Umberto Eco

[oiseau en vol]

Pedro, te na falesh per nderhyrjen ne teme. E di shume mire qe zanati i perkthyesit eshte shume i veshtire dhe i lodhshem. Dhe qe vetem pasioni dhe vullneti te mbajne per te mos u dorezuar.

Thashe nja dy-tre mendime ne lidhje me Eco. I meshova faktit qe nuk kam lexuar as Pendulin as Trendafilin. Por thashe qe sipas te gjitha opinioneve, veçanerisht ne France (ku dhe mund t'i percjell), "Emri i trendafilit" eshte romani me i bukur i Eco. Ne nje anketim te vitit 1999, ne France, mbi 100 veprat letrare (perfshire ketu romane, vepra filozofike, teater, poezi, sociologji, etj), ky roman bente pjese ne nje vend te nderuar, se bashku me "Gjenerali i ushtrise se vdekur" te Kadarese. Dhe kjo nuk eshte pak.

Pedro e ka sqaruar nje here qe perkthimi i tij eshte thjesht pasional dhe jo i porositur. Dhe kjo eshte dyfish per tu lavderuar.

Ne lidhje me epitetin "filozof", ideja e Darsit (me kusht qe te kete nje te tille) nuk qendron. Perndryshe une njoh shume filozofe ne fshatin e gjyshit, dhe mund t'ua them me emra, ja per shembull Demir Qazimi, Rrahman Rustemi, Avni Ymeri, e plot te tjere. Keta ishin te vjeter, pleq te urte, me mustaqe te thinjura, me cigarishte, dhe flisnin rralle dhe me vend. I mbaj mend kur diskutonin per ndonje gje, dhe Demiri hidhej dhe fillonte keshtu : "Kishte qene dikur Haziz Doda prej Kalase se Dodes, burre i mençur fort, i ndihej zani ne tane nahine e Dibres, edhe Hazizi kishte shkuar nje dite mik se pari here tek Islam Dervishi ne Zhur, edhe e kishin pyetur... edhe ky ia kishte kthyer... edhe oda nuk kishte çitur asnje fjale... edhe i zoti i shtepise i kishte thene... edhe Hazizi sot e kesaj dite mbahet si burri me i mençur i Dibres."
Kam qene i vogel asokohe por qysh atehere mu mbush mendja qe isha duke perjetuar nje nga çastet me te rralla te ekzistences sime : perpara syve te mi kisha nje grup filozofesh nga me te shkelqyerit. Te kisha ndenjur dhe pak ne oda burrash, do te ma kishit degjuar zerin dhe mua si filozof me nam ne nahijen e Kallamishtukut. Por ç'e do, fati i keq me largoi nga keto pune dhe fillova te merresha me shkolle e me libra, dhe ma humben jeten, me bene gjysme njeriu.

Per moshen time dhe te brarit, nuk me ngelet tjeter veçse t'ju falenderoj. Eshte shume e sjellshme nga ana juaj. Ju e dini, ne kohet e sotme edhe burrat jane bere namuzqare, u pelqen tu thuash qe jane te rinj. Madje, edhe moshen nuk ta tregojne per qamet, ketu jemi me te drejta te barabarta me femrat. Brarin nuk e njoh, por per veten time, une e mora si kompliment megjithese kam filluar te perdor shkop dhe çaloj pak, dhembet nje po e nje jo, por meqe Darsi nuk me njeh e nuk me ka pare fizikisht, mendoj qe e ka patur fjalen per qe jam i ri nga mentaliteti. Dhe kjo me gezon fort. Sepse kam pare shume te rinj qe jane pleq tashme. Mezi i kane mbushur 22 vjete dhe jane bllokuar tek mendte e nje plaku qe e kane takuar dikur tek qendrimi i autobusit. Sinqerisht, pelqej te paren. Gjysh modern me nje fjale. I kalbur nga jashte dhe xixe nga brenda.

