kulturën moderne të kohës së vet. Ishulli i Blushit është i pari fshat protoglobal në kontekstin e kohës së vet, është një Utopi sa e Vjetër dhe e Re, e ndryshme nga ishulli Utopia i Tomas Morit dhe për më tepër më aktuale se e tija.
Është Utopia Reale e bashkëjtesës së ishullarëve që kapërcen tejpërtej kufijtë ndarës për t’u bërë të gjithë anëtarë të së njëjtës familje ishullare sipas vullnetit të vetë Zotit! Sepse të gjithë janë bijë e bija të Abrahamit, stërgjyshit të vëllezërve Moisi, Jesuz (Isakut) dhe Muhamed, babait të gjithë njerëzisë! Të paktën kështu e kanë kuptuar shqiptarët sipas Blushit.

PSE APO SI?

Por si ndodhi që shqiptarët u bënë ishullarë? Ishin të tillë që nga fillimi? i bëri fati? U bënë apo i bënë? E dinin që ishin të tillë? Deshën të jenë të tillë? Duan? Po vetë ishulli, ishte i tillë që në fillim apo e bënë shqiptarët si utopianët e Tomas Morit? E bënë se u pëlqente të jetonin në ishull apo s’kishin alternativë tjetër mbijetese? Në fakt këto janë pyetje arkaike (aristoteliane), të kapërcyera nga dija postmoderne e cila pyetjen PSE determinuese të gjetjes së shkakut primar të pasojave sekondare e zëvendëson me pyetjen bashkëvepruese SI(?)! Dhe këtë kategori logjike e ka shpjeguar më së miri filozofi Artan Fuga në librin e tij të mrekullueshëm “Rrota e Mundimit”.
Dhe fatmirësisht Blushi nuk e bën këtë gabim, nuk pyet Pse(?). Blushi nuk paraqet shkakun fillestar! Blushi nuk paraqet si shkaqe fillestare dhunën apo vullnetin. Blushi zëvendëson pyetjet aristoteliane PSE me pyetjet postmoderne SI(?). Sepse Pse-të riprodhojnë artificialisht vetëm vetveten, dhe përdorimi i pyetjes SI është mënyra më e mirë për t’Ju shmangur të vërtetave gënjeshtare. Blushi “merr përsipër të shpjegojë sado pak MËNYRËN SE SI stërgjyshërit a katragjyshërit tanë kanë marrë vendime në atë kohë, vendime edhe për ne sot. Pasi mënyra se si ata rezistuan, iu adoptuan një pushtimi të caktuar, jep shumë nga logjika e gjërave, të cilat ne jetojmë sot.” (çitim i Blushit në promovimin e librit në 14 Prill 2008). Prandaj edhe Blushi nuk shpjegon shkakun pse u konvertuan shqiptarët në myslimanë, as pse bashkëjetuan shqiptarët, por nën logjikat e ndryshme dhe të kundërta të kohës ai jep perceptimet tona të ndryshme mbi mënyrën se si u konvertuan dhe si bashkëjetuan shqiptarët, si mësuan të jetojnë në të njëjtin ishull dhe në të njëjtin qytet, si u gabuan dhe si u korigjuan, si mësuan të jenë fqinj, miq, të martuar, vëllezër të një gjaku. Si u gënjyen nga misionarë të huaj grekë dhe turq që i ndërsyen në përçarje dhe vëllavrasje dhe si reflektuan dhe nxorrën mësime të mëdha që na vlejnë edhe sot.

PERSONAZHET MITIKO-SIMBOLIKË QË EFEKTOJNË ARKETIPIN ISHULLOR

Dhe për këtë Blushi përdor një teknikë shumë të shëndetshme si nxënës shembullor i filozofisë së ishullit të bashkëjetesës. Ai nuk flet vetë. Ai nuk jep gjykime mbi të tjerët por i jep shansin të tjerëve të japin gjykimet e tyre. Gjykimet Blushi ua ka lënë personazheve mitiko-simbolike që enden në formë rituale si Odieseja (Aranit Komneini nëpër Mesdhe dhe Europë), babai i Odisesë, Sizifi vetë (Araniti Komneini me arkivol në dorë), bashkëqytetari i tij Edipi Mbret i Plakur (Araniti i plakur me Sarën e vogël për dore), apo edhe si Noe, Abraham, Moisi, Krisht dhe Muhamed në shkretëtira (gjyshi i Arianitit, Ibrahimi, Arianiti, Isaku, Sali Benishi), dhe të gjitha këto ndodhin në një skenografi krejtësisht reale kohore dhe historike të 1000 vjetëve të fundit pa as më të voglin difekt apo gabim (duke përfshirë në simbolikën e vet historinë e mbarë botës, të Perandorisë Kozmopolite Bizantine, të vetë popullit shqiptar, dhe sidomos të dy poleve orientale dhe oksidentale të udhëheqësisë politike shqiptare të djeshme dhe të sotme). E vërteta e Blushit është një konspekt strukturor historik duke i dhënë librit kështu edhe dimensionin e njohjes historike.
Blushi nuk flet vetë por vetëm dëgjon zërat e së shkuarës për të kuptuar realitetin e sotëm. Dëgjon zëra që vijnë nga thellësia e kohërave në vetë nënshtresat e ndërgjegjes sonë kolektive të cilat nuk e konfuzojnë, dhe as e turbullojnë. Përkundrazi ai është i qartë sepse ka fatin të dëgjojë jo thjesht një kor unik për bëmat e heronjve zyrtarë por dëgjon dhe na përcjell edhe zërat e heronjve jozyrtarë! Ata të harruarit, të Mohuarit, të cilët Blushi falë formimit të tij kulturor personal dhe familjar është në gjëndje t’i veçojë, t’i ndajë, t’i zbardhë në këtë roman. Blushi na i sjell zërat e së shkuarës epike në formën që ne shqiptarët kemi ditur të bëjmë gjithmonë: në formë rrëfenjash dhe epikash historike por këtë herë Alternative, Jozyrtare.

