Ukshin Hoti: Filozofia e ceshtjes shqiptare

[ARIANI_TB]

[MARGUS]

PIKËPAMJET POLITIKE TË ALBINIT - SI TË UKSHINIT?

Shkruan: Enver Spahiu -Manheim, 01. 07. 2010
Në vitet e 70’ta, saktësisht në vitin 1977/78 UKshin HOTI pat shkuar në Amerikë në Universitetin e Harvardit për specializim për politikë dhe mardhënie ndërkombëtare. Pas kthimit të tij nga Amerika mezi e pranuan si mësimdhënës në Universitet. Kështu shkruan autori i librit "FILOZOFIA POLITIKE E ÇESHTJES SHQIPTARE" për ato vite në të cilat si duket për nomenklaturen titiste ka qenë i padëshirueshëm si politikan dhe teoriticient origjinal në pikëpamjet e tija politike. Dhe këtë fakt, e ka shpërfaqur në shkrimin e tij analitik apo më mirë me thënë në ligjeraten të cilen e pat mbajtur më 17. 04.1992 para studentëve të vitit të katërt të degëve histori dhe filozofi-sociologji me rastin e kthimit të tij pas 11 viteve në Universitetin e Kosoves në Fak.Filozofik me titull INDIVIDI DHE PROCESI POLITIK, ku pata rastin te marrë pjesë si ndëgjues i rëndomtë. Për këtë më pat informuar i ndjeri Muhamet Malesori nga Krusha e Madhe, tash dëshmor i kombit (ish ushtar i UÇK’së).

Për her të parë kisha rastin ta shoh Ukshin Hotin si profesor universiteti, burr serioz dy metra i gjatë, në dukje të parë me qehre të rëndë, i vendosur, por edhe shumë i thjeshtë. Në ligjeraten e tij të cilin me vonë e pat botuar edhe si shkrim ne librin e tij te njohur "F.Politike e ceshtjes shqiptare" ndër të tjera patë thënë: "Gjatë kësaj pune, por edhe si anëtar i forumeve të ndryshme të këtij lemi në te gjitha nivelet (krahinor, republikan, federativ) kisha hasur në vështirësi të ndryshme dhe kisha vënë re mangësi të theksuara, jo vetëm në zbatimin praktik të interesave të sipermendura të klases dhe të kombit, por edhe në artikulimin dhe në shpjegimin teorik, vecanerisht të interesave të kategorisë së fundit."

Është fjala për kohen e atyre viteve kur ai ka qenë në funksionin e Sekretarit të Sekretariatit për Mardhënie me Botën e Jashtme. Pra me kthimin e tij nga Amerika mezi pranohet si mësimdhënës në Universitet. Si duket në atë kohë është penguar nga ish kuadrat titiste me të gjitha mjetet e paduksme dhe të dukshme të izolimit politikë. Ky izolim është bërë më i egër pas burgosjes së tij në vitin 1981, ku pastaj është detyruar të jetojë për vite të tëra në fshatin e tij të lindjes në Krushë të Madhe në varfëri dhe pamundësi për tu punësuar diku. Merreni me mend lexues të nderuar, intelektuali i kalibrit të Univerisitetit të Harvardit nga mentaliteti i ynë shumë idiotesk politik i mjedisit tonë e pat izoluar deri në atë shkallë këtv kolos dijetari që popujt tjerë do ta kishin për lakmi dhe krenari si dhe do ta ndihmonin me të gjitha mjetet, ndoshta më vonë për ngritjen e një inteligjence e cila do ishte shumë e rëndësishme për interesa të kombit. Për fat të keq rehabilitimi i tij në formë institucionale nuk është bërë asnjëhere. Edhe në kohen e demokracisë utopike të Rugoves është izoluar përmes mekanizmave dhe bedeleve të ndryshem që për autorin e këtyre rreshtave janë shumë të njohura edhe si raste te cilat kanë emër dhe mbiemër.

Albin Kurti nuk është Ukshin Hoti, mirëpo metoda e punës dhe këmbgultësia e tij, tribunat dhe pikëpamjet e tij politike kanë perfomanca të U.Hotit, baza morale e politikës në përmbajtje të saj gjasojnë deri me tash njëra me tjetren. Do të isha shumë i lumtur që kjo edhe më tutje të vazhdojë, ngase në zgjedhjet e ardhshme shanset për një ndryshim të kursit dhe të rezonimit të vjetër politik (titist) janë shumë të mëdha. Edhe pse nga përvoja 10 vjecare e pas luftës 1999 në Kosovë realiteti aktual ka argumentuar në esencë të kundërten edhe përkunder asaj se në Kosovë është instaluar sistemi shumëpartiak demokratik. Veprimtaria praktike në jeten e përditshme të organizimit, funksionimit dhe ekzekutimit vërtetojnë një politikë të formatit me komandim dirigjues nga qendrat vendosëse që në prapavi e kanë futur si metodë pune së pari korrupsionin e pastaj linqimin. Sipas logjikes konjuktorale cdo gjë jashtë konjuktures dmth. jashtë institucionit të cilin e udhëheq une edhe pse ai munde të jetë i korruptuar është antiligjorë, e prishe rendin dhe stabilitetin në Kosovë si dhe në tërë Ballkanin dhe krejte në fundë edhe stabilitetin dhe rehatin time personale. Këta thonë ejani bëhuni si ne, se kështu kanë qenë edhe mentorët tanë.

Kush jeni ju ?

Me ne është tërë bota, ashtu si dje sic ishte tërë Jugosllavia. Kjo është psikologjia e robit të politikanit tonë për të gjitha kohërat. Po që se i fletë këtij robi keq për liderin e tij do të keshë probleme jo nga ajo se e mbronë atë ngase e lidhë ndonjë interesë materiali (interesit) natyrës personale. Një qendrim i tillë reflektonë më tepër interesa grupore se sa interesa nacionale. Kombi shqiptar nuk mundet të intergrohet sipas lagjeve europiane pa një intergrim të etnikumit te mbrendshëm të tij, ku me të drejtë Koco Danaj e quan "Shqipëri Natyrale". Ashtu sic është përballur dikur Ukshin Hoti me segmente të ish’politikes titiste, sot Albin Kurti përballet gjithashtu me nomenklaturen e vjetër dhe këtë të renë qe disa herë kemi thënë se pak dallon për nga sjellja edukative nga ajo e kaluara, ngase në jetën politike bashkëpunojnë dhe për nga metodologjia e punës dallojnë pak. Eshtë kështu se tek keta mungonë autenticiteti politik, cka në të kundërten te VETEVENDOSJA dhe Albini ky element është shumë i kultivuar.

Në gjykaten serbe të Prizrenit të instaluar nga regjimi i Millosheviqit, Ukshin Hoti pat deklaruar: "Me burgosi shteti serb dhe një pjesë e Alternativës kosovare". ( Lexoni: Fjala e mbrojtjes së Ukshin Hotit ) A nuk është e njejta sjellje politike e titisteve të rinj ne kohë dhe rrethana të reja?
Albin Kurti dhe levizja Vetevendosje është duke u përballur me aparatin e dhunës në emër të vleres politike të luftës dhe të demokracisë e të politikës së konjuktuar së pari nga korrupsioni e pastaj edhe nga politika. Si dje në kohen e demokracisë utopike (te kontrolluar nga Rugova&Co kunder Hotit, sot ish kolegët e luftës zbatojne metoda te njejta linquese kunder Kurtit. Ne dukje të duket se palët vetëm padronët i kanë këmbyer, dje Serbia sot Eulexi, mirëpo mentaliteti, sjellja, metoda e punës janë të ngjajshme.

Albini nuk e pëfaqesonë vetëm Vetevëndosjen, ai përfaqesonë një programn tek shqiptarët që për fat te keq akoma nuk është zgjuar nga gjumi i mentalitetit korruptiv dhe vazal të politikajve tanë të gjitha periudhave historike (pa përgjithësime). Vetevendosja e ka edhe një kundërshtar tjetër: INDIFERENCEN. Kete indiferencë e pat me bollek edhe U.Hoti nga ne. Dmth si dje si sot. Ne jemi të quditshëm të tjerët na e studiojnë mentalitetin dhe gjejnë nje grushtë poltikaj të cilët bëhen pjesë perbërsë e kësaj strukture sunduese. Zinxhiri zgjatet sipas hallkave të vjetra të komandimit; sot ndërkombëtaret bejnë trysni, këta tanët me vetëdëshirë përulen para tyre, dje të vjetrit edhe pse ndërtonin dicka, por në fakt kurrë nuk i takonin vetevetes. Shteti i tyre përkufizohej sipas pushtetit të tyre, të cilin realisht nuk e kishin pasur kurrë. Edhe sot afërsisht është kështu. Piter Feit (bashkë me Eulexin) është shteti dhe pushteti i Kosovës.

Albin Kurti nga politika aktuale mbahet në vëzhgim të përhershëm, ngase koncepti i tij politikë është jashtë konjuktures institucionale të mentalitetit dhe rezonimit të vjetër e të tejkaluar titist në kushte bashkëkohore . Idetë e tij janë shumë origjinale dhe të bazuara nga një reflektim praktike, janë të zhveshura nga imoraliteti politik pastaj nuancat kombinuese janë shumë moderne dhe pa patetizëm, në kontekst të kohës mundësitë për realizimin e tyre kërkohet nje zgjuarje letargjike që demagogët e të gjitha ngjyrave politike mundohen me cdo kushte që zhvillimin e Kosovës dhe të shqiptarëve në përgjithësi e shofin vetëm përmes pasqyres dhe protofolit të tyre. Serbia (serbët) në ish Jugosllavi, gjegjesisht në Bosnje dhe Hercegovinë përmes luftës kanë krijuar situata të akteve të kryera për të gjithë faktorët relevant, si për vendorët ashtu edhe për ndërkombëtaret. Në këtë shtete ekziston republika serbe e cila sic e dimë është krijuar përmes luftës dhe krimit. Derisa ata kanë pranuar projekte politike, të cilat janë realizuar përmes aktit të kryer të dhunës, atëhere shtrohet pyetja pse nuk munden këto qarqe politike të mos i pranojnë realitete tjera të reja përmes aktit të kryer politikë, mundesi shumë e madhe për shqiptarët sot ne Ballkan.

Këtë është duke e bërë Albin Kurti. Ai duhet të jetë edhe më këmbëngulës në këtë drejtim me të gjitha mjetet demokratike deri në padëgjueshmëri civile kundër administrates institucionale të korruptuar vendore dhe asaj ndërkombëtare. Rinia sipas të gjitha parametrave duhet të jetë me vetëvendosjen, për aresye shumë të thjeshtë ajo është perspektiva e Kombit shqiptarë në Ballkan. Vetëvendosja ka vizion jashtë konjuktures politike institucionale, ajo nuk duhet të jetë e ndëgjueshme edhe në Parlamentin e ardhshëm ajo ka mundësi (sepse i krijone vetë) ti përdorë të gjitha mjetet e lejuara poltike që mund të shkojnë deri në padegjueshmëri totale qytetare. Ajo edhe në institucione mundet me qenë funksionale. Fillimi do të ishte heqja dorë nga vazaliteti, kusht për veprimtari të mëtejme politike. Këtë vazalitet të poltikes së Kosovës da ta thyente Vetëvendosja në mënyrë institucionale, përmes deputetëve të saj të cilet nuk do respektonin asnjë ligj të ndërkombëtareve, ligje te cilat do te ishin në dëm të sovranitetit të Kosovës. Kjo fryme e politikes autentike do te forconte edhe subjektivitetin e shtetesise se sovranitetit te vendit, do te krijonte nje vetedije te re politike me nje artikulim te qarte te shtruarjes gjithashtu edhe te quarjes perpara te proceseve politike, procese keto qe do te hapnin perspektiva te rej, te cilat do te ishin imediate per rrumbullakesimin e projektit final qe eshte bashkimi i shqiptareve ne nje shtet te perbashket, ne anen tjeter paralelisht mundesone mbylljen e rrugeve te vjetra per flakjen e dukurive negative, ne te cilat eshte mberthyer establishmenti kosovar sot. Keshtu do te fillonte nje kapitull i ri ne historinetone politike te brishte, me fjale te tjera do te luftohej koncepti politik i Makiavelit, i cili ne kushtet shqiptare manifestohet ne ndertimin (mbeshtetjen) e nje "morali te dyshimte intelektual dhe njerezor" (Hoti).

po ben petulla ne uje??!!

[Brari]

disa here permendet ne shkrim kjo fraze..
-------
Si dje në kohen e demokracisë utopike (te kontrolluar nga Rugova&Co
-------


kur e lexon nji nga tepelena apo levani apo lapraka.. thot..uëee sa i poshter ky tradhtari rugova qe ne kohen e tije..ashtu keshtu..

mirpo.. shkruesi harron se.. ne kosove..e din mire..se ska pasur aso kohe "koh e rugoves"..

me koh te x e y.. kuptojme nje epoke.. te nji vendi a shum vendeve kur x apo y.. kishin aq fuqi..sa tu a diktonin.. vendit apo vendeve.. filozofin e tyre..ligjin e tyre.. rregullat e tyre.. dhe tu a komandojne dhe.. buken e perditshme.. njerzve te vendit apo shum vendeve..

pra.. mashtruesit.. ketu kuptohen kur.. etiketojne.. mashtrimisht.. nje kohe apo nji fenomen..

mirpo fal kujteses e shum gjerave tjera.. kosova e din se koh e kujt ka qen ajo kohe..

ka qen koh e sllobos.. koh kur shovinizma serbe me fuqin e shtetit jugosllav..me ushtrin e trete ne europe.. diktonte kohen ne kosove..

turp per ata qe mashtrojne rinine me pallavra..

natyrisht qe ksaj kohe kan pas mundesi disa te mos ja ndjejn fuqine..

kush ishin kta..

lpk-ja nder kafiqo-kauqa te mynshen zyrih hamburg london oslo melburnit..

posii..

mirpo.. poplli ishte ne kosove.. nen tenkun serb..

pra dhe pallavrollogjia e shitur nga pallavraxhijt e diaspores.. ishte nje po.rdh..

nje pordh qe.. kohes..pra regjimit te sllobos ja hante m.utin kurse.. popllit te kosoves.. ja kajke nanen.. me metoden..e keq njohur..te qenit te keq qe ja con katundarit ukun ne torisht..

ldk kishte shum arsye te mos.. bante hajgare me popull..

kurse hajgarexhijt ne diaspore.. e kishin shum te lehte..me shit kacapordhica..

ajo cka ndodhi i vertetoj krejt..

cfar ben albini sot?

ben ate qe ja bajshin rugoves.. lpk-ja dikur..

por ky tash ja ban hashimit..

muta ata athere..mu.t qiky sot..

..

[halla mine]

Ukshin Hoti dhe e vërteta mbi Rambujenë

Sot e asaj dite gjërat kyçe rreth marrëveshjes së Rambuje nuk thuhen. Arsyet i dinë ata të cilët janë marrë me këtë temë, madje edhe janë mbrojtur tema doktorature. Besojë se me kalimin... e kohës dhe kur edhe të tjerët do ta trajtojnë këtë temë në mënyrë objektive, ata të cilët kanë përshpejtuar në këtë fushë, do të këndellën dhe ose do të kërkojnë falje, ose do t’i tërheqin botimet veta.

Takim apo Konferencë?
Po bëhen trembëdhjetë vite që kur është mbajtur Takimi i Rambujese dhe ende trajtohet si Konferencë nga aktorët e takimit dhe atyre që në forma të ndryshme kanë qenë të përfshirë në përgatitjen e saj. Të tillë e trajtojnë edhe akëcili që është marrë me këtë temë bukur me peshën historike që ka pasur, pa marrë parasysh përfundimin. Në Rambuile janë takuar dy palët që kanë qenë të përfshirë në luftë, ky është mendim imi, të cilin e kam thënë edhe në takim në kuadër të LBD- së, në tryezë bisedimesh, të cilën e organizuan dhe e mundësuan faktorët ndërkombëtar, sepse ishte momenti ku mund të përhapej lufta në Ballkan e regjion, si domosdoshmëri e përfshirjes së shqiptarëve, nga të gjitha trevat, të cilët ishin të detyruar të luftonin për të siguruar mbijetesën e një pjese të kombit të vet dhe territoret ku ata banonin. Tre përfaqësuesit janë munduar të mbikëqyrin rrjedhën e takimit, për të gjendur një mundësi marrëveshje për të ndërprerë luftën në mes shqiptarëve dhe serbëve. Dëshmi se ka qenë Takim e jo Konferencë është edhe nënshkrimi i përfaqësuesve ndërkombëtare si: ndërmjetësues të Takimit, e jo si garantues për të zbatuar marrëveshjes e Rambuiles. Kjo i nënkupton të gjitha ato që duhet thënë e shkruar për atë Takim, mirëpo, si Takim po del më i zbehtë dhe përçmues me situatën e krijuar në atë kohë, ndërsa si Konferencë del pesha më e madhe dhe bëhen krahasime me atë të Dejtonit.

Parapërgatitja për Takim
Takimi për në Rambuje kishte filluar herët, përmes diplomacisë së Hillit, përfaqësues i SHBA- ve, i cili përcillte gjendjen në Kosovë. Janë të njohura propozimet e Tij, sidomos ai i fundit, që iu dha përfaqësuesve politike në Prishtinë në Shkup. Projekti, jo vetëm se nuk kishte asgjë, por edhe ishte përçmues për palën shqiptare dhe në kuadër të LBD- së (Lëvizjes së Bashkuar Demokratike) u diskutua hollësisht dhe mendimi ishte se ky projekt nuk bënë të jetë në tryezë bisedimesh. Ashtu edhe u bë. Këtë projekt e pranoi LDK- ja, por e kishte refuzuar edhe Përfaqësuesi i UÇK- së në Prishtinë, z. Adem Demaçi. Kur u caktua vendi dhe se nga sa përfaqësues të secilit subjekt të udhëtonte për në Rambuje, edhe në kuadër të LBD- së filloi kjo të trajtohej. Sikurse të tjerët edhe ky subjekt politik duhej të përfaqësohej me pesë veta. Tre u vendosën të shkojnë nga Lëvizja Demokratike Shqiptare: akademik Rexhep Çosja, Mehmet Hajrizi dhe Hydajet Hyseni; nga Partia Parlamentare, Bajram Kosumi dhe nga UNIKOMB të shkonte Ukshin Hoti. Ukshin Hoti ishte në Burg, mirëpo me 14 Maj të vitit 1997, Parlamenti Evropian kishte nxjerr një Rezolutë për lirimin e Tij dhe shpresonim se ishte momenti i duhur për ta shfrytëzuar që Ai të dilte nga burgu. Autori i këtij shkrimi, përfaqësues i UNIKOMB- it, me këmbëngulje pati kërkuar që të shënohej në procesverbal, të cilin e mbante Basri Musmurati, kjo: “Kryetari i delegacionit - Rexhep Qosje të mbante një konferencë shtypi dhe të kërkonte që Ukshin Hoti t’i bashkëngjitej delegacionit për në Rambuje. Nëse ky takim me të vërtet është serioz dhe palët ndërmjetësuese dëshirojë të arrihet një marrëveshje, do ta lirojnë Ukshinin nga burgu, sepse ka një Rezolutë lirimi nga Parlamenti Evropian për Të. Konferencë shtypi të tentojë të mbaj edhe në Paris, e nëse kjo nuk i mundësohet, në një karrige të vendoset një karton dhe të shënohet emri Ukshin Hoti. Nëse këto veprime nuk ndërmerren, ky delegacion nuk e përfaqëson UNIKOMB- in”. Asnjë veprim nuk u ndërmor në këtë drejtim. Delegacioni i LBD- së ka udhëtuar me katër veta, sepse nga UNIKOMB- i nuk ka dashur askush ta zëvendësojë Ukshin Hotin.

