Edukimi i shqiptareve te Kosoves, kush e ka fajin?

[bakudr]

Kisha nje pyejtje me shume ne lidhje me Shqiptaret e kosoves.
Une jam nga Shqiperia dhe sistemi shkollor pak a shume ka qene qe ke patur nje shkolle te fuqishme te mesme, per ne universitet ku te te conte partia, deri ne 1990 nuk shkonin dot ne shkolle ata qe ishin te perndjekur. ne besonim qe universitetet ne Shqiperi ishin te forta, sot besoj se kane qene teorikisht se aplikim nuk ka patur.

Ne mos gabohem edhe Tanush Shaska, rektori i ri i universitetit te Vlores, nuk ka patur mundesi te vazhdoje universitetin ne Shqiperi pasi ishte i perndjekur dhe sa u shpall demokracia ja mblodhi ne itali, aty ne Amerike dhe per 2 vjet mbaroi universitetin dhe sot eshte me graden Profesor i plote. Di edhe shume raste ku personat kane qene me fat qe ka ardhur demokracia dhe jane rregjistruar ne Universitet ne tirane ose kane dalur jashte dhe kane studiuar dhe kane marre gradat me te larta ne fushat akademike si profesor.

Po ne Kosove?

Une kam pershtypjen se Shqiptaret e Kosoves nuk i kane perdorur te gjitha mundesite qe i jane dhene ne lidhje me edukimin. Shqiptaret e Kosoves i kane patur rruget e Europes, Amerikes dhe te botes te hapura.

A kane studiuar kur kane patur mundesite ne Europe? Pse nuk kane studiuar?
Pse nuk kane shkuar ne Universitetet ne Jugosllavi?
A ishte problem vetem gjuha se nuk ishin shqip? A ishte problem gjuha? A dinin te gjithe kosovaret serbo-kroatisht?

A ka ndonje pyejtje tjeter qe mund te shtohet me shume per te arritur te kuptohet kjo ceshtje: nese kosovaret kane studiuar apo jo? nese ata i kane perdorur te gjitha mundesite qe i kishin ne dore apo jo? kam fjalen per nivelin universitar dhe mundesiht ate pas-universitar.

Une kam patur mundesi te pyes edhe kosovare qe kam takuar por doja ta shtroja edhe ketu nje here.
Ju faleminderit

[Harudi]

Kisha nje pyejtje me shume ne lidhje me Shqiptaret e kosoves.


Po ne Kosove?



A kane studiuar kur kane patur mundesite ne Europe? Pse nuk kane studiuar?
Pse nuk kane shkuar ne Universitetet ne Jugosllavi?
A ishte problem vetem gjuha se nuk ishin shqip? A ishte problem gjuha? A dinin te gjithe kosovaret serbo-kroatisht?

Meqë po flasim për kohën e kaluar,pra at'herë në ish-Jugosllavi,shqiptarët ishin kombësia (pakicë etnike) më e madhe,ndërsa e treta për nga numri i shtetasëve të jugosllavisë pas srbeve dhe kroatëve.E përmenda këtë për të mos harruar edhe shqiptarët etnik të Maqedonisë,Malit të Zi e Srbisë,sepse at'herë jetonim ne një shtet,Jugosllavi.
Para LDB (gjithnjie kam fjalën për ish-jugosllavi),shqiptarë që kishin kryer ndonjë arsimim të lartë ishin të paktë ose më mirë me thënë disa individë kështu që po me këtë strukturë intelektuale doli edhe pas LDB-së,që më pastaj dikund nga fundviett e 50-ta dhe fillim vitet e 60-ta një pjesë e shqiptarëve filluan studimet e tyre në universitetin e Beogradit më shumë e më pak në universitet të Zagrebit e Sarajevës dhe Shkupit etj./Pjesa dërmuese e akademikëve të Kosovës kanë kryer studimet në këto universitete/.
Dhe nga ky kuadër që u krijua nëpër universitete të ish-jugosllavisë u formua baza e infrastrukturës se kuadrit profesional për krijimin dhe fillim e punës edhe të universitetit të Prishtinës (në fillim të vitetve 70-ta)

Ndërsa nëpër universitet të Europës dhe SHBA-s kanë shkuar për specializime në fusha të ndryshme studimi.