Pedro, te uroj sinqerisht per perkthimet dhe e çmoj shume mundin tend. Nuk eshte kollaj te perkthesh dike qe eshte dhe pak i "veshtire" ne te ecur. E kam fjalen qe Eco ka nje menyre rrefimi (me sa kam pare) mjaft te lodhshme, dhe t'i pret krahet shpejt. Por, sidoqofte, asgje nuk ia humbet vlerat energjise tende.

Pune te mbare, mik !

[Pedro]

...........................vazhdimi............... ...

Na rimblodhi disa dite me vone. Kishte ne zyre, i tha Belbos, nje vizitor, te cilin kishte deshire te na e prezantonte.
Shkuam. Garamond po fjalosej me nje zoteri te dhjamur, me surrat miu ugaresh, dy mustaqe bjonde nen nje hunde te madhe animale dhe pa mjekerr. Mu duk fytyre e njohur, pastaj mu kujtua, ishte profesor Bramanti, te cilin e kisha degjuar ne Rio, udheheqesin a cfare dreqin ishte te atij urdheri te Rozakryqeve.
>>Profesor Bramanti mendon, << tha Garamond, >>qe ka ardhur momenti i duhur, per nje botues te kujdessshem dhe te ndjeshem ndaj klimes kulturale te ketyre viteve te fundit, per te nisur nje seri te shkencave okulte.<<
>>Per… Manuzion,<< sugjeroi Belbo.
>>Per ke tjeter?<< qeshi ne menyre dinake zoti Garamond. >>Profesor Bramanti, i cili mes te tjerash me eshte rekomanduar nga nje mik i shtrenjte, doktor De Amicis, autori i asaj te cmuare Kronika e Zodiakut, te cilen e kemi publikuar kete vit, ankohet se serite e pakta ekzistuese ne kete fushe – pothuajse gjithmone vepra te botuesve me seriozitet dhe kredibilitet te paket, notorisht siperfaqesor, te pandershem, jokorrekt, do te thoja me shume, te pasakte – nuk i japin aspak vleren e duhur pasurise, thellesise te kesaj fushe studimi…<<
>>Jane pjekur koherat per kete rivleresim te kultures te inaktualitetit, pas falimentimit te utopive te botes moderne,<< tha Bramanti.
>>Ju po thoni gjera te shenjta, Profesor. Por duhet te na falni – o Zot, nuk dua te them injorancen tone, por per se paku panjohurine tone ne lidhje me keto shkenca: per cfare e keni fjalen me sakte kur flisni per shkenca okulte? Spiritizem, astrologji, magji e zeze?<<
Bramanti beri nje gjest pakenaqesie: >>Oh, ju lutem! Po keto jane vetem perralla, qe u tregohen naiveve. Une flas per shkence, edhe pse okulte. Sigurisht, edhe astrologji, nese do te jete rasti, por jo per ti thene daktilografistet nese te djelen e ardhshme do te takoje djaloshin e jetes. Do te jete mbi te gjitha nje studim serioz mbi Dekanet, per ta thene pak a shume.<<
>>E shoh. Shkencerore. Ceshtja qenka ne linjen tone, sigurisht, po a mund te jeni paksa me teper i qarte?<<
Bramanti u leshua ne kolltuk dhe i hodhi syte perreth dhomes, si per te kerkuar nje inspirim astral. >>Mund te japim shembuj, sigurisht. Do te thoja, qe lexuesi ideal i nje serie te tille duhet te jete nje ithtar i Rozakryqeve, e si pasoje ekspert in magiam, in necromantiam, in astrologiam, ingeomantiam, in pyromantiam, in hydromantiam, in chaomantiam, in medicinam adeptam, per te cituar librin e Azoth – i cili iu dha Stauroforos nga nje vashe misterioze, sic tregohet ne Raptus philosophorum. Por njohurite e ithtarit te vertete perfshijne edhe fusha te tjera, eshte fiziognozia, e cila merret me fiziken okultiste, statiken, dinamiken dhe kinematiken, astrologjia ose biologjia ezoterike dhe studimet e shpirtit te natyres, zoologjia hermetike dhe astrologia biologjike. Shtoji dhe kozmognozine, e cila studion astrologjine, por nen aspektin astronomiko – kozmologjiko – fiziologjiko – ontologjik, ose antropognozia, e