Hilli kishin caktuar dy intelektualë të “pavarur”
Për të përfaqësuar Kosovën në takimin e Rambujese, Hili kishte caktuar edhe dy intelektuale të “pavarur”. Se ku i kishte gjetur dhe kush ua ka propozuar, mbetet Ai të jep shpjegim për qytetarët e Kosovës. Në një takim në LBD, që kishin kërkuar këta dy intelektuale: Veton Suroi dhe Blerim Shala, në bisedë e sipër, rashë ndesh me përfaqësuesit e LBD dhe nëse procesmbajtësi Basri Musmurati e ka shënuar, kështu kam thënë: “Intelektuali i pavarur duhet të ketë një moshë rreth të gjashtëdhjetave. Të mos ketë anuar politikisht për asnjë subjekt politik. Veprimtaria e tij të jetë vetëm në këndvështrimin kombëtar dhe të ketë të publikuara së paku tri libra. I tillë për mua është vetëm Kadri Halimi. Ju asnjërin nga këto kritere nuk i plotësoni dhe madje jeni të varur në Beograd.”. Ua thash mendimin tim pse janë të varur në Beograd dhe për këtë kundërshtoi vetëm Bajram Kosumi, pse e ndjeu vetën të fyer, nuk e kam pyetur asnjëherë. Mendimi im se këta dy nuk kanë të drejtë votimi në mbështetje të akëcilit delegacion dhe nënshkrimi në asnjë dokument nuk u aprovua me zë, por heshtja tregonte se e kisha mbështetjen e subjektit.

Kush do t’i printe delegacionit?
Edhe kjo temë është trajtuar në kuadër të LBD. Qëndrimi ishte se delegacionit duhej t’i printe përfaqësuesi i UÇK- së. LDK- ja mundohej që përfaqësuesi i saj- Rugova ta udhëhiqte delegacionin. Dy herë patëm kontaktuar me Fehmi Aganin, mirëpo nuk e kishte mandatin të “lëshonte” pe në këtë drejtim. Atëherë u vendos se delegacionit do t’i printe ai që kishte mbështetjen edhe të një subjekti politik. Pasi LBD- ja ishte krijuar që t’i ndihmoj dhe mbështet UÇK- në në të gjitha planet, dihej se vota shkonte për ta dhe ashtu edhe u bë.

Mbështetje nga turqit dhe myslimanët
Pas udhëtimit të delegacionit unë mbeta që ta udhëheq LBD. I pata ftuar Klajiqin dhe Arif Bozagjinë për të biseduar me ta, që edhe ata të japin mendimin e vet dhe të mbështetin delegacioni në Rambuile. Arif Bozagji pranoi menjëherë dhe e bënë një deklaratë turqisht, shqip dhe anglisht. Klaiqi hezitonte, sepse ndihej i fyer pse nuk ishte në përbërje të delegacionit. Unë i pata thënë, se për ju ka qenë dashtë të jep mendimin Rugova, sepse i takoni atij spektri politik dhe jeni në “Parlamentin” e Kosovës. Duke e parë të arsyeshme që ju nuk jeni ftuar nga Ai, atëherë ju kam ftuar unë që ta mbështesni këtë delegacion dhe udhëheqësin e tij. Më vonë rashë në kontakt me Numan Baliqin, i cili menjëherë dha mendim pozitivë dhe autorizoi Klajiqin që të kryente detyrën. Pasi i morra nga të dytë mbështetjet, i kemi dërguar dymbëdhjetëshes Evropiane, treshes ndërmjetësuese dhe udhëheqjes së këtij delegacioni në Rambuje. Pse heshtët edhe sot ky fenomen nuk e di.

Pjesëmarrës në Rambuje edhe Ukshin Hoti:!!!
Ishte apo jo Ukshin Hoti në Rambuje?! Siç e theksova edhe më lartë rreth kushteve të parashtruara nga Unë (sepse në atë kohë udhëhiqja UNIKOMB- in në mungesë të Hotit), Ai nuk ishte as si emër në Rambuje. Pas Takimit ua kam tërhequr vërejtjen e mos kryerjes së obligimit që kishin marre. Pas lufte kam lexuar se edhe Ukshini paska qenë në Rambuje! Se pse kalkulohet me emrin e Tij mund ta thonë vetëm ata të cilëve u ka konvenuar një kohë që të thirrën në bëmat dhe mendjen e Tij. Më vonë u pa se asnjëri nga ata më nuk u kujdes të flas e interesohet për fatin e Ukshinit, edhe pse kanë pasur takime me personalitete të mëdha të politikës e diplomacisë ndërkombëtare, të cilët edhe mund të bënin shumëçka për Ukshin Hotin. Unë deri tash kam heshtur, jo vetëm për këtë rast, duke menduar se do të dali nga burgu Hoti dhe t’i thotë vetë gjërat. E ndershme dhe në shërbim të së drejtës e historisë është që të gjithë ata që kanë shkruar në një farë forme se Ukshini ishte në përbërje të delegacionit në Rambuje, të tërheqin emrin e Tij dhe të kërkojnë falje publike familjarëve dhe bashkëveprimtarëve të Tij.

Fati në fatkeqësi
Pas kthimit të delegacionit nga Rambujea kam reaguar për keqpërdorimin e emrit të Ukshinit. Është analizuar e gjithë projektmarrëveshja, janë thirre edhe eksperte të fushave të ndryshme dhe përfundimi ka qenë se UNIKOMB- i nuk e mbështet këtë marrëveshje për arsye politike dhe ushtarake, e të mos flasim për ato ekonomike. Një delegacion i ardhur nga Holanda, në përbërjen e të cilit ishin nga Ministria e Punëve të Jashtme dhe atasheu ushtarak në Beograd, ndërsa nga LBD- ja ishim unë dhe Qosja. Përkthyes ishte Ilir Dugolli, tash ambasador në Bruksel. Është pyetur Qosja rreth bisedimeve me bazën elektorale, se ashtu ishte nxjerre koha dyjavore për nënshkrim të projektmarrëveshjes së Rambujese, Ai përgjigjet: “Ne kemi pranuar pluralizmin politik dhe kjo demokraci te ne në LBD funksionon mirë. Morina nuk e pranon projektmarrëveshjen, mirëpo ne e pranojmë dhe si shumicë që jemi përgjigja është pozitive.” Të interesuar se pse nuk e kishte pranuar UNIKOMB- i këtë projekt marrëveshje, dhashë përgjigjën: “Nuk e pranojmë në dy plane, në atë politik dhe ushtarak. Plani ushtarak na bënë më këmbëngulës për të mos e pranuar.” “Pse?”- Pyet atasheu “UÇK- ja është krijuar nga populli dhe nuk ka mandat askush ta shuaje atë. Në projekt marrëveshje është paraparë një gjë e tillë, prandaj ne nuk e mbështesim atë. Pra kjo nuk është krijuar nga asnjë parti që i takon këtij bashkimi dhe asnjëra nuk ka mandat për ta shuar atë!” Ra një heshtje dhe pastaj është biseduar për gjëra të një rëndësie më të vogël, sa për të mbushur kohën e paraparë për takim. Pas takimit me atë delegacion Qosja shprehu mos kënaqësinë e kundërshtimit tim, por unë nuk ia vara veshin për këtë. Për takimin e dytë në Paris, kanë hyrë “eksperte” e “përfaqësues” të LBD- së dhe as që është bërë kërkesë për të shkuar dikush nga UNIKOMB- i, sepse kishin marrë përgjigje të prerë nga ne. Në Paris nënshkruan edhe Veton Surroi, që dikush ia mundësoi dhe u prish marrëveshja në mes LBD- së dhe të tjerave. Sidoqoftë, ne patëm një fat në fatkeqësi për nënshkrimin e dhënë nga përfaqësuesit e delegacionit shqiptar. Kjo marrëveshje nuk u nënshkrua nga pala serbe, por si pasojë nxori marrëveshjen e Kumanovës, në të cilën arrihet vetëm ndërprerja e luftës dhe jo mbarimi i luftës. Në atë marrëveshje nuk bëhet fare fjalë për robërit e luftës, për dëmet që i ka shkaktuar nazifashizmi serb me aleatët e vet, dëmshpërblimin që duhet bërë dhe kjo marrëveshje nxori edhe Rezolutën 1244, që sot na rri si medaljon varur në qafë. Mu për këtë edhe janë bërë kalkulime të tmerrshme rreth Kosovës e për shqiptarët. Qeveria e Kosovës duhet t’i ndal kalkulimet e mëtejme në dialog me Serbinë dhe të mos hyj në lojëra edhe më të pista, se ato që kanë ndodhur. Fusnotat janë rrjedhojë e strategjisë së Serbisë e cila ka mbështetje të Evropianët dhe kjo u pa edhe në takimin e përfaqësuesve të NATO- së, ku u theksua nga kryesuesi se do të ketë edhe biseda politike për veriun e Kosovës, për të cilën përgjegjësinë që nga krijimi i acarimit të situatës në veri, këtë e kam thënë edhe më herët, e mban Bajram Rexhepi. Shqiptarët dhe bashkësia ndërkombëtare duhet menjëherë të kërkojnë shfuqizimin e Kushtetutës së Serbisë dhe të tërhiqet çështja e Kosovës nga ajo, të kundërtën të ndërpriten të gjitha takimet dhe Evropianët duhet t’i përmbahen marrëveshjes së Helsinkut, pa u zgjidh çështja e shqiptarëve Serbisë nuk duhet lejuar as fillimi i bisedimeve për t’iu bashkëngjitë kësaj bashkësie. Gabimin e parë Evropianët e kanë bërë me pranimin e Greqisë, madje edhe me të drejtë vetoje, sepse sot e asaj dite ka në fuqi Ligjin mbi luftën me Shqipërinë. Mos të përsëritet ky gabim dhe për këtë edhe diplomacia e Shqipërisë londineze duhet të ngre zërin fuqishëm për të pastruar punët me serbët e grekët, sepse që të dyja kanë të pushtuara toka shqiptare, madje edhe bëjnë krime e gjenocid mbi shqiptarët, këtë e bëjnë sepse po i shohin shqiptarët vetën në mbrojtje të asaj që mund të mbrohet ku janë me shumicë mbi absolute.

Afrim Morina, Prishtinë, 06. 02. 2012(kosovapress)

[halla mine]

Tezat themelore të filozofisë politike të Ukshin Hotit - Glauk Konjufca

Kush është Ukshin Hoti?

Ai e do kombin e vet dhe rritet me të. Është atdhetar.
Fiton dije dhe e ndan atë me popullin e vet. Është profesor.
Bashkë me fshatarët e tij e çan kordonin e policisë. Është protestues.
Reagon, e mbron të drejtën e popullit dhe e kritikon sistemin. Është intelektual.
Udhëheq marrëdhëniet e jashtme të Kosovës. Është diplomat.
Artikulon koncept politik, ndërton platformë dhe udhëheq parti politike. Është politikan.
Mban mbi supet e tij të gjitha padrejtësitë e sistemit dhe nuk dorëzohet. Është disident.
Ngrihet profesionalisht dhe specializon në Harvard. Është shkencëtar.
Kyçet në sistem dhe mundohet t’i ndihmojë popullit të vet. Është funksionar.
Mban tubime, fjalime nëpër varrime dëshmorësh, i drejtohet popullit. Është tribun.
E sheh se populli nuk po përparon dhe jep dorëheqje nga sistemi. Është ndërgjegje.
Mendon, vepron për kombin dhe arrestohet. Është i burgosur politik.
Qan për fëmijët e vet. Është prind.
E jep jetën për Kosovën. Është dëshmor.

Tezat
Unë filozofinë politike të Ukshin Hotit po e shtroj në formë tezash. Lirisht do të mund të ndodhte edhe në formë aksiomash. Sepse Ukshin Hoti ka qenë ithtar i shkencëzimit të politikës. Një politikë joshkencore, nuk është politikë. Madje, më saktë, ai ka qenë për matematizimin e saj. Ashtu që politika si konceptualizim të mund ta arrijë rigorozitetin dhe ekzaktësinë e vet matematikore.

Teza 1: Politika si angazhim
Angazhimi politik autentik nuk është përllogaritje dhe përshtatje. Ai është pozicionim konceptual dhe mishërim personal. Angazhimi politik nuk është mbi të gjitha analizë dhe parashikim, por kthjelltësi dhe vullnet. Përfshirja tërësore nuk e përjashton analizën dhe parashikimin, por këto nuk mund të jenë pikënisje. Pikënisje është vullneti për ndryshimin e rrethanave. Në momentin që pa vullnet nisesh vetëm nga rrethanat, do të mbetesh përbrenda rrethanave. Por në çastin që nisesh nga vullneti, vetë rrethanat do të ndryshojnë kuptim.

“Një popull, ose e dëshiron realizimin e një qëllimi politik, dhe për të është i gatshëm të sakrifikojë, ose nuk e dëshiron. Qëllimi politik i popullit shqiptar nuk mund të jetë tjetër pos bashkimit të tij një shtet të vetëm shqiptar.”

“Partitë politike në Kosovë i artikuluan qëllimet politike kryesisht përmes shprehjeve në kondicional: "në qoftë se", "nëse" dhe "po qe se …atëherë".
Në qoftë se, p.sh., do të ruhet integriteti territorial i Jugosllavisë, atëherë do të luftohet për një republikë të barabartë sovrane në Jugosllavi; në qoftë se do të lejohet prishja e kufijve të brendshëm, atëherë do të luftohet për një republikë shqiptare në Jugosllavi, e nëse nuk do të ketë Jugosllavi atëherë do të ketë Shqipëri edhe për shqiptarët në Kosovë! Fort bukur! Mirëpo, për cilin opcion duhet të luftohet?”

Teza 2: Liri a Jetë?
Raporti themelor politik nuk është Liri a Vdekje. Marrëdhënia kryesore është Liri a Jetë. Zgjidhja njerëzore e kësaj marrëdhënieje është dinjiteti: vendosja e Lirisë para Jetës. Jeta e lirë është e vetmja jetë e dinjitetshme dhe e denjë për t’u jetuar.

"Jeta kalon në negacion dhe në dhembjen e vet..., - do të thoshte Hegeli, - dhe vetëm në saje të zhdukjes së kundërshtive dhe të kundërthënieve është për vete afirmative. Natyrisht, nëse ajo ngec në vetë kundërthënien, pa e zgjidhur dot atë, atëherë për shkak të kësaj kundërthënieje ajo rrënohet" (G.W.F. Hegel, Estetika I, Beograd, 1975, f. 98). Mirëpo ne nuk do të pajtohemi me këtë natyrisht dhe nuk mund t'a lejojmë rrënimin e jetës. Përmes ligjërimit nga Sociologjia Politike do të luftohet për zgjidhjen e kundërthënieve dhe të kundërshtive. Nuk ekziston asnjë arsye me peshë që të mos fitohet kjo luftë. Ndoshta do të humbet ndonjë betejë, por lufta doemos do të fitohet, sepse kurrnjëherë nuk do të pajtohemi me rrënimin e jetës, bile edhe në qoftë se do të jemi të detyruar që t'a humbim atë.”

“Besatohuni me Zotin dhe me ndërgjegjen tuaj si dëshmitarë, se nuk do të qëndroni të qetë derisa nuk do ta arrini lirinë, dhe se do ta jepni edhe jetën duke e kërkuar lirinë. Ai që e humb jetën e tij do ta fitojë atë, ndërsa ai që kërkon shpëtimin e jetës, do ta humbë atë. Liria nuk është për qyqarët dhe as për frikacakët”. (Ganddhi, My Nonviolence)

Teza 3: Ekzistenca
Pa ekzistencë nuk mund të prodhohet ajo që e tejkalon ekzistencën, por projekti politik si i tillë nuk mund të reduktohet në horizontin e ekzistencës. Këtu ekzistenca na del si substrati minimal i projektimit të zhvillimit dhe kultivimit të vlerave tjera sublime:

“Interesi i ekzistencës p.sh., mund të duket qëllim në vete, ndonëse në thelb çështja është e diskutueshme: asnjë gjallesë dhe asnjë entitet nuk lind vetëm për të ekzistuar. Ekzistimi vetëm për vete nuk ka ndonjë kuptim. Ekzistenca si gjendje e dhënë mund të ketë kuptim vetëm si gjendje-pritjeje, potencial vetëkrijimi dhe krijimi. Mirëpo edhe në këtë shkallë duhet bërë përpjekje për të ekzistuar pa frikën se ndokush mund ta cënojë ekzistencën time. Me fjalë të tjera, duhet forcuar për t'u bërë sa më pak i lëndueshëm, sa më pak i cenueshëm dhe sa më imun ndaj goditjeve të jashtme. Pasi që të jenë siguruar këto dy gjëra (ekzistenca dhe rezistenca), mund të luftohet për vlerat tjera, të cilat mund të jenë kompetitive ose absolute, të qarta ose difuze, statike ose dinamike etj.”

Teza 4: Individi dhe bashkësia
Angazhimi politik individual është funksional. Individi nuk është qëllim në vetvete. Por e vetmja mënyrë që individi të mund të ekzistojë si qenie e lirë politike, është vënia e tij në funksion të lirisë dhe interesit të bashkësisë. Ky nuk është vetëmohim. Ky është i vetmi vetafirmim. E vetmja mënyrë për të qenë i vetes është të jesh i të gjithëve.

Teza 5: Akti dhe vazhda
Përpjekja, rezistenca dhe çlirimi nuk janë akt, por vazhdë. Arritjet e ardhshme nuk mund të ndërtohen veçse mbi arritjet e shkuara. ““Ato të vërteta që ngrihen mbi mohimin e gjithçkafes edhe vetë do t’i mohojë e ardhmja” – shkruan Ukshin Hoti te Filozofia Politike. Shndërrimet e mëdha vijnë nga puna e durueshme, jo nga shpërthimet e vrullshme. Shpërthimi është ana sipërfaqësore e ndryshimit. Thelbi i ndryshimeve rrënjësore është sistematiciteti. Ukshin Hoti pëlqen ta thotë kështu: “ta ndërtosh kullën e Eifelit me fije shkrepëse”.

Teza 6: Liria dhe zhvillimi
Koncepti politik ka vetëm një qëllim – lirinë e kombit. Liria e kombit është parakusht për zhvillim. Liria është mundësi për ekzistencë, por ky nuk është thelbi i Lirisë. Liria, mbi të gjitha, është liri për Zhvillim. Liria nuk është ruajtje e jetës, konservim i saj. Liria është shpërthim i jetës. Liria është maksimalizim i mundësive të kombit. Ukshin Hoti thoshte – “çlirim i kreativitetit”.

Teza 7: Ideologjia dhe interesi
Nuk ka ideologji: ka vetëm interesa (kombëtare, shtetërore, ekonomike, kulturore etj). Ideologjia është mjet për këto interesa. Komunizmi u përvetësua nga rusët, sepse ata kështu mobilizuan forca të mëdha shoqërore, prej të cilës Rusia, apo ky “fshat nuklear”, siç i pëlqen Hotit ta quajë, duke bërë analogji mes raportit të fuqisë dhe zhvillimit, doli si superfuqi globale pas Luftës së Dytë Botërore. Në fund Rusia e zhveshi petkun ideologjik, por substancën e interesave dhe fuqisë e ruajti. Kjo prirje e Rusisë u vërejt që në kohën e Leninit me Paqen e Brest-Litovskit.