TESTAMENTI ALTERNATIV I TË PARËVE TANË SIPAS BLUSHIT SHMANG KONFLIKTIN E PASHMANGSHËM

Ishulli i Blushit është një Testament Alternativ i ngjashëm me referencat mbi papiruset e Detit të Vdekur por jo sipas teknikës komerciale të Dan Broën (në spekulimin e tij fitimprurës “Kodi Da Vinci”). Blushi nuk ka qëllim të dekonstruktojë Besimin, përkundrazi. Tregon se sa i vërtetë ka qenë ai ndër shqiptarë. Jo në një kuptim të praktikimit sinkretik por si projektim i vetë historisë sonë unike të bashkëjetesës jetëgjatë.
«Të jetosh në ishull» është një Testament i të parëve tanë për ne vetë dhe vetë botën. Është një Testament Shqiptar Bibliko-Kuranor Alternativ, jo në kuptimin e një besimi tjetër apo miks por në kuptimin alternativ mbi mënyrën se si shqiptarët i lexuan Testamentet dhe e bënë historinë e tyre të Bashkë-Mbijetesës Fetare. Leximi i Blushit është një lexim kontemporan që sot po i bëjnë Testamenteve Bibliko-Kuroanore akademikët dhe teologët më të mëdhenj të planetit, që nga Papa Benedikti i Bashkëjetesës Ndërfetare e deri te teologu i madh Islamit, Imam Gazaliu (i çituar nga Arbën Xhaferri).
Testamenti i të parëve tanë që Blushi përpiqet të zbardhë artistikisht në formë Romani NUK është një Testament i profecive eskatologjike hegeliane të përplasjes finale dhe të fitores së njërit qytetërim mbi tjetrin. Nuk është një profeci distopike e tipit të Spenglerit, Fukujamës dhe të famëkeqit Hantigton mbi përplasjen e pashmangshme të qytetërimeve.

FATI DHE MITI SIZIFIAN

Sepse Blushi zbulon në të shkuarën tonë mitin edipo-sizifian të Kamysë të fatit të njeriut të unduar nga vetë njeriu dhe jo nga Perëndia e Fatit. Shqiptarët, qindra vjet para Kamysë, kishin zbuluar në mënyrë të ndërgjegjshme në ADNnë e fshehur të arketipit të tyre kulturor, bashkëautorësinë e miteve greke të Edipit dhe Sizifit, sipas të cilave njeriu duhet të bëjë të vetin, të njohë dhe të zotërojë, Fatin e pashmangshëm që Zoti kishte projektuar për ta. Përplasja përfundimtare përjashtuese, fitorja turqizuese e shqiptarëve apo humbja greqizuese predikohet vazhdimisht në libër nga dy polet e gjenerimit të përçarjes, si nga prifti grek ashtu edhe nga hoxha i turqve. Shqiptarët i besonin Zotit, por njëkohësisht mësuan të besojnë se Fatin e tyre duhet ta bëjnë ata vetë. Dhe sprova simbolike e rënies së Voskopojës i detyron më shumë të mësojnë.
Sepse tashmë Fati i tyre ishte projektuar nga ata vetë. Sepse kështu kishte vendosur Ibrahim-Abrahami Shqiptar i Blushit. “Fatin e djemve të vet e kishte përcaktuar ai vetë” dhe jo si Abrahami i Testamenteve Bibliko-Kuranore që fatin e djemtë e vet “ndoshta e kishte përcaktuar vetë Zoti” (f. 157).
Por po ashtu si në mitologjinë dhe tragjedinë greke (sipas Alfred Kamysë), si për Edipin edhe për Sizifin, kapërcimi përqafësues ndërgjegjësues që i bëjnë fatit, nuk i shmang dot ata edhe nga vuajtja e tij, po ashtu edhe personazhet e Blushit nuk i shmangen dot vuajtjes, përkundrazi, si heronj dhe si profetë të lashtë, ata vuajnë dhe prodhojnë historinë e tyre sizifiane, si në një rrotë mundimi fugiane, si mikrokozmos alternativ i vetë njerëzimit botëror.
Blushi duke folur me gojën e Hanës së krishterë që i referohet Muhamedit mysliman shqiptar (që i ka kërkuar dorën për grua), dekonstrukton mitin ekzistencialist sizifian shqiptar si shprehje e arketipit ishullor konservues të vetë qytetërimit njerëzor.
“Ne të gjithë jetojmë si heronj të fantazisë njerëzore... Unë jetoj si profet, Arianiti besonte se ishte Abraham, Isak Komneinit i dukej vetja si Jezu Krishti, Sali Benishi besonte se Aishja e tij i ngjante gruas së Muhamedit, Bilalit i dukej vetja si jevgu që vodhi gozhdën e kryqëzimit, Ana është e bindur se do të bëhet princeshë si Ana Komnena e vërtetë dhe Niko ndryshoi emrin që të jetojë si Paridi. Bota rri në vend sepse ne besojmë se shpirti i dikujt tjetër jeton në trupin tonë dhe kjo na bën dembelë. Bota ka mijëra vjet që nuk ndryshon sepse secili nga ne kujton se një shpirt më i ndritur do t’i tregojë rrugën e duhur. Na duket sikur ecim, por në fakt ndjekim hapat e dikujt që ka kaluar përpara nesh dhe kthehemi aty ku u nisëm.” (f.368)

SHQIPTARËT BASHKË-MBIJETUAN DUKE MBETUR SHQIPTARË SEPSE “I LIDHTE E NJËJTA VATËR”

