Gjuha jonë, më e vjetra?!

[D@mian]

Shihni kete shkrim ne italisht dhe shqip:


shihni fjalet PARENTI, TE PARET, PRIN_T(PRIND), PRIMI.
Gjuhetare dhe jogjuhetare, e kuptojne se fjalet e lartshenuara, megjithese duket sikur jane dy gjuhe te ndryshme, rrjedhin vetem prej dy fjaleve shqip i pare dhe prin.
Folja PRIN, kjo folje kaq e fuqishme dhe numerori I PARE (me lidhje midis tyre), jane burimi i shume fjaleve te gjuheve "te huaja" si princ(prinës), pere(parent)(prind), pre(para), proto(pare), priest(prift), pari(paris)(aristokraci) etj etj etj.

Sipas mainstream shkences,

Rrenja IE: prih₁-mó- / *prō-to-

Gjuhet bashkekohore: Alb. i parë, Av. pairi, Lith. pirmas, Ltv. pirmais, Gm. furist/Fürst; fruo/früh, Eng. fyrst/first, Gk. πρότερος (proteros), Hitt. para, Av. paoiriia, Ir. er/air, Kamviri pürük, Lyc. pri, OCS pĭrvŭ, Oscan perum, ON fyrstr, Old Prussian pariy, Osset. fyccag; farast/farast, Polish pierwszy, Russ. первый (pervyj), Skr. प्रथम (prathamá), Toch. parwät/parwe, Lat. primus, Umbrian pert, Welsh ar

[Baptist]

Gjuha aramaike ishte gjuhë e popullit hebre, kurse hebraishtja gjuhë e shtresës sunduese. Janë gjuhë semite të dyjat, kape njanën mshoj tjetrës.

Jo tamam. Hebre quhen cifutet dhe gjuha cifute e perdorur ne Europe. Hebraishtja ndrsyhon shume nga gjuha cifute autoktone ne se mundte themi, dhe eshte (kjo epara) me shume nje gjuhe konvencionale qe deri diku po shkon drejt davaritjes menjehere pas LIIB.

Po ajo qe eshte interesante lidhet me faktin se sipas studimeve, Aramaikishtja ishte gjuha konvencionale e botes, deri ne shekullin e 4 pes kur u zevendesua nga ...Greqishtja.

Deri ketu nuk ka asgje te keqe, por ama thuhet qe Kananitja/ose Finiqishtja jane nje grup me Aramaiken. Dhe nuk ka nevoje te themi qe Kadmi Finiqit na mesoi ne te humburve te shkruanim Greqisht, duke na sjelle 22 bashketingellore te cilave "greket e Afrodites" u shtuan 5 zanore. Megjithate ky alfabet nuk ngjan gjekundi si ai arab ose aramaik(njihet si i tille). Nderkohe qe alfabeti Kadmit njihet te kete prodhuar ate Etrusk (?), Latin dhe Cirilik.

Shkojme me tutje. Ne kete forum Baptisti ka shkruar diku (le te me korigjoje ne se e kam kuptuar gabim) qe gjuha pellazge ishte si etalon nderkombetar dhe alfabeti i saj lexohej ne tere gjuhet. Pyetja qe me lind mua eshte? Ishte gjuha pellazge ajo pas apo para shekullit te 4 pes, "aramaikisht" apo "greqisht"?

Gjuha aramaike e lashte sot mendohet e zhdukur. Folesi i fundit mendohet te kete vdekur disa vjet me pare.

[alibaba]

Po ajo qe eshte interesante lidhet me faktin se sipas studimeve, Aramaikishtja ishte gjuha konvencionale e botes, deri ne shekullin e 4 pes kur u zevendesua nga ...Greqishtja.

Nuk ka qenë asnjëherë gjuhë konvencionale. E kundërta.

Aramikja ishte gjuhë e popullit hebre, edhe vetë krishti fliste aramaishte, kurse herbaishtja ishte gjuha konvencionale e hebrejve në atë kohë.

Sa i përket hebrejve të sotëm flasin tri gjuhë: Spanjisht (Ladino), Gjermanisht (Sefardim), dhe Rusisht. Gjuha e lashtë hebreje ka mbet në libra, që në kohën e Moisiut.

Sa për lingua franka, më mirë të themi që para greqishtes ka mundur të jetë Asirishtja, ose Hatishtja. Në Hatishte janë edhe disa mbishrkime në Trojë.