Teza 8: Sovraniteti normativ
“Sovraniteti i shtetit nuk është absolut”, shkruan ai te filozofia e tij politike. Prandaj kërkesa për sovranitet nuk është synim për shmangie, por për hyrje në rendin ndërkombëtar, respektimi i rregullave të tij. Kjo do të thotë hyrje në gjirin e kombeve të barabarta, të cilat i nënshtrohen të drejtës ndërkombëtare. Kjo është kërkesë për barazi dhe afirmim, jo për izolim dhe sundim. Sovraniteti është e kundërta e ekskluzivitetit. Sovraniteti është normativitet universal.

Teza 9: Organizimi
Organizimi politik është domosdoshmëria e potencialitetit që bëhet aktualitet. Potencialiteti është tërësia e mundësive intelektuale, fizike, natyrore, politike, ekonomike, kulturore të një kombi. Zhvillimi i kombit do të thotë aktualizimi i këtyre mundësive, kthimi i tyre në efektivitet konkret si zhvillim e mirëqenie. Organizimi politik ekziston si raport mes potencialitetit dhe aktualitetit kombëtar. Pushteti politik nuk është mjet. Në çastin që ai bëhet qëllim, ky është shtrembërim i padrejtë i pushtetit:

“sa i përket mundësive për realizimin e qëllimit (aspiratës) së natyrshme të popullit shqiptar, ato varen nga resurset e brendshme dhe nga rrethanat e jashtme, por varen edhe nga vlerësimi i drejtë, objektiv dhe analitik që këtyre dy komponentave të një tërësie (të brendshme dhe të jashtme) ua bën faktori i organizuar politik. Zatën, kjo është detyra qenësore, por edhe kuptimi i ekzistimit të faktorit të organizuar politik të çdo vendi. Lufta për marrjen e pushtetit politik është vetëm nusprodukt i këtij roli, sepse pushteti politik nuk mund të jetë në funksion të vetes (përveç kur deformohet në tërësi), por të ndonjë qëllimi tjetër më fundamental. Detyrë tjetër me rëndësi për faktorin e organizuar politik është gjetja e rrugëve më të mira dhe më të shkurtra për realizimin e qëllimeve politike që janë të zbatueshme, të mundshme për përdorim me humbje sa më të vogla, sa më të lehta dhe sa më të parëndësishme.”

Teza 10: Populli dhe politika zyrtare
Populli shqiptar në Kosovë gjithnjë ka qenë përpara politikës zyrtare. Kërkesat e ndrydhura të popullit nga politika zyrtare, të cilat populli i ka shprehur me demonstrate, kanë qenë interest e vërteta të popullit të Kosovës. Më 1968, 1981, 1989-90, 1997-98, por mund të thuhet edhe më 2007 me Planin e Ahtisaarit, populli gjithnjë ka qenë më lart se politika zyrtare.

Teza 11: Shqiptarët dhe serbët
Serbët kanë ndërtuar me shqiptarët marrëdhënie të shtrembëruara çnjerëzore për shkak të sundimit dhe shtypjes. Politika serbe udhëhiqet nga miti në funksion të hegjemonisë. Kurse politika kulturore serbe ndaj shqiptarëve është ajo e përvetësimit.

Hoti për serbët shkruan: “ata, në të vërtet, dëshironin të visheshin me historinë e shqiptarëve. Për më tepër dëshironin të ishin shqiptarë, ta merrnin identitetin e tyre, por gjithnjë duke folur serbisht”.

“shqiptarëve përpiqen t’ua mohojnë historinë e tyre, dhe pastaj pikërisht atë që ua mohojnë, si p.sh trashëgiminë dhe prejardhjen ilire, dëshirojnë t’ua përvetësojnë”.

Hoti thotë se nuk kishte takuar amerikanë të cilët pretendonin prejardhje indiane! Apo indianë që pretendonin rrënjë anglosaksone. Në anën tjetër, po ashtu, kolonializmi i vendeve të zhvilluara perëndimore, që ua kishte marrë kolonive veprat e trashëgimisë së tyre të lashtë, nuk pretendon se janë të tijat si trashëgimi shpirtërore. Kurse politika serbe është e obsesionuar pas përvetësimit shpirtëror.

Shqiptarët si komb, fizikisht, intelektualisht, kulturalisht, politikisht, demografikisht dhe në çdo aspekt tjetër nuk janë inferiorë në krahasim me serbët. “Shqiptarët fizikisht janë të aftë për mbrojtjen e vet dhe shekulli që pason duhet t'u hapë rrugë të reja për rritën dhe zhvillimin e tyre.” Ukshini thotë po ashtu se:

“Hapësira gjeografike të dy palëve u dikton raporte miqësie, por miqësia nuk qëndron në qoftë se nuk mbështetet në barazinë e plotë dhe në respektimin e së drejtës të secilit për t'u zhvilluar në pajtim me mundësitë e lira në bashkësinë më të gjërë. Për këtë shkak, kërkesa për t'u konstituar në Republikë historikisht do të thotë vënie e raporteve kualitativisht të reja, evitim i ndikimeve negative të huaja dhe shpërthim i energjisë së re kreative për të dy popujt”.

“Duke e njohur edhe de jure Republikën e Kosovës, serbët nuk bëhen popull më i vogël dhe as shqiptarët popull më i madh. Në këtë mënyrë ata do të bëheshin të tillë çfarë janë në të vërtetë.”

Teza 12: Bashkimi kombëtar si e drejtë
Bashkimi kombëtar kurrë nuk duhet të vullnetohet dhe argumentohet si çështje force dhe muskujsh, por gjithmonë si e drejtë. Bashkimi kombëtar nuk është një “kundër”, por gjithnjë “për të mirën e”. Madje edhe gjermanët kur u bashkuan, thotë ai, nuk rrahnin gjoks, por e argumentonin bashkimin e tyre në funksion të forcimit të Evropës. Bashkimi shqiptar nuk duhet të bëhet për inat të të askujt, por për shkak të së drejtës së shqiptarëve. Neve nuk na konvenon xhungla. Neve na duhet paqja dhe Evropa. Çështja shqiptare nuk duhet të kuptohet si qëllim i maksimalizimit të fuqisë dhe si projekt i mundësisë për t’u përballur me të tjerët në një kuadër pa arbitër, në kuadrin e xhunglës. Një vision i tillë politk, jo vetëm është papjekuri, por me pasoja fatale për kombin shqiptar. Kështu veten nuk e shihnin as gjermanët, kur donin të bashkoheshin në fillim të viteve ’90, edhe pse janë kombi në i fuqishëm evropian dhe ndër më të zhvilluarit në botë.

“Çdo analizë, nga çfarëdo aspekti, në instancën e fundit, nuk mund të mos e reduktojë çështjen shqiptare në nevojën për bashkimin e trojeve shqiptare në një shtet të vetëm shqiptar. Dhe çdo analizë, nga çfarëdo aspekti, në instancën e fundit, nuk mund të mos e reduktojë problemin shqiptar në nevojën për barazimin e shqiptarëve me popujt tjerë në çdo aspekt, por mbi të gjitha në aspektin e zhvillimit.”.

Kurse në gjyq ai tha:
“Populli shqiptar duhet bashkuar. Këtë e dijnë të gjithë dhe askush më nuk e konteston. Ai duhet të bashkohet për shkak se është i njësuar në planin shpirtëror: e ka një gjuhë, një kulturë dhe një histori. Për shkak se është një popull i vjetër evropian i Ballkanit, i cili që heret e ka demonstruar pjekurinë e vet shtetformuese; për shkak se gjithashtu që herët e ka arritur nivelin e duhur të vetëdijes politike për veten, për vendin dhe për interesat e veta në regjion, dhe për shkak se e ka dëshmuar në mënyrë të lavdishme dobishmërinë e vet në të gjitha planet e bashkësisë evropiane të popujve. Ai duhet të bashkohet edhe për shkak se e drejta për vetëvendosje është njëra ndër arritjet qenësore të qytetërimit evropian, e drejtë të cilën vetë ajo e ka proklamuar dhe e cila më asnjë populli në Evropë nuk mund t'i refuzohet a t'i mohohet. Popullit shqiptar i duhet një gjë e tillë që të mund të zhvillohet vetë më tej për ta arritur nivelin e përgjithshëm të kësaj bashkësie.”

Me çështjen shqiptare zgjidhja e drejtë është e lehtë konceptualisht: shqiptarëve vetëm duhet t’u kthehet ajo që u është marrë. “Shqipëria është vendi i vetëm në Evropë që kufizohet pothuajse nga të gjitha anët me vetveten” – prandaj duke u bashkuar ajo bëhet vetvetja dhe nuk i hyn kujt në hak.

Teza 13: Bashkimi Evropian dhe Bashkimi kombëtar
Bashkimi kombëtar duhet të jetë hapi i parë drejt BE-së. Pa shqiptarët e bashkuar nuk mund të ketë Evropë të bashkuar. Bashkimi kombëtar shqiptar i ndihmon bashkimit evropian. Kjo tezë e Ukshin Hotit është aktuale sidomos sot kurpolitika zyrtare shqiptare në Shqipëri e Kosovë e kanë përmbysur këtë tezë. Teza e tyre është: BE-ja si kompensim për mosbashkimin kombëtar. Do të bashkohemi në BE – thonë ata. Kurse Ukshin Hoti thotë, BE-ja bashkohet në bashkimin tonë. Bashkimi i shqiptarëve është i rëndësishëm po sikur ai i gjermanëve. Nëse nuk hyjnë më BE si shtet me dinjitet, do të mund të hyjmë vetëm si refugjatë.

Teza 14: ‘Shteti-nukleus’
Të gjitha pjesët e kombit të ndarë duhet të synojnë drejt bashkimit. Por pjesa kryesore e cila duhet t’i prijë politikisht këtij procesi është ajo Republika e Shqipërisë dhe Tirana, ajo që të biseda me Ismail Kadarenë, Ukshin Hoti e quan “shteti-nukleus”. Po them politikisht, sepse dihet që ushtarakisht Ukshin Hoti ishte përfshirjes së drejtpërdrejtë të Shqipërisë në luftën e Kosovës. Një përfshirje e tillë do ta hapte një luftë totale ballkanike në të cilën domosdo do të përfshiheshin edhe Greqia e Bullgaria, dhe prej të cilës shqiptarët do të dilnin vetëm të humbur. Mospërfshirja e drejtpërdrejtë ushtarake e Shqipërisë ishte çështje taktike. Po ashtu, Kosova është jo që duhet t’i bashkohet Shqipërisë dhe jo e kundërta: “përkrahja eventuale e shqiptarëve në Jugosllavi që ta bashkojnë Shqipërinë, dhe jo të bashkohen me Shqipërinë, objektivisht do të thotë bashkim via-Beograd.”

Teza 15: Strategjia dhe Republika
Kur vullneti piqet dhe gatishmëria është aty, thelbi i qëllimi politik bëhet strategji dhe taktikë. Strategjia është simptoma e pamundësisë së drejtpërdrejtshmërisë së qëllimit. Siç ka thënë Hegeli, e vërteta e drejtpërdrejtë, nuk është e vërtetë. Drejtpërdrejtshmëria është romantizëm naiv joproduktiv. Strategjia është ndërmjetësim. P.sh Republika. “Problemi i çështjes shqiptare nuk qëndron te bashkimi, por te rrugët për realizimin e këtij qëllimi” – shkruan Hoti te Filozofia Politike. Strategjia nuk është formale dhe dytësore. Ajo është esenciale. Ndërmjetësimi është zgjidhje kalimtare në funksion të qëllimit përfundimtar. Qëllimi përfundimtar është bashkimi kombëtar. Republika duhet të jetë në funksion të kombit. Prandaj Republika është ndërmjetësi i zhdukshëm (vanishing mediator). (Sot, ta zëmë, cili do të ishte thelbi strategjik i bashkimit kombëtar? Bashkimi kombëtar fillon me bashkimin e Kosovës.). Republika si transicion buron nga parcialiteti i saj si zgjidhje. Kosova Republikë është zgjidhje e pjesshme. Zgjidhja e pjesshme nuk mund të jetë zgjidhje e përhershme.

Teza 16: Barazia dhe pavarësia
Politika synon barazinë. E barazia ëshë strukturale në thelb. Kjo është arsyeja pse Ukshin Hoti ishte për Republikë përbrenda ish Jugosllavisë. Me kutin e naivitetit nacionalromantik apo etnocentrik kjo mund të duket një kërkesë antikombëtare. Por, besoni, kjo është kërkesa më radikale e mundshme. Bile, unë do të rrezikoj të them se kjo kërkesë është më radikale dhe më kombëtare se bashkimi kombëtar. Shtrohet pyetja përse? Mendoj kështu sepse vetë ish Jugosllavia si e tillë ka mundur të ekzistonte vetës si ngrehinë asimetrike në kurriz të shqiptarëve. Themelet e saj të padrejta ishin të qëndrueshme për gjysmë shekulli vetëm sepse ngriheshin mbi pabarazinë e shqiptarëve, kombi i tretë me madhësi brenda kësaj krijese monstruoze. Prandaj, ta kërkosh barazinë e shqiptarëve me serbët përbrenda kësaj ngrehine asimtrike, do të thotë t’ia sulmosh asaj themelet mbi të cilat ajo qëndronte. Kjo është arsyeja pse unë nuk mendoj se Ukshin Hoti kërkonte Kosovën e barabartë brenda ish Jugosllavisë vetëm për shkaqe strategjike si pamundësi e daljes prej saj për shkak të pozitës globale gjeopolitike që lozte integriteti i saj territorial përbrenda Luftës së Ftoftë. Ai këtë po e bëntë për arsye shumë më substanciale. Dhe ka pasë të drejtë. Kërkesa e tij ka prekur nervin triadik të problemit: themelet e padrejta jugosllave, shovinizmin dhe hegjemonizmin serb si dhe iluzionin e barazisë federative. Historia i ka dhënë të drejtë Ukshin Hotit. Serbia na tregoi që më parë pajtohet me zhdukjen e popullit shqiptar të Kosovës apo humbjen territoriale të Kosovës sesa me barazinë e saj. Ky sindrom jugosllavist i Serbisë po vazhdon ende. P.sh. foosenota 1244. Serbia na pranon si palë. Ajo na pranon edhe si të pavarur. Por nuk na pranon sit ë barabartë. Nuk na e njeh dinjitetin. Ky është manifestim i largët i politikës së Gjorgjeviqit për shqiptarët jonjerëz, për shqiptarët me status më të ulët ontologjik, për shqiptarët me bisht. Hoti synonte mposhtjen e kësaj politike serbe me barazi brenda federatës. Dhe ishte i bindur që pa u thyer në këtë pike politika serbe, nuk mund të ketë paqe të qëndrueshme në Ballkan.

Teza 17: Instrumentalizimi
Paqja mes shqiptarëve dhe serbëve mund të vijë natyrshëm vetëm atëherë kur hiqet dorë nga marrëdhëniet intrumentale në funksion të ruajtjes së statusit hegjemon, p.sh. siç e ofron veten populli serb në raport me interesat ruse.

Teza 18: Tri parimet e politikës së drejtë
“Ekziston vetëm një interes i denjë për njeriun, interesi i jetës me dinjitet njerëzor. Mendja do të duhej t'i njerëzojë interesat në mënyrë që realizimi i tyre konkret:

- Mos t’i shndërrojë njerëzit në bisha
- Popujt në kope ujqish
- Kombet në përbindësha çeliku, baroti e plumbi”.

Teza 19: Bashkësia ndërkombëtare
“Ajo në zgjidhjen e këtyre çështjeve rendom i ndjek interesat vetjake, ndërsa interesat e palëve të interesuara i merr parasysh vetëm në masën në të cilën ato palë janë të zonjat vetë që t'i mbrojnë e t'i sigurojnë.”

“Në natyrën e shqiptarëve ka qenë gjithmonë nderimi i miqve, por para së gjithash nderimi i vetvetes.”

“Historia e ka konfirmuar në mënyrë decidive se shkelja e kësaj të drejte të popullit shqiptar dhe sakrifikimi i tij për hir të paqes së përgjithshme, nuk e shpëtoi ndonjëherë Evropën nga luftërat e mëdha apo të vogla, apo nga ato me karakter lokal.”

Teza 20: Demokracia autentike
Demokracia është e kundërta e importit dhe eksportit. Thelbi i saj është autenticiteti. Hoti shkruan: “Kosova nuk mund të arrijë në Evropë pa një demokraci autentike, të vetëlindur prej saj.” – Pra, me një demoraci të imponuar ne do të mbesim jashtë Evropës. Kosovës edhe sot e kësaj dite bashkësia ndërkombëtare i qaset nëpërmjet demokracive të eksportuara, që në të vërtet janë mohim i demokracisë. Demokraci e vërtetë dhe për popullin është vetëm ajo që lind nga populli dhe që si e tillë arrin t’i shkrijë vlerat e tij kombëtare, kulturore, shpirtërore etj. Kjo është e kundërta e demokracisë së BE-së si EULEX. Në anën tjetër, Hoti thotë se demokracia “kuptohet si formë e rregullimit shoqëror për të ndihmuar procesin e përsosjes së njeriut, të raporteve shoqërore, të shoqërisë dhe të njerëzimit. Ajo nuk kuptohet si kallëp i dhënë statik për statizimin dhe përjetësimin e atare raporteve.” Kjo është e kundërta e demokracisë së Kushtetutës aktuale të Kosovës e cila konservon raporte të padrejta dhe nuk lë hapësirë për përmirësimin dhe avancimin e tyre.

Teza 21: 1981
Më 1981 Ukshin Hoti thotë se quantiteti u shndërrua në kualitet të përcaktuar. Rinia progresive e dalë nga gjiri i popullit të shtypur e çmaskoi iluzionin e rrejshëm të autonomisë si zhvillim. Ne kishim marrë autonomi, por nuk kishim marrë substancë. Substanca është zhvillimi. Ne kishim marrë autonomi, por hendeku zhvillimor i Kosovës në raport me të tjerët ishte rritur (p.sh. me Sllovenin më 1948 1:3, kurse në vitet ’80 1:7). Parimi leninist i subordinimit të provincave më pak të zhvilluara ndaj atyre më të zhvilluara fshihte tendencën koloniale të rritjes së diferencave. Ukshin Hoti thoshte se populli shqiptar po e kundërshtonte këtë politikë të padrejtë po sikur Solidarnosti polak ishte ngritur kundër teorisë breznjeviane të sovranitetit të kufizuar të periferisë. Viti 1981 ishte: duam substancë, jo vetëm formë. Sot do të mund të thuhej duam sovranitet i cili përkthehet në zhvillim, jo pavarësi si formë e cila na lë pa pasuri. Barazia është emri politik i drejtësisë, kurse zhvillimi emri ekonomik i saj.