Këtu qëndron edhe thelbi i kuptimit të shmangies së profecisë së përplasjes përfundimatre sipas misionarit të grekëve dhe të turqve, apo sipas banorëve të Kretës që prisnin me padurim ditën që të thernin të gjithë turqit e ishullit.
Përplasja “e pashmangshme” e shqiptarëve me besime “të kundërta” shmanget pikërisht sepse ata i përkisnin të njëjtës Vatër. Tek koncepti i Hajdegerit “i të qënit i lidhur me vatrën” duhet kërkuar fati që shqiptarët e bënë vetë. Në këtë koncept hajdegerian fshihet edhe fati unik i bashkëmbijetesës ndërfetare dhe kombëtare shqiptare. Tek të qënit të një vatre, pra të një gjaku, të një gjuhe, banorë të një ishulli, fshihet sipas Blushit edhe mbijetesa shqiptare që i mbijetoi fatit të përçarjes fetare alla bosnje, të projektuar nga misionarë të huaj grekë apo turq në qindra vjetë.
Vetë filozofi i madh i historisë Eric Habsbaum e ka marrë rastin shqiptar të bashkëekzistencës ndërfetare si shembull historik botëror të protonacionalizmit mbifetar. Shembull që ka detyruar në rivlerësimin e vetë konceptit akademik përgjithësues “protonacionalizëm” në nivel botëror si në origjinat e tij fetare ashtu edhe thjesht gjuhësore. Dhe Hosbaum i referohet pikërisht Sami Frashërit të 150 vjetëve më parë i cili çitohet të kenë thënë:
“Të gjithë ne jemi një fis i vetëm, një familje e vetme: jemi të një gjaku e të një gjuhe”. (“Kombet dhe nacionalizmi që nga 1780-a”, Erik Hobsbaum, Sh.B.Toena, 1996, f.53)
Këtu e merr edhe origjinën metafora e familjes ishull të Ibrahimit sipas Blushit, që fsheh edhe alkiminë e formulës së bashkëmbijetesës ndërfetare shqiptare:
Shqiptarët vërtet kishin fe, emra dhe etikë fetare të ndryshme por ata në radhë të parë ishin vëllezër të një gjaku, ishin bij të të njëjtit atë, ishin rritur dhe ushqyer pranë të njëjtës vatër, dhe natyrisht që flisnin të njëjtën gjuhë. Ishulli i shqiptarëve të Blushit nuk fetishizoi dallimet fetare por përkundrazi të përbashkëtat e Testamenteve Bibliko-Kuranore duke projektuar që në gjenezë lindjen e një kombi me dy fe të ndryshme, me personalitet të dyfishtë, por me identitet të njëjtë të të parëve tanë.
“Shtëpia është bërë si ty, i kishte thënë Sara Ibrahimit…: ti ke dy fe, dy emra dhe dy gra në trup. (f.321)
Ndaj dhe bijtë e Ibrahim-Abrahamit Shqiptar e respektuan besimin e të vëllait duke e debatuar pafundësisht që në origjinë dhe njohën të ndryshmen dhe të njëjtën duke e ditur kështu përse duhet respektuar Tjetri. Jo thjesht sepse ky ishte mendimi i “Tjetrit”, por sepse arrinin të kuptonin arsyet se Pse tjetri besonte në fenë e tij. Këtë e kuptonin sipas Blushit në lojërat dhe debatet e moderuara nga gjysëm hebrenja Sara, përfaqësuese e origjinës së përbashkët të të gjitha besimeve monoteiste.

PARADIGMA E ISHULLIT BRENDA ISHULLIT

Metafora e ishullit të Blushit është një metaforë rrethore e cila i mbivendoset vetvetes si rrathët dantesk të Ferrit apo të Parajsës në varësi të ritualit të mësimit të bashkëmbijetesës dhe të evolucionit të vetë historisë blushiane. Ishujt i mbivendosen njëri tjetrit në një formë shumë artistike dhe antropologjike duke respektuar radhën e kalimit nga një ishull më i vogël drejt një ishulli më të madh. Nga ishulli i brendshëm i Ibrahimit kalohet në mënyrë projektuese drejt Familjes-Ishull dhe familja-ishull projekton rreth vetes një Fshat – Ishull brenda të cilit projektohet një mit që nuk është: Voskopoja e vërtetë. Ajo që ne nuk e njohim sepse nuk duam. Sepse i ikim si të ishte një ëndërr e frikshme duke harruar se aty fshihet mësimi i madh, final sipas autorit.

ISHULLI I BRENDSHËM I IBRAHIMIT-ABRAHAM

Ishulli i Blushit fillon tek harmonia e brendëshme e ishullarit të parë. Ibrahimit. Atij i pëlqen emri Ibrahim sepse Ibrahim do të thotë Abraham. Emri i tij i dyfishtë lexohet nga ai jo si një mur ndarës por si urë komunikimi me tjetrin: «ti mund të më thërrasësh Abraham» i thotë Anës, gruas së tij kristiane. Ky është një detaj thelbësor i vetë ishullit të tij të brendshëm që projektohet në të gjithë ishujt e tjerë që formohen rreth tij. Ai nuk fetishizon dallimin por përkundrazi: të përbashkëtën. Kjo është baza nga ku mund të fillojë bashkëjetesa e vështirë në shtëpi.
Dhe Blushi si në një udhëtim dantesk lëviz nga njëri rrath në tjetrin duke ndaluar sa herë del në breg të ishullit të radhës, nga ku tregon se si shqiptarët mësuan notin e mbijetesës.

