Letër Kërshëndellash për Michael Steinerin - V. Surroi

[Kresha]

Letra "pergezuese" e Veton Surroit drejtuar kryeadministratorit te Kosoves, Michael Steiner, filloi te botohet sot ne te perditshmen Koha Ditore. Kjo eshte pjesa e pare. Do te kete disa vazhdime. Nese mengjesi eshte treguesi me i mire se si do te veje dita, atehere me siguri se ne Kosove do te jete nje nxehtesi qe i kalon suazat e normales.
Na prifshin te mbarat! (per Krishtlindje e kam fjalen )

Shëtitja e gicit në oborr të xhamisë

Fillimi i shekullit: Letër Kërshëndellash për Michael Steinerin

VETON SURROI
1.
I nderuari Michael, Të pashë para disa ditësh në pritjen e organizuar për delegacionin e Këshillit të Sigurimit, por nuk arritëm të bisedojmë. Megjithatë, për mua ishte një ceremonial plot domethënie. Ndërsa fliste ambasadori norvegjez, në cilësi të kryesuesit, dëgjoja me vëmendje fjalët e tij dhe thekset mbi pikat kyçe. Arrita të nënvizoj dy simbole themelore nga fjalët e tij. E para ishte sundimi i ligjit, dhe ndërsa dëgjoja elaborimin që e bënte njeriu i cili ka lindur dhe do të vdesë në një vend ku sundon ligji, më ra në mend paradoksi ceremonial. Këtë e bënte në një sallë hoteli të ri prishtinas që u ndërtua pa leje dhe me mungesë të madhe transparence për prejardhjen e parave. Të flasësh për sundim ligji në një ambient të këtillë i gjason pak a shumë shëtitjes me gicin nëpër oborr të xhamisë. Simboli tjetër i norvegjezit është motoja jote “standardet para statusit”, të cilën ai e përsëriti me ritualin që tashmë është shndërruar në religjioz. Me këtë, si edhe me çdo ritual tjetër religjioz, ai dhe shumë të tjerë para tij a pas tij, në fakt reflektojnë se besojnë në këtë gjë dhe se nuk e vënë në pyetje, e as që duan ta bëjnë. Simboli i tretë i kësaj nate nuk erdhi nga fjalët por veprat. Në një moment u ndalën dritat dhe kaluam ca momente në terr duke e pritur aktivizimin e gjeneratorit. Ky m’u duk simboli më i fortë: në podium me ambasadorin norvegjez ishe ti duke marrë lëvdata për punën e bërë, në auditorium ishin përfaqësuesit e institucioneve kosovare të cilët merrnin porosi se çka duhet të bëjnë, dhe pas tërë kësaj, një kthim për të gjithë ne në realitetin tonë të përditshëm të territ. E tërë loja e simboleve ndodhte në kontekstin e vet teatral: në fund të këtij viti e në Kosovë, figura pa dyshim më e fuqishme për nga energjia e punës, intelekti dhe devotshmëria ndaj misionit publik je ti. Paradoksalisht, suksesi yt i madh mund të jetë njëkohësisht edhe faji yt ngase përshkrimi i vendit tënd të punës është krejtësisht i kundërt: është ai që gradualisht të të shohim gjithnjë më pak, e kosovarët gjithnjë më të fuqishëm.