Teza 22: Politika si dashuri dhe humanizëm
Politika nuk është urrejtje. Ajo është dashuri. Politika nuk është hakmarrje. Ajo është humanizëm. Duke qenë sundues serbët, janë të robëruar jo vetëm shqiptarët, por mbi të gjitha vetë serbët. Ukshin Hoti shkruan: “Ngecja relative në zhvillimin e secilit veç e veç dhe e të gjithëve së bashku paraqet dëshminë më evidente se asnjë popull nuk mund të zhvillohet i lirë mbi supet e tjetrit.” Armiqtë më të mëdhenj të shtetndërtimit janë nihilizmi dhe revanshizmi. Nuk ka asgjë që fillon nga hiçi, por mbi arritjet. Nuk bën asgjë të bëhet në emër të urrejtjes sepse, siç thoshte Gandi ‘sy për sy dhe bota verbërohet krejtësisht’.

Teza 23: Lufta
Ukshin Hoti ishte kundër luftës si zgjidhje. Por ai paralajmëroi se nëse nuk ndryshohet kursi aktual i politikës serbe. Lufta bëhet e pashmangshme.

“Një popull që nuk i frikësohet luftës mund të jetë vetëm i marrë, por frika e luftës kurrnjëherë, asnjë popull, nuk e ka penguar të luftojë për idealet e veta. I takon virtytit të mençurisë së një populli përpjekja që idealet e veta t'i sendërtojë pa gjakderdhje. Do të duhej të ishte në natyrën e idealit të sendërtohej pa gjakderdhje.”

“Në qoftë se ato do të kundërshtohen nga politika serbe, atëherë teorikisht, shanset për konfrontimin e drejtpërdrejtë të këtyre dy realiteteve politiko-ideore janë bukur të mëdha, me shpresa përafërsisht të barabarta në fitore, gjë që përsëri nuk do të ishte kurrfarë fitore reale dhe në planin afatgjatë - stabile, sepse humbja e cilitdo prej tyre do t'i hapte rrugë destabilitetit politik të mbarsur edhe me revanshizëm. Për këtë shkak, lufta nuk është as alternativë reale për jetësimin e Republikës së Kosovës, dhe as në frymën e proceseve integruese në Evropë. Megjithatë lufta mund të shpërthejë në qoftë se edhe më tutje do të lejohet thellimi i trendeve të tanishme të situatës politike lidhur me jetësimin e Republikës së Kosovës dhe me zgjidhjen e çështjes shqiptare në tërësi.”

Por kur lufta bëhet e pashmangshme dhe e imponuar, nuk të mbetet përveçse të bëhesh ushtar. Kur erdhi ky moment, Ukshin Hoti e kërkoi armatën e Republikës së Kosovës.

Teza 24: Feja
Feja është komponëntë fundamentale e marrëdhënieve ndërkombëtare. Gjatë studimeve në Harvard ai konkludon se në aspektin e intervencionizmit të superfuqive, feja luan rol rreth 60%. Por Ukshin Hoti është kundër prapakthimit shpirtëror për hir të kontekstit gjeopolitik. Shqiptarët janë me shumicë muslimanë dhe nuk kanë pse e fshehin këtë identitet. Por ai mbron fuqishëm idenë se shqiptarizmi si substrat identitar nuk mund dhe nuk duhet të konceptohet si shtojcë e Islamit. Por Islami duhet të shërbejë si shtojcë e identitetit tonë kombëtar. Pra një islamizëm i gërshetuar dhe i shartuar me kulturën, doket e zakonet si dhe etnopsikologjinë tonë. Megjithatë ai na paralajmëroi se ç’do të ndodhte nga aspekti i komponentës fetare në ish Jugosllavi:

“Shpërbërja eventuale e Jugosllavisë, - rezonon politika e tyre, - do t'a reduktonte Serbinë në kufijtë e tanishëm të asaj që quhet Serbi e ngushtë, kurse një pjesë e mirë e popullatës serbe do të mbetej jashtë Serbisë dhe do ta fitonte statusin e pakicës kombëtare. Si komb i krishterë, ngadhënjimtar i Luftës së Dytë Botërore, me shpërbërjen e Jugosllavisë do të ndjehej i dëmtuar dhe kompensimin për këtë dëmtim doemos do ta kërkonte te popullata jo e krishterë, tek myslimanët dhe shqiptarët.”

“Populli shqiptar pikërisht për shkak se i kishte pasur tri fe, kishte qenë origjinal dhe unik në Evropë, në ndërtimin e asaj që Hegeli do ta quante "Volks geist" dhe se kjo "Volks geist" e shqiptarëve, me shekuj i kishte përbuzur tentativat që ta coptonin në baza religjioze.”

Multikonfesionalitetin e shqiptarëve Ukshin Hoti nuk e sheh si dobësi, por si përparësi. Pikërish shumësia e feve tregon se sa i fuqishëm është identiteti kombëtar i cili, duke u ngritur përmbi fetë e ndryshme, është vendimtar për kombin shqiptar.

Hoti thotë se ShBA-të mund ta shndërrojnë Turqinë në tutor të territoreve ballkanike ku banojnë muslimanët, dhe paralajmëron se po qe se Kosova i falet Azisë, atëherë mund të ndodh ‘libanizimi i trojeve shqiptare’.

Teza 25: Pakicat

ShBA-të dëshirojnë që shtetet tjera të ndërtohen sipas ‘shëmbëlltyrës së vet’. Prandaj ata nuk i shohin me sy të mirë shtetet-kombe në kuptimin e etnisë, por shtetet multietnike. Gjithsesi, shteti i ardhshëm shqiptar nuk ështw pastërtisht etnik. Ai do ta përmbajë edhe shumëllojshmërinë etnike të pakicave që do të jetojnë në të. “Sundimi i shumicës, në mungesë të të drejtave të garantuara të pakicës, është reçetë për katastrofë.”

Teza 26: Matja me të djeshmen
Politika shqiptare matet me të djeshmen. Duhet të matemi me të tjerët dhe me të duhurën.

Betimi
Besatohuni me Zotin dhe me ndërgjegjen tuaj si dëshmitarë, se do ta ndërtoni një realitet të ri politik me Republikën e Kosovës si suazë të denjë për vete, të barabartë me të gjitha subjektet tjera dhe në funksion të asaj që është më njerëzore në njeriun dhe popujt; besatohuni në vendin ku e dhanë jetën, me Zotin dhe me ndërgjegjen tuaj si dëshmitarë, se do të ngriheni në nivel të shëmbëlltyrës, se do t’i përkujtoni rrënjët dhe kohën, se nuk do të hutoheni dhe do të ngulni këmbë në atë që u takon – tash dhe menjëherë, se do t’i respektoni miqtë, por kurrnjëherë nuk do ta harroni veten. Besatohuni në vendin ku u derdh gjaku i trimave, me Zotin dhe me ndërgjegjen tuaj si dëshmitarë, se nuk do të ndaleni para asnjë vështirësie dhe se nuk do t’i frikësoheni vdekjes që do ta vriste vdekjen”.

3 mars 2012, Prishtine. Lëvizja VETËVENDOSJE!

[halla mine]

Çështja Shqiptare dhe Idealizmi Realist Hotian(Variacione Hegeliane)

Gent Carrabregu, 1 mars, 2012, Chicago, IL


Në dialogun e famshëm platonik „Gorgias“—një ndër dialogjet më politike të Platonit, ku Sokrati mundohet të mbrojë dallimin qenësor mes filozofisë dhe retorikës, pak a shumë, do mund të thoshim, siç Ukshin Hoti mundohet të mbrojë autonominë e filozofisë politike nga retorika boshe dhe politikisht inferiore e romantizmit letrar të Qarkut Kulturor të Prishtinës që kishte vendosur t’i dalë në ballë politikës kosovare në fillim të viteve ‘90—Sokrati pohon se ka tre kushte që një bashkëbisedues duhet t’i përmbushë për t’u bërë gur provues (gashtë) për shquarjen/dallimin e së mirës nga e keqja; këto tre kushte janë si vijon: 1) dija (kushti epistemologjik), 2) vullneti i mirë (kushti moral), dhe 3) guximi për të thënë atë që mendon (në greqishten e lashtë kjo mbërthehet në termin parrhesia që përkthyer më drejtëpërdrejtë në gjuhën shqipe do të thotë „guximi për të folur hapur mendjen“; Foucault, nga fundi i jetës së vet, ia kishte dedikuar një seri ligjëratash shumë interesante këtij koncepti me ç’rast kishte ndjekur historinë e transformimeve të tij prej antikuitetit grek e më tutje). Sokrati, gjithë jëtën e tij, ishte në kërkim të një bashkëbiseduesi ose miku të përsosur që do të mund të plotësonte këto tre kushte në mënyrë që të mund të gjykonte me kompetencë nëse në fakt metoda dhe përmbajtja e pikëpamjeve të Sokratit ishin të qëndrueshme, pra të vërteta. “Disa që takoj gjatë shëtive të mia të përhershme nëpër agoren athinase”, thotë Sokrati,” janë të paaftë të më gjykojnë sepse nuk janë të dijshëm (të mencur)”. Disa të tjerë, pastaj, vazhdon Sokrati, e kanë dijen, por u mungon vullneti i mirë ndaj meje, pra nuk më konsiderojnë mik të tyrin apo nuk ma duan të mirën. Në fund, ka edhe disa të tjerë akoma, thotë Sokrati, që mund t’i kenë të dyja—pra edhe dijen edhe vullnetin e mirë—por u mungon guximi për ta ma thënë të vërtetën, pra nuk tregohen të sinqertë me mua—nuk ma thonë dot në fytyrë atë çfarë mendojnë apo nuk e flasin hapur mendjen e tyre.

Vetëm ata që mund të plotësojnë këto tre kushte mund të shndërrohen në një gur provues. Përndryshe, termi gur provues vjen nga guri me të njëjtin emër dhe me ngjyrë të zezë që në të kaluarën përdorej për të fërkuar arin dhe argjendin me qëllim që të testohej pastërtia apo autenticiteti i këtyre të fundit. Në varësi të shenjës që linte në gurin provues fërkimi me ar ose argjend, mund të thuhej se sa i pastër ose i papastër ishte ari ose argjendi që kishim në duar. Nuk do të ishte kurrfarë ekzagjerimi të thuhej se Sokrati gjithë jetën e vet e kaloj duke kërkuar një bashkëbisedues që të mund të përmbushte tre kushtet e gurit provues. Dhe gjithë jeta e tij, ashtu sikurse edhe fundi tragjik i saj, u bën dëshmi e vështirësisë, për të mos thënë pamundësisë së gjetjes së një bashkëbiseduesi apo miku të vërtetë të filozofisë që të mund të kishte të tria karakteristikat që përmendëm më sipër: pra, 1) dijen, mençurinë (kushti epistemologjik), 2) vullnetin e mirë (kushti i parë moral) dhe 3) guximin për të folur hapur mendjen (kushti i dytë moral). Ai megjithatë gjykoi që ia vlen edhe të vdesësh duke kërkuar mikun e përsosur, gurin provues. Në këtë përpjekje jetësore që ia mori jetën për t’ia dhënë përjetësinë, ai u akuzua nga lloj-lloj grupesh në Athinën e lashtë, që i bën lloj lloj akuzash, më e njohura prej të cilave ishte akuza për „korruptimin e rinisë athinase“. Duke vendosur për ekzekutimin e tij, shoqëria athinase tregoj se nuk ishte aq demokratike dhe e lirë sa do donte të mendonte. Kështu, duke kërkuar gurin provues që do mund ta provonte gabim vetë atë dhe duke vdekur në këtë përpjekje Sokrati u bë vetë gur provues për aspiratën athinase për demokraci. Sot as filozofia politike perëndimore dhe as demokracia nuk do mund të mendoheshin pa Sokratin dhe sakrificën e tij sublime.

Jeta dhe vepra e Ukshinit ishin dhe mbeten guri i vërtetë provues (gashta) në raport me aspiratën popullore të shqiptarëve të Kosovës për Republikë, si hallka tranzitore, siç e quan Hoti, në drejtim të zgjidhjes përfundimtare të çështjes shqiptare—bashkimin me shtetin nukleus shqiptar. Me veprën e vet studimore që për të, si një studiues kritik i politikës në traditën më të mirë hegeliane dhe marksiste, nuk mund të kuptohej ndryshe pos si praxis—pra praktikë teorike me pasoja të drejtëpërdrejta në realitetin politik—Ukshini i ftoi të gjithë për pozicionim politik. Mund të ishe përbri ose kundër tij, por kursesi indiferent ndaj tij. Nuk mund të pretendoje që e ke seriozisht punën e Kosovës Republikë e të mos thoje se çfarë mendon për Ukshinin. Republika dhe Ukshini u njësuan dhe ky njësim ndodhi pikërisht sepse Ukshini kishte të tria cilësitë që, sic na mëson Sokrati në dialogun e sipërpërmendur, duhet t’i ketë një gur provues i vërtetë. Ai kishte dijen/mençurinë (kushti epistemologjik), vullnetin e mirë dhe guximin e palëkundur për të folur hapur mendjen e vet (kushtet morale). Ai duhej të burgosej, izolohej, etiketohej, heshtej si nga pushteti serb ashtu edhe nga një pjesë e asaj që quhej alternativa kosovare në atë kohë sepse duke pasur këto tre cilësi ai e nxirrte në pah qartësisht dhe njëkohësisht mosseriozitetin e të parëve për një Jugosllavi moderne—pra, një Jugosllavi ku të gjithë popujt, përfshirë popullin shqiptar të Kosovës, do të ishin të barabartë në lirinë e tyre për të vetëvendosur—dhe mosseriozitetin e të dytëve për Republikë të mirëfilltë të Kosovës, si hap i rëndësishëm, ndonëse tranzitor, në drejtim të zgjidhjes të asaj që Hoti e quan çështja shqiptare. I njëjti gur provues sillte para vetëkundërthënieve morale dhe racionale si politikën jugosllave ashtu edhe atë që filloi të quhej politika e alternativës kosovare. Kundërshtari politik nuk mund të urrejë gjë më shumë sesa ta sjellësh në vetëkundërthënie morale dhe racionale; dhe Ukshini ishte i vendosur që në shërbim të zgjidhjes së çështjes shqiptare të shkruante e fliste për këtë cështje si për gurin provues që ka aftësinsë të testojë tre gjëra njëkohësisht: 1) njëmendësinë e jugosllavëve për një Jugosllavi të qëndrueshme, siç disa vazhdonin të deklaronin se e donin, 2) njëmendësinë e alternativës kosovare për Republikë të mirëfilltë të Kosovës dhe bashkim të mëpastajmë me Shqipërinë, dhe në fund fare, 3) në kontekst të rrëzimit të Murit të Berlinit, zgjidhja e drejtë e cështjes shqiptare, argumentonte me ngulm Hoti, është edhe guri provues që teston njëmendësinë e evropianëve për bashkimin e Evropës dhe çlirimin e saj nga mendësia e bipolaritetit të Luftës së Ftohtë që e kishte ndarë atë në dysh, përkatësisht në zona të interesit rus dhe amerian. Ukshin Hoti u bë gur provues i aspiratës sonë për zgjidhje të drejtë të çështjes shqiptare duke argumentuar për çështjen shqiptare si gur provues i trefishtë. Autenticiteti, ajo që vetëm guri provues mund ta dëshmoj, ishte jo rastësisht fjala kryesore e teorisë së tij politike.

Shumë njerëz janë sakrifikuar, përgjatë historisë, për çështjen shqiptare, njerëz sakrificat e të cilëve na detyrojnë, pikërisht ashtu si ligji moral i Kantit, t‘u përulemi medoemos. Të atillët padyshim kanë pasur si vullnetin e mirë ndaj çështjes shqiptare ashtu edhe guximin për të folur hapur mendjen e tyre. Shumë edhe i kanë kënduar çështjes shqiptare, pra kanë pasur një vokacion prej të cilit kanë marrë burimet e nevojshme epistemologjike për ta nxjerrë çështjen shqiptare nga partikulariteti i ankoruar lokalisht e për t’i dhënë asaj kështu një dimension më universal. I kanë kënduar çështjes shqiptare shkrimtarë, novelistë, poetë, historianë, gjeografë, linguistë, albanologë, kantautorë. Që të gjitha këto disiplina shkencore dhe artistike, padyshim, kanë dhënë kontribut të çmuar, secila në mënyrën e vet, në trajtimin e çështjes shqiptare. Por në këtë plejadë akademikësh, kanë munguar dukshëm filozofët politikë, politologët, sociologët, ekonomistët politikë, teoricienët e marrëdhënieve ndëkombëtare. Pra ka munguar zëri i filozofëve dhe shkencëtarëve shoqërorë, disiplina këto që studiojnë më së afërti çështjet që lidhen me shtetin, shoqërinë politike dhe ekonomike, të drejtën ndërkombëtare, e kështu me radhë. E kur çështja shqiptare është mbi të gjitha çështje politike dhe ekonomike, siç argumenton me të drejtë Hoti, ta adresosh atë me mjete letraro-romantike, siç i quan Hoti me një emër resurset e shkencave albanologjike, rrezikon të shkaktosh trauma shoqërore sepse në fushën politike pasojat e gabimeve nuk mund të jenë më pak sesa trauma kolektive. Të gjithëve na duket absurde që ortopedi të na operojë zemrën apo anasjelltas, pra që kirurgu kardiovaskular të na rregullojë dorën e thyer, por se ç‘ka dicka që lidhet specifikisht me politikën që e bën këtë një fushë ku të gjithë pretendojnë kompetencë, pa marrë parasysh përgatitjen profesionale! Kjo e mundon Hotin si studiues i politikës, si një njeri me predispozitë ndaj të vërtetës në politikë, ashtu siç i ka preokupuar të gjithë studiuesit e filozofët e mirëfilltë të politikës përgjatë gjithë historisë. Prandaj, jo rastësisht, Ukshin Hoti vendos të hap librin e tij Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare me reflektimin mbi marrëdhënien komplekse mes gjuhës, politikës, dhe leximit. Të ndalemi pak këtu atëherë—fundja ku ka më mirë sesa të fillosh nga fillimi.

Specifika e politikës dhe njëkohësisht ajo që konstituon autonominë e saj si fushë e veçantë e dijes dhe kërkimit shkencor është pikërisht problemi i patejdukshmërisë së të dhënës së menjëhershme. Kur përdorim koncepte politike në përditshmëri mendojmë se e dimë se çfarë është domethënia e vërtetë e tyre, por në fakt më shumë se kudo tjetër, në fushën politike, shumë shpesh ky nuk është rasti. Arsyet se pse politika është më specifike nga ky aspekt dhe, së këndejmi, problemi i patejdukshmërisë së të menjëhershmës më i rëndë—e kjo qëndron në përpjestim të drejtë, siç Hoti e di fare mirë, me nevojën për lexim/lexuesë të kujdesshëm—lidhet me dy karakteristika të natyrës së të vërtetës politike që Hoti i vë re me shumë kujdes. E para ka të bëjë me dinamikën që e karakterizon fushën politike si fushë të mendimit dhe veprimit. Siç e thotë Profesor Hoti që në faqet e para të librit Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, termat „politikë ndërkombëtare“, „politikë e jashtme/brendshme,“ „politikë“, por edhe „Evropë“ nuk janë të dhëna statike. Përkundrazi, këto terma ndryshojnë me ndryshimin e rrethanave dhe raporteve shoqërore, ndaj kuptimi i tyre mund t‘i nënshtrohet mendimit dhe shqyrtimit shkencor vetëm kur dëshmojmë ndjeshmëri ndaj rrethanave shoqërore, ekonomike, e politike që kushtëzojnë thelbësisht domethënien e këtyre termave në një moment të caktuar historik. Arsyeja e dytë e që e bën politikën një fushë autonome të dijes dhe kërkimit shkencor, por njëkohësisht, siç thamë edhe më herët, rast më të rëndë të problemit të patejdukshmërisë së të menjëhershmës, gjë që vetëm sa e shton nevojën e leximit dhe studimit të kujdesshëm, ka të bëjë me atë se, siç thotë Hoti, duke huazuar nga teoricienët kritikë të Shkollës së Frankfurtit (Max Horkheimer e Theodor Adorno), e vërteta në politikë jo vetëm zbulohet, por ajo edhe krijohet. Kjo është ajo që Hoti vendos ta quajë, duke huazuar përsëri nga Adorno, „e vërteta e kohshme“ e politikës. Në politikë bota nuk është e dhënë, ajo konstitutohet nga mendimet e veprimet tona. Bota vepron në ne, por edhe ne veprojmë në të. Politika, pra, nuk është skena e të vërtetës, por e të vërtetave të kohshme të kolektiviteteve.