ISHULLI I FAMILJES SË GRUAS SHQIPTARE

Familja ishullore e Ibrahimit mëson mbijetesën hap pas hapi. Dhe guri i themelit, dhe këtu qëndron një zbulim i madh i Blushit, është GRUAJA, NËNA SHQIPTARE. Në asnjë vlerësim të derisotëm nuk është përcaktuar kaq thellë dhe kaq fuqishëm kjo e vërtetë kaq e madhe dhe historikisht kaq e vërtetë. Nëna shqiptare “kishte vendosur barazi mes dy feve nën një çati, gjë që profetët, bashkë me gjithë të urtët e të fortët e botës, nuk ia kishin arritur dot akoma.” Këtu projektohet bashkëmbijetesa e shqiptarëve. Në familjen ishull. Një familje e përzier. Myslimane dhe e krishterë. Sipas standartit unik shqiptar në Ballkan, të sanksionuar edhe në të drejtën kanunore, burrat myslimanë martoheshin me gra të krishtera duke vendosur që fëmijët e paslindur të ndaheshin në djem myslimanë dhe vajza të krishtera, duke krijuar kështu një raport ndërfetar në radhë të parë brenda familjes. Martesat ndërfetare shqiptare janë mësimi i parë i madh i shqiptarëve për të gjithë. Aty u brumos bashkëjetesa. Nga Gruaja Shqiptare duke iu dhënë dashuri të gjithëve njësoj. Ky është mësimi që mëson Blushi nëpërmjet refektimit të Muhamedit shqiptar.
“Marin Kurilën do ta kisha detyruar të martohej me Aishen.
Kjo është e vetmja mënyrë që grindjet mes të krishterëve dhe myslimanëve të qetësohen sepse fëmijët janë të përbashkët dhe ata e ruajnë paqen brenda.
Fshati shpëtoi kur Arianiti iku, sepse ai nuk do të lejonte që vajzat e krishtera të martoheshin me burra myslimanë. Po të ishte ai në fshat, babai nuk do të ishte martuar me Sarën dhe nuk do të ishte zbutur. Ne, djemtë e tij, do ishim myslimanë të egërsuar dhe të gatshëm për t’u hakmarrë duke menduar se po jetojnë në një fshat ku na është ndaluar ajo që i lejohet të tjerëve, siç mendonte Sali Benishi. Shqiptarët kanë vetëm një zgjidhje: të martohen të krishterët me myslimanë që të shmangim Voskopojën.” (f.343 – 344)
Këtu dështojnë edhe misionari grek dhe ai turk sepse shqiptarët mësuan. Mësuan nga gruaja dhe nëna shqiptare.

FSHATI ISHULLOR

Dhe kështu asimilohen dhe riformohen njëkohësisht pak nga pak ishujt prej njëri tjetrit, Ibrahimi me familjen, familja me fshatin, duke e rikthyer përsëri fshatin pas shumë dhimbjesh, plagësh, sëmundjesh dhe braktisjesh në një komunitet plural normal krushqish, miqësish dhe mërish të reja, si dikur. Dikush vjen, një tjetër ikën, një tjetër lind. Kështu ndërtohet edhe xhamia përballë kishës nga e njëjta familje arkitektësh ku si kisha edhe xhamia janë si kostume të qepura sipas trupit të vetë shqiptarëve. Jo madhështore, sepse ashtu shqiptari do të ndihej i vogël para tyre, por aq sa është dhe ashtu siç është vetë besimtari shqiptar.
Blushi na e paraqet kulturën e fshatit të përzier mysliman dhe të krishterë si një kulturë hibride ku komuniteti bashkëvepron dhe ndërvepron në formë komplementare duke zbehur diferencat fetare dhe duke forcuar lidhjet familjare. Ibrahimi mysliman shkon në kishë dhe përpiqet të shërojë nga kolera të krishterët, Ana e krishterë kujdeset për mbarëvajtjet e riteve myslimane të të shoqit, i biri i krishterë i Naum Shytës nga Pleshishti ndërton xhami (siç ka ndërtuar në të vërtetë edhe kështjellat e bektashiut Ali Pasha i Tepelenës), etj. etj. Vetë shtëpia e myslimanit Abraham vendoset në një proçes të vazhdueshëm hibridizimi në formë dhe përmbajtje. Një shtëpi myslimane, ku myslimani ndërton me vështirësi tavolina dhe karrike europiane, ku gatimi është i përzier, oksidental dhe oriental, aty mësohet si lojë edhe mitologjia e lashtë ballkanase. Vetë Sara me origjinë ebrehe sjell kulturën e perëndimit e cila bashkëjeton me kulturën orientale. Muhamedi, bir i Abrahamit kërkon të martohet me Hanën e vjetër kristiane pa i kërkuar të ndërrojë fe por ndërkohë shtëpinë e krishterë ia kthen në xhami. Dhe ky hibridizim nuk bazohet mbi superioritetin e më të fortit apo dominimin e shumicës. Është një hibridizim në fillim i vështirë dhe i dhimbshëm (siç ishte edhe pushtimi) por pak nga pak pësimet bëhen mësime dhe proçesi bëhet i natyrshëm dhe ndodh hap pas hapi në mirëkuptim. Ky është leksioni i Blushit! Më i rëndësishëm se vetë hibridizimi është proçesi i hibridizimit që na kujton konceptin e Nestor Garcia Canclini, sociolog i famshëm kontemporan i cili e vlerëson vetë mënyrën se si realizohet proçesi i hibridizimit si më i rëndësishëm se vetë hibridizimi. Ky është leksioni mbi bashkëjetesën globale.