2.
Ca javë para kësaj pritje të pashë në TV, se si ishe mbledhur me Komitetin për Energjetikë. Të gjithë të buzëqeshur dhe të kënaqur shpallnit se gjërat shkonin mirë me përgatitjet për Kosovën B, përkatësisht se vendi ynë do të kishte së shpejti më shumë rrymë. Edhe këtu një simbol. Në to ti, bashkëpunëtorët tu, ndonjë zyrtar kosovar dhe ndonjë komandant i KFOR-it, dilnin në ekranet tona, ndërsa lexuesi i lajmeve na thotë se po ecën përpara çështja e rrymës, ekonomisë, arsimit, këtij apo atij ligji, decentralizimi, etj. Dhe, gjithnjë është një Komitet i kësaj, apo i asaj fushe. Natyrisht, të gjithë e dimë si i kemi punët me rrymën, dhe po ashtu natyrisht, këto probleme as kanë filluar me ardhjen tënde në Kosovë e as do të përfundojnë me shkuarjen tënde prej Kosovës. Por, për mua me interes janë dy gjëra. E para, se ndonjë ditë më parë kisha dëgjuar se Komiteti yt i energjetikës kishte shpallur rezultate pozitive, gjë tashmë e bërë e rëndomtë kurdo që të mblidhet ndonjë Komitet i këtillë, dhe e dyta se tërë këto ditë kisha menduar se kë duhet ta fajësoj për këtë krizë energjetike, e ky kërkim vetvetiu solli një analizë të sistemit të vendimmarrjes në Kosovën e pasluftës. Në rrethana paksa normale, qytetarët do të ishin të gjithë të nevrikosur, kjo nervozë do të arrinte në Parlament, Parlamenti do të kërkonte përgjigje prej Qeverisë ndërsa Qeveria do të merrte mbi vete ose ndryshimin e strukturës udhëheqëse, ose vendosjen e masave emergjente. Në rast të dështimit, me apo pa faj, siç ndodh shpesh në politikë, do të binte koka e ministrit përgjegjës. Zura veten në buzëqeshje kur mendoja se si do të mund të aplikohej kjo rrugë. Paramendo Parlamentin tonë të kërkojë përgjegjësi prej Qeverisë, e Qeveria të kërkojë përgjegjësi prej ministrit resorial që të ndryshojë gjendjen... Përse? Kuvendi i Kosovës di më pak për KEK-un se cilido gazetar që raporton për të, e ministri i Tregtisë dhe Industrisë ka aq kompetenca mbi KEK-un sa ka Kosova kontroll mbi të drejtat lundruese në Gjirin Arabik. Pra, mbetet që ta fajësoj Komitetin Energjetik. Por, as kjo nuk është e qëlluar ngase në këtë Komiteti rrijnë Bajram Rexhepi dhe gjenerali Minni, të cilët marrin pjesë në këtë mbledhje për t’u informuar prej teje se si venë punët. Pra, në fund, mbetesh ti..

3.
Bëre tri gjëra kur ra rrufeja mbi Kosovën B në verë të këtij viti. Shpalle Zotin fajtor, solle një top-manager nga Gjermania dhe formove një Komitet për Energjetikë, i cili do të merrej në formë afatgjate jo vetëm me KEK-un, por me tërë politikën energjetike të Kosovës. Për të parën gjë nuk kishe të drejtë. Me punë të Zotit duhej të merreshin pak më seriozisht teologët dhe sherbëtorët e Zotit, e më duket që me gjithë përpjekjen që e investojnë edhe teologët e edhe shërbëtorët, vështirë se mund të ketë instruksione biblike, talmudike apo të Koranit mbi mirëmbajtjen e rrufepritësve. Të dytën e bëre me efikasitetin që të ka karakterizuar prejse ke ardhur në Kosovë. Ke këmbëngulur që të vijë eksperti dhe ka ardhur. Të tretën e le për përdorim të përditshëm. Komiteti për Energjetikë (tashmë i harruar mandati i tij) do të duhej të formësonte bazat e politikës energjetike në Kosovë. Ai i vuri disa pika në letër, që mbase ruhen ende në ndonjë skedar, por ndërkohë Komiteti u bë rast i mirë për buzëqeshje urimi për sukseset e arritura në zhvillimin e energjetikës kosovare. Kështu, të tri gjërat që i bëre, në fakt i shërbyen vetëm një qëllimi: le të riparohet, sidoqoftë, KEK-u dhe të kemi, aq sa është e mundur prej tij, rrymë. Në fund, le të shënohet se në Kosovë është arritur edhe një sukses.

(Nesër: UNMIK-u ngarend pas vitit 1989, Kosova kah gjendja e pazotësisë)

Edhe kesaj rradhe burimi i postimeve te mija ne forum eshte:
KOHA DITORE
:D

[Kresha]

vazhdimi...