Pse nuk kane shkuar ne Universitetet ne Jugosllavi?

Shkurtimisht ke përgjigjen më lartë.

Ndërsa në Universitet të Prishtinës:

Pas fillimit të punës së Universitetit të Prishtinës (më herët eksistonin gjimnaze/shkolla të mesme dhe disa fakultete në Kosovë) më 1970 u krijuan kushte më të mira për arsimim të lartë.I gjithë ky hov edukativo-arsimor në Kosovë zgjat deri në vitin 1981 kur fillojnë demonstratat studentore,ku mëpastaj fillon një ramje e numrit e studentëve,sepse filluan diferencimet në stilin i përshtatshëm i papërshtatshëm (një lloj përndjekje si në Shqipëri) për të arritur tek viti 1989 kur shkatrrohet auotnomia e Kosoves nga Srbia dhe fillojnë përjashtimet e profesorëve ose më mirë me tyhënë fillon stopimi i pagesave të profesorëve dhe mëpastaj edhe mbyllja e shkollave fillore/të mesme e të larta dhe Universiteti nga ana jugosllave përkatësisht srbe.
Nga viti 1990 në Kosovë zhvillohen mësimi edukativ-arsimor i të gjitha niveleve nëpër shtëpi private (kuptohet kualiteti është i dobët për shkak të infrastrukturës arsimore-edukative) i njohur si sistemi paralel shkollor karshi shtetit jugosllav/srb.

A ishte problem vetem gjuha se nuk ishin shqip? A ishte problem gjuha? A dinin te gjithe kosovaret serbo-kroatisht?

Të gjithë kosovarët nuk e flasin dhe shkruajnë gjuhën srbe,janë një pakicë e shqiptarëve të Kosovës të cilët shkruajnë dhe flasin srbishten rrjedhshëm,kurse pjesa dërmuese deri në fund të luftës në Kosovë srbishten e kanë folur ne nivel komunikimi të thjeshtë dhe atë vetëm në ato komuna ku kishte srb,përndryshe në shumë komuna të Kosovës e sidomos në zonat rurale nuk dinë dhe nuk e kuptojnë srbishten.
Kurse gjenerata e vitetve të 90-ta e që tashmë janë 25-30 vjeçar më mirë e shkruajnë/ flasin anglishten a po ndonjë gjuhë tjetër se sa srbishten.

Kjo ishte vetëm shkurtimisht.

A ka ndonje pyejtje tjeter qe mund te shtohet me shume per te arritur te kuptohet kjo ceshtje: nese kosovaret kane studiuar apo jo?

Temë/pyetje tjetër në vete mund të jetë kualiteti dhe programet edukativo-arsimore të më se 30 e disa universiteteve/kolegjeve private që funksionojnë sot në Kosovë!

[Elna Durrësi]

Kisha nje pyejtje me shume ne lidhje me Shqiptaret e kosoves.
Une jam nga Shqiperia dhe sistemi shkollor pak a shume ka qene qe ke patur nje shkolle te fuqishme te mesme, per ne universitet ku te te conte partia, deri ne 1990 nuk shkonin dot ne shkolle ata qe ishin te perndjekur. ne besonim qe universitetet ne Shqiperi ishin te forta, sot besoj se kane qene teorikisht se aplikim nuk ka patur.

Ne mos gabohem edhe Tanush Shaska, rektori i ri i universitetit te Vlores, nuk ka patur mundesi te vazhdoje universitetin ne Shqiperi pasi ishte i perndjekur dhe sa u shpall demokracia ja mblodhi ne itali, aty ne Amerike dhe per 2 vjet mbaroi universitetin dhe sot eshte me graden Profesor i plote. Di edhe shume raste ku personat kane qene me fat qe ka ardhur demokracia dhe jane rregjistruar ne Universitet ne tirane ose kane dalur jashte dhe kane studiuar dhe kane marre gradat me te larta ne fushat akademike si profesor.

Po ne Kosove?

Une kam pershtypjen se Shqiptaret e Kosoves nuk i kane perdorur te gjitha mundesite qe i jane dhene ne lidhje me edukimin. Shqiptaret e Kosoves i kane patur rruget e Europes, Amerikes dhe te botes te hapura.