FILOZOFIA E ISHULLIT

Kështu u ribë vetë Shqipëria. Një komb-rrënojë (siç e quan Ismail Kadare në «Vizitë në Kështjellën Grac») i cili u ngrit me vështirësi mbi gërmadhat që vetë shkaktoi. Një komb që i lejoi vetes rrënimin për të mos i lejuar vetes përçarjen fetare, që me siguri do t’i sillte asimilimin nëpërmjet turqizimit dhe helenizimit. Shqiptarët zgjodhën “higjenën e injorancës” si profilaksi ndaj sëmundjes së asimilimit turqizues apo helenizues.
Dhe kush më mirë se vetë Blushi mund ta predikojë si profet filozofinë e vet në gojën e një Isaku shqiptar që i drejtohet shqiptarëve kristianë që prej qindravjetësh përpiqeshin pa sukses për pavarësi nga pushtimi turk duke mos bërë dot dallimin midis turqve dhe myslimanëve shqiptarë:

«Ju jetoni në ishull pa e ditur... Ishullarët janë njerëz të vetmuar dhe vetmia i ka bërë të mendojnë. Ata kanë vetëm një qëllim: se si të shpëtojnë ishullin e tyre nga stuhitë dhe pushtuesit. Për t’ia arritur kësaj, ata përdorin çdo dredhi dhe kur dredhitë nuk pijnë ujë përdorin luftën. Por lufta është arma e fundit që përdorin pasi i kanë ofruar të huajve paqen, qetësinë, strehimin dhe mënyrën e tyre të jetesës. Ka shumë udhëtarë që thonë se njerëzit e ishujve janë mikpritës. Në fakt, kjo është një dredhi që ata e kanë përsosur në mijëra vjet për të shpëtuar atë pak tokë që kanë nga piratët. Ishullarët kanë një rregull. Ata i pranojnë të huajt dhe njerëzit që vijnë nga deti vetëm në qoftë se këta mësojnë notin. Pas notit ata u mësojnë të huajve peshkimin, pastaj i tregojnë si të ndërtojnë barka dhe anije, pastaj se si të gatuajnë peshkun, pastaj se si të ngrenë diga për të zbutur egërsinë e detit që kafshon ishullin, pastaj se si të presin gjatë dimrit duke u ushqyer me durim dhe pastaj sesi gjatë verës të ruajnë ushqim edhe për dimrin tjetër. Kur i huaji i ka mësuar të gjitha këto, ai pa e kuptuar është bërë një ishullar. Dhe ky ishullari i ri, pa e kuptuar ka vetëm një qëllim: se si të ruajë të pavarur ishullin e vet duke përdorur mjeshtërinë që të tjerët i mësuan atij. Voskopoja është një ishull i krishterë, i cili i ka shpëtuar deri sot pushtimit duke përdorur këto dredhi.»

«E di që ju duket e pamundur dhe e padenjë, por unë shoh që tani ditën kur myslimanët do luftojnë për të mbrojtur kishat tona. Fëmijët e tyre do të jenë ngrohur si zogjtë nën lëvozhgën e vezëve të pashkës dhe në verë kryqet e kishave do t’u bëjnë hije pleqve të përvëluar nga vapa. Le të mendojnë se Islami i tyre i ngroh si një jorgan, por unë jam i bindur se krishterimi ynë i begatë do t’u duket si një jastëk, mbi të cilin koka çlodhet duke parë ëndërra të bukura me bollëk dhe lumturi. Myslimanët e Voskopojës janë akoma si të huajt në ishull. Janë të egër, janë të hutuar dhe të uritur. Vetëm një gjë nuk mund ta pranojnë ata: të kthehen prapa duke rrezikuar të zhyten në thellësitë dhe pabesitë e detit. Në qoftë se u jep për të ngrënë, i jep një strehë dhe i mëson notin, ata do të zbuten dhe do të punojnë për të pasur ato që ne i kemi dhe që ata nuk i kanë, sepse nuk mund t’i sillnin me vete nëpër det.»

«Por ka edhe diçka tjetër. Myslimanët e Voskopojës janë shqiptarë siç jemi edhe ne. … Ata janë myslimanë, por akoma nuk janë turq. Në qoftë se ne i zbojmë shqiptarët myslimanë nga qyteti ata do të shkojnë te turqit dhe të gjithë bashkë do të vijnë dhe do na zbojnë ne na nga Voskopoja. Kjo do të ishte një luftë e humbur. Kështu kanë gabuar shumë burra të mençur përpara nesh, pa e kuptuar se duke i quajtur turq shqiptarët myslimanë, në fakt, i kanë hedhur ata si armë në duart e turqve. Me ato duar turqit kanë luftuar dhe kanë pushtuar fshatrat dhe qytetet tona. Në të vërtetë shqiptarët kanë luftuar kundër shqiptarëve dhe njëra palë besonte se luftonte kundër turqve, ndërsa pala tjetër ngushëllohej se luftonte kundër grekëve. Kësisoj nuk ka mbetur asnjë pëllëmbë Shqipëri dhe kujtdo që fitonte i thuhej se fitoi si turk dhe kujtdo që humbte i thuhej se humbi ngaqë ishte grek. Voskopoja nuk është një ishull ku turqit luftojnë me grekët. Voskopoja është një tokë ku shqiptarët akoma nuk kanë arsye të luftojnë me shqiptarët.»


Shkruan Altin Goxhaj.

[arbereshi_niko]

Ja dhe nje studiues dhe kritik, Altin Goxhaj, si e analizon ai vepren..., e “Ishullit”.