cila studion anatomine homologjike, shkencat divinatore, fiziologjine fluidike, psikurgjia, astrologjia sociale dhe hermetizmi historik. Mepas jane matematikat kualitative, qe eshte, por kujt ia tregoj dhe une, aritmologjia… Por te domosdoshme do te ishin edhe njohurite themeltare mbi kozmografine e te padukshmes, magnetizmi, aura, interpretimin e endrrave, fluidium, psikometrine dhe shtirjen e fallit – dhe ne pergjithesi studimi i pese ndjesive te tjera hiperfizike – per te mos folur per astrologjine horoskopike, e cila tashme eshte nje degjenerim i dijes, kur nuk perdoret me kujdesin e duhur – dhe mepas fiziognomika, leximi i mendimeve, artet divinatore (letrat taroke dhe interpretami i endrrave) deri ne gradat superiore si profecia dhe ekstaza. Do te kerkohen informacione te mjaftueshme rreth lengezimit, alkimise, spagjirikes, telepatise, eksorcizmit, magjise ceremoniale dhe evokatorike, teurgjise elementare. Per okultizmin e vertete do te keshilloja eksplorime ne fushen e Kabbales se hershme, brahmanizmin, gjimnozofise, hieroglifet e Menfit…<<
>>Fenomenologjise tempulltare,<< insinuoi Belbo.
Bramantit i shkelqyen syte: >>Pa dyshim. Por harrova, fillimisht disa nocione te nekromancise dhe te magjistarise te racave jo te bardha, onomancise, vrullezimi profetik, taumaturgjise vullnetare, sugjestionit, yoga, hipnotizmit, somnambulizmit, kimise merkuriale… Per tendencen mistike, Wronski keshillonte te kiheshin parasysh teknikat e posesimit te Loudun, ato te konvulsionareve te Shen Medardit, te pijeve mistike, veres se Egjiptit, eliksirit te jetes dhe ujit arsenik. Per principin e te keqes, por e kuptoj, qe ketu vijme tek pjesa me e rezervuar e nje serie te mundshme, do te thoja, qe nevojiten njohuri te mistereve te Beelzebubit si veteshkaterrimi, dhe te Satanait si princ i cfronezuar, te Euronimit, te Molokut, te Inkubit dhe Sukubit. Per principin pozitiv, misteret hyjnore te Shen Mikelit, Gabrielit e Rafaelit dhe te Agathademones. Metutje misteret e Isirit, te Mitras, te Morfeut, te Samothrakise dhe te Eleuzeut dhe te mistereve natyrale te seksit mashkullor, fallusit, Pemes se Jetes, Celesit te Shkences, Bafometit, Varese, te mistereve natyrale te seksit femeror, Ceres, Cteis, Patera, Kibele, Astarte.<<
Zoti Garamond u perkul perpara me nje buzeqeshje ngacmuese : >>Nuk do te lija mbrapa gnostiket…<<
>>Sigurisht qe jo, pavaresisht se rreth kesaj teme specifike qarkullojne shume pallavra, te nje besueshmerie te manget. Sido qe te jete, cdo okultizem i shendoshe eshte nje Gnosis.<<
>>Kete po thoja edhe une,<< tha Garamond.
>>Dhe e gjitha kjo do te ishte e mjaftueshme,<< tha Belbo me nje ton pafajsisht interrogativ.
Bramanti fryu faqet, duke u transformuar menjehere nga mi ugaresh ne nje hamster. >>Mjaftueshem ... per te filluar, jo per fillestaret, te me falni lojen e fjaleve. Por me nja pesedhjete vellime ju mund te grumbulloni nje publik prej mijera lexuesish, te cilet nuk presin gje tjeter, vecse nje fjale te sigurte… Me nje investim prej ca qindra milione lirash – ju drejtohem Juve, doktor Garamond, sepse ju di te gatshem per aventura akoma me bujare – dhe nje perqindje modeste per mua, si drejtor i serise…<<
Bramanti kishte folur mjaftueshem dhe kishte humbur cdo interes ne syte e zotit Garamond. Dhe ne fakt, u percoll me shpejtesi dhe me premtime te medha. Komiteti i zakonshem i konsulenteve do te kishte peshuar ne menyre te kujdesshme propozimin e tij.