A kane studiuar kur kane patur mundesite ne Europe? Pse nuk kane studiuar?
Pse nuk kane shkuar ne Universitetet ne Jugosllavi?
A ishte problem vetem gjuha se nuk ishin shqip? A ishte problem gjuha? A dinin te gjithe kosovaret serbo-kroatisht?

A ka ndonje pyejtje tjeter qe mund te shtohet me shume per te arritur te kuptohet kjo ceshtje: nese kosovaret kane studiuar apo jo? nese ata i kane perdorur te gjitha mundesite qe i kishin ne dore apo jo? kam fjalen per nivelin universitar dhe mundesiht ate pas-universitar.

Une kam patur mundesi te pyes edhe kosovare qe kam takuar por doja ta shtroja edhe ketu nje here.
Ju faleminderit

Mendoj se përparësitë (prioritetet) e jetës nuk kanë qënë njëjtë Shqipëri- Kosovë. Në shqipëri ne vuajtëm nga mosmodernizimi ekonomik bashkohor dhe përndjekja komuniste.Megjithatë, mes të këqijave të shumta që pati ai sistem pati (si çdo sistem tjetër që ka pluset dhe minuset e veta) pati edhe të mira. Dy kryesoret janë shkollimi i popullsisë si dhe njohja e rolit të femrës në shoqëri dhe civilizimi i saj.

Sistemi edukues në shqipëri kishte nxitje formuese të rëndësishme. Kishte çerdhe dhe kopështe për popullsinë në çdo qytet dhe fshat. Dhe kishte shkolla tetëvjeçare këmbëngulëse për prezencën e fëmijëve në shkolla si arritjet e tyre (nga frika partisë ndoshta). Unë vetë kam qenë mësuese filloreje në Shqipëri. Fëmijët në fund të klasës së parë dinin lexim e shkrim bazë. Ishte kriter institucional që fëmijët në fund të vitit shkollor të kishin bazën e leximit, dhe mësuesi si mësues duhej të gjente të gjitha format formuese që nxënësit e tij të arrin rezultat e duhura (dhe kjo ka pluset dhe miinuset e veta. Herë tjetër për ta diskutuar ). U arrit deri në atë pikë saqë një kohë diskutoj që dhe arsimi i mesëm të bëhej i detyrueshëm dhe për familjet ishte prioritet që fëmijët e tyre të mbaroni të paktën të mesmen. As zvicra nuk e ka atë prezencë shkollimi që ka patur dikur Shqipëria.Pra,shkollimi në Shqipëri ishte në piedestalin më të lartë që mund të ekzistonte në një shoqëri për atë kohë e ato kushte.

I kthehemi tani Kosovës.

Përparësia (prioriteti) i popullsisë së Kosovës ishte mbrojtja e identitetit. Duke qenë se gjithnjë për këtë popullësi kanë vendosur të tjerët (sllavi, turku, jugosllavi) është normale që nuk ndihej në besimin e duhur për të patur sigurinë e shkollimit dhe edukimit ofruar nga qeveria jugosllave.

Ne emigrimin ne (të Shqipërisë) u rrrahëm me çështjen e pasigurisë ekzistuese. Pra mund të nxjerim përfundimin se kur ke mbi kokë hall ekzistence nuk të mbetet shumë hapësirë vepruese për të menduar pluset e tjera të jetës. Fatmirësisht vijmë nga një shoqëri ku nxitja për shkollim është e fortë. Kështu të paktën brezi i dytë emigrues i shqiptarëve të Shqpërisë nuk u prek nga injorimi i formim-edukimit por i shoqëroi fëmijët e tyre të shkollohen e formohen kudo janë (shumica flas, se ka dhe raste ku se kanë vrarë shumë mëndjen).

Jugosllavia nuk kishte interes ti nxiste Shqiptarët e Kosovës drejt edukimit. Serbët e dinin që shkollim-edukim i popullsisë do të thotë progres dhe aftësim i saj për tu vetqeverisur. Pra, nga këndvështrimi im mendoj se kjo ka qenë një pengesë e madhe për edukimin e popullsisë së Kosovës.