Filozofia e Ishullit
Kështu u ribë vetë Shqipëria. Një komb-rrënojë (siç e quan Ismail Kadare në «Vizitë në Kështjellën Grac») i cili u ngrit me vështirësi mbi gërmadhat që vetë shkaktoi. Një komb që i lejoi vetes rrënimin për të mos i lejuar vetes përçarjen fetare, që me siguri do t’i sillte asimilimin nëpërmjet turqizimit dhe helenizimit. Shqiptarët zgjodhën “higjenën e injorancës” si profilaksi ndaj sëmundjes së asimilimit turqizues apo helenizues.
Dhe kush më mirë se vetë Blushi mund ta predikojë si profet filozofinë e vet në gojën e një Isaku shqiptar që i drejtohet shqiptarëve kristianë që prej qindravjetësh përpiqeshin pa sukses për pavarësi nga pushtimi turk duke mos bërë dot dallimin midis turqve dhe myslimanëve shqiptarë:
«Ju jetoni në ishull pa e ditur... Ishullarët janë njerëz të vetmuar dhe vetmia i ka bërë të mendojnë. Ata kanë vetëm një qëllim: se si të shpëtojnë ishullin e tyre nga stuhitë dhe pushtuesit. Për t’ia arritur kësaj, ata përdorin çdo dredhi dhe kur dredhitë nuk pijnë ujë përdorin luftën. Por lufta është arma e fundit që përdorin pasi i kanë ofruar të huajve paqen, qetësinë, strehimin dhe mënyrën e tyre të jetesës. Ka shumë udhëtarë që thonë se njerëzit e ishujve janë mikpritës. Në fakt, kjo është një dredhi që ata e kanë përsosur në mijëra vjet për të shpëtuar atë pak tokë që kanë nga piratët. Ishullarët kanë një rregull. Ata i pranojnë të huajt dhe njerëzit që vijnë nga deti vetëm në qoftë se këta mësojnë notin. Pas notit ata u mësojnë të huajve peshkimin, pastaj i tregojnë si të ndërtojnë barka dhe anije, pastaj se si të gatuajnë peshkun, pastaj se si të ngrenë diga për të zbutur egërsinë e detit që kafshon ishullin, pastaj se si të presin gjatë dimrit duke u ushqyer me durim dhe pastaj sesi gjatë verës të ruajnë ushqim edhe për dimrin tjetër. Kur i huaji i ka mësuar të gjitha këto, ai pa e kuptuar është bërë një ishullar. Dhe ky ishullari i ri, pa e kuptuar ka vetëm një qëllim: se si të ruajë të pavarur ishullin e vet duke përdorur mjeshtërinë që të tjerët i mësuan atij. Voskopoja është një ishull i krishterë, i cili i ka shpëtuar deri sot pushtimit duke përdorur këto dredhi.»
«E di që ju duket e pamundur dhe e padenjë, por unë shoh që tani ditën kur myslimanët do luftojnë për të mbrojtur kishat tona. Fëmijët e tyre do të jenë ngrohur si zogjtë nën lëvozhgën e vezëve të pashkës dhe në verë kryqet e kishave do t’u bëjnë hije pleqve të përvëluar nga vapa. Le të mendojnë se Islami i tyre i ngroh si një jorgan, por unë jam i bindur se krishterimi ynë i begatë do t’u duket si një jastëk, mbi të cilin koka çlodhet duke parë ëndërra të bukura me bollëk dhe lumturi. Myslimanët e Voskopojës janë akoma si të huajt në ishull. Janë të egër, janë të hutuar dhe të uritur. Vetëm një gjë nuk mund ta pranojnë ata: të kthehen prapa duke rrezikuar të zhyten në thellësitë dhe pabesitë e detit. Në qoftë se u jep për të ngrënë, i jep një strehë dhe i mëson notin, ata do të zbuten dhe do të punojnë për të pasur ato që ne i kemi dhe që ata nuk i kanë, sepse nuk mund t’i sillnin me vete nëpër det.»
«Por ka edhe diçka tjetër. Myslimanët e Voskopojës janë shqiptarë siç jemi edhe ne. … Ata janë myslimanë, por akoma nuk janë turq. Në qoftë se ne i zbojmë shqiptarët myslimanë nga qyteti ata do të shkojnë te turqit dhe të gjithë bashkë do të vijnë dhe do na zbojnë ne na nga Voskopoja. Kjo do të ishte një luftë e humbur. Kështu kanë gabuar shumë burra të mençur përpara nesh, pa e kuptuar se duke i quajtur turq shqiptarët myslimanë, në fakt, i kanë hedhur ata si armë në duart e turqve. Me ato duar turqit kanë luftuar dhe kanë pushtuar fshatrat dhe qytetet tona. Në të vërtetë shqiptarët kanë luftuar kundër shqiptarëve dhe njëra palë besonte se luftonte kundër turqve, ndërsa pala tjetër ngushëllohej se luftonte kundër grekëve. Kësisoj nuk ka mbetur asnjë pëllëmbë Shqipëri dhe kujtdo që fitonte i thuhej se fitoi si turk dhe kujtdo që humbte i thuhej se humbi ngaqë ishte grek. Voskopoja nuk është një ishull ku turqit luftojnë me grekët. Voskopoja është një tokë ku shqiptarët akoma nuk kanë arsye të luftojnë me shqiptarët.» Voskopoja, rrënimi i Utopisë
“Voskopoja ishte një qytet i rrethuar nga barbaria dhe injoranca dhe çudia nuk ishte që një ditë u prish, por çudia është se si u ndërtua, si një lule që mbin midis gurëve. Unë besoj se Voskopoja ishte një gjë e parakohshme për shqiptarët. Ajo u fshi ashtu siç duhet fshirë çdo ëndërr e pakuptueshme në trurin e njeriut, i cili ngrihet në mëngjes dhe e vazhdon jetën aty ku e ka lënë një natë më parë. Punon tokën dhe gruan, ushqen kafshën dhe fëmijët dhe fle prapë për të parë një ëndërr që të nesërmen e harron. Prandaj ju do jetoni në paqe për sa kohë që nuk keni as libra dhe as vizatime, siç thotë Muhamedi. Libri ia shton oreksin njeriut dhe e lë më të uritur. Sa më shumë lexoj, aq më pak di.” (Blushi, f.282)