[Pedro]

Ekoja nuk eshte filozof i mirefillte, dmth me ide origjinale, por veprat e tij mund te kene karakter filozofik (dhe kjo eshte tjeter gje). Une i kam lexuar te dyja, dhe mund te them qe, nga tere ai Lavjeres, nuk mbaj mend pothuajse asgje (si me thene, tere libri i bie fyellit ne nje vrime) ndersa Emri i Trendafilit me ka bere mjaft pershtypje (ndoshta nga karakteri filozofik, edhe pse shume lexues, madje edhe Ekoja vete, e kane cilesuar si roman te stilit "Sherlock Holmes.") Me pelqeu fundi pasi gjithe ato detaje te merzitshme fillojne e konsolidohen ne dicka te qarte e te qendrueshme. Ndersa Lavjeresi me eshte dukur veper e tipit "Fin de Siècle" (edhe pse hapesira kohore eshte e madhe) medemek, asgje "earth-shaking" por gjera te thena e te sterthena shume here.

Cupka, te siguroj, qe Eco eshte filozof i mirefillte, ka studiuar dhe eshte diplomuar ne kete fushe dhe mund te them qe kontributi i tij me i madh eshte si filozof arti sesa si shkrimtar artistik. Eco eshte edhe themeluesi i semiotikes kulturore.

Eshte e vertete, qe leximi i "Lavjerresi i Foucault" eshte i veshtire, biles pa patur nje leksikon ne dore eshte ndonjehere edhe i pakuptueshem dhe i lodhshem. Nuk do te doja ta krahasoj me "Emri i trendafiles", sepse jane te dyja vepra te ndryshme ne stil dhe qe te dyja jane te bukura.

Mund te thoja, qe "Emri i trendafiles" ishte romani i pare i Eco-s dhe ishte nje surprize ne boten letrare, sepse Eco me te vertete qe kishte emer ne qarqet shkencor te filologjise, por ne fushen e letersise artistike ishte nje i panjohur. Perpos se gjithave, libri mori fame prej inskenimit te tij nga regjisori i mirenjohur francez Jean-Jacques Annaud, me interpretimin legjendar te Sean Connery dhe Christian Slater (pavaresisht se sic eshte rasti i te gjithave kryeveprave letrare, libri eshte shume me lart se filmi).

Eshte me se e vertete, qe gjeja me e veshtire per nje autor librash artistike eshte shkrimi i nje libri te dyte, i cili te jete me i arrire se libri i tij i pare, per arsyen se libri i dyte do te krahasohet patjeter nga te gjithe me librin e pare. Dhe po qe se madheshtia e librit te dyte nuk i afrohet asaj te te parit, atehere ky liber eshte i destinuar te hidhet poshte nga kritika, pavaresisht se mund te jete nje kryeveper. Por si t´ia besh qe te shkruash nje kryeveper, e cila t´ia kaloje nje kryevepre te shkruar po nga ty? Me te vertete nje detyre e veshtire dhe me shume pergjegjesi. Megjithate une mendoj, qe Eco ia ka arritur kesaj gjeje. Per mendimin tim, "Lavjerresi" qendron nje maje thoi me lart se "Emri i trendafiles". Megjithate ky eshte mendimi im personal dhe nuk do te doja ne asnje menyre te merrja pozicionin e nje kritiku arti.
Por eshte gjithashtu e vertete, qe ky liber eshte i veshtire dhe ndonjehere tmerresisht i lodhshem ne te lexuar, nuk e thua vetem ti, edhe ne disa recensione te librit tek amazon ose ne forume te tjera letersie kam lexuar te njejtat pershtypje, shumica e atyre qe ankoheshin ishin te gjinise femerore. Kete nuk e them per insinuate dhe as per te ofenduar seksin femeror, te cilin e dua mbi gjithcka