Problematika tjetër është se kur ka konflikte përkatësie gjithseicili mundohet të « kapet » pas asaj që ka të sigurtë dhe jo asaj që mund të jetë e mundshme. Kjo jep përgjigjen e refuzimit konshient ose subkonchient të shumicës së popullsisë së Kosovës për të bërë përpjekje të mëtejshme përparimi intelktual. Deri diku kuptohet pse popullsia e Kosovës mbeti e izoluar në atë që ishte njëjtë prej shekujsh e shekujsh.

Nga ana tjetër popullsia e Kosovës nuk luajti « rol» të dyfishte. D.m.th të shkollohej masivisht në Jugosllavi për ti shërbyer më pas popullit të vet. Madje, dhe ato që u shkolluan në Beograd një pjesë e mirë i quajti spiunë e tradhëtarë. Edhe Skënderbeu u formua në Turqi, por nuk e harroi Shqipërinë.

Eshtë e pafalshme mungesa e përpjekjeve për të shkuar më larg për brezin e dytë e të tretë të popullsisë së Kosovës të lindur në emigrim. Është e vështirë ta pranosh që djem e vajza shqiptare të lindur, rritur e shkolluar në Zvicër p.sh, vazhdojnë të mbeten në punë të rëndomta dhe nuk bëjnë përpjekje shkollimi të mëtejshëm ?! Të vjen të plasësh kur i sheh si drita, por që nuk kanë ambicje formimi të mëtejshme për të shkuar më larg. Çfarë kanë serbët më shumë se shqiptarët që ata të jenë të shumtë në punëra të nivelit superior (mjekë, avokat, ekonomistë) dhe tanët jo ?!

Po ndjehet një frymë lëvizjeje dhe interesimi drejt shkollimit. Shpresojmë që gjeneratat që po rriten tani do drejtohen themelisht drejt formimit shkollor për tu gjëndur në vënde pune të rëndësishme dhe kyçe. E shpresoj vërtet. Këtu në Zvicër jemi dikund 200 mijë shqiptarë. Nga Kosova më së shumti, një pakicë nga Shqipëria. Ndaj shpresoj që djemtë dhe vajzat tona do jenë të aftë dhe efikas të marrin pjesë në përgjegjësitë e drejtimit të jetës së shoqërisë së ketushme në të ardhmen.

Ajo që ka shkuar ka shkuar, nuk kthehet më pas. E rëndësishme të shihet e sotmja e të përgatitet e nesërmja. Ndaj, djem e vajza përkushtojuni formimt intelektual. Ju shpeton juve vetë si dhe ju bën të aftë për të mbrojtur popullin tuaj.

Ky është mendimi im !

Elna !

[D@mian]

Fajin e ka prapambetja e thelle kulturore dhe mjerimi qyteterimor i trasheguar.

[alko71]

Fajin e ka prapambetja e thelle kulturore dhe mjerimi qyteterimor i trasheguar.

Mos fol kur nuk di gje rreth çeshtjes! Heshtja eshte flori kur nuk di.

[D@mian]

Mos fol kur nuk di gje rreth çeshtjes! Heshtja eshte flori kur nuk di.

Ca te mos di, qe Serbet kane pasur universitet qe ne vitin 1838, kur shqiptaret nuk kishin as shkolle fillore?!

[bakudr]

Harudi,
faleminderit per pergjigjen.
Po mundesine per te studiuar ne universitetet jashte Kosoves a e kane shfrytezuar? Kosovaret e kane patur mundesine te dalin ne Europe qe ne kohen kur ne shqiperi denohej bariu per delen nese ajo kalonte kufirin.

Po me mundesite qe kane patur brenda Kosoves a i kane shfrytezuar te gjitha ato qe kane patur ne dore?

Elna,
ke permendur nja dy pika ne pergjigjen tende qe s'me kishte shkuar ndermend fare. Por ama kur se serbet kane patur politika te ndryshme kundra kosovareve do te thoja se serbet e kane marre ne dore me nacionalizmin e tyre pas 1980 - me pare ka qene sundim kroato slloven, megjithese edhe ky justifikimi im nuk eshte shume i vlefshem pasi ata tek e fundit kane qene vellezer dhe kane patur te njejten gjuhe.