[Ilira2]

Sipas mainstream shkences,

Rrenja IE: prih₁-mó- / *prō-to-

Gjuhet bashkekohore: Alb. i parë, Av. pairi, Lith. pirmas, Ltv. pirmais, Gm. furist/Fürst; fruo/früh, Eng. fyrst/first, Gk. πρότερος (proteros), Hitt. para, Av. paoiriia, Ir. er/air, Kamviri pürük, Lyc. pri, OCS pĭrvŭ, Oscan perum, ON fyrstr, Old Prussian pariy, Osset. fyccag; farast/farast, Polish pierwszy, Russ. первый (pervyj), Skr. प्रथम (prathamá), Toch. parwät/parwe, Lat. primus, Umbrian pert, Welsh ar

Kete shkrim e pata vene ne nje teme me vete por me duket se i pershtatet paksa kesaj teme te hapur ketu per vjetersine e shqipes. Eshte per ata qe ndoshta nuk e kane pare kete lajme me pare prandaj kerkoj falje per postimin e dyfishte:

Shkrimi i meposhtem eshte marre drejtperdrejte nga faqja zyrtare e Fondit Austriak te Shkences. E pashe kete lajme ne gazetat shqiptare por per shkak te tendences per te shkuar gjithmone tek burimi fillestar, vendosa te perkthej shkrimin origjinal pa bere pershtatje. Me shpresen se e ardhmja e studimit te gjuhes shqipe do jete gjithmone e me e begate dhe gjithnje e me shume do t'i afrohet te vertetes se padiskutueshme ju uroj lexim te mbare. Ilira2

http://www.fwf.ac.at/en/public_relat...200805-en.html


Shqipja (E Vjeter) – Trashegimi e Gjalle e nje Gjuhe te Vdekur?

Ne baze te hipotezes qendrore te nje projekti te ndermarre nga Fondi Austriak i Shkences FWF, Shqipja e Vjeter ka patur nje influence te konsiderueshme ne zhvillimin e shume prej gjuheve te Ballkanit. Kerkimi kembengules ka per qellim te vertetoje kete teori. Kjo gjuhe e njohur fare pak, fillimisht po I nenshtrohet kerkimeve duke per dorur te gjitha tekstet ne zoterim perpara se nje krahasim me gjuhet e tjera ballkanike te ndermerret. Rezultatet e kesaj pune do te perfshijne permbledhjen e nje fjalori (lexicon) per te dhene nje ide te pergjithshme te te gjithe foljeve te shqipes se vjeter.

Gjuhe te ndryshme ne te njejten zone gjeografike shpesh shfaqin njgjashmeri te caktuara, pavaresishte se nuk ka te dhena te nje origjine te perbashket. Ky fenomen I njohur si “Sprachbund” eshte gjithashty I pranishem ne Ballkan ku Shqipja, Greqishtja, Bullgarishtja, Maqedonishtja dhe Rumanishtja shfaqin fjale dhe struktura te ngjashme. Pyetja eshte nese keto gjuhe kane influencuar njera tjetren apo nese nje gjuhe specifike ka qene vendimtare ne dhenien forme dhe zhvillimin e te tjerave?

Nje projekt I Deges se Linguistikes te Universitetit te Vienes ka per qellim te vertetoje se Shqipja (e Vjeter) ishte nje influence kryesore ne gjuhet e tjera Ballkanike. Linguistet Dr. Stefan Schumacher dhe koleget e tije Dr. Joachim Matzinger po ndermarrin nje kerkim te pa bere me pare, ne dy fusha kyce. Hapi I pare ka te beje me nje analize te thelluar te Shqipes se Vjeter, pasi kerkimi ne kete gjuhe eshte shume I pamjaftueshem ne krahasim me Shqipen modern. Ky hap perfshin analizen e sistemit te foljeve te Shqipes se Vjeter duke perdorur te gjithe burimet e shkruara-studim I pare I ketij lloji. Ne hapin e dyte, rezultatet jane krahasuar me sistemin e foljeve te gjuheve te tjera Ballkanike per te vendosur se ku shfaqen ngjashmerite.