Jo, thjesht mendoj, qe kjo veper eshte dicka, qe nuk i pergjigjet shijeve letrare te shumices se femrave, ka karakter teper filozofik, nuk e ka zjarrin pervelues te pasionit dashuror te nje Romeo dhe Zhuljete, ka vetem konfliktin dashuror te nje Belboje me nje Lorence, te akulltesuar nga gjykimi i ftohte racional i Belbos dhe i vene ne levizje nga veprimi iracional i Lorences. Megjithate mua kjo me pelqen me teper, sepse eshte reale, e shohim dhe e takojme me shpesh ne jeten tone te perditshme, eshte me prekshme sesa pyetja nese ishte gjeraqina apo lauresha ajo qe sapo kendoi.

Mua me pelqen sepse kur lexoj librin po te picerroj pak syte mund te shoh sadopak se si eshte e brumosur natyra njerezore.
Me pelqen sepse nuk eshte liber monoton, sepse sa here qe e lexoj, gjej nje fragment te ri, i cili te ndihmon per te interpretuar nje fragment tjeter dhe keshtu me rradhe. I gjithe libri eshte si nje puzzle gjigande, copat e se ciles Eco i ka hedhur sa andej ketej dhe ti, dora vete, mund te grumbullosh copat dhe te formosh figuren e deshiruar.

Ne nje nga postimet e kesaj teme kam treguar nje histori personale: Kur po udhetoja me tren, gjate udhetimit po lexoja "Lavjerresin". Nje prej bashkeudhetareve me pyet nese libri ishte interesant dhe a ia vlente leximi i atyre 756 faqeve te librit voluminoz. I thashe, qe leximi i tij eshte i veshtire dhe po ia arriti te lexoje 80 faqet e para, pa e kuptuar do ta gjeje veten duke e lexuar librin per te treten here.

[Cupke_pe_Korce]

Pedro,

Te kuptoj fare mire, dhe te siguroj se une e di mire c'fare ka studjuar Eko dhe se ku ka kontribuar me shume. Shkrimi i mesiperm ishte thjesht nje opinion personal (besoj se kam te drejten e opinionit) qe as ja ul, dhe as ja ngre vlerat Ekos. Nga Eko kam lexuar vetem dy librat e siperpermendur; kam dashur shume te lexoj esete por deri tani nuk kam mundur...eshte vetem ceshtje kohe. E megjithate, per mendimin tim, ne bote ka mijera njerez qe kane mbaruar studimet per filozofi dhe qe me te drejte mund te quhen filozofe. Edhe profesori im i filozofise, filozof eshte; eshte mjaft i sofistikuar dhe ka botuar mjaft shkrime. E keqja eshte se pervec studenteve te tij, askush nuk e njeh si filozof. Pra, kur thashe "filozof i mirefillte" desha te them pikerisht kete, qe Ekoja nuk eshte nje "breakthrough" ne fushen e filozofise, dhe se Lajveresi apo Trendafili, me teper se vepra filozofike, jane vepra artistike. Kur behet fjale per filozof i shkelqyer i njerezimit (ashtu sic je shprehur ti per Ekon ca poste me lart) mua menjehere me shkon mendja tek Kant, Nice, Kierkegaard, Wittingstein, Heidegger, Popper, Whitehead...e shume te tjere si keta. Pra, dijetare qe kane revolucionarizuar mendimin njerezor.
E megjithate, kur behet fjale per shkencat humane, kufijte nuk jane te prere me thike. Nese ti do te me pyesje nese do ta konsideroja Leibniz si matematicien i madh apo filozof i madh, une padyshim qe do te kisha ngritur duart pasi Leibniz ishte brilant ne te dyja. Nga ana tjeter, kur une mendoj Geten, mendoj nje nga shkrimtaret me te medhenj te te gjitha koherave dhe aspak Gete juristin, sepse ky ishte diplomuar dhe sherbyer ne kete profession.