Hoti i kupton shumë mirë dhe i vlerëson observimet kritike ndaj traditës së filozofisë politike perëndimore të Shkollës së Frankfurtit, që ishte një shkollë me shumë ndikim në zhvillimin e mendimit kritik në Evropën e pas Luftës së Dytë Botërore, por ai megjithatë do të vazhdojë të prodhojë filozofinë politike të çështjes shqiptare. Filozofinë? Po, pikërisht atë të kuptuar si diskursi më i vetëdijësuar shkencor, si rojtari më i mirë i racionalitetit, ashtu siç e kupton tradita filozofike perëndimore që fillon me Platonin e kulmon me Hegelin. Shtrohet pyetja: Si arrin ta bëjë këtë? Me fjalë të tjera, si arrin Hoti që të përqafojë pjesërisht skepticizmin relativist ndaj të vërtetës politike të toerisë kritike të shkollës së Frankfurtit, e prapë të shmangë përfundimin në skepticizëm relativist, pra të afirmojë filozofinë politike të kuptuar sipas traditës metafizike perëndimore? Përgjigja në këtë pyetje, dua të argumentoj sot para jush, është edhe përgjigja në pyetjen tjetër që, në instancë të fundit, është pyetja më e rëndësishme që si studiues duhet të ngrejmë në lidhje me veprën e Hotit: ku qëndron singulariteti universal i aktit filozofiko-politik Hotian? Nëse është kështu, cila atëherë është përgjigja që i adreson këto dy pyetje njëkohësisht? Sipas meje, dhe kjo është edhe teza që dua të shtrojë për diskutim përpara jush sot, singulariteti universal i aktit filozofiko-politik të Hotit qëndron tek sinteza e Idealizmit Gjerman (Kant dhe Hegel) me traditën e Realizmit Politik të identifikuar me teoricienin gjerman (të emigruar në SHBA; dha mësim në University of Chicago) të marrëdhënieve ndëkombëtare—Hans Morgenthau. Idealizmi Gjerman është udhërrëfyesi filozofik (por edhe politik) i Hotit, përderisa Realizmi Politik është udhërrëfyesi i tij politik (por edhe filozofik) si specialist i teorisë së marrëdhënieve ndërkombëtare. Kjo ndarje që po bëj këtu (filozofia kundrejt teorisë politike) nuk duhet të na bëjë të mendojmë filozofinë si të paaftë për të prodhuar mendim politik: pra nuk është sikur duhet të shkojmë tek teoritë shoqërore për të mbushur deficitin politik të filozofisë. Përkundrazi, Hoti është besnik ndaj traditës së filozofisë politike perëndimore, ndonëse si studiues i teorive të marrëdhënieve ndëkombëtare, ai sheh shumë vlerë edhe tek tradita e toerisë shoqërore që lind pas vdekjes së Hegelit. Ndarja që po bëj këtu është thjesht për qëllime të ilustrimit më të qartë të ndikimit të veçantë të secilës prej këtyre dy traditave—Idealizmit Gjerman në filozofi, në njërën anë, dhe Realizmit Politik në teori politike, në anën tjetër—mbi mendimin filozofiko-politik të Ukshin Hotit të kuptuar si tërësi.

Profesor Hoti nuk do të dorëzojë asnjërën anë të diktumit të famshëm Hegelian: “racionalja është aktuale dhe aktualja është racionale”. Pas vdekjes së Hegelit ky diktum do të bëhej pikënisja e sherrit mes Hegelianëve të Majtë dhe Hegelianëve të Djathtë. Të majtët fokusoheshin tek pjesa e parë e diktumit Hegelian dhe thërrisnin për tejkalim të filozofisë idealiste si mënyra e vetme për ta bërë racionalen aktuale. Kështu, në këtë frymë, Karl Marxi do të deklaronte që përderisa filozofët vetëm e kanë interpretuar botën në mënyra të ndryshme, ka ardhur koha që më në fund edhe ta ndryshojmë atë. Në kampin kundërshtar, në anën tjetër, ishin Hegelianët e Djathtë që ndaleshin tek pjesa e dytë e diktumit Hegelian duke u angazhuar në racionalizimin e status-kuosë (aktuales) politike dhe shoqërore si arritja më e lartë e racionales.

Nëse Ukshin Hoti nuk do të dorëzojë asnjërën anë të diktumit, çështja që mbetet të shtrojmë për diskutim është sesi arrin ta bëjë këtë dhe çfarë është rëndësia e kësaj për atë sesi duhet të mendojmë ose filozofojmë mbi çështjen shqiptare. Në arritjen e kësaj sinteze, që unë do ta quaj sinteza Hotiane, Ukshin Hoti nuk është se shkon përmes performimit të ndonjë aufhebungu (tejkalimi) Hegelian mbi dy traditat hegeliane në kundërshtim me njëra tjetrën. Ajo çfarë e shtyen atë drejt kësaj sinteze nuk është një kuriozitet i pastër intelektual i tipit: si do mund të pajtonim hegelianët e majtë me ata të djathtë? Përkundrazi! Ajo çfarë e motivon Hotin drejt sintezës që do të mund të përqafonte të dyja anët e diktumit Hegelian është vetë problematika e gjallë e çështjes së pazgjidhur shqiptare: si të kalojmë, si shqiptarë, nga objekt histori-vuajtës në subjekt histori-bërës duke pasur parasysh të drejtën tonë për një komb-shtet të përbashkët shqiptar, por edhe kontekstin e ri politik evropian dhe botëror të krijuar me rënien e Murit të Berlinit? Për t’iu përgjigjur sfidës së kësaj pyetje Hoti mendon se duhet të sjell bashkë idealizmin filozofik Hegelian me toerinë e realizmit politik në marrëdhënie ndërkombëtare të Hans Morgenthaut. Duke arritur tek kjo sintezë shumë origjinale, Hoti arrin që të mos ketë nevojë të zgjedh mes pjesës së parë dhe pjesës së dytë të diktumit Hegelian. Kombinimi i idealizmit Hegelian me realizmin politik të Morgenthaut i mundëson shmangien e domosdoshmërisë së zgjedhjes që kishte polarizuar thellë hegelianët e majtë me atë të djathtë.

Dikush me të drejtë mund të thotë se edhe vetë Karl Marksi ishte një teoricien dhe filozof i cili, poashtu, duke marrë seriozisht të dyja anët e diktumit Hegelian arriti të prodhojë kritikën e kulluar të ekonomisë politike kapitaliste. A nuk ishte Marksi ai që ndonëse kërkonte me ngulm realizimin e racionales—pra shoqërisë komuniste—kurrë nuk hoqi dorë nga studimi i aktuales, pra ekonomise dhe rendit shoqëror kapitalist? Dhe ne do përgjigjeshim: po, absolutisht. Po ku qëndron risia dhe orgjinaliteti i asaj që unë po e quaj sinteza idealist-realiste hotiane atëherë, nëse Marksi kishte arritur të bënte të njëjtën shumë më herët se Ukshin Hoti? Origjinaliteti i sintezës Hotiane që arrin të përqafojë të dyja anët e diktumit Hegelian shquhet në dy përmasa: 1) motivacioni, dhe 2) rruga drejt sintezës, pra përzgjedhja e aleatëve teorikë. Motivacioni i sintezës Hotiane, siç e thashë edhe më lartë, ishte çështja shqiptare e kuptuar në radhë të parë si problem politik, që për Hotin nuk ishte asgjë tjetër pos pyetja ultimative së cilës ai kishte dashur t’ia kushtonte edhe një tezë doktorature: pra, si të arrijmë që si komb shqiptar të bëjmë transformimin cilësor dhe revolucionar nga të qenit objekt histori-vuajtës (kurban) i historisë së marrëdhënieve ndërkombëtare në subjekt histori-bërës që bëhet më në fund autor i çështjes së vet? Së dyti, rruga drejt kësaj sinteze, për Hotin, kalon nëpër një kombinim shumë origjinal dhe në dukje kontradiktor i një filozofie idealiste—asaj Hegeliane—me një teori të marrëdhenieve ndërkombëtare, atë realiste të Hans Morgenthaut.

Pyetja që ky përshkrim i singularitetit universal të aktit filozofiko-politik Hotian ngre vetvetiu në vijim është kjo: çfarë huazon Hoti nga Hegeli, përkatësisht Idealizmi Gjerman, e çfarë nga Hans Morgenthau, përkatësisht, nga tradita e Realizmit Politik në teori të marrëdhënieve ndërkombëtare? Dhe, si përfundim, çfarë na mëson kjo sintezë për atë sesi duhet të mendojmë për zgjidhjen e çështjes shqiptare?

Në vijim do doja t’u përgjigjem të dyja këtyre pyetjeve duke radhitur fillimisht 5 tezat Hegeliane (Idealiste) pa të cilat unë mendoj që nuk mund të deshifrohet mendimi filozofik i Ukshin Hotit, për të vazhduar më pas me 5 tezat e realizmit politik të Morgenthau-t pa të cilat nuk mund të zbërthehet mendimi politik i Hotit, përkatësisht mendimi i tij prej specialisti të Teorisë së Marrëdhënieve Ndërkombëtare.[1]



Hegelianizmi (Idealizmi) Hotian: Çfarë dhe Si?

Teza e parë: Forma dhe përmbajtja janë të pandashme në argumentimin e mirëfilltë shkencor dhe filozofik.
Nuk mund të bësh argument të qëndrueshëm duke e ndarë formën nga përmbajtja. Në qoftë se kishte një logjikë të progresionit gjeometrik në organizimin e protestave të vitit 81-shit (9 organizata pak më të mëdha dhe 93 grupe ilegale), kjo nuk do të thotë assesi që protestat e 81-shit ishin kundërrevolucionare, siç pretendohej nga qarqet serbe (shih Filozofia Politike e Ceshtjes Shqiptare, f. 61). Përkundrazi, për të qenë në gjendje të thuash diçka për atë se a ishin revolucionare apo kundërrevolucionare duhet patjetër të marrësh në trajtim përmbajtjen, pra aktorët dhe qëllimin. Vetëm forma e organizimit nuk thotë asgjë: ajo lloj forme që ndjek ligjshmëritë e progresionit gjeometrik mund të përdorej si nga grupet revolucionare ashtu edhe nga ato kundërrevolucionare. E njëjta është kritika më e famshme që Hegeli bën kundër Kantit: pra akuza për karakterin formalist dhe abstrakt të imperativit kategorik Kantian që duke qenë që nuk merr për bazë përmbajtjen (marrëdhëniet konkrete shoqërore) mbetet e zbrazët: pra nuk na jep dot një kriter definitiv për të dalluar në formë kuptimplote dhe konkrete veprimin e duhur apo të arsyeshëm nga ai i paduhuri apo i paarsyeshmi.

Teza e dytë: Ka dy mënyra për të mbrojtur validitetin e një norme:
1) një normë mund të jetë filozofikisht valide, ose/dhe
2) një normë mund të jetë historikisht valide. Validiteti filozofik është superior karshi validietit historik.
E para, pra validiteti filozofik, është superior sepse i thërret arsyes dhe i nënshtrohet ligjeve të argumentimit logjik, që janë universale: pra vlejnë në çdo kohë dhe në çdo vend. Si e këtillë, filozofia nuk ka histori, ajo është thjeshtë rojtarja e racionalitetit, në çdo kohë dhe në çdo vend. Mënyra e dytë e mbrojtjes së validitetit të një norme është ajo historike. Sipas kësaj mënyre, një normë është valide nëse mund ta shpjegojmë sesi u konstitua historikisht. Këtu nuk i thërritet arsyes, por vetëm përshkrimit positivist historik që mjaftohet me përshkrimin dhe shpjegimin e situatave që sollën deri tek një normë e caktuar. Si një idealist Hegelian, Ukshin Hoti do që gjithmonë të justifikojë argumentin e vet filozofikisht. Për këtë arsye, dhe në pajtim me kriteret e validitetit filozofik që gjithmonë synon universalen, ai insiston që protestat studentore të vitit ’81 dhe kërkesa për Kosovën Republikë nuk mund të kuptohen—në fakt ky botëkuptim është edhe i rrezikshëm—vetëm si një ngjarje lokale, pra ai është kategorikisht kundër sui-generizimit të aspiratave politike shqiptare. Kërkesën për Republikë duhet gjithmonë ta lidhim me betejat universale të popujve të shtypur për vetëvendosje, por edhe me kontekstin e procesit të bashkimit të Evropës pas rënies së Murit të Berlinit. Siç e thotë shumë prerë profesor Hoti, “askush nuk mund ta argumentojë bindshëm se proceset e demokratizimit shoqëror dhe politik te ne nuk janë pjesë e proceseve të demokratizimit e të civilizimit të Evropës, dhe pjesë e ecjes së përgjithshme progresive të njerëzimit” (shih Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, f. 140). Historia e ka rolin e vet të rëndësishëm të informimit të mendimit politik, por vetëm filozofia mund të jetë gjyqtarja përfundimtare e racionalitetit të argumentit politik.

Aty ku historia na ndihmon, ndonëse gjithmonë e nënshtruar ndaj standardeve të validitetit filozofik, është në atë sesi mendojmë për teoritë politike: për dallim nga filozofia, teoritë politike kanë histori, dhe Hoti nuk pushon kurrë së na kujtuari këtë. Për shembull, ai me të drejtë i thërret historisë intelektuale perëndimore për të deligjitimuar nofkën “serbo-sllavo-komunist” të përdorur shpesh nga kundërshtarët e tij politik duke na kujtuar me këtë rast se “komunizmin nuk e kishin lindur sllavët, por gjermanët, përkatësisht hebrenjtë e Gjermanisë, dhe se sllavët vetëm sa e kishin huazuar këtë ide me qëllim të ruajtjes së kufinjve të Carit të tyre të madh dhe pothuajse po atë çast e kishin shitur” (Shih Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, f. 77-78). Të njëjtën thirrje në sens historik Hoti e bën për të bërë argumentin kundër disa gazetarëve si Halil Matoshi[2] që ato vite iu kishte rënë ta lexonin Makiavelin dhe pa kurrëfarë sensi historik kishin konkluduar që kjo është mënyra sesi duhet të mendohet politika, pra si e zhveshur nga çdo moral a arsye. Duke iu përgjigjur kësaj tendence pa sens historik, Hoti u kujton të tillëve që Makiaveli historikisht përfaqëson mendimin negativ modern, që është tejkaluar pikërisht nga mendimi filozofik i idealistëve gjermanë që rikthen bindshëm forcën e moralit dhe arsyes në politikë (shih Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, p. 118).

Thirrja në sensin historik është poashtu shumë e rëndësishme në argumentin Hotian për demokracinë autentike. Demokracia mund të jetë subjekt i mirëfilltë filozofik, dhe si e tillë një vlerë universale, por që ajo të konkretizohet, pra të mos mbetet një universale abstrakte, ajo duhet të autorizohet nga shqiptarët. Pra, që demokracia si vlerë universale të përqafohet plotësisht dhe në mënyrë kuptimplote nga një popull dhe që ajo të bëhet afirmuese e lirisë së atij populli, ajo duhet medoemos t’i përshtatet specifikave historike dhe kulturore të atij populli, ose siç do thoshte Hoti, ajo duhet t’i ketë “rrënjët thellë në truallin e Kosovës, në vullnetin e popullit të saj” (shih Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, f. 163). Kjo është edhe në pajtim të plotë me kërkesën Hegeliane për konkretizim të universales: demokracia mund të jetë vlerë universale, por që ajo të mos shihet si e imponuar dhe që të shihet si vetërealizim i lirisë popullore duhet të njihet, pranohet, dhe definohet si e tillë nga vullneti i lirë i vetë shqiptarëve, pra, thënë në terma Hegelian, duhet të konkretizohet shqiptarisht për t’u bërë aktuale tek shqiptarët. Prandaj nuk mjafton që të kërkojmë demokraci pa definuar atë autentikisht. Duke insistuar në demokracinë autentike—pra universalen konkretizuar—Hoti në fakt nuk i bën vetëm një shërbim interesit politik shqiptar, por edhe shpëtimit të demokracisë nga fetishizimi që e ka kapluar që prej fillimit të të ashtuquajturit Rend i Ri Botëror—pra që prej rënies së Murit të Berlinit dhe kapitulimit të

Bashkimit Sovjetik, të cilin rend Ukshin Hoti po e zbërthente mprehtësisht për shqiptarët qysh në fillimet tij, pra në fillim të viteve 90ta. Nëse demokracia do të vazhdojë të ketë ndonjë kuptim, përtej definimit amerikan të saj si anti-komunizëm ose „ndërhyrje humanitare“ amerikane, insiston me të drejtë Hoti, ajo duhet medoemos të mendohet si një universale konkrete, përkatësisht si demokraci autentike. Në emër të të njëjtës kërkese Hegeliane, pra kërkesës për universalen e konkretizuar, Hoti kritikon edhe të ashtuquajturin gandizëm të Ibrahim Rugovës: si mund të jetë Rugova një Gandi shqiptar, pyet me të drejtë Hoti, kur shqiptarët nuk janë dhe as bëhen dot indianë? (shih Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, f. 174)

Teza e tretë: Një e pavërtetë nuk mund të konsiderohet plotësisht e tejkaluar pa u mposhtur filozofikisht, ashtu sikur një e vërtetë historike nuk merr dot karakter universal pa iu nënshtruar mendimit filozofik.
Ndonëse vlerësimi zyrtar për ngjarjet e vitit ’81 se ato ishin një “përpjekje kundër-revolucionare” u tejkaluan me kohë, kjo nuk do të thotë që ai vlerësim zyrtar u mposht plotësisht pikërisht për shkak se, siç thotë Ukshin Hoti, “tejkalimi i një vlerësimi të tillë politik me vetë zhvillimin e ngjarjeve në kohë dhe në hapësirë nuk është njësoj me tejkalimin e tillë të vlerësimit në mbështetje të argumenteve kritike” (shih Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, f. 60) Ky është një qëndrim i kulluar idealist që duke e parë filozofinë si arritjen më të lartë të vetëdijes njerëzore, nuk mund ta quajë një proces historik shoqëror të provuar ose refuzuar pa u provuar ose refuzuar si i tillë në terren filozofik. Prandaj, ndonëse filozofia vjen në vendngjarje shumë vonë—siç e thoshte edhe Hegeli “Minerva arrin në skenë vetëm pasi një ngjarje të ketë përfunduar”—kjo nuk e bën të panevojshëm argumentimin filozofik. Përkundrazi, që një ngjarje historike të njihet si e jona dhe të afirmojë lirinë tonë, pra që të bëhet rezultat i veprimit tonë dhe jo të mbetët një e dhënë e jashtme e imponuar, ajo duhet të gjykohet me standardet e validitetit filozofik. Fakti që ka ndodhur dhe përshkrimi historik i mënyrës sesi ka ndodhur nuk ia provon dot racionalitetin. Prandaj, demonstratat studentore të vitit ‘81 marrin validitet universal vetëm kur i nënshtrohen mendimit filozofik, me ç’rast ato edhe arrijnë të shndërrohen në ngjarjen politike që meriton besnikërinë tonë kolektive.