Rrëfenja për Voskopojën është një rrëfenjë e Blushit për Polisin Shqiptar ashtu siç ishte, duhej të ishte dhe nuk është. Rrëfenja për shkatërrimin dhe djegien e Voskopojës është një rrëfenjë për arketipin vetshkatërrues ciklik të Polisit shqiptar ndër shekuj. Voskopoja është modeli i qytetit shqiptar që vetshkatërrohet nga vetë shqiptarët me pak mund inspirimi dhe pëshpëritjeje të huaj. Sipas Blushit atë nuk e shkatërruan myslimanët (siç pretendojonë shumë historianë të kohës), por bashkë, të krishterë e myslimane, ku secili plotësonte rolin e tij si të ishin dy duar të të njëjtit shkatërrim. Marin Kurila dhe Sali Benishi janë dora e majtë dhe e djathtë e shkatërrimit shqiptar të vetvetes. Voskopoja kjo mrekulli që habitemi se si paska ekzistuar dhe nuk habitemi se si e paskemi shkatërruar, është metafora finale e Ishullit të Blushit. Është përfundimi logjik i logjikës së Ishullit. Voskopoja që krijohet si një ishull në një ishull është e destinuar të rrënohet sepse është krijuar sipas mentalitetit të ishullarëve i cili është një mentalitet efektiv mbijetese por jo jetese. Është një mentalitet i njerëzve të izoluar që janë në gjëndje të krijojnë vetëm ishuj të vegjël me përmasat e fshatit. Ishullarët e Blushit, dmth ne shqiptarët ndër shekuj, nuk mund t’i japim jetë Voskopojës sepse ajo është shumë për ne. Polisi që të ekzistojë ka nevojë për qytetarë dhe jo ishullarë sado libra dhe shkolla të kenë Voskopoja, Djep i Rilindjes Kombëtare
«Në qoftë se Voskopoja ishte një trup i gjallë, tregtarët dhe zanatçinjtë ishin duart dhe këmbët, artistët ishin sytë dhe veshët, ndërsa priftërinjtë ishin truri.» (Blushi f. 207)
Sepse Voskopoja më shumë se çdo gjë tjetër ishte qyteti i dijes dhe kulturës.
Prof. Aleks Buda (në “Shkrime Historike” Tiranë 1986, Vëll.I, f368), shprehet “unë nuk ngurroj ta quaj këtë epokë dhe këtë lëvizje që na jep Voskopoja në fund të shek. XVIII Iluminizëm i hershëm dhe një stad që nuk do të thotë ende rilindje kombëtare, qoftë edhe vetëm në fillimet e saj, por që e përgatit atë me siguri” (Fenomeni Voskopojë, Aurel Plasari,shtëpia botuese Phoenix dhe Shtëpia e Librit, f. 50)
Sipas Robert Elsie “Akademia e Re ose Hellênikon Frontistêrion ishte një qendër e dijes e themeluar më 1744, e ngjashme me akademitë që dihet se kanë qenë në Bukuresht, Jash, Konstantinopojë, Mecovë, Janinë, në Malin Atos dhe Patmos”.
Akademia e Re, Biblioteka dhe e vetmja Shtypshkronjë e Perandorisë së asaj kohe, ka qenë një trekëndësh kulturor unikal në Ballkanin e mesit të shekullit XVIII. Ato i dhanë ishullit të Voskopojës një pejsazh parizien në mes të maleve siç e përshkruan Blushi: «Studentët e rinj, të veshur me këmisha të bardha dhe flokë të gjata, ecnin rrugëve të qytetit me libra në duar duke folur për filozofët dhe për letërsinë… Voskopoja i ngjante një bibliotekë të madhe, ku njerëzit mësonin të lexonin libra për të shkuar pusulla dashurie… Në këto taverna, në mbrëmje, mblidheshin këngëtarë, piktorë dhe poetë, të cilët pasi pinin, recitonin poezitë e tyre me vargje të lehta dhe ritmike duke hipur majë karrigeve.»(Blushi, f.212-213)
Për aq kohë sa Voskopoja lulëzoi, një numër shumë i madh të rinjsh shqiptar, grekë dhe vlleh u shkolluan dhe formuan një identitet europian të mbrujtur me idetë iluministe të dijeve pozitiviste. “Diplomantët e atyshëm e siguronin me lehtësi hyrjen në universitetet e kryeqyteteve europiane, kryesisht studimet si mësues, doktorë, ekonomistë, filozofë dhe juristë.” (Shqiptarët – Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme, Edëin Jacques, f.315)
Arti dhe kultura patën një zhvillim të paparashikuar duke e kthyer Shqipërinë në një far që ndriçonte të gjithë Ballkanin otoman. David Selenica që përshkruan Blushi, ka qenë artisti më influent i Rilindjes së të gjithë artit ballkanik dhe ndikimi i tij u ndje në të gjithë artin ortodoks të Ballkanit sepse ai dha shenjat e para të kapërcimit të klisheve të pikturës zyrtare të Malit Athos (qëndra e ortodoksisë kishtare të kohës). Në fakt shqiptarët e njohin David Selenicën si piktorin e filmit “Kohë e largët” që e helmoi Mirush Kabashi eremit.
Por pika më e fortë dhe njëkohësisht më e dobët e Voskopojës ka qenë pa dyshim shtypshkronja e saj. Po ti referohemi studiuesit të mirënjohur Bernard Lewis (“Islami dhe Perëndimi”, f.49), shtypshkronja e Voskopjës ishte e vetmja në të gjithë Perandorinë Otomane sepse shtypshkronja tjetër e Stambollit që u hap nga Said Mehmet Efendiu në 1727, 7 vjet pas Voskopojës, u mbyll që ne 1740. Voskopoja - Miti i mohuar