Pra, nuk besoj se kontributi i Ekos ne fushen e filozofise ka qene i permasave te tilla, edhe pse shkrimet dhe idete e tij jane interesante.Thashe qe, nga c'kam lexuar, Ekoja me eshte dukur nje shkrimtar manerist; ne menyre qe te shprehe dicka, Ekoja duhet te mbeshtetet diku tjeter. Edhe vertet, ai shkruan per Xhojs gjithe ato analiza por te mos harrojme se Xhojs nuk pati nevoje te mbeshtetej diku tjeter per ato qe shkroi; gjenialiteti i tij vinte nga brenda; ishte nje potencial qe, donte apo s'donte ai, kishte per te dale. Nuk e di nese ti e ke lexuar Xhojs, por jam e bindur se ai eshte po aq i veshtire sa Eko, madje edhe me--Xhojs nuk eshte labirinth; Xhojs eshte nje univers me vete, dhe kjo e ben qe dijetare te tjere, si Eko, ta studjojne.

Tjeter: nuk e di nese ti e ke lexuar Jorge Luis Borges (shkrimtar dhe poet argjentinas) por nese do ta kishe lexuar, kishe per ta kuptuar qe Eko nuk ka thene asgje te re tek dy veprat qe kam permendur. Madje edhe vete Eko eshte shprehur mbi kete. Une kur kam lexuar dy romanet e siperpermendura kam thene: Borges! Well, mbi kete te fundit kam mjaft rezerva por kjo eshte tjeter gje.

Perfundimisht, them se Umberto Eko, me teper se shkrimtar apo filozof, eshte nje kritik i shkelqyer. Jam e bindur qe eshte nje figure e rendesishme e shekullit, eshte mjaft i sofistikuar, si dhe i vecante ne llojin e vet, dhe se deshiroj ta studjoj me teper ne te ardhmen. Ndoshta edhe nderroj mendje per keto qe thashe me lart, megjithese shancet jane te pakta.

ps. ne mos gaboj, cmimi nobel ne letersi ne vitin 1997 ju dha Dario Fo-se dhe jo Umberto Ekos. Jo se ky cmim thote kushedi se cfare por...dicka thote gjithsesi.

pss. Sa per femrat dhe letersine, e mbeshtes plotesisht mendimin tend, megjithese do te beja ndonje perjashtim aty ketu.

Gjithe te mirat!

[Darsi_I]

Citim nga oiseau en vol :

Por ç'e do, fati i keq me largoi nga keto pune dhe fillova te merresha me shkolle e me libra, dhe ma humben jeten, me bene gjysme njeriu.

-Kjo eshte nje thenje filozofike,e cila ngerthen ne vehte çeshtje dhe mesazhe te them komplekse dhe dramatike per fatin dhe rolin e njeriut .Per te mund te flitet,analizohet,komentohet,... gjate!(kjo e bene edhe nje mendim filozofik!).
-Akcili shpreh mendime filozofike te tilla eshte "filozof i mirefillet",per dallim nga "filozofet akademik" .Per kete,Eco si dhe fshataret qe i permend - une i quaj "filozof te mirefillet".[megjithate,nuk jam eksperti kesaj lemie].

-Sa i perket moshes suaj,aty paskam lajthitur - kerkoj falje,nese ajo eshte e pranueshme (se nuk ti shtova,por te pertriva ...).Mirpo,si perfundova per moshen tuaj ?
-Nga vet nicku i juaj oiseau en vol = zogu i trishtuar (?) -nuk jam i sigurt per epitetin en vol= .....,por emertimi zog nenkupton personin me moshen qe mendova ... si dhe
-Dialogu i juaj me Skofiarin ne temen shahistet e pasionuar sygjeronte per moshen e paramenduar nga une.
-Dhe tani kryesorja : duke e pare rezervimin e Brarit "grindavec" dhe bashkangjitjes tuaj mendimeve te tij,si dhe duke pargjykuar se jeni ne moshe shume te re - i dhash vetit te drejte te ju beje kritiken e meparshme.