VETON SURROI
4.
Po e marr KEK-un, sepse mund të jetë ilustrues i mirë për tërë konceptin e qeverisjes në Kosovë. Tre vjet të UNMIK-ut dhe gjysmë miliardë euro të bashkësisë ndërkombëtare janë përqendruar, në fakt, në ndërtimin e një të kaluare. Dikur, në vitet e tetëdhjeta, qe lëshuar TC “Kosova B”, shënohej si rritje e shoqërisë kosovare, dilnin në televizion inxhinerët e rinj kosovarë, të diplomuar në Universitetin e Prishtinës, dhe tregonin këtë mrrekulli prodhuese të rrymës. Krahas TC “Kosova B”, qëndronte “Kosova A”, simbol i politikës së Titos, gjeneratorët e “Westinghouse-it” së bashku me ata të Gjermanisë Lindore, punëtorët shqiptarë e serbë të përqafuar duke prodhuar rrymë, tym dhe hi. Misioni i UNMIK-ut, që nga fillimi iu dedikua fazës emergjente, krijimit të energjisë elektrike nga stabilimentet e rrënuara nga administrimi jopërkatës i administratorëve të dhunshëm të Milosheviqit, por duke e bërë këtë, projektuan cakun e vet: të arrihen vitet e tetëdhjeta. Dhe, ndonëse siç shohim, nuk i kemi arritur, mbase me para plotësuese do të bëhet edhe kjo. Paralel me termocentralet e shoqërisë vetëqeverisëse, shoqëria jonë shkon drejt ndërtimit të institucioneve që i përkasin Obiliqit të viteve të tetëdhjeta: Kuvendit dhe Qeverisë që kanë shumë më pak të drejtë vendimmarrjeje sesa Qendra politike. Në vitet e tetëdhjeta, si edhe dhjetëvjetëshat më herët, vendimet miratoheshin në Qendër, atë të Partisë. Tash, pa marrë parasysh se çka mendon ky parlament apo kjo qeveri (dhe a mendojnë fare), Qendra je ti. Prandaj, edhe nuk është me rëndësi se çka do të thotë ky ministër apo vetë kryeministri, me rëndësi është se çka do të thotë Komiteti energjetik, gjegjësisht, çka do të thuash ti.
5.
Gjërat janë edhe më keq sesa duken në terrin e sotëm. Me tërë mrrekullitë që mund t’i bëjë supermanageri, Michael, përpjekja e tanishme është e kotë për t’i plotësuar tërësisht nevojat e tanishme. Shikuar vetëm nga aspekti i thjeshtë logjik, Kosova është 20 vjet më e vjetër sesa ishte kur u lëshua në punë TC “Kosova B”. Ndërkohë, ka ndodhur një revolucion i tërë, jo vetëm me Kosovën, jo vetëm me vdekjen e komunizmit dhe bashkimin gjithnjë e më të madh evropian, por ka ndodhur edhe vdekja e shoqërisë industriale çfarë e kemi njohur. Në tavolinën tënde, ndërkaq, çdo ditë sillet raporti i habitshëm i burokratëve ndërkombëtarë, të cilët befasohen se si Kosova konsumon 100 mw më shumë energji elektrike se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Njerëz që kanë ardhur para gjashtë muajsh, e do të shkojnë pas gjashtë të tjerëve, nuk e kanë prekur fare tërë revolucionin nëpër të cilin kaluam: mendja e tyre ende operon në kategoritë e furnizimit të energjisë së një popullate për të cilën posa ka përfunduar lufta. Dhe, koncepti energjetik, edhe i Komitetit tënd, është se duhet fituar pozitën e viteve të tetëdhjeta; do rikthyer në dhjetor të vitit 1984, temperatura ishte minus 26 gradë celsius, por megjithatë nuk ndodhi ndërprerja e rrymës. Meqë je në pozitë të cilën je, paramendo për një moment se duhet të marrësh vendime që do të kenë konsekuencë për dhjetë apo njëzet vitet e ardhshme, e të këtilla janë minimalisht, të gjitha vendimet që kanë të bëjnë me politikën energjetike. Çfarë Kosove sheh? Një Kosovë që i gëzohet faktit se ka arritur të prodhojë aq energji elektrike sa ka prodhuar më 1989?
6.
Po të tregoj se çka mendoj unë se do të ndodhë, me vendimet që i merr Komiteti yt energjetik. Brenda këtij dhjetëvjetëshi do të vdesë TC “Kosova A”, ky gomar i vjetër, i cili u ringjall çdo herë kur duhej bartur barrën edhe një dimër. Do të mbesim me TC “Kosova B”, këtë “fitore socialiste” që duhej riparuar shtrenjtë çdo vit. Në rastin më të mirë, rrjeti ynë i shpërndarjes së rrymës do të privatizohet, dhe atëbotë kush të ketë rrymë në Evropë do të na e shesë, me gjasë edhe me çmim shumë më të ulët sesa çkushton të prodhohet te ne. Por, ky rrjet do të privatizohet atëherë kur të ekzistojë ndonjë lloj sigurie se qytetarët i paguajnë faturat, e për këtë do shpenzuar tërë këtë dhjetëvjetësh. Fundi i këtij dhjetëvjetëshi do të shënojë atëherë vdekjen e shoqërisë industriale çfarë e njohim: me mbylljen e Obiliqit, Trepçës dhe Ferronikelit, Kosova do të ketë humbur 70 për qind të prodhimit të vet industrial. Po ashtu do të shënohet fakti se shoqëria kosovare nuk ka arritur të transformojë ekonominë e saj; me një lloj parodie të thënies së Leninit se elektrifikimi dhe industrializimi sjellin socializmin, as transformimi i shoqërisë post-industriale nuk bëhet pa rrymë elektrike. Atëbotë, do të ketë më pak nevojë për rrymë elektrike, dhe më pak njerëz të aftë ta paguajnë. Konsekuenca finale e mungesës së politikës energjetike është paaftësia e Kosovës për të qenë e zonja e vetes.