Teza e katërt: Vetëm e tëra është e vërteta.
Zgjidhja e çështjes shqiptare nuk mund të mendohet pjesë-pjesë. Po ta mendojmë ashtu, kemi pranuar verdiktin historik të të huajve mbi ne, me ç’rast fatkeqësia historike—pra ndarja jonë nga shteti shqiptar dhe copëtimi i asaj pjese në pjesë të tjera të vogla që do t’i bashkangjiteshin Jugosllavisë—do bëhej edhe standardi ynë i mendimit racional. Kjo do të ishte kompletimi i fatkeqësisë sepse të nënshtruarit e racionalitetit nga pozitivizmi historik—pra fitorja e pozitivizmit historik (Hegeli e quan këtë pozitivizëm dogmatizëm të llojit më të keq) mbi filozofinë—do të thoshte asgjë më pak sesa vetë dorëzimi i racionalitetit dhe afirmimi i racionalizimit. Në vend që ta gjykojmë fatin historik me standardet e rojtarit të racionalitetit—pra filozofise—kështu do të bënim mu të kundërtën, pra duke u thirrur në situatën objektive historike në një moment të caktuar do të nxirrnim racionalizime historiciste për legjitimimin e padrejtësive. Për ta shmangur këtë, duhet të insistojmë që çështjen shqiptare ta mendojmë gjithmonë si një të tërë. Pa marrë parasysh që në një moment të caktuar mund të pajtohemi që energjitë duhet t’i drejtojmë në drejtim të jetësimit të Republikës së Kosovës, kjo duhet të bëhet gjithmonë duke mbajtur në mend se Republika e Kosovës, siç thotë Ukshin Hoti, është vetëm “një hallkë tranzitore” (shih Filozofia Politike e Çështjes Shqiptare, f. 138) në drejtim të zgjidhjes së tërësishme të çështjes shqiptare.

Teza e pestë: Detyrat politike janë nënbashkësi e detyrave morale dhe jo anasjelltas.
Ta bësh Makiavelin hero do thotë ta trajtosh politikën si art vulgar të së mundshmes. Shpëtimi i vetëm nga ky vulgaritet që mund të shkaktojë trauma kolektive është alternativa idealiste gjermane që detyrat politike i sheh si nënbashkësi të detyrave morale, që do të thotë si subjekt të mendimit racional. Duke qenë që për Idealizmin Gjerman liria dhe morali janë analitikisht të lidhura [siç thotë Kanti tek Kritika e Arsyes së Pastër Praktike, ndërsa morali është ai përmes së cilit njohim lirinë (ratio cognoscendi), liria është vetë esenca e moralit (ratio essendi)], të afirmosh moralin në politikë do të thotë të afirmosh arsyen dhe lirinë si standarde të gjykimit politik. Dhe pikërisht ngaqë do ta mendojë kështu politikën, Hoti e përsërit vazhdimisht që kërkesa për Republikë të Kosovës dhe zgjidhje të çështjes shqiptare nuk është kërkesë për inat të askujt. Republika nuk është çështje inati e racës së skllevërve reaktivë të mbushur me mllef Niçjan (ressentiment) kundrejt racës së zotërinjve vlerë-krijues. Në fakt, siç nuk pushon së insistuari Hoti duke iu përgjigjur definitivisht edhe kritikës Niçjane kundër Idealizmit Gjerman, shqiptarët janë pikërisht raca e zotërinjve vlerë-krijues sepse bashkimi i tyre është në pajtim të plotë me vullnetin e Evropës për t’u bashkuar dhe për të krijuar vlerat e saj e çliruar nga gjeopolitika ruso-amerikane që e kishte ndarë në dysh gjatë Luftës së Ftohtë. Në fakt, pozicionimi evropian karshi aspiratës së drejtë shqiptare për bashkim, argumenton me të drejtë Hoti, është guri provues i njëmendësisë së projektit evropian për bashkim: të cenosh të drejtën e shqiptarëve për bashkim, i rikujton Hoti diplomacisë evropiane, do të thotë të tregohesh joserioz karshi vetë aspiratës tënde për bashkim dhe çlirim nga gjeopolitika ruso-amerikane. Ne ndoshta nuk kemi forcë ushtarake e ekonomike për të kushtëzuar Evropën, por Hoti, si një idealist i mirë gjerman, mendon që forcën për ta çuar Evropën në vetë-kontradiktë morale dhe racionale e kemi për shkak të cilësisë thelbësisht evropiane të aspiratës sonë për bashkim në një komb-shtet. Dhe pikërisht këtë moment të ri të krijuar pas Rënies së Murit të Berlinit duhet ta kapim si politikë shqiptare, në mënyrë që t’ia largojmë Evropës frikën joracionale që ka karshi idesë së bashkimit të shqiptarëve në një shtet. Andaj, shqiptarët janë në fakt vlerë-krijuesit aktivë evropianë dhe politika shoviniste serbe e mësuar të përkdhelet nga Perandoria Ruse është skllavi reaktiv Niçjan i mbushur mllef joracional kundër jo vetëm të drejtave politike të shqiptarëve, por edhe kundër vetë projektit evropian për bashkim, respektivisht çlirim nga sundimi rus. Sado që gjeneaologjia Niçjane të dojë të dëshmojë se prapa çdo kërkimi të së drejtës dhe përgjegjësisë fshihet inati dhe dëshira për hakmarrje, Hoti mendon se Idealizmi Gjerman me insistitmin tek e drejta si çeshtje e arsyes, moralit, dhe lirisç, e zmbraps me sukses këtë vërejtje Niçjane: të afirmosh të drejtën është pikërisht e kundërta e afirmimit të inatit, ashtu siç edhe është kundërshtimi më i mirë i paradigmës makiaveliste të menduarit politik.

Më lejoni që në vijim të vazhdoj me elaborimin e 5 tezave të Realizmit Politik që ndikuan po kaq fuqishëm mendimin politik Hotian.



Realizmi Politik Hotian: Çfarë dhe Si?

Teza e parë: Shteti-komb është njësia themelore e marrëdhënieve ndërkombëtare dhe detyra themelore e tij është definimi i interesit nacional.
Pavarësisht përpjekjeve të idealizmit liberal në teori të marrëdhënieve ndëkombëtare—siç ishte ajo e presidentit amerikan Wilson pas Luftës së Parë Botërore—valuta kryesore e marrëdhënieve ndërkombëtare megjithatë mbeten shtetet, jo organizatat ndërkombëtare, dhe interesi nacional i shtetit-komb i definuar si fuqi sa më e madhe relative. Secila fushë studimi dhe veprimi e definon interesin në mënyrën e vet, duke ruajtur kështu autonominë e disiplinës studimore: kështu, për shembull, ekonomia interesin e definon si pasuri, estetika të njëjtin e definon si e bukura, religjoni interesin e definon si shpëtimi nga mëkati, etika Kantiane si cilësia morale e motivimit prapa veprimit, e kështu me radhë. Po kështu edhe politika ka definimin e vet autonom të interesit: ky është interesi i kuptuar si fuqi relative i shtetit-komb në arenën ndërkombëtare. Për realizmin politik të Morgenthaut, ashtu sikurse edhe për Ukshin Hotin, shteti si njësia më e lartë dhe më relevante e politikës ndëkombëtare duhet të merret para së gjithash me avancimin e interesave vitale të kombit, që nga perspektiva e marrëdhënieve ndërkombëtare do të thotë angazhim i vazhdueshëm për rritjen e fuqisë relative të shtetit-komb. Për këtë arsye, insiston Hoti, çështja shqiptare mund të konsiderohet e zgjidhur vetëm kur kombi shqiptar të bashkohet në një shtet që duhet të synojë rritjen e fuqisë relative të kombit shqiptar, sigurisht në përputhje me kapacitetet e veta dhe respektimin e të drejtave legjitime të popujve të tjerë.

Teza e dytë: Në marrëdhënie ndërkombëtare nuk çon peshë rritja e fuqisë absolute por rritja e fuqisë relative të shtetit-komb.
Kur mendojme absolutisht, ne ecim përpara në raport me kohën dhe kjo na mjafton. Por në politikë ajo çfarë ka më shumë rëndësi është ecja përpara në relacion me të tjerët në ish-Jugosllavi, të cilët vështruar nga variablat objektive që përcaktojnë mundësitë e zhvillimit (madhësia e popullsisë, karakteristikat gjeografike të territorit, përbërja demografike) nuk do duhej të ishin më përpara se ne shqiptarët. Kosova ecte përpara edhe si krahinë autonome, status politik ky që mundësonte gëzimin e ca të drejtave kulturore për shqiptarët, por po kaq, në mos më shumë, ecte përpara edhe hendeku zhvillimor mes Kosovës dhe republikave të tjera ish-Jugosllave (shih Filozofia Politike e Cështjes Shqiptare, f. 9). Prandaj, siç na përkujton Ukshin Hoti, kërkesa për Republikë dhe demokraci e artikuluar në demonstratat studentore të vitit ’81 në thelb ishte, nga aspekti politik, kërkesë për status të barabartë juridiko-normativ me popujtë e tjerë të ish-Jugosllavisë, gjë që më pas, nga aspekti ekonomik, do përkthehej në mundësi për zhvillim të shpejtuar e të gjithmbarshëm shoqëror në mënyrë që Kosova jo vetëm të rritej në terma absolutë (siç po përparonte edhe si krahinë autonome) por edhe në terma relativë—pra në krahasim me të tjerët.

Teza e tretë: Gabimi më i madh logjik që mund të bësh në politikë të jashtme është të barazosh politikën e jashtme të një shteti a të një burrështetasi me pikëpamjet ideologjike të tij.
Ukshini mendon me të drejtë që shqiptarët gjithmonë kanë përfunduar të ndërsyer kundër njëri tjetrit sherri i ideologjive të fuqive të mëdha, që ndonëse nuk i kanë përjetuar ndonjëherë si të vetat, kanë përfunduar duke i përçarë në shërbim të interesave të huaja gjeopolitike. Në vend se të lidhen me të huajt përmes kategorisë së interesit nacional, shqiptarët i kanë marrë të huajt dhe politikat e tyre të jashtme si vlera universale që nuk fshehin interesa partikulare të komb-shteteve të caktuara. Prandaj është shumë e rëndësishme për Hotin që shqiptarët ta adoptojnë realizmin politik si perspektiva përmes së cilës duhet menduar marrëdhëniet me të huajt, qofshin këta miq apo armiq. Realizmi politik i Morgenthau-ut i jep Hotit mënyrën më të mirë për të zhveshur ideologjitë e ndryshme globale nga petku universalist duke i gjykuar ato jo përmes cilësisë morale të motivacionit të deklaruar, por përmes përmbajtjes në trajtë të interesave vitale të zhvillimit që fshihen prapa motivacioneve në dukje morale. Le t’i mbetet etikës për të gjykuar nëse cilësia e motivacionit të aktorëve politikë në skenën ndërkombëtare është morale. Teoria politike duhet të mërret me të tjera gjëra: përkatësisht, me gjykimin e cilësive politike të vullnetit, intelektit dhe aksionit. Ukshin Hoti me të drejtë insiston që çdo ideologjie t’i bëhen dy pyetje kritike të traditës realiste: për kë dhe për të bërë çfarë. Realizmi politik është mënyra më e mirë për ta bërë kritikën e ideologjisë (Ideologiekritik e inuguruar nga Shkolla e Frankfurtit) në teori të marrëdhënieve ndërkombëtare. Termat qenësorë politikë si demokracia, barazia, liria, janë shenjues të zbrazët dhe betejat politike bëhen pikërisht mes palëve që duan të mbushin me domethënie konkrete kallëpet e zbrazëta të këtyre termave. Ndaj edhe shqiptarët, nëse duan te kalojnë nga të qenit spektatorë, përkatësisht vuajtës, të instrumentalizuar të këtyre betejave në të qenit subjekt pjesëmarrës të tyre, duhet të definojnë demokracinë për vetën e tyre: kjo është ajo që Ukshini do ta quajë “demokracia autentike”. Gjithçka më pak se kaq është një instrumentalizim tjetër i shqiptarëvë për interesa të huaja gjeopolitike.

Teza e katërt: Politika vërtetë mund të jetë realitet shumë aksidental dhe shpeshherë sistematikisht joracional, por si çdo teori tjetër shoqërore, edhe teoria e realizmit politik duhet të theksojë elementet racionale të realitetit politik.
Aktualja duhet të presupozohet racionale që të bëhet e kuptueshme teorikisht, e kjo edhe i mundëson Hotit që të përqafoj pa problem edhe pjesën e dytë të diktumit Hegelian (aktualja është racionale), përkatësisht atë që presupozon aktualen si racionale pa pasur nevojë të dorëzojë pjesën e parë (racionalja është aktuale). Në fakt nga prizmi i ithtarit të realizmit politik, Hoti mendon, me të drejtë, që pjesa e parë e diktumit Hegelian—“racionalja është aktuale”—mund të ketë kuptim vetëm kur ta studiojmë sistematikisht dhe racionalisht aktualen e dhënë. Pra për ta bërë aktualen e dhënë plotësisht racionale (filzofikisht racionale), duhet ta njohim aktualen që e kemi në kontekstin e dhënë historik dhe për ta bërë këtë ka vetëm një mënyrë: ta studiojmë sistematikisht aktualen, që do të thotë ta presupozojme atë si racionale në mënyrë që ta bëjmë të kuptueshme teorikisht, prej nga, mandej, mund edhe ta transformojmë tutje në drejtim të racionales së vërtetë, pra racionales filozofike. Pikërisht ky besim është ai që Hotin e bën të jetë i padurueshëm ndaj disa, siç i quan ai, “gazetarucëve” kosovarë, të cilët fill pas rënies së Murit të Berlinit me një të rënë të penës e shpallën të vdekur Marksin dhe Leninin si mendimtarë politikë dhe na ofruan makiavelizmin si paradigmën e vetme dhe superiore për mendimin e politikës, duke argumentuar kështu, pa fije përgjegjësie, në favor të një politike plotësisht të zhveshur morali e arsyeje.

Teza e pestë: Ndonëse interesi i kuptuar si fuqi është një kategori objektive me validitet universal, domethënia e tij nuk është e fiksuar një herë e përgjithmonë.
Hoti e di këtë më së miri. Ai i fton shqiptarët që duke mos e dorëzuar interesin e tyre racional dhe moral që duhet të ketë validitet universal për ta, pra të vlejë në çdo kohë dhe në çdo vend, ta mendojnë hollësisht strategjinë më të mirë për të formuluar një politikë të jashtme shqiptare që në kontekstin e rrethanave të ndryshuara me rënien e Murit të Berlinit do të arrinte të realizonte synimin racional dhe moral—bashkimin kombëtar. Pra, ndonëse interesi shqiptar është i qartë—bashkimi në një shtet-komb shqiptar dhe rritja e fuqisë në përputhje me kapacitetet tona—formulimi i politikës së jashtme duhet të jetë padyshim sensitiv ndaj rrethanave historike, përkatësisht kontradiktave të gjalla në materien e gjallë që është vetë historia. E në këtë farë muhabeti virtyt politik bëhet edhe aftësia për të gjykuar praktikisht, ose ajo që Aristoteli e quan phronesis, që është një aftësi intelektuale që nuk lidhet vetëm me njohje të teorisë, por edhe njohje të historisë. Ky virtyt—pra posedimi i phronesis-it politik—nuk është një talent mistik për Hotin: ai është thjesht virtyt i njerëzve jo vetëm të edukuar teorikisht dhe filozofikisht (ndonëse kjo është e domosdoshme) por dhe të provuar në veprimtari politike. Në kontekstin e zhvillimeve pas rënies së Murit të Berlinit dhe aspiratës evropiane për bashkim, për Hotin, të gjykosh politikisht dhe në favor të çështjes shqiptare do të thotë të insistosh në argumentin që paraqet aspiratën shqiptare për bashkim si gur provues i njëmendësisë evropiane për t’u bashkuar politikisht si kontinent, pra për çlirim përfundimtar nga sundimi gjeopolitik ruso-amerikan mbi të. Ajo që të lë përshtypje në veçanti tek talenti i Hotit për phronesis—pra për gjykim të drejtë politik—është mënyra sesi rëndësia që i jep arsyes, moralit, dhe parimeve politike si liria dhe barazia i ndihmon atij të vijë tek gjykime të drejta edhe atëherë kur nuk e ka gjithë informacionin e nevojshëm. A nuk është, për shembull, e jashtëzakonshme të dëshmosh sesi Hoti i burgosur në vitin 1998 dhe pa shumë informacion në lidhje me gjendjen që po zhvillohej në terren në Kosovë, arrin që megjithatë, siç mësojmë nga shkëmbimi i tij me Kadarenë, të gjykojë drejtë luftën e filluar të UÇK-së, ndërkohë që presidenti Rugova nga rezidenca e tij në Prishtinë bën gabimin e pafalshëm në gjykimin e tij mbi UÇK-në?



Përfundim—Ukshin Hoti Sot?

Rikonstruktimi racional që jam përpjekur të jap përmes këtij interpretimi të Hotit si një idealist realist e ka trajtuar veprën e tij nga perspektiva e historianit filozofik të filozofisë. Kjo është metodologjia e leximit të një teksti filozofik nga e kaluara që synon të ofrojë rikonstruktim racional të tij dhe që, ndonëse merr parasysh kontekstin historik në të cilin është shkruar ai tekst, nuk heq dorë nga nxjerrja e rëndësisë filozofike, pra universale të tij, apo, rëndësisë së pavarur nga koha. Ekzistojnë edhe dy metodologji të tjera rivale që i qasen një teksti filozofik nga e kaluara me synime dhe pyetje të tjera në mendje: 1) metodologjia e filozofit të pastër analitik dhe 2) metodologjia e historianit të ideve (historianit intelektual). Këto të dyja qëndrojnë në kundërthënie të qartë dhe si tipe ideale qartazi mohojnë njëra tjetrën. Përderisa filozofi analitik kur lexon një vepër filozofike nga e kaluara e zhvesh atë fare nga historia dhe merret vetëm me „problemin e pazgjidhur filozofik“ që na paraqet vepra e caktuar filozofike, e të cilin ky mundohet ta zgjidhë duke bërë filozofi, historiani i ideve bën pikërisht të kundërtën: nuk merret fare me problemin filozofik, por vetëm synon të vendosë sa më qartë distancën mes lexuesit të veprës sot dhe botës së autorit dje, në mënyrë që të rikuperojë sa më saktësisht domethënien historike të veprës në kontekstin në të cilin është shkruar ajo dhe vetëm në atë kontekst. Për historianin e ideve nuk ka të vërteta filozofike të vlefshme për çdo kohe—pra nuk ka të vërtetë filozofike; ka vetëm të vërteteta historike të cilat ai me zellin e arkivistit koleksionues mundohet t’i nxjerrë në pah sa më saktësisht të jetë e mundur.