Po edhe ajo qe brezat e dyta ne europe nuk i kane dhene rendesi edukimit dhe kjo nuk eshte gje qe falet kollaj.

Nderkohe qe po shikoja dicka ne lidhje me Univesitetet ne Shqiperi pashe se instituti i pare i sociologjise ne shqiperi eshte themeluar me 21 nentor 2006.
http://instituti-sociologjise.org/files/art3.pdf
Per tu habitur. Ne shqiptaret nuk jemi qenie sociale Ne jemi qenie prodhuese.

[Zëu_s]

Fajin e ka prapambetja e thelle kulturore dhe mjerimi qyteterimor i trasheguar.

Ca te mos di, qe Serbet kane pasur universitet qe ne vitin 1838, kur shqiptaret nuk kishin as shkolle fillore?!

D@mian, mos ma mer per te keq, por po me duhet patjeter te ta beje nje pyetje:

A ti ka bere hundet pershesh ndonjehere (ose disa here) ndonje shqiptar i kosoves, apo nuk je shqiptar fare ?

Tjeter logjike nuk ka qe i urren ti shqiptaret e kosoves deri ne maksimum ... sepse kjo urrejtje kaq e madhe qe ke per shqiptaret e kosoves e ka nje arsye, apo jo,

[D@mian]

D@mian, mos ma mer per te keq, por po me duhet patjeter te ta beje nje pyetje:

Beje ore, mos e mbaj brenda!

A ti ka bere hundet pershesh ndonjehere (ose disa here) ndonje shqiptar i kosoves ?

Jo, kam pa u zene me grushta qe ne klase te 7-te.

Tjeter logjike nuk ka qe i urren ti shqiptaret e kosoves deri ne maksimum ... sepse kjo urrejtje kaq e madhe qe ke per shqiptaret e kosoves e ka nje arsye, apo jo,

Ku e pe urrejtjen ti? Ma shpjego edhe mua te lutem.
Dhe ato qe thashe nuk vlejne vetem per Kosoven por edhe per RSH. Nuk u leviz as presjen!

[Elna Durrësi]

Po mundesine per te studiuar ne universitetet jashte Kosoves a e kane shfrytezuar? Kosovaret e kane patur mundesine te dalin ne Europe qe ne kohen kur ne shqiperi denohej bariu per delen nese ajo kalonte kufirin.

Baku,

Brezi i parë i emigrimit nuk ishte ajka e intelektualëve të Kosovës. Ishin njerëz të shtresës sociale të verfër për të mos thënë shumë të varfër. Këta emigrues vinin nga zona ku nuk kishte shumë mundësira mbijetimi. Nuk mund të pritej shumë prej tyre sepse kishin mbi kokë hallet e sigurimit të ushqimit për vete dhe 20 a 30 pjesëtarë tjerë të familjes që vazhdonin të jetonin atje. Një pjesë e mirë familjet i kanë lënë shumë kohe atje.

Nga njëra anë politike e Zvicrës ofronte mundësi punimi të përkohshëm (flas për Zvicrën sepse këtë funksionim njoh. Ndoshta Anglia ka patur tjetër). Punoje në Zvicër 9 muaj, ktheheshe në Kosovë apo shtet tjetër për 3 muaj. Kjo gjë nuk lejonte bashkimin e familjes deri sa ti i bëje disa vite qëndrim për të patur të drejtën e qëndrimit superior. Keshtu që në këto kushte mbijetese vështirë të pritej më shumë prej atij brezi. Për fëmijët e tyre dhe nipërit e mbesat e tyre po. Duhej të kishin shkuar më larg.

Truri Kosoves filloi të emigronte me acarimin përfundimtar të gjëndjes në Kosovë. Pra, pas viteve 1990. Gjatë kohës që ishin në Kosovë këta njerëz kanë bërë çmos të mbajnë gjallë kulturën dhe përparimin shqiptar në ato kushte që "ishin si ishin". Ka patur vite kur mësimdhënia është bërë nëpër bodrume shtëpiash. Nuk mund të pritej mrekulli në ato kushte. Të siguroj që kanë punuar vërtet në kushte shumë të vështira dhe rrezikuese për jetën e tyre dhe është për tu dhënë nderime për kurajon që kanë patur.