(Nesër: Ç’është Qeveria, e cila nuk e kontrollon buxhetin e vet?)

[Brari]

Me qe Vetoni e ka leter te hapur kete edhe per publikun dhe meqe vetoni nuk e do Terrin (erresiren) athere te mos lere asgje ne Terr dhe ne letren e tije..

Pra.. kush eshte Pronari Hotelit ku foli norvegjezi dhe qe eshte ndertuar pa leje dhe me fonde te Dyshimta.. Kush eshte ky Hotel.....

Fall do hedhim ne lexuesit..?

[Kresha]

7.
Rrëfimi për rrymën ishte i nevojshëm, sepse ka konsumuar së paku çerekun e ndihmave dedikuar Kosovës nga donatorët ndërkombëtarë, por edhe pse artikulon disa prej defiçencave kryesore të shoqërisë sonë. Siç pamë, në Kosovë nuk ka politikë energjetike, pra nuk ekziston një vizion i ndërtimit për vitet e ardhshme. Ndërsa, sa i përket të sotmes, siç pamë, vendimmarrja lidhur me pikat kritike merret ad-hoc, dhe përfundimisht në zyrën e kryeadministratorit. E sotmja në duart e kryeadministratorit dhe e nesërmja në duart e askujt është pak a shumë përshkrimi i situatës në segmente të tjera të jetës, jo vetëm në energjetikë. Dhe siç pamë, e tërë kjo situatë ka krijuar një zinxhir të tërë papërgjegjësie. Konsumatori nuk e paguan rrymën, sepse është mësuar të mos e bëjë këtë me vitin e parë të emergjencës së pasluftës kur qe liruar prej këtij obligimi. Në Kosovë nuk janë ndërtuar instrumente legale detyrimi ose ato nuk zbatohen. KEK-u është ndërmarrje publike ku publiku s’ka kurrfarë mekanizmi kontrolle. Për të punësuarit aty ndonjëherë ndihet si ndërmarrje private, për Parlamentin e Qeverinë është ndërmarrje e paprekshme, e për UNMIK-un është edhe një prej qindra gjërave që duhet bërë gjatë ditës. E, UNMIK-u i përgjigjet pak a shumë vetes, ose vizitave eventuale dyditëshe të Këshillit të Sigurimit, ku përsëriten pikat religjioze të përkrahjes. Në këso konstelacioni, ekzistojnë dy rrafshe të së vërtetës, ai sipërfaqësor dhe ai strukturor. Sipërfaqësori i takon UNMIK-ut. Në KEK po arrihen rezultate, thuhet në UNMIK. Në qytete e fshatra ka terr. Në Kosovë u formuan institucionet, thuhet në UNMIK. Në realitet ato institucione kanë fare pak rezultate pune.
8.
Kjo sipërfaqësi të ka zënë edhe ty. Në një drekë private në Washington me disa gazetarë të njohur u kishe thënë se në Kosovë nuk kishte gjë para tre vjetësh, ndërsa tash janë hapur 105 banka, me bankomatë për tërheqjen e menjëhershme të parave. Po ta shikosh prej perspektivës së qytetarit kosovar nuk ka vend në Evropë sot ku është krijuar imazhi, si këtu, se qytetari ekziston për bankën, e jo banka për qytetarin. Nuk ka vend në Evropë ku paraja është më e lirë në të deponuar dhe më e shtrenjtë në të nxjerrë prej bankës në formë kredie. Bankat në Kosovë sot u shërbejnë vetë bankave, qoftë për të nxjerrë kapitalin jashtë Kosovës në formë të blerjes së bonove të thesarit të Gjermanisë, qoftë për të servisuar nevojat e themeluesve. Suksesi i bankave është rrëfim për paradoksin e madh kosovar: rrinë fjetur pothuajse një miliard euro kapital të vdekur në banka e nën dyshekë, ndërsa nuk ekziston as ideja më themelore se si të sigurohen ato për investime që do të hapnin vende të reja të punës. Edhe bankat, sikur KEK-u, janë pjesë e të njëjtës simbolikë: ekziston KEK-u, por nuk ekziston politika energjetike, ekzistojnë bankat, por nuk ekziston politika bankare. Edhe njëri, edhe segmenti tjetër janë të paprekshëm për institucionet kosovare, e UNMIKu merret me këtë segment siç e bën zakonisht, ad hoc.
9.