-Megjithese edhe kete postim po e beje si perkrahje per punen e Pedros dhe te qendrimeve te tij,edhe une kerkoj falje per ndryshimin e karakterit te temes se tij.

[amanda kastrati]

Libri i Eco-s titullohet "!Il nome della rosa"... Eco eshte nje autor qe une vleresoj shume edhe pse shpesh here e gjej teper erudit (persa i perket veprave artistike)... Me ka pelqyer shume ne permbledhjen e artikujve te shfaqur kto 10 vitet e fundit ne Itali "A passo di gambero".

[Xhuxhumaku]

Përse e dua mjegullën

Umberto Eco

Të gjitha borxhet duhen paguar, të paktën për sa më përket mua.
Që kam pasur të themi jo interes për mjegullën, por një adhurim të vërtetë, kjo është shenjë e fatit, duke qenë se kam lindur në Aleksandri, qytet që e krahasojnë me Londrën. Më ka ndodhur herë pas here që të shkruaj për të (duke filluar me një poezi të tmerrshme të shkruar kur isha vetëm 16 vjeç) madje sapo nisa që të shkruaj romane sapo më jepej mundësia vija pak mjegull lart e poshtë. Ndërkaq, botuesi im gjerman më ka kërkuar që të shkruaj një libër të posaçëm për mjegullën. Dihet se si janë disa ftesa, që edhe po t‘i refuzosh ta lenë krimin brenda dhe të shqetësojnë gjumin e natës. Kështu, thuajse për shaka, nisa të shfletoj nëpër bibliotekën time libra në të cilët më kujtohej se flitej për këtë fenomen të natyrës dhe më në fund, duke qenë se jetojmë në epokën e internetit nisa të "lundroj" në rrjet në kërkim të të gjitha atyre fjalëve në gjuhë të ndryshme të botës që kishin të bënin me mjegullën. Si përfundim kisha arritur që të bëja bashkë rreth 100 faqe material, disa të zakonshme, të tjera më të pamundura si "Fumifugium" i John Evelyn 1661, në fakt më shumë se për mjegullën fliste për smogun që kishte nisur të rëndonte mbi qiellin e Londrës që në atë shekull. Nuk më kujtohet nëse ishte si pasojë e materialit që po kërkoja për mjegullën, apo për një përkim të thjeshtë, por në atë periudhë më erdhi ideja e shkrimit të "Flaka misterioze e mbretëreshës Loana". Duke qenë se ishte një libër në të cilën flitej për një fëmijëri piemonteze, mjegulla nuk mund të mungonte, madje hyri me forcë falë hulumtimeve që kisha bërë për mjegullën. Pikërisht kur unë mendoja se dija gjithçka për këtë fenomen zbulova se një shkrimtar italian po merrej me zërin "mjegulla" në fjalorin e termave letrarë. Pashë se autori kishte pikasur disa që mua më kishin shpëtuar pa i vënë re.
Unë mendoj se detet e jugut mund t‘i duash edhe pse mund të kesh lindur në vende të ftohta e me ngrica, por për sa i përket mjegullës, nëse nuk ke lindur në një zonë me mjegull nuk mund ta duash kurrsesi. Ata që anë lindur në mjegull pëlqejnë jo vetëm grinë dhe sfumaturën që ajo u jep kodrave të largëta, por Zoti na faltë, edhe mjegullën në autostrada, në të cilën njerëzit e
mjegullës i japin makinës besimplotë e me shpejtësinë e duhur, pa u druajtur aspak nga hijet gjigante që shfaqen nga hiçi krejt pa pritur, pikërisht aty ku disa çaste më parë mund të ketë pasur një vijë të bardhë.