Ndikimet nga Shqipja

Sic shpjegon dhe udheheqesi I projektit, Dr. Schumacher, kerkimi qe tani po sjell frytet e para: “Deri tani, puna jone ka treguar se Shqipja e Vjeter ka mbajtur forma zgjedhore te larmishme qe kane lejuar folesin te shprehe nje gjendje te caktuar per ate cka flitej. Krahasuar me dijen dhe literaturen ekzistuese keto nivele te formave zgjedhore jane ne fakt me te perhapura dhe me te dritehijezuara se c’besohej me pare. Ne kemi zbuluar nje numer te madh te formave foljore qe tashme jane zhdukur ose kane humbur perms rindertimit- deri tani, keto forma pothuajse nuk jane dalluar, ose ne rastin me te mire, kane qene klasifikuar ne menyre te pasakte”. Keto forma foljore jane themelore per te shpjeguar historine gjuhesore te Shqipes dhe perdorimin e brendshem te saj.
Dhe jo vetem kjo, ato gjithashtu mund te hedhin drite ne mardhenien e ndersjellte midis Shqipes dhe gjuheve fqinje te saj. Studiuesit po ndjekin udhetregues te shumellojshem qe sugjerojne se Shqipja luajti nje rol kyc ne “Sprachbund-in” Ballkanik.

Literatura

Ky studim eshte bazuar ne te gjithe materialin ne zoterim te Shqipes se Vjeter qe daton mes shekujve te 16te dhe 18te. Kerkimi do t’I vere studiuesit para nje prove te madhe pasi perfshin 1500 faqe tekstesh, ku secila duhet te analizohet me kujdesin me te madh. Dr Matzinger komenton: “Deri tani, shume pak kerkime jane bere mbi keto tekste, pasi ne kemi te bejme pothuajse teresisht me literature fetare katolike e cila ishte e ndaluar dhe me pas u be tabu, sidomos gjate kohes se komunizmit. Pas renies se komunizmit, kjo literature dali perseri nga hija por, ka patur mungese parash dhe njohuri baze perreth katolicizmit.”
Per shkak te rolit te tyre ne projektin FWF, keto tekste te vjetra po marrin nje drite te re dhe po zene vendin e tyre si pjese se tradites se pasur Austriake te kerkimit ne kete fushe-per te permendur nje fakt, profesori Austriak Norbert Jolk, I cili u vra nga nazistet. Njihet si “babai I Albanologjise”. Jolk, pa asnje dyshim, do te kishte qene krenar te ishte deshmitar I perfaqsimit te pare te plote te sistemit foljor te Shqies se Vjeter ne formen e nje fjalori qe do te kryhet ne fund te kerkimit. Ky studim do te siguroje themelin per te gjitha kerkimet e ardhme te sistemit foljor te Shqipes dhe do te kete nje vlere te pacmueshme ne studimet Indo-Europiane dhe gjuhesise ne pergjithesi.

Kontaktet Shkencore
Scientific Contact

Dr. Stefan Schumacher
University of Vienna
Institute of Linguistics / Indo-European Studies
Dr.-Karl-Lueger-Ring 1
1010 Wien, Austria
T +43 / 1 / 4277 - 41 753
M +43 / 676 / 79 73 521
E stefan.schumacher@univie.ac.at
Austrian Science Fund FWF

Mag. Stefan Bernhardt
Haus der Forschung
Sensengasse 1
1090 Wien, Austria
T +43 / 1 / 505 67 40 - 8111
E stefan.bernhardt@fwf.ac.at

Copy Editing & Distribution
PR&D - Public Relations for Research & Education
Campus Vienna Biocenter 2
1030 Wien, Austria
T +43 / 1 / 505 70 44
E contact@prd.at

[dias10]

Sipas mainstream shkences,

Rrenja IE: prih₁-mó- / *prō-to-

Gjuhet bashkekohore: Alb. i parë, Av. pairi, Lith. pirmas, Ltv. pirmais, Gm. furist/Fürst; fruo/früh, Eng. fyrst/first, Gk. πρότερος (proteros), Hitt. para, Av. paoiriia, Ir. er/air, Kamviri pürük, Lyc. pri, OCS pĭrvŭ, Oscan perum, ON fyrstr, Old Prussian pariy, Osset. fyccag; farast/farast, Polish pierwszy, Russ. первый (pervyj), Skr. प्रथम (prathamá), Toch. parwät/parwe, Lat. primus, Umbrian pert, Welsh ar

Pra rrenja na qenka prih₁-mó dhe derivati pri ose pare ose para etj ????
A eshte e mundur kjo?
Absolutisht jo. Rrenjet e fjaleve primitive jane te thjeshta njerokeshe pa ngarkese aspiratash me maksimum bashketingelloresh 2.
Kjo prih₁-mó eshte rrenje vetem ne koken e atyre qe me qellim ose jo perpiqen te dezinformojne njerezimin.
Rrenja eshte p(zanore)r e cila kaperxen per lehtesi shqiptimi ne menyre te natyrshme ne pr(zanore). Te dyja jane te hershme, kurse rrenja PIE eshte vecse nje forme ""shkencore"" te genjyeri.
Pastaj, nuk mund te kete dy rrenje. Rrenja eshte nje. Smund te jete dhe prih₁-mó- edhe *prō-to-.
Pastaj pse na qenkan rrenjet keto? Vetem per faktin qe e para ngjan me latinishten primo dhe e dyta me greqishten protos? Jo keto jane dokra "shkencore" ne sherbim te ideologjise te kombeve te fuqishem.