Ti do të thuash se nuk je përgjegjës për prezentimin e ideve të zhvillimit, se mu për këtë janë formuar institucionet kosovare, për këtë kanë kosovarët Kuvend e Qeveri. Kjo, në parim, është e vërtetë, e aq më parë kur ti nuk i ke krijuar këta njerëz, i ke gjetur me të ardhur. Por, deshe apo s’deshe, vetë marrja me këtë strukturë politike të bën që nuk mund t’i ikësh përgjegjësisë. Kosovarët nuk ishin në gjendje që të merreshin vesh mes vete rreth formimit të Qeverisë dhe emërimit të kryetarit, dhe këtu ndërhyrja jote ishte vendimtare, jo vetëm për ta formuar qeverinë, por edhe për t’ia bërë planin e punës. Kjo nxori disa situata paradoksale: e para ishte se Qeverinë nuk e bënte Parlamenti e as marrëveshja partiake e interesit, por intervenimi yt vendimtar. Dhe, siç e do fati në jetë, ti zhbllokove një situatë që ishte potencialisht e rrezikshme, d.m.th. mundësia që nga pamundësia e marrëveshjes të krijohej kriza edhe më e acaruar politike mes subjekteve që nuk kishin kultivuar dashuri të madhe mes tyre. Njëkohësisht, u bëre konstituenti i Qeverisë dhe i presidentit. Populli zgjodhi Kuvendin, ti zgjodhe Qeverinë dhe presidentin. Avantazhi yt fillestar u rrit edhe më me kapacitetin tënd punues, invencionin, përvojën politike dhe thellësinë intelektuale, i cili i la larg, në madhësi xhuxhash, prijësit vendës. Për më tepër, me formimin e një koalicioni aq të gjerë, sot në Kosovë jemi në kërkim të opozitës: herë rolin e opozitës e marrim ne në gazeta, herë dalin serbët si opozitë ndaj shumicës e herë shumica del si opozitë ndaj UNMIK-ut. Veprimi pa opozitë e la pushtetin që vetë të intepretojë se çka bën ose jo dhe na le të gjithëve të habitemi me arrogancën e prijësve të institucioneve tona që, ashtu si UNMIK-u, flasin për rezultate të mëdha të institucioneve të tyre. E, të këtillë çfarë janë, politikanët tanë janë në gjendje të bëjnë e të flasin çka të duan, apo të mos bëjnë e të flasin fare. A thua s’kanë ç’të bëjnë? Nuk është vetëm çështja e mungesës së opozitës ajo që e bën inerte jetën tonë politike. Eshtë fakti se institucionet tona, pas shokut fillestar, kur hetuan se nuk kanë as zyrë e as telefon e telefaks, u ballafaquan me mungesën e kompetencës themelore qeverisëse: atë të mbledhjes dhe rishpërndarjes së të ardhurave publike. Qeveria e Kosovës nuk është përgjegjëse as për mbledhjen e as për shpërndarjen e tatimeve dhe të të ardhurave të tjera publike. Zyra jote (prapë një këshill) cakton se sa do të paguajmë ne tatim (dhe kush prej nesh), dhe prapë zyra jote ia parapërcakton Qeverisë se si do t’i shpenzojë këto mjete. Kështu krijohen disa rrathë viciozë. I pari është ai i humbjes së besimit në demokraci. Nëse unë e zgjedh deputetin e Kuvendit, ndërsa ai as që di e lëre më të vendosë se ku shkon paraja ime e tatimit, atëherë përse duhet ta zgjedh deputetin e Kuvendit? I dyti është ai i projektimit të ulët të nevojave dhe mundësive: nëse në mënyrë kontinuele zyra e UNMIK-ut cakton buxhet të ulët, ajo në mënyrë kontinuele do të kënaqet që i tërë aktiviteti ekonomik të jetë për aq sa të mbushet ky buxhet, d.m.th. i ulët. Kosova, e cila mbush buxhetin e saj të vogël me dogana, nuk krijon kurrfarë sistemi ekonomik që do të përkrahë as prodhim të brendshëm e as disiplinë tatimore të qytetarëve. Me këso caqesh të ulëta ekonomike dhe mungesë kompetencash, as Parlamenti, e as Qeveria nuk e kuptojnë rëndësinë e pakos ligjore, e cila do të garantojë, për shembull, disiplinën fiskale apo lëvrimin e kredive bankare me kamata të ngjashme me ato të vendeve të tjera evropiane. Rrethi i tretë: dobësimi i segmenteve kyçe të administrimit publik, arsimit dhe shëndetësisë, madje mu në momentin kur ato duhet të reformohen. Qeveria, e cila nuk i sajon të ardhurat publike nuk ka ç’të kërkojë as në shpërndarjen e tyre. Në Kosovën e sotme funksionojnë disi më mirë vetëm ato segmente që nuk varen fare prej Qeverisë e UNMIK-ut: në arsim, arsimi privat. Në shëndetësi, ordinancat private. Në administratë publike, paraja private, e cila blen shërbimin efikas të një referenti. Së shpejti të sulmuara do të jenë policia, gjyqtarët, TMK-ja.