Por ama kur se serbet kane patur politika te ndryshme kundra kosovareve do te thoja se serbet e kane marre ne dore me nacionalizmin e tyre pas 1980 - me pare ka qene sundim kroato slloven,.

Ka patur një periiudhë « lulëzimi » nëse do mund ta quaja kështu në kohën e Titos. Por kur je i pasiguruar në shekuj, vështirë që të besosh ashtu menjeherë. Nëse e njeh pak psikologjinë njerëzore kupton që nuk është lehtë të krijosh besim në gjëra që je torturuar a zgënjyer gjëthë jetës tënde. Kështu që vështirë për të gjykuar pse. Pjesën tjetër e ke sqaruar vetë : megjithese edhe ky justifikimi im nuk eshte shume i vlefshem pasi ata tek e fundit kane qene vellezer dhe kane patur te njejten gjuhe.

Po edhe ajo qe brezat e dyta ne europe nuk i kane dhene rendesi edukimit dhe kjo nuk eshte gje qe falet kollaj.

Nuk mund të pranohet që ato nuk janë të edukuar, sepse brezat pasardhës janë të edukuar sipas një tradite të hershme Shqiptare. Kanë disa rite dhe tradita që janë për tu vlerësuar. Por ajo që të lë pa fjalë është fakti që shumica ndjenji « si të mbyllur në guackën e tyre » mes këtyre riteve dhe traditave. Nuk bëri përpjekje për të shkuar më tej. Kjo solli dhe faktin e diferencimit kulturor traditionel midis shqiptarëve të Kosovës në emigrim të cilët ruajtën stoikisht traditat dhe kulturën e tyre ashtu siç ishte dikur, dhe shqiptarëve në Kosovë të cilët edhe pse mes problematikash jetësore shumë të mëdha evoluan ndryshe drejt së ardhmes.

Tashmë me pavarësinë e Kosovës shkollimi dhe formimi brezave të ri nuk do jetë më pengesë por do shkojë dejt një progresi. Shpresoj që qeveria e Kosovës dhe e Shqipërisë bashkë të investojnë për socializimin dhe edukimin e fëmijëve që nga lindja. Që nga Roussau dhe deri tek Freinet (pedagogë të dy) qëllimi i përkushtimit të tyre për botën fëmijërore ka qënë ndryshimi i shoqërisë për të ardhmen drejt një jete më të mirë. Për të realizuar këte ideal ato iu përkushtuan botës fëmijërore dhe studimit të saj që nga foshnjëria.

Nderkohe qe po shikoja dicka ne lidhje me Univesitetet ne Shqiperi pashe se instituti i pare i sociologjise ne shqiperi eshte themeluar me 21 nentor 2006. Per tu habitur. Ne shqiptaret nuk jemi qenie sociale Ne jemi qenie prodhuese.

E ceka tek postimi tjetër faktin që komunizmi ka patur të mirat dhe të këqijat e veta. Ecja me hapin e kohës në fushën socio-psikologjike nuk ka qenë përparësi komuniste. Pra ështe pasojë nga të këqijat e komunizmit.

p.s Dhe diçka që ëhtë për të reflektuar tek populli i Kosovës, është mospërpjekja për pranimin dhe mësimin e perfomuar të gjuhës standarte shqipe. Vjehrra ime thotë një fjalë të mënçur: Shqiptarët e Kosovës mësuan në shumicë nga pesë a gjashtë gjuhë të huaj (sidomos shumë mirë anglishten) dhe « refuzuan » (indirekt) të mësojnë mirë shqipen. Pse, kur ata janë në gjëndje tu përgjigjen rregullave gjuhësore të një gjuhe tjetër, nuk u përmbakan dhe nuk respektokan rregullat e gjuhës së tyre?! (Ajo është profesoreshë e gjuhës shqipe.) E kuptoj dhe e pranoj çështjen e dialektit geg, por kur gjuha ka një nivel standart ai duhet respektuar. Dialektet seicili le ti flasë e shkruaj krahinisht, por jo masivisht.

Ky ishte mendimi im !

Elna !