Kjo është Voskopoja e Blushit. Një histori e çuditshme, e mundshme por gati e pabesueshme. Por këtu qëndron provokimi aktual i Blushit. Në shkollat tona Voskopoja anashkalohet. Kapërcehet. Kavaljoti i madh dhe Grigor Voskopojari as nuk njihen nga shqiptarët e sotëm. Grekët dhe arumunët luftojnë prej shekujsh me njëri-tjetrin për ti bërë të vetët. Grekët i shtojnë ndonjë “s” siç bën Bollano në Himarë me Skënderbeun, ndërsa rumunët e kanë kthyer në mit. Ndërsa ne i kemi fshehur në shekuj. Sepse Voskopoja është histori që harrohet shpejt përballë bëmave të Kreshnikëve dhe trimave të pushkës.
Voskopojarët “frikacakë” nuk kanë vend në memorien tonë që di të nderojë vetëm trima shpate dhe pushke. Ne e kemi më kollaj të kujtojmë heronj si Skënderbeu se sa Princër themelues të Prinicipatës së Epirit arbëror siç ishin Komneinët, ne e kemi më kollaj të kujtojmë Ali Pashë Tepelenën se sa Kavaljotin apo Grigor Voskopojarin e gjuhës shqipe. Ashtu siç dimë të kujtojmë me krenari prej barinjsh Isa Boletinin me pisqolla në brez përballë ambasadorëve dhe as që dimë gjë se ç’diplomaci bënte Fan Noli i ri në të njëjtën sallë. Sepse ne i këndojmë trimave të pushkës dhe jo të penës. Ky është miti i munguar i Voskopojës. Ne kurrë nuk e menduam atë, jo si harresë terapeutike përballë krimit që kemi bërë, por se as që e kemi kuptuar ndonjëherë atë. Voskopoja nuk ka ekzistuar kurrë për ne sepse tek kokat tona mungon Qyteti, Polisi, vetë Vosko-Polisi. Voskopoja Utopia që nuk është
Është e çuditshme të thuhet, por Voskopoja e shqiptarëve, duke qenë edhe e arumunëve, ka qenë miti bazë që ndërtoi atdheun e tyre në Rumani. Arumunët, duke u frymëzuar nga modeli i Voskopojës kryen një revolucion të papreçedentë duke kaluar direkt nga gjëndja nomade e pastoralizmit mijëravjeçarë, në formimin e një qytetërimi shtetformues duke iu referuar pikërisht asaj copëze që kishin lënë në Voskopojën shqiptare. Arumunët e kthyen Voskopojën në Utopi. Është i famshëm për çdo rumun miti i Voskopojës si një Utopi e Tomas Morit e mishëruar në poemën e famshme rumume “Moskopolis” të Nida Bogës, poezi që i ka shërbyer Blushit për të kuptuar vetë atë që i mungon Voskopojës shqiptare: UTOPIA!
Çdo komb në Ballkan kur u formua iu referua një utopie dhe një modeli. Dikush e gjeti në të shkuarën, dikush e shpiku, dikush tjetër e importoi. Utopia e kombeve ballkanike ishte herë një Perandori e Zotit, herë një mbretëri e lulëzuar e dikurshme, herë një histori e lavdishme mbretërish me gjak blu e herë me lavdi martirësh. Edhe sot ballkanasit vazhdojnë të përleshen me pushkë a me penë për pronësinë mbi historinë e lavdishme të mbretërive të dikurshme që mund edhe të mos i përkasin fare. Arumunët i referohen Voskopojës si Tokës së Premtuar, si një Jeruzalemi të ri arumun, ndërsa ne shqiptarët që e kemi as që duam t’ia dimë për të. Shumë shumë, rastësisht mund të shkojmë për të ngrënë ndonjë mish të freskët apo për ndonjë piknik me shoqërinë pranë gërmadhave të ndërtesave që nuk i lamë të na bëjnë Historinë. Ne na ka munguar Utopia e Qytetit që do të na udhëhiqte në shekullin XIX apo të paktën të XX drejt progresit dhe zhvillimit europian. Ne na ka munguar ideali i ndërtimit të Voskopojës megjithëse e kemi ndërtuar me të vërtetë.
Utopia jonë e Rilindjes u shpik një shekull pas shkatërrimit, nga rilindasit tanë që kishin vënë mend nga dështimi i Vokospojës pasi ishin nxënës të nxënësve të Akademisë së Re të Voskopojës. Ata iu larguan idealit qytetar të Vosko-Polisit sepse kishin frikë se mos dështonin si dhaskalët e dhaskalëve të tyre. Ndaj dhe ndërtuan një Utopi nacionalo-pastorale të përshtatshme për mentalitetin tonë fshatar të bazuar jo tek princër me gjak blu apo qytete të lulëzuara me shkolla e libra, por iu kthyen idealit baritor, me zana malesh e trima kreshnik si Skënderbeu, me ideale panteo-orientale sepse kjo është utopia që meritojmë:
O malet e Shqipërisë, e ju, o lisat e gjatë,
Fushat e gjera me lule, q’u kam ndër mend dit’e natë,
Ju bregore bukuroshe, e ju, lumenjt e kulluar,
Çuka, kodra, brinja, gërxhe dhe pylle të gjelbëruar,
tek buron ujët e ftohtë dhe fryn veriu në verë,
tek mbin lulja me gas shumë dhe me bukuri e m’erë,
ku i fryn bariu xhurasë, tek kullosin bagëtija,
ku mërzen cjapi me zile, atje janë mënt e mija…
“Bagëti dhe bujqësia” e Naim Frashërit)''
Marrë nga "http://sq.wikipedia.org/wiki/T%C3%AB_jetosh_n%C3%AB_nj%C3%AB_ishull"

[eldonel]

Po ka o ka, se turqit të araboislamizuan.
Veç në qofsh esmer dhe nga fytyri dmth që bashkë me fenë na ke ardh edhe ti peshqesh. Në mos qofsh as i tillë var një gur në qafë e hudhu gjëkundi n'lumë ku ka thellë.

E ty kush te beni ateist , atizmi s eshte njoht asnjeher te ta kujtoj vetem nje gje sepse ta ka qefi me filozofu shum .
Iliret kane pasur besim . Besimi i tyre ka qene ne diell si Zot kryesor tek Iliret .
Pasojn te krishteret te cilet besojn ne Zot.
Pasojn muslimanet te cilet besojn ne Zot .
Kjo eshte historia e besimeve te shqiptaret , shqiptaret asnjeher nuk ka qene ateist ne qeshtjen e besimit andaj me ateizem je nje element me pak shqiptar . kush te beni ty ateist ma thuaj sepse shqipetar ateist s ' ka pasur kurr .