(Nesër: Kurthi i standardeve, kurthi i statusit)

[Kresha]

Postuar më parë nga Brari
Me qe Vetoni e ka leter te hapur kete edhe per publikun dhe meqe vetoni nuk e do Terrin (erresiren) athere te mos lere asgje ne Terr dhe ne letren e tije..

Pra.. kush eshte Pronari Hotelit ku foli norvegjezi dhe qe eshte ndertuar pa leje dhe me fonde te Dyshimta.. Kush eshte ky Hotel.....

Fall do hedhim ne lexuesit..?

Kur njerezit duan te flasin e nuk kane argumente, mbeshteten ne gjera te parendesishme.

[Brari]

Kresh ... me kon e ki ket replik?

Ne se e ki me mue..une jo per ty e vetonin po kejt Kosova me u mledh nuk me del dot ..ne argumenta e pallavra tjera..

Hajt bac vazhdo me Vetonin..
E kam pa me ke pin kafe Vetoni neper Tirane..me do lahpera te sigurimit te Shqipnise..
Ani se un e respektoj..

tung shoki..

[Kresha]

Shume mire qe e paske pa, po mos po mendon qe edhe grupi i

Bilderbergut osht plot me lahpera.

[Brari]

Kresh..!

Vetoni asht i mencem..por duhet te beje politike me Grupin..pra nen Rugoven...me Rugoven..hap pas hapi..me Rugoven..

Ska pse del si Ze i vecante..
Ani pse eshte intelektual..ai mos ti vije turp te punoje me Partine e LDK-se ndonse ajo eshte plot me katundare..

Tung..

[Kresha]

Fillimi i shekullit: Letër Kërshëndellash për Michael Steinerin (4)

