Papa Benediktit XVI katekizmat kushtuar Shën Palit

[toni77_toni]

Krishterimi pa Ngjalljen e Krishtit do të ishte pa kuptim.



05.11.2008
Të dashur vëllezër e motra,“Në se Krishti nuk u ngjall, predikimi ynë është i kotë, si e kotë është edhe feja jonë... e ju jeni gjithnjë në mëkate tuaja”(1 Kor 15, 14.17). Me këto fjalë të forta në Letrën e parë drejtuar Korintianëve, Shën Pali thekson rëndësinë vendimtare që ka për të ngjallja e Krishtit.

Në këtë ngjarje gjejmë zgjidhjen e problemit të shtruar nga drama e Kryqit. Vetëm Kryqi nuk do të mund ta shpjegonte fenë e krishterë, madje do të mbetej tragjedi, që do të tregonte se jeta është krejt pa kuptim. Misteri i Pashkëve duhet parë në faktin se ky i Kryqëzuar u ngjall në të tretën ditë, sipas Shkrimeve (1 Kor 15,4) - kështu dëshmon tradita parakristiane. E këtu është edhe çelësi i kristologjisë së Shën Palit: gjithçka sillet rreth kësaj qendre gravitacionale. Mësimi i Shën Palit Apostull niset nga e arrin gjithnjë tek misteri i Atij që Ati e ngjalli nga vdekja. Ngjallja është një e dhënë themelore, gati-gati një aksiomë paraprake (cfr 1 Kor 15,12), mbi bazën e së cilës Pali mund ta formulojë kumtimin e tij (kerygma) sintetik: Ai që u kryqëzua e që e dëshmoi kështu dashurinë e pakufishme të Hyjit për njeriun , u ngjall e është i gjallë mes nesh.

Ka shumë rëndësi të kuptohet lidhja ndërmjet kumtimit e ngjalljes, ashtu si e formulon Pali, e asaj që përdorej në bashkësitë e para të krishtera para Shën Palit. Këtu mund të shikohet vërtetë rëndësia e traditës që i paraprin Apostullit e që ai, me respket e vëmendje të madhe, dëshiron t’ua dorëzojë të tjerëve. Teksti mbi ngjalljen, që përfshihet në kapitullin 15, 1-11 të Letrës së parë drejtuar Korintianëve, vë mirë në dukje lidhjen ndërmjet ’marrjes’ e ‘përcjelljes’. Shën Pali i jep shumë rëndësi formulimit fjalë për fjalë të traditës; në përfundim të fragmentit që merr në shqyrtim, nënvizon: “Ndërkaq, si unë, si ata, kështu kemi predikuar e kështu kemi besuar” (1 Kor 15,11), duke vënë kështu në dukje unitein e kerigmës, të kumtimit për të gjithë besimtarët e për të gjithë ata që do ta kumtojnë ngjalljen e Krishtit. Tradita me të cilën rilidhet, është burimi prej nga e merr atë që ritransmeton. Origjinaliteti i kristologjisë së tij nuk e cënon kurrë besnikërinë ndaj traditës. Kerigma e Apostujve i paraprin gjithnjë përpunimit personal nga ana e Palit; çdo argumentim i tij përkon me traditën e përbashkët, në të cilën shprehet feja, e pranuar nga të gjitha Kishat, që janë një Kishë e vetme. E kështu Shën Pali jep një model të vlefshëm për të gjitha kohët lidhur me mënyrën si duhet bërë teologjia e si duhet predikuar.

Teologu, predikatari, nuk krijon vizione të reja të botës e të jetës, por është në shërbim të së vërtetës së transmetuar, në shërbim të faktit real të Krishtit, të Kryqit, të Ngjalljes. Detyra e tij është të japë ndihmesën që sot, pas fjalëve të lashta, të kuptohet realiteti i “Hyjit me ne”, domethënë realiteti i jetës së vërtetë.