Metodologjia e historianit filozofik të filozofisë që jam munduar të zbatoj në interpetimin tim sot mundohet të marrë aspekte të dobishme të të dyja këtyre metodologjive kundërthënëse: nga analitiku merr sensin e rëndësisë së problemit specifik filozofik që tejkalon kontekstin historik përderisa mbetet i pazgjidhur (në rastin e veprës së Hotit ky është problemi me emrin “çështja shqiptare”), përderisa nga historiani i ideve merr përkujtimin për rëndësine e kontekstualizimit historik të domethënies së një vepre filozofike, duke treguar kështu rëndësi të shtuar ndaj rrethanave specifikisht historike në të cilat është shkruar vepra në fjalë.

Ajo që është interesante të vërehet është që përderisa metodologjia e historianit filozofik të filozofisë dhe ajo e filozofit analitik janë që të dyja të zbatueshme në leximin e veprës së Hotit, metodologjia e historianit të pastër të ideve është pothuajse e pamundur të aplikohet pikërisht sepse nuk mund të studiosh veprën e Hotit sot vetëm me interesin e një arkisvisti koleksionues të vërtetash arkaike tërësisht indiferente ndaj të tashmes dhe të ardhmes. Është e pamundur ta bësh këtë sepse të lexosh sot veprën e Ukshin Hotit në Kosovë do të thotë të përjetosh sesi gati çdo paragraf i shkrimeve të tij është i ngarkuar me “tani-është-koha.” Vepra e Hotit ta imponon leximin me syrin e Historisë Efektive (Effektivgeschichte) sepse për dallim nga problematika e historianit të pastër të ideve që sfidë kryesore e ka paraftyrimin e vet si bashkëkohanik të filozofit/mendimtarit nga e kaluara që është duke studiuar me zellin e arkivistit koleksionues, lexuesi i veprës së Ukshin Hotit në Kosovën e sotme e ka rrafsh problemin e kundërt: ai e gjen sfiduese të mos e shoh vetën sot si bashkëkohanik të Hotit; me fjalë të tjera, lexuesit të sotëm shqiptar në Kosovë nuk i duhet kurrëfarë ushtrimi i vështirë i imagjinatës për ta paramenduar vetën bashkëkohanik të Ukshin Hotit. Dhe kjo sepse beteja për Republikën dhe për zgjidhjen e drejtë të çështjes shqiptare vazhdon edhe sot e kësaj dite dhe fatkeqësisht ndeshet me pengesa shumë të ngjashme me ato që i luftonte Hoti në kohën e vet.

E megjithatë, duhet thënë që edhe perspektiva e historianit të ideve do të ishte majft e vyeshme për të bërë një sërë pyetjesh që unë kujtoj janë shumë të rëndësishme për të kuptuar historinë më të re politike të Kosovës, sikurse janë këto (këtu po jap vetëm disa): 1) Cili mendim u desh të shtypej që LDK-ja të etablojë vetën si forca kryesore përfaqësuese e shqiptarëve të Kosovës gjatë okupimit serb? 2) Cila është në fakt kundërthënia e vërtetë në historinë politike më të re të Kosovës? 3) Çfarë ishte përmbajtja e kësaj kundërthënieje dhe çfarë pasoja vuajti interesi politik shqiptar nga shtypja e dhunshme e kësaj kundërthënieje përmes izolimit total të Ukshin Hotit? Këto dhe pyetje të tjera do duhej ta interesonin historianin që do të shkruajë historinë politike më të re të Kosovës dhe vepra e Ukshin Hotit në këtë drejtim është një dokument shumë i çmueshëm, sidomos për historianin e interesuar për të prodhuar atë që, të frymëzuar nga Howard Zinn, do të mund ta quanim “Një Histori Politike Popullore e Kosovës“ (“A People’s Political History of Kosova”). Në lidhje me këto pyetje, unë mendoj që sa më shumë ta lexojmë Ukshin Hotin aq më shumë do e kuptojmë që kundërthënia e vërtetë politike në politikën kosovare nuk ishte ndonjëherë ajo mes LDK-së së Rugovës dhe asaj që do bëhej PDK-ja e Thaçit dhe se në fakt kundërthënia e vërtetë ishte pikërisht ajo mes UNIKOMB-it të Ukshin Hotit dhe LDK-së së Rugovës. Luftës së UÇK-së në fakt i paraprin mendimi politik i Ukshin Hotit, kurse PDK-ja vetëm do ta përvetësojë atë luftë popullore për të marrë pushtetin e LDK-së, por jo për të sfiduar botëkuptimin politik të saj, gjë që mundohej ta bënte Hoti përmes kritikës së tij parimore ndaj LDK-së. Se Thaçi dhe PDK-ja nuk e kishin ndonjëhere parimisht luftën politike kundër LDK-së së Rugovës a nuk e tregon qartë edhe e sotmja: a nuk është pikërisht Thaçi ai i cili sot, si studenti më i zellshëm i doktrinës Rugoviste të pro-amerikanizmit të pakushtëzuar, kritikon LDK-në e sotme për tradhti nga kësaj doktrine?

Për fund, më lejoni të ndaj me ju zhgënjimin që ndjej sa herë që pasi lexoj Hotin dhe ndihem mirë për fuqinë politike të mendimit të tij idealisto-realist më duhet të kthehem në realitet për t’u ballafaquar me gjendjen e politikës shqiptare sot. Problemi me emrin çështja shqiptare jo vetëm që mbetet i pazgjidhur, por ai problem, fatkeqësisht, është deklaruar një çështje non-grata nga vetë klasa politike shqiptare që sundon sot në Tiranë dhe në Prishtinë, e cila është kënaqur me gjysmë-zgjidhje të imponuara nga jashtë. Në vend të propozimit të Hotit për definim të çështjes shqiptare si çështje testuese për njemëndësinë e vlerave evropiane, me pushtetin aktual në Kosovë dhe Shqipëri kemi arritur rrafsh tek pika e kundërt nga ajo në të cilën do të na ngrejë mendimi politik i Hotit: anulimin nga agjenda të çështjes shqiptare dhe instrumentalizimin e saj për interesa politike të tash Evropës së bashkuar, të cilën me qullsinë politike të treguar tash e sa kohë klasa politike shqiptare e ka ftuar të aplikojë standarde të dyfishta karshi shqiptarëve. Hoti nuk do mund të ishte më i shqetësuar sesa sot: nga guri provues që çështja shqiptare duhej të ishte për njëmendësinë e përkushtimit evropian ndaj vlerave universale jemi bërë gur provues për degjenerimin e atyre vlerave, afirmues kokëulur të standardeve të dyfishta, simbol i zonës së përjashtimit, apo, siç do thoshte Hoti, përfaqësues të vlerave politike aziatike, përkatësisht kapitalizmit të egër neoliberal të kombinuar me autoritarizëm politik. E megjithatë, për t’i mbetur besnik frymës së veprës së Hotit, kjo kurrsesi nuk bën të na dërgoj në dëshpërim. Përkundrazi, përgjigja më e drejtëpërdrejtë hotiane ndaj kësaj situate, ashtu siç ishte edhe dje, vazhdon të jetë edhe sot: studioni, kritikoni dhe organizohuni për të vepruar. E ndërsa ne vazhdojmë ta bëjmë këtë, le të fërkohemi herë pas herë me veprën e Hotit për t’u siguruar që po mbetemi të njëmendtë karshi aspiratave tona të drejta kombëtare!

Faleminderit!

[1] Ajo që në anglisht njihet si IR Theory e që është një nga nënfushat e Shkencës Politike.
[2] Sa të njëjtë vazhdon t’i ketë kundërshtarët mendimi filozofik për çështjen shqiptare edhe sot e kësaj dite!

[halla mine]

Kombi, demokracia dhe Evropa: duke lexuar veprën e Ukshin Hotit

Enis Sulstarova

Një popull, ose e dëshiron realizimin e një qëllimi politik dhe për të është i gatshëm të sakrifikojë, ose nuk e dëshiron. Qëllimi politik i popullit shqiptar nuk mund të jetë tjetër pos bashkimit të tij në një shtet të vetëm shqiptar.
(Ukshin Hoti)


Hyrje

Falënderoj Lëvizjen Vetëvendosje! për ftesën që të marr pjesë në këtë tribunë për mendimin politik dhe filozofik të Ukshin Hotit. U jam mirënjohës, sepse më bëtë të rilexoj së fundmi dy libra të Hotit, Filozofia politike e çështjes shqiptare (Prishtinë, 1996) dhe Bisedë përmes hekurash (Tiranë: Toena, 2000), ky i fundit një bisedë e autorit të burgosur me shkrimtarin Ismail Kadare. Çdo rilexim ndryshon nga paraardhësit, ngaqë lexuesi jo vetëm kujton atë çfarë ka lexuar, por edhe mund të zbulojë gjëja të reja. Rileximi merr vlerë të veçantë atëherë kërkojmë që të gjejmë përgjigje për pyetjet që kemi për aktualitetin, aq më tepër kur ke të bësh me një mendimtar që e kanë munduar po ato pyetje që kemi ne, aq më tepër kur ke të bësh me një autor/aktivist që ka luftuar dhe është martirizuar për qëllimin që mbetet i parealizuar dhe që kërkojmë ta realizojmë: bashkimin politik të kombit shqiptar. Për sa kohë që kombi është i ndarë, përpjekja për bashkim është aktualitet dhe mendimi i Ukshin Hotit mbetet bashkëkohor.

Nuk është aspak rastësi që jemi mbledhur në Prishtinë për të diskutuar mbi mendimin e Ukshin Hotit. Sot, në Kosovë, republika është në rend të ditës, sikurse ishte në marsin e vitit 1981. Sot i jemi drejtuar atij, si personi që më shumë se kushdo mbrojti me argumente, pasion, elokuencë dhe me tërë qenien e tij drejtësinë e parullës “Kosova Republikë”. Të njëjtën parullë sot aktivistët e Lëvizjes Vetëvendosje! po e shpalosin nëpër sheshe, rrugë dhe ndërtesa për t’ia kujtuar qytetarëve se qeveritarët po e heqin dorë prej saj. Po heqin dorë jo thjesht për faktin se së fundmi qeveria e kryesuar nga Hashim Thaçi ka rënë dakort me Serbinë që republika të zëvendësohet nga një fundshënim në dokumentet ndërkombëtare, por më shumë prej faktit se që nga pavarësia (edhe ajo e kushtëzuar nga Pakoja Ahtisari) qeveritë nuk po bëjnë përpjekje për ta realizuar republikën së brendshmi. Kur republika nuk është më qëllimi politik, kur ajo në politikën e brendshme të shtetit mbetet vetëm në letër, atëherë është shumë e lehtë që në dokumentet ndërkombëtare të pranosh që ajo të fshihet fare.

Si jeta, por ashtu dhe krijimtaria teorike e Ukshin Hotit janë të ndërprera dhunshëm. Gjatë jetës së tij, Hoti nuk arriti që të ketë kushtet optimale për të krijuar vepra të plota teorike. Edhe kur nuk ndodhej në burg, ai ishte i veçuar nga mjediset intelektuale dhe politike të Prishtinës. Pas vitit 1981 atij iu pamundësua punësimi i përhershëm dhe jeta e qetë familjare. Libri Filozofia politike e çështjes shqiptare është një përmbledhje e artikujve të shkruar në rrethana dhe për tema të ndryshme, letrave dhe mbrojtjes së tij në gjyq. Libri tjetër, Bisedë përmes hekurash, e përmban paradoksin qysh në titull: nuk kemi të bëjmë me një bisedë normale, ballë për ballë mes dy personash, por me një komunikim në kufijtë e të pamundurës, me pyetje që i kalohen me mundime brenda në burg për fare pak kohë, dhe me përgjigjet që Hoti arrin t’i shkruajë dhe mrekullisht t’i nxjerrë nga burgu për t’ia dërguar shkrimtarit. Vepra e fragmentarizuar nuk do të thotë se idetë janë të tilla. Përkundrazi vihet re një kthjelltësi dhe vazhdimësi në argumentet kryesore të Hotit, që buron jo vetëm nga bindja e tij e palëkundur për drejtësinë e kërkesave kombëtare të shqiptarëve, por edhe nga një rrokje e thelbit të zhvillimeve ndërkombëtare të kohës së tij, që ndikuan në shpërbërjen e ish-Jugosllavisë. Në vitet 80-90 të shekullit të kaluar, Hoti ishte dëshmitar i shndërrimeve rrënjësore në Evropë e në botë dhe ndoshta nuk e zmadhojmë vlerësimin tonë kur themi se ai, më shumë se kushdo intelektual tjetër shqiptar i atyre viteve,kuptoi drejt kahun e zhvillimeve të mëdha politike në kontinent dhe zgjidhjen e çështjes shqiptare e konceptoi brenda tyre.

Në këtë rilexim të veprës së tij, nisur edhe nga ngjarjet e fundit në Kosovë, sugjerojmë se tri ide ide janë në themel të mendimit të tij: kombi, demokracia dhe Evropa. Për këtë arsye, kumtesën e kemi organizuar në tri pjesë kryesore, të ndjekura nga një shënim përmbyllës për aktualitetin e veprës së Ukshin Hotit. Organizimi i kumtesës nuk do të thotë aspak se secila nga idetë qëndron më vete dhe e veçuar nga të tjerat; siç do ta shohim më poshtë, ato janë të pandashme dhe mbështesin njëra-tjetrën. Mund të shprehemi se kombi, demokracia dhe Evropa formojnë një trini në mendimin e Hotit, prandaj secila nga ndarjet analitike të mëposhtme vetëm sa thekson një aspekt të saj.



Kombi

Shqiptarët janë një komb, që së pari do të thotë se ata kanë një identitet. Ky identitet na është dhënë nga historia jonë në kontinentin e Evropës dhe rrjedhojë e dallimit tonë nga popujt e tjerë përreth. Vetëdijësimi për gjuhën që flasim është themeli i dallimit të ilirëve dhe vazhdimësisë së tyre me shqiptarët. Prania e kurdohershme e gjuhës u tregonte se ata i përkitnin “një kolektiviteti të veçantë që e fliste një gjuhë, e cila shtrihej në një territor të caktuar dhe kishte interesa të veçanta nga të tjerët, por mund të kishte dhe ndonjë interes të përbashkët” (Filozofia politike e çështjes shqiptare, f. 134-135; më poshtë do t’i referohemi shkurtimisht si Filozofia). Kombi është një bashkësi njerëzore që ka vazhdimësi biologjike, në këtë aspekt Ukshin Hoti nuk druhet të thotë se shqiptarët janë etnikisht të pastër, jo prej ndonjë programi politik të përmirësimit biologjik (eugjenetika) dhe as për t’u krenuar me këtë, por për faktin e thjeshtë se në histori nuk ka pasur të tjerë që të jenë deklaruar si shqiptarë, por ka pasur shumë shqiptarë të asimiluar që janë deklaruar si pjesëtarë të kombeve të tjerë (Bisedë përmes hekurash, f. 139; më poshtë do t’i referohemi shkurtimisht si Biseda). Në mungesë të dokumenteve të shkruara, vetë mbijetesa e shqiptarëve në histori, me gjithë tkurrjen territoriale të tyre në shekujt e fundit, është një dëshmi e ruajtjes së një kolektivit dhe mosdëshire, apo vullneti për t’u shkrirë me popujt e tjerë, por për të qëndruar ai që është. Forcimi i identitetit kombëtar është pjesë e detyrueshme e modernizimit dhe e përparimit material, ai është “ecje progresive drejt së ardhmes. Një ecje që nuk mohon vlerat pozitive të së kaluarës, por i inkuadron në vetvete dhe i kuptimëson në kohë” (Filozofia, f. 195).

Ruajtja e vetes është interesi jetësor i kombit. Në një botë të shteteve kombëtare, ekzistenca e kombit ruhet përmes shtetit. Historia e ka dëshmuar se shteti kombëtar është kuadri më i mirë institucional për ruajtjen dhe zhvillimin e identitetit kombëtar. Nuk ka shtete për hir të vetes, por për hir të kombit: “Në qoftë se është kështu për të gjithë popujt e civilizuar të botës... dhe në qoftë se jemi popull i civilizuar... atëherë nuk mund të jetë ndryshe as për ne shqiptarët” (Filozofia, f. 143). Prej këndej, Hoti argumenton se interesi jetësor (vital) i shqiptarëve është ruajtja e shtetit të formuar shqiptar (Shqipërisë) dhe bashkimi i pjesëve të ndara të kombit dhe atdheut me Shqipërinë: “çdo politikë që do të çonte drejt realizimit të qëllimit të tillë mund të cilësohet si politikë gjithëshqiptare... Brenda suazave institucionale dhe normave ndërkombëtare juridike Shqipëria është dhe duhet të jetë bartëse e një politike të tillë” (Filozofia, 77-78).

Kombet bëjnë përpjekje për të vazhduar ekzistencën e tyre, prandaj “lufta e kombeve për pushtet (fuqi) është imanente në vetë natyrën e kombit” (Filozofia, f. 41). Vullneti për t’u bërë, apo për “t’u shtetëzuar” siç e shpreh Hoti solli krijimin e Shqipërisë si shtet. Shqipërinë nuk e krijuan fuqitë e mëdha evropiane nga hiçi, por si njohje prej tyre të vullnetit të shqiptarëve: “edhe ne duhej të ishim diç, të cilit mund t’i ndihmohej. Kjo ‘diç’ ishte lëvizja politike shqiptare” (Biseda, f. 66). Ndarja e kombit shqiptar nuk erdhi si vullnet i tij, por si pasojë e gjeopolitikës evropiane. Eshtë e vërtetë se bashkimi i kombit varet sërish nga fuqitë e mëdha, por këto të fundit “nuk merren me zgjidhjen e çështjeve të tilla pa pasur interesat e veta dhe sidomos jo pa u bërë inicimi i zgjidhjes së një çështjeje të tillë nga vetë faktori politik shqiptar” (Filozofia, f. 75). Hoti mendon se vala demokratike që përshkoi Evropën në vitet 80 dhe projekti i bashkimit të saj janë kushtet që bëjnë të mundur zgjidhjen e çështjes kombëtare shqiptare, prandaj shqiptarët duhet të lëvizin drejt këtij qëllimi.

Rihapja e çështjes kombëtare shqiptare u shënua nga kërkesa për republikë në Kosovën e vitit 1981. Ajo erdhi natyrshëm si një kërkesë për përparim dhe zhvillim të shqiptarëve në ish-Jugosllavi, krahas lëvizjeve që po bënin në këtë drejtim edhe popujt e tjerë jugosllavë. Ishte e qartë në atë kohë se pozita juridike e Kosovës ishte bërë pengesë për zhvillim. Përderisa konteksti ndërkombëtar nuk e lejonte ndryshimin e kufijve të Jugosllavisë, logjike ishte kërkesa për republikën brenda federatës (Filozofia, f. 135). Republika do të ishte një hap drejt bashkimit të kombit dhe njëkohësisht do të ruante dhe nuk do të rrezikonte kufijtë e shtetit ekzistues shqiptar, sipas rregullimit ndërkombëtar të vendosur nga fuqitë e mëdha.