VETON SURROI
10.
Mund të thuash edhe se këto gjëra nuk i ke dëgjuar, se këto nuk t’i kanë thënë politikanët tanë, të cilët përditë të pyesin rreth statusit. Dhe, se ata i kemi zgjedhur. Eshtë e vërtetë se i kemi zgjedhur, por sistemi yt nuk e lë këtë popullatë të kuptojë se sa efikas janë. Çdo ministër i paaftë sot, e të këtillë i njohim disa, sot mund të fshehet prapa faktit se nuk ka kompetenca të mjaftueshme. Për të gjitha do të fajësojë UNMIK-un. Për më tepër, partitë politike pak a shumë janë të klonuara nga vitet nëntëdhjetë, dhe vazhdojnë me konfliktin e vjetër pro et contra Rugovës. Këtu merr pjesë edhe ti. E di edhe vetë, për shembull, se kryetari i Kosovës nuk guxon të jetë, sipas Kornizës kushtetuese, edhe kryetar i partisë, por ti e mban peng edhe atë si njeri e edhe partinë e tij, me pëlqimin e heshtur që të vazhdojë. Të gjitha partitë e tjera, të ndërtuara mbi modelin e liderit, përcjellin hapat e Partisë së Madhe. E, nga aspekti i pushtetit, nuk e pengon kënd sot në UNMIK marrja e tij me fushata zgjedhore a disenj flamujsh, e as përsëritja se duhet të njihet formalisht pavarësia e Kosovës. Fjala magjike, pavarësi, e cila hidhet në debat të pafrytshëm, është kurthi të cilin e ke vërejtur që moti. Shqiptarët e Kosovës, të përndjekur me dhjetëvjetësh, presin me padurim momentin kur shteti i tyre do të jetë i pavarur. Dhe, këtë nuk e fshehin. Përkundrazi, të pyesin për çdo ditë. Dhe, në vend se ta ndërtojnë shtetin, energjinë e tyre e shpenzojnë në debate se a do të njihet apo jo formalisht ky shtet, se a do ta bëjë Këshilli i Sigurimit apo jo, kur do të bëhet... Me këtë, ata që ende mendojnë ekskluzivisht për status, e kanë mbyllur rrezën e veprimit të tyre përafërsisht si kryetari i tyre. Eshtë një lloj ikjeje komode prej çështjeve të përditshmërisë, p.sh. çfarë politike energjetike a tatimore do ndërtuar në vend. Ti u je përgjigjur në parim, me të drejtë: se duhet t’i përmbushin disa standarde (benchmarks) para se të kualifikohen për të debatuar rreth statusit. Dhe, këto, i ke vënë në disa pika që rrjedhin nga funksionimi i një shoqërie me institucione efikase. Ke thënë se kosovarët duhet të dëshmojnë se kanë institucione funksionale demokratike, se sundohen nga ligji, se kanë krijuar sigurinë e lëvizjes për minoritetet, se kanë siguruar kushtet për kthim të serbëve dhe riintegrim të tyre, se kanë ekonomi funksionale, se kanë siguruar të drejtat pronësore, se kanë hapur dialogun me Beogradin dhe se kanë vënë në funksion të duhur TMKnë. Që të gjithë të përkrahin në standarde, madje, siç thashë, motoja jote “standardet para statusit” është shndërruar pothuajse në thënie religjioze. Unë nuk kam shumë probleme me ndërtimin e parimit për nevojën e përmbushjes së standardeve, madje edhe vetë kam pasur këtë koncept në parim më 1999 në disa fjalime në NATO. Vetë i kam definuar në katër pika: shtet demokratik funksional, ekonomi propulzive e tregut, shoqëri tolerante ndaj minoriteteve, marrëdhënie të mira me fqinjët, brenda një procesi integrues evropian. Por, problemi themelor me standardet tua është se janë selektive dhe, më me rëndësi, se përgjegjësi për përmbushjen e tyre je ti. Asnjëri prej këtyre standardeve, në mënyrën se si është e ndërtuar qeverisja në Kosovë, nuk mund të përmbushet nga vetë kosovarët.
11.
Të shohim radhazi. Ti kërkon institucione funksionale demokratike, por ligjvënia është në zyrën tënde, e kjo do të thotë se Parlamenti mund të shërbejë pak a shumë për demagogjinë e udhëheqësve të saj, apo për debat të kotë të anëtarëve të Parlamentit. Ti kërkon institucione efektive, por buxhetin e Kosovës e harton ti, kështu që ajo qeveri mund të jetë efektive vetëm ndaj teje, e jo ndaj qytetarëve të Kosovës. Standard është sundimi i ligjit, por e tërë çështja e sigurisë është në duart tua. Madje, po të shikohet hollësisht, Kosova as që mund të sundohet nga ligji, sepse nuk ka ligj, por ka koktej ligjesh të ndryshme, prej atyre të vitit 1989 deri te rregulloret e Kouchnerit, Haekkerupit dhe teje. Si do të ndërtohet sundimi i ligjit kur çështja e sigurisë është konceptualisht një zinxhir i pakëputshëm që fillon me policinë, shërbimin e vet të inteligjencies, prokurorisë dhe gjykatave e ligjeve? Së fundit edhe të buxhetit që duhet ta paguajë e ta mbajë të pakorruptueshëm këtë zinxhir? Në cilin prej këtyre funksioneve vendosin kosovarët? Si mund të sigurohet liria e lëvizjes së serbëve, edhe po të duan shumica e shqiptarëve, nëse nuk ekziston sundimi i ligjit dhe siguria, e këto nuk janë në duart e kosovarëve? Madje, te çështja e serbëve, a mund të mbahen peng kosovarët, edhe po të jenë engjëjt që nuk janë, me zhvillimet politike në Beograd? A mund të jetë çështja e trajtimit të serbëve e shkëputur prej tërë kompleksit