[RaPSouL]

Eshte e keqja se historia e nje gjuhe njihet prej ateher kur ajo materializohet pra shkruhet dhe keshtu qe gjuha shqipe daton qe prej viteve te dokumenteve te para shqipe.

[dias10]

Sa për lingua franka, më mirë të themi që para greqishtes ka mundur të jetë Asirishtja, ose Hatishtja. Në Hatishte janë edhe disa mbishrkime në Trojë.

Une nuk e di nese Hatishtja apo Asirishtja ishin lingua sacra ose jo.
Jam i sigurte per Sanskritishten, Koinen dhe Latinishten. Ky eshte thelbi i problemit, qe gjuhet liturgjike u shfrytezuan ne periudhen e lindjes se kombeve si shtylle themelore per te krijuar ndergjegjen kombetare e cila nuk egzistonte me pare. Ajo zevendesoi ndergjegjen fetare ose akoma rron ne simbioze me te.
Keto gjuhe u transplatuan nga lashtesia ne gjuhet popullore nepermjet SHKOLLES.

Ndryshe eshte puna e shqiptareve. Gjuha jone kurre nuk u lind dhe zhvillua brenda mureve te tempujve. As ndergjegja kombetare nuk u forcua mbi bazen e kombit-fe. Ajo erdhi ne kohet moderne e folur prej gjithkujt me etni shqiptare qofte ai pagan, politeist, monoteist, agnosticist apo ateist.
Nese dikur protoevropiani ka pasur vetem nje gjuhe , shqipja eshte me prane saj se cdo gjuhe tjeter, te pakten eshte me afer se gjuhet e 'forta'.

[dias10]

Eshte e keqja se historia e nje gjuhe njihet prej ateher kur ajo materializohet pra shkruhet dhe keshtu qe gjuha shqipe daton qe prej viteve te dokumenteve te para shqipe.

Prandaj "miqte" tane u perpoqen qe raca jone kurre mos te mesonte si ta 'materializonte' gjuhen. Prandaj ata nxituan ti shpallnin dhe shkronjat ca latine e ca greke ne menyre qe tradita e shkrimit te shqipes gjithmone te shfaqej me e re se "te lashtet" greko-latine.

[ANP]

Eshte me se e veshtire te vertetohet nje supozim i tille per shkak se pasurite tona historike mbahen ende te kycura. Sidoqofte e verteta, kjo nuk ka per te ndryshuar asgje, pervec se ti mbylle gojen Grekeve, Serbeve, dhe te gjithe armiqve tane qe deshirojne te na shumezojne me zero.

Tani jam teper kurioz te lexoj punen e autorit ne fjale.

[Baptist]

Une nuk e di nese Hatishtja apo Asirishtja ishin lingua sacra ose jo.
Jam i sigurte per Sanskritishten, Koinen dhe Latinishten. Ky eshte thelbi i problemit, qe gjuhet liturgjike u shfrytezuan ne periudhen e lindjes se kombeve si shtylle themelore per te krijuar ndergjegjen kombetare e cila nuk egzistonte me pare. Ajo zevendesoi ndergjegjen fetare ose akoma rron ne simbioze me te.
Keto gjuhe u transplatuan nga lashtesia ne gjuhet popullore nepermjet SHKOLLES.

Ndryshe eshte puna e shqiptareve. Gjuha jone kurre nuk u lind dhe zhvillua brenda mureve te tempujve. As ndergjegja kombetare nuk u forcua mbi bazen e kombit-fe. Ajo erdhi ne kohet moderne e folur prej gjithkujt me etni shqiptare qofte ai pagan, politeist, monoteist, agnosticist apo ateist.
Nese dikur protoevropiani ka pasur vetem nje gjuhe , shqipja eshte me prane saj se cdo gjuhe tjeter, te pakten eshte me afer se gjuhet e 'forta'.

Pikerisht. (Do i kthehem aramaikishtes ne nje kohe tjeter, se nuk kam mundesi tani).

Ajo qe dua te gjej une eshte se cila gjuhe nga keto "sacra" ishte shqipja. Sepse detyrimisht shqipja eshte shkruar si nje nga keto para renies se Babelit. Gjasat jane te jete "aramaikishtja". Ndonjeri?