E kam thënë edhe më parë, që kam lindur në një qytet të mjegullt. Mendoj se nëse do t‘ua rrëfeja sot banorëve të tij të rinj, ata nuk do ta kuptonin se për cilin qytet e kisha fjalën. Drita e vret mjegullën dhe kjo më mirë se kudo duket në autostradën kur me t‘u afruar në një pikë karburanti të ndriçuar fort mjegulla davaritet për të zhdukur. Kështu sikur të shpenzoheshin më shumë para për ndriçimin e autostradave, ndoshta numri i të vdekurve në rrugë do të ulej ndjeshëm. Nuk e kam fjalën për ne veriorët që jemi mësuar tashmë me rrugë të tilla, por për sicilianët e ngratë, napoletanët e madje edhe lacialët që vdesin çdo vit pa marrë vesh gjë për mjegullën dhe bukurinë e saj të shurdhët. Drita e vret mjegullën dhe në qytete, ku vitrinat ndriçojnë edhe gjatë natës, ajo shpërbëhet dhe forca e saj dobësohet. Pikërisht ngrohtësia që vret mjegullën shkrin edhe akujt dhe me ndryshimet klimatike toka do ta ndiejë shumë jo vetëm mungesën e akujve, por edhe atë të mjegullës. Po le të rikthehemi në qytetin tim. Ai jo vetëm që ishte dhe është një qytet i mjegullt, por është një qytet me hapësira të mëdha boshe, që shndërrohen në vende të padurueshme gjatë muajve të nxehtë të verës. Por krejt befas, në disa net vjeshte apo dimri, kur qyteti zhytet në mjegull, boshllëqet zhduken dhe nga grija e qumësht shfaqen si nga hiçi objekte krejt të ndryshme si në një lojë formash të reja. Dhe qyteti im bëhet i bukur. Është një qytet identiteti i të cilit nuk shfaqet nën dritën e diellit, por nën padallueshmërinë e mjegullës. Në mjegull ecet ngadalë. Duhet të njohësh mirë shtigjet për të mos humbur udhën, por gjithsesi, sido që të ndodhë diku, dikur do të arrish gjithmonë. Mjegulla është e mirë dhe i shpërblen ata që e njohin dhe e duan. Të ecësh në mjegull është shumë më bukur se të ecësh në dëborë, sepse mjegulla nuk të konforton vetëm së poshtmi, por edhe nga lart dhe është e pashkatërrueshme, ndryshe nga dëbora që mund ta shprishësh me çizme. Mjegulla të rrëshqet dhe të mbulon me afeksion. Zhbëhet kur ti kalon dhe riformohet sërish me të njëjtën dendësi. Të mbush mushkëritë si të ishte një duhan i cilësisë së parë dhe, ka një aromë të fortë dhe të shëndetshme, të përkëdhel faqet dhe ndërfutet në qafë.
Por më të mirën e vetes mjegulla e ka dhënë gjithmonë në kohët e luftërave. Në mjegull je vetëm për vetëm me brendinë tënde. Për fat, nga anët e mia, kur nuk ka mjegull, veçanërisht mëngjeseve herët ka një lloj tymnaje të zbehtë që zbardh qiell e tokë. Është si një brymë që mbulon ç‘gjen përpara. Ndryshe nga mjegulla, depërtueshmëria e vështrimit është e dukshme, por peizazhi mbetet mjaftueshëm njëngjyrësh e gjithçka shfaqet përmes sfumaturave gri. Mjegulla të mbron dhe të realizon ëndrrat e pamundura të të qenit i padukshëm duke të dhuruar herë pas here lumturi. Përjeton ndjesinë se shpejt do të dalësh nga mburoja e saj për t‘u përballur me botën. Kur je në mjegull, pikërisht për shkak se nuk e di se ku je, tenton që të dalësh prej saj. Ata që janë brenda duan të dalin jashtë dhe anasjelltas.

shqip

[ILMGAP]

a e keni lexuar kete liber?
a ju ka pelqyer?
pershtypjet tuaja?


etj. etj.

[ILMGAP]

askush se ka lexuar?

[Vidasusi]

E kam lexuar dhe është një libër i mrekullueshëm. Ja vlen ta lexosh!
Është bërë edhe film, por të preferoj që asesi mos e shohësh filmi pa mos e lexuar librin.
Sepse Umberto Eko në një mënyre unike të krijon filmin në kokën tënde përderisa e lexon librin.