të procesit të ndërtimit të përgjegjësisë për luftën dhe pajtimin? Si të sigurohen kthimet në këtë atmosferë dhe me këtë gjendje ekonomike? Si të ndryshohet ekonomia kur mungon koncepti i qartë i transformimit të saj, kur mungon korniza ligjore për transformimet ekonomike? Si të hapet dialogu me Beogradin? Jo vetëm me kë të hapet por edhe nga kush në Kosovë? Nëse ti je ai që merr vendime në Kosovë, çka shërben në këtë dialog një anëtar i qeverisë apo zyrtar tjetër? Por, më duket se edhe po të kapërcehen disa nga këto dilema, mbetet ajo konceptuale. Me këtë lloj standardizimi, nuk dihet se kush mund të jetë matësi i avancimit. Prapë Këshilli i Sigurimit në vizitë dyditëshe? Me çfarë metri mund të matet efekti i shndërrimit, në cilën fazë?
12.
Kam frikë se edhe këto standarde tuaja janë po aq kurth sa edhe ngarendja pas statusit. Ato krijojnë një cak që mund të ecën kah të dojë, por pa definuar qartë se ku prekin këto standarde përditshmërinë që na rrethon. Standardet, e vëna kështu, janë jashtë kontekstit, dhe objektivisht e izolojnë Kosovën nga rrjedhat e përgjithshme. Të shikojmë se çka do të ndodhë në këtë dhjetëvjetësh. Më 2004 do të formalizohen vendimet e Kopenhagës, dhe BE-ja do të jetë 25-anëtarëshe. Ky zgjerim do të verifikojë atë që ka ndodhur në postkomunizëm, posaçërisht në vitet e fundit: motori kryesor i ndryshimeve në shoqëritë postkomuniste ka qenë në të vërtetë anëtarësimi në strukturat veriatlantike, në NATO dhe BE. Bashkimi Evropian dhe procesi i saj integrues do të kenë rol vendimtar për definimin e ardhmërisë së vendeve që nuk janë përfshirë në këtë integrim sot, pra do të kenë rol vendimtar edhe për ardhmërinë e Ballkanit Perëndimor ku jemi. Ky ndikim do të jetë i dyfishtë: edhe në ristrukturimin e brendshëm të vendeve të Ballkanit Perëndimor, pra në formën se si etablohen si demokraci funksionale, por edhe në formën se si komunikojnë me njëri- tjetrin (në rastin e Kosovës, kjo ka të bëjë, pra edhe me statusin, si formë e komunikimit të ardhshëm me Serbinë). Po të zbresim ca më poshtë në regjion, do të shohim edhe një risi tjetër që do të ndryshojë në masë të madhe shoqëritë. Në rajonin përreth nesh po krijohet Zona e tregtisë së lirë, nëpërmjet marrëveshjeve bilaterale të shteteve të ndryshme. Përderisa ne flasim për status apo standarde, po etablohet një dimension i ri i mbushjes së të ardhurave buxhetore të vendeve të ndryshme: prej të ardhurave doganore si formë e mbushjes së arkës po kalohet me të shpejtë në mbushje me tatime të ndryshme. Kjo do të ndodhë gjatë vitit të ardhshëm me pothuaj të gjitha shtetet. Në të, me gjasë do të përfshihemi edhe ne. Sistemi ynë i këmbimit të mallrave do të pësojë një ndryshim cilësor, dhe këtë e di ti, por a e dinë institucionet kosovare. Përnjëherë, Kosovës do t’i cungohen në masë të madhe të ardhurat doganore dhe duhet të përqendrojë të ardhurat e veta prej tatimit. Shtetet që jetojnë prej tatimit vihen në sprovë institucionale: i duhet një ekonomi të mund të paguajë tatim, duhen tagrambledhës që do ta sjellin në arkën shtetërore, duhet disiplinë kontabiliste, duhet vullnet qytetar... Dhe në fund të zinxhirit, duhet përgjegjësi të Qeverisë për tatimin e mbledhur dhe shpërndarjen e tij. Ti, atëherë, së bashku me ne, do të zihesh në një situatë paradoksale: do të kërkohet prej nesh të jemi shoqëri e tregut të lirë me fqinjët, përderisa institucioni kyç financiar është zyra jote. Në tre vjetët e ardhshme, shtetet përreth nesh do të jenë pothuajse gati të kërkojnë një datë fillimi negociatash me Bashkimin Evropian, së paku do të jenë të gatshme në aspektin e përmbushjes së kritereve formale për reformim juridik të vendeve të tyre. Ne, me ritmin që e kemi sot, nuk do ta kemi të përmbyllur as një kornizë themelore të funksionimit të shtetit. Të izoluar konceptualisht nga standardet e reja të integrimit evropian, ne do të përpiqemi të arrijmë standarde ad-hoc. Pas teje do të vijë një kryeadministrator tjetër i cili do të disenjojë standardet e veta. Ndërkohë, statusi në fakt do të definohet me realitetin e ri. Për më shumë që të vazhdojë kjo gjendje, Kosova lëre që do të jetë e paaftë për të kapur hapin integrativ evropian, por do të jetë e paaftë ta qeverisë veten. (Nesër: Pse për statusin e Kosovës nuk do të vendosë Këshilli i Sigurimit?)

[Kresha]

Postuar më parë nga Brari
Kresh..!

Vetoni asht i mencem..por duhet te beje politike me Grupin..pra nen Rugoven...me Rugoven..hap pas hapi..me Rugoven..

Ska pse del si Ze i vecante..
Ani pse eshte intelektual..ai mos ti vije turp te punoje me Partine e LDK-se ndonse ajo eshte plot me katundare..

Tung..

Nuk e kam te qarte pse duhet te bashkepunoj me Rugoven e pse nuk duhet te dal si ze i vecante?

Ma shpjego pak te lutem.