Nuk mjafton të njihet vetëm qëllimi politik, por edhe mjeti për realizimin e tij. Hoti shkruan:

Kur një popull arrin t’i njohë jo vetëm interesat e veta, por edhe mënyrën e realizimit të atyre interesave, vetëm atëherë mund të flitet se mund të kihet shpresë dhe mbështetje për optimizëm. Por kur një popull manipulohet me parulla të ndryshme, atëherë nuk mund të flitet as për shpresë dhe as për optimizëm (Filozofia, f. 265).

Rendi ndërkombëtar i vendosur në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore nuk e lejon ndërrimin me dhunë të kufijve shtetërorë. Padyshim që kjo normë është në interesin e shteteve, mirëpo nuk duhet harruar se shtetet janë instrumente të kombeve, jo qëllime të vetvete. Prandaj është lënë e hapur mundësia e ndryshimit të kufijve me pranimin e palëve dhe me rrugë paqësore. Ne jemi dëshmitarë se aty ku interesi kombëtar nuk përputhej me ruajtjen e kufijve shtetërorë, këta të fundit ranë dhe ndarjet brenda shtetërore u kthyen në kufij të rinj sovranë. Duke pasur parasysh kontekstin ndërkombëtar, edhe Hoti shkruan se bashkimi i kombit shqiptar duhet kryer në rrugë institucionale dhe me mjete demokratike (Filozofia, f. 191). Mjet demokratik është p.sh. referendumi, i cili parashikohet në programin e Lëvizjes Vetëvendosje! Politika gjithëshqiptare duhet sinkronizuar me atë ndërkombëtare, brenda zhvillimeve ndërkombëtare në Evropë: “Ne do të bashkohemi më Shqipërinë nëse këtë do ta mundësojnë proceset evropiane... Ndryshimi i kufijve mund të bëhet vetëm si produkt i marrëveshjes së superfuqive” (Filozofia, f. 257). Por nuk mund të ketë pritje që Evropa të bëjë Republikën e Kosovës dhe më tutje bashkimin e shqiptarëve (Filozofia, f. 136).

Hoti ishte dëshmitar i shpërbërjes me luftë të Jugosllavisë dhe nga fundi i jetës së tij edhe i luftës së Kosovës. Për të, lufta erdhi për arsyen se serbët nuk deshën që ndjekin tendencën demokratike në Evropë, por iu kundërvunë asaj për të ruajtur epërsinë e tyre në Jugosllavi dhe sidomos në raport me shqiptarët që i trajtonin si një popull të nënshtruar, ngjashëm me situatën e popujve aziatikë dhe afrikanë në epokën e kolonive evropiane. Lufta ishte e pashmangshme në ish-Jugosllavi, jo sepse kombet janë luftënxitës nga thelbi i tyre, por sepse ata do të mbronin interesat e tyre me gjithë kërcënimin e luftës. Lidhur me këtë, Hoti te Filozofia shkruan se “një popull që nuk i frikësohet luftës mund të jetë vetëm i marrë, por frika e luftës kurrnjëherë, asnjë popull, nuk e ka penguar të luftojë për idealet e veta” (f. 230), kurse në bisedën me Kadarenë i mëshon faktit se “nuk është në natyrën e njeriut dhe as të kombit të pajtohet me statusin e robit” (f. 130). Lidhur me Luftën e Kosovës, ai shënon se shqiptarët e dinin se Serbia ishte sipërore në mjetet e luftës, prandaj nuk kishte kuptim të thuhej se shqiptarët ishin luftënxitës, se ata do të zgjidhnin luftën ndaj paqes. Përkundrazi, shqiptarët luftonin sepse nuk u kishte mbetur mjet tjetër për të pasur një “ekzistencë dinjitoze kolektive dhe... zhvillim të papenguar si komb brenda trojeve të veta” (Biseda, f. 137). Prandaj, ai besonte se UÇK-ja me arritjen e qëllimit të republikës së pavarur do të dinte ta mposhte edhe luftën si të tillë.



Demokracia

Sipas Ukshin Hotit, demokracia është mjet dhe vlerë. Ai shkruan se demokracia, si formë e rregullimit shoqëror, demokracia ndihmon në njohjen dhe përsosjen e njeriut, shoqërisë dhe në fund mbarë njerëzimit në kushtet e lirisë (Filozofia, 231). Për këtë arsye, ne themi se ajo është mjet për qëllime të tjera, por edhe vlerë, ngaqë përvoja njerëzore e ka veçuar më lart midis mjeteve të tjerë. Demokracia nuk është statike, por e përshtatshme sipas nevojave dhe kushteve shoqërore. Demokracia i përket popullit dhe nuk është pronë ekskluzive e elitës: “demokracia nuk mund të jetë kundër elitës, por është kundër elitizmit” (po aty). Demokracia nuk mund t’i importohet një kombi, por ajo lind nga nevojat e tij, si kërkesë për institucionalizimin e kërkesave të tij. Për këtë arsye Hoti përdor termin e “demokracisë autentike”, jo për të treguar se në Kosovë u shpik një lloj i veçantë i demokracisë, por se lëvizja për republikë është demokratike dhe nuk përbën dallim nga proceset evropianizuese tjetërkund në Evropë. Si e tillë, demokracia në Kosovë është kontribut në “zbatimin e parimeve universale, të gjithëpranueshme të demokracisë” (Filozofia, f. 231-232).

Demokracia është autoktone në Kosovë si pasojë e përpjekjes popullor për fitimin e statusit të Republikës në vitin 1981. Demokracia është mjet për lirinë, ndërsa nga ana e saj liria është një mundësi për vetëkrijim. Përderisa kërkesa për republikë ishte në vetvete një shprehje e lirë e shqiptarëve për më shumë liri dhe mundësi zhvillimi për veten e tyre, atëherë kërkesa për Republikë ishte demokratike (Filozofia, f. 116-117). Atëbotë disa thanë se nuk është koha për të kërkuar demokraci, por për Hotin ishte pikërisht dëshira e një brezi të ri për mos e pranuar botën e tyre ashtu siç ishte: botë e sunduar nga i huaji, autoritare dhe patriarkale. Si e tillë, kërkesa për demokraci ishte brenda frymës së kohës në Jugosllavi dhe në Evropë.

Demokracinë në Kosovë nuk e lindën të tjerët, e as nuk u lind për qejfin e tyre. Ishte e ndërlidhur me proceset demokratike të Evropës dhe me synimet e tilla të njerëzimit. Demokracia në Kosovë u vetëlind në vitin 1981, do të rritet vetë, së bashku, e barabartë dhe e ndërlidhur me të tjerat (Filozofia, f. 118).

Hoti mbeti i vetëm ndër intelektualët e Kosovës që përkrahën parrullën për republikë në vitin 1981. Në një intervistë pas dhjetë viteve ai mendon se ishte udhëheqja partiake dhe elita intelektuale ato dështuan për të udhëhequr masat, edhe pse ato ishin të bindura se kërkesa ishte e drejtë. Ato kishin mbetur në pritje të premtimeve dhe masave për demokratizim të shoqërisë nga lart, duke mos besuar në fuqinë e demokracisë si mjet i qytetarëve për ndryshim (Filozofia, f. 249). Edhe sot shumë ndër elitën politike të Kosovës, një pjesë në pushtet dhe një pjesë në opozitë, mendojnë se nuk është koha për republikën sovrane, por për atë të mbikëqyrur. Prandaj nuk e mbrojnë as së brendshmi ndaj strukturave paralele serbe dhe mosrespektimit të reciprocitetit dhe as së jashtmi, duke pranuar shuarjen e “republikës” pre dokumenteve ndërkombëtare. Sërish mbivlerësohet “lart” dhe nënvlerësohet “poshtë”, duke harruar se në demokraci pushteti buron nga poshtë. Prandaj demokracia e pritur po ia lë vendin hap pas hapi autoritarizmit. Prandaj parlamenti i Kosovës është kapur në rrethin vicioz të “korrigjimit” të vetvetes: sapo merr një vendim si përfaqësues i vullnetit të popullit dhe forcimit të republikës, menjëherë prapson vendimet e tij me porosi nga lart. E më pas vijojnë “këshillat” qetësuese nga diplomatë se përmendja e republikës është e parëndësishme, anakronike, apo lojë fëmijësh. Nga të njëjtët diplomatë perëndimorë që e kanë të sigurt republikën në vendet e tyre. Nga diplomatë që kujtojnë se republikën ahtisariane ia kanë bërë dhuratë (të pamerituar) popullit të Kosovës.

Demokracia është edhe ideologjia e madhe e rendit të ri ndërkombëtar pas Luftës së Ftohtë. Mbizotërimi i Perëndimit të kryesuar nga SHBA-ja në marrëdhëniet ndërkombëtare legjitimohet nga demokracia dhe përhapja e saj në botë. Demokracia i kapërcen kufizimet kulturore dhe fetare, prandaj Rusia, shkruan Hoti nuk mund të jetë një fuqi botërore bazuar mbi ortodoksinë apo pansllavizmin (Biseda, f. 95). Në kushte të tilla, është e vështirë që nga ana teorike të kundërshtohet zbatimi i vetëvendosjes së shqiptarëve: “Cila formë e demokracisë do të mund të quhej demokratike, po qe se një populli të tërë të madh sa shqiptarët... do t’ia mohonte të drejtën e vetëvendosjes? Në emër të çkafit do ta bënte një gjë të tillë?” (Biseda, f. 105-106). Bashkimi i shqiptarëve në një shtet të vetëm sot po kundërshtohet fuqishëm nga ideja e bashkimit të Evropës. Jo vetëm nga diplomatët e huaj, por edhe nga shumica e elitave politike dhe kulturore të shqiptarëve integrimi i shteteve ballkanikë në Bashkimin Evropian paraqitet si zëvendësim i programit të bashkimit kombëtar të shqiptarëve. Hoti ka argumentuar pikërisht të kundërtën, që procesi i bashkimit politik të Evropës e bën të pashmangshëm bashkimin e shqiptarëve. Integrimi evropian është, sipas tij, plotësues dhe jo alternativë e bashkimit kombëtar.



Evropa

Shqiptarët ndodhen gjeografikisht në Evropë dhe ndarja kombit në disa shtete është rrjedhojë e gjeopolitikës evropiane. Përplasja e madhe gjeopolitike në kontinent ka qenë midis grupimit të popujve gjermanë me ata sllavë dhe shtetet detare, ndërsa Britania e Madhe anonte në çaste vendimtare për të ruajtur balancën mes fuqive. Shqipëria londineze ishte kompromisi për të ruajtur paqen evropiane më 1913 dhe vazhdimi i copëtimit të shqiptarëve pas Luftës së Dytë Botërore u përcaktua nga Lufta e Ftohtë midis Perëndimit dhe Lindjes. Kjo situatë e rëndë e shqiptarëve në Evropën e fillimshekullit, d.m.th. si kurban i gjeopolitikës, Ukshin Hoti mendon se në fund të shek. XX mund të kthehet në përparësinë e shqiptarëve. Që bashkimi i Evropës të realizohet dhe të qëndrojë në të ardhmen, duhet që gjeopolitika si e tillë të kapërcehet nga shtetet evropiane. Kapërcim i saj do të thotë që nuk ekziston më arsyeja themelore për ndarjen e shqiptarëve (Biseda, f. 71-73), sikurse nuk ekzistonte as arsyeja themelore për ndarjen e Gjermanisë (Filozofia, 89). Prandaj, çështja shqiptare kthehet në një gur prove i projektit të bashkimit të Evropës:

Lufta e popullit shqiptar për të zgjidhur problemet e veta dhe çështjen e vet është pikërisht në funksion të zgjidhjes së proceseve të Evropës dhe të avancimit të proceseve të saj pozitive, përveç faktit se është edhe masë për matjen e ecurisë së tyre. Për këtë shkak dhe nga ky aspekt, shqiptarët vetëm sa po e kryejnë pjesën e vet të detyrës gjithevropiane (Biseda, f. 154).

Jo më kot shumë intelektualë evropianë ndërhyrjen e NATO-s më 1999 e quajtën si provën e Evropës së nesërme përballë Evropës së djeshme si peng i lojës mes fuqive të mëdha. Hoti nuk do të thotë se gjeopolitika në Evropë ka përfunduar, por se ajo është në agoni, në tërheqje e sipër, dhe se vdekja e saj është parakusht për integrimin evropian (Biseda, f. 105-106). Eshtë e vërtetë se as serbët dhe as shqiptarët nuk e kanë në dorë bashkimin e Evropës, mirëpo ata mund të sillen në pajtim ose në kundërshtim me integrimin. Serbët duan që pozitën e tyre hegjemoniste përballë shqiptarëve dhe popujve të tjerë të rajonit, pozitë e fituar për shkak të gjeopolitikës, ta “kontrabandojnë” edhe brenda BE-së (Biseda, f. 63), ndërsa shqiptarët me përpjekjen e tyre kombëtare nuk duan tjetër veç barazi mes kombeve, gjë që është në pajtim me projektin e bashkimit të kombeve të kontinentit, siç konceptohet p.sh. nga Edgar Morin (Filozofia, f. 87). Barazia mes kombeve evropianë është edhe kriteri kryesor që modeli evropian të jetë tërheqës jashtë Evropës dhe të shërbejë si model në botë (Filozofia, f. 125).

Pajtimin me tendencën kryesore evropiane, lëvizja kombëtare shqiptare e ka pasur qysh në vitin 1981, sepse kërkesa për republikë “në esencë ishte kërkesë për evropeizimin e Kosovës, në qoftë se fjala “evropeizim” kuptohet drejt si tendencë për barazimin dhe nivelizimin e zhvillimit në shtetet e zhvilluara të Evropës” (Filozofia, f. 135-136). Kur është kështu, atëherë përse duket sikur përfaqësuesit e BE-së sot nuk e nxisin, por e shkurajojnë përpjekjen për bashkim të shqiptarëve? Përveç efekteve të gjeopolitikës që mbeten të fuqishme akoma, një arsye tjetër, sipas Hotit është edhe frika nga e panjohura që mund të sjellë ndryshimi i kufijve mes shteteve ku jetojnë shqiptarët. Në përgjigje të kësaj frike, që është frikë e Evropës nga vetja, shqiptarët nuk duhet të përgjigjen duke shpallur se po heqin dorë prej bashkimit, por se bashkimin po e kryejnë në pajtim me parimet e lirisë, demokracisë dhe vetëvendosjes që qëndrojnë në themel të Evropës së sotme. Këtë gjë Hoti e theksonte në kohën kur në Kosovë kishte filluar lufta e armatosur kundër pushtimit serb (Biseda, 106-107).

Mendimi i Hotit priret të shquajë universalen te përpjekja kombëtare shqiptare. Pra jo bashkim paçka asaj që po ndodh në Evropë dhe në botë, por bashkim kombëtar sipas parimeve universale mbi të cilët po kryhet integrimi evropian dhe ruajtja e paqes dhe e rendit ndërkombëtar. Ai nuk e shtyp partikularizmin e çështjes shqiptare në emër të parullave universale (internacionalizmi komunist, globalizimi, integrimi evropian etj.), por e shtron detyrën kombëtare të shqiptarëve së bashku me detyrën që ata kanë ndaj bashkimit të Evropës dhe ndaj paqes e barazisë mes popujve dhe njerëzve në mbarë botën. Nëse integrimi i Evropës do të dilte nga kursi i universales dhe do të ndiqte linja partikulariste, si p.sh. shquarjen e identitetit fetar si bazë për pranimin ose jo të kombeve evropianë, atëherë Hoti përgjigjet se kjo gjë do të fuqizonte identitetin e tij kombëtar dhe evropian: “një gjë e tillë do ta përforconte mendimin tim se do të duhej të mbetesha ashtu çfarë isha dhe se nga ajo pozitë, tani, do të duhej të luftoja edhe për identitetin tim evropian, përveç atij shqiptar, në Evropë” (Biseda, 153).



Për fundin që është fillim

Qenia e Ukshin Hotit ishte e lidhur me kombin e tij. ai ishte ndër intelektualët e paktë shqiptarë që nuk e veçoi fatin vetjak nga ai i popullit. Edhe në fundin e jetës së tij ai nuk u nda nga martirizimi që po pësonte populli i tij. Ai nuk mund të ishte i lirë kur shqiptarë të tjerë po flijonin jetën për lirinë. Shkrirja e fatit vetjak me atë të popullit dhe të idealeve e bënte Hotin që në bisedën me Kadarenë të shkruante këto fjalë lapidare: “Me vrasje nuk mund të vriten të vërtetat dhe as idealet dhe as që mund të shuhen aspiratat legjitime të një populli të tërë. Vrasja nuk e tremb njeriun e idealit dhe as popullin e vetëdijesuar për veten” (f. 164). Ai nuk mund të bënte më shumë për kombin e tij. Zbulimi se si mbaroi jeta e tij dhe gjetja e rivarrosja e eshtrave të tij nuk është nderim për të, por është nderim i shqiptarëve për veten. Kombi duke nderuar dëshmorët nderon veten, sepse dëshmorët ia falën qenien e tyre kombit.

Ne sot mund te supozojmë se si do të ishte politika në Kosovën e pasluftës në rast se ai do jetonte. Këtë nuk mund ta dimë asnjëherë, por një gjë e dijmë me siguri: ai do të përkushtohej për republikën. Rruga e tij sapo ka filluar. Kosova duhet të bëhet me domosdo republikë sovrane. Që më pas të bashkohet me Shqipërinë siç e planifikonte Ukshin Hoti. Fundi i tij është fillimi ynë.

03 mars 2012

[Llapi]

Univeristeti i Prizrenit emërtohet "Ukshin Hoti"
Qeveria e Kosovës ka mbështetur në mënyrë unanime propozimin e kryeministrit që Universiteti Publik i Prizrenit të emërtohet me emrin e intelektualit të shquar Ukshin Hoti, thuhet në një komunikatë për media të kabinetit qeveritar

Postuar: 17:28; 11/07/12 • Share

Prishtinë- "Universitetit Publik të Prizrenit do t’i bëjë nderë emri i intelektualit Ukshin Hoti", ka thënë kryeministri Thaçi.

Ndryshe, Univeristeti i Prizrenit është themeluar në vitin 2009. Lajmonline

[Milkway]

Univeristeti i Prizrenit emërtohet "Ukshin Hoti"
Qeveria e Kosovës ka mbështetur në mënyrë unanime propozimin e kryeministrit që Universiteti Publik i Prizrenit të emërtohet me emrin e intelektualit të shquar Ukshin Hoti, thuhet në një komunikatë për media të kabinetit qeveritar

Postuar: 17:28; 11/07/12 • Share

Prishtinë- "Universitetit Publik të Prizrenit do t’i bëjë nderë emri i intelektualit Ukshin Hoti", ka thënë kryeministri Thaçi.

Ndryshe, Univeristeti i Prizrenit është themeluar në vitin 2009. Lajmonline

Llapi ja keni fillu ti doni figurat e LDK-se .

Filluat me Rugoven , tani vazhdoni me Hotin , gjest i mire , por shume i vonshem .

[Donedon]

Mirëmbrama të gjithve.

E kam shkrujtur nje artikull të jetes kronologjike të Ukshin Hotit në gjuhen frenge por edhe të perkthyer ne gjuhen shqipe. Mund ta lexoni ketu në 3 pjese :

Pjesa 1 : http://nationbicephale.com/xxeme-sie...1-fillimet.mik
Pjesa 2 : http://nationbicephale.com/xxeme-sie...-angazhimi.mik
Pjesa 3 : http://nationbicephale.com/xxeme-sie...kshin-hoti.mik


Faleminderit.