E këtu është e nevojshme të saktësojmë: Shën Pali, në kumtimin e ngjalljes, nuk shqetësohet të paraqesë një shtjellim doktrinor organik - nuk e ka ndër mend të shkruajë një doracak teologjie - por e përballon temën duke iu përgjigjur dyshimeve dhe pyetjeve konkrete që i bënin besimtarët; ishte pra, një bisedë rastësore, por plot me fe e me teologji të jetuar. Në të vërehet përqendrimi tek ajo që është themelore: ne të gjithë u ‘shfajsuam’, domethënë u bëmë të drejtë, u shëlbuam, nga Krishti, që vdiq e u ngjall për ne. Del në pah sidomos, fakti i ngjalljes, pa të cilin jeta e krishterë do të ishte krejtësisht e kotë. Në atë mëngjes Pashkësh ndodhi diçka e jashtëzakonshme, diçka e re e njëkohësisht shumë konkrete, e shoqëruar me shenja tepër të sakta, të vërtetuara nga një mori dëshmitarësh. Edhe për Palin, ashtu si për autorët e tjerë të Besëlidhjes së Re, ngjallja lidhet ngushtë me dëshminë e atyre që e njohën nga afër të Ngjallurin. Është fjala për të parë e për të ndjerë jo vetëm me sy e me shqisa, por edhe me dritën shpirtërore, që të bën ta njohësh atë, që shqisat e jashtme e vërtetojnë si të dhënë objektive. Prandaj Pali - ashtu si katër Ungjijtë - i jep rëndësi të dorës së parë temës së dukjeve, të cilat janë kusht themelor për të besuar në të Ngjallurin, që e la varrin bosh. Këto dy fakte janë tepër të rëndësihme: varri i zbrazur e Jezusi që u duk me të vërtetë. Krijohet kështu zinxhiri i traditës e cila, përmes dëshmisë së Apostujve e të dishepujve të parë, arrin tek breznitë e mëvonshme, e deri tek ne. Pasoja e parë ose mënyra e parë për ta shprehur këtë dëshmi, është ta predikosh ngjalljen e Krishtit si përmbledhje të kumtimit ungjillor e si pikë kulmore të rrugës shëlbuese. Këtë Pali e bën në raste nga më të ndryshmet: mund të shfletohen Letrat dhe Veprat e Apostujve në të cilat duket qartë se gjëja themelore për të është të jetë dëshmitar i ngjalljes. Dëshiroj të citoj vetëm një tekst: Pali, i arrestuar në Jeruzalem, ndodhet para Sinedrit, si i akuzuar. Në këtë rrethanë, kur vihet në lojë vetë jeta e tij, ai tregon cili është kuptimi e cila përmbajtja e gjithë predikimit të vet: “Unë jam thirrur në gjyq, për arsye të shpresës në të ngjallur prej së vdekurish”. (At 23, 6). Të njëjtin refren Pali e përsërit vazhdimisht në Letrat (cfr 1 Sel 1,9s; 4,13-18), në të cilat kujton edhe përvojën e tij vetjake, takimin vetjak me Krishtin e ngjallur. (cfr Gal 1,15-16; 1 Kor 9,1).

Por mund të na lindë pyetja: ç’kuptim ka për Shën Palin ngjarja e ngjalljes së Jezusit? Ç’na thotë ne, pas dymijë vjetësh? A është aktual edhe për ne pohimi ‘Krishti u ngjall?’. Pse ngjallja për të e edhe për ne është një temë kaq vendimtare? Pali i jep solemnisht përgjigje kësaj pyetje në fillim të Letrës drejtuar Romakëve, të cilën e nis duke kujtuar: “Ungjillin e Hyjit.. mbi të Birin e vet, të lindur prej fisit të Davidit simbas natyrës njerëzore, të caktuar që prej amshimit Bir i Hyjit në fuqí të Shpirtit Shenjtnues nëpërmjet të ngjallurit prej së vdekurit (Rom 1, 3-4. Pali e di mirë dhe e thotë shumë herë se Jezusi ishte Biri i Hyjit gjithnjë, që në çastin kur u mishërua. Risia e ngjalljes qëndron në faktin se Jezusi, i lartuar nga përvujtëria e jetës së tij tokësore, caktohet si Bir i Hyjit, ‘me pushtet’. Jezusi i përulur deri në vdekje të kryqit, mund t’u thotë tani të Njëmbëdhjetëve: “Më është dhënë çdo pushtet në qiell e në tokë (Mt 28,18). Realizohet ajo që thotë Psalmi 2, 8: “ Prej mejet lyp e kam për të dhënë në trashigim fiset, e në zotërim, kufijtë e tokës”. Prandaj me ngjalljen Ungjilli i Krishtit fillon t’u kumtohet mbarë popujve - fillon Mbretëria e Zotit, kjo mbretëri e re që nuk njeh pushtet tjetër, përveç atij të së vërtetës e të dashurisë. Ngjallja zbulon kështu përfundimisht identitetin e vërtetë dhe madhështinë e jashtëzakonshme të të Kryqëzuarit. Dinjitet i pakrahasueshëm e tejet i lartë: ‘Jezusi është Zot!’.
Per Shën Palin identiteti i fshehtë i Jezusit, më shumë se në mishërim, zbulohet në misterin e ngjalljes. Ndërsa titulli Krisht, dmth ‘Mesi’, ‘i lyer me vaj të shugurimit’, tek Pali ka prirjen të bëhet emër i përveçëm i Jezusit, emri Zot tregon lidhjen e tij vetjake me besimtarët e titulli Biri i Hyjit shërben për të shpjeguar lidhjen e thellë të Jezusit me Hyjin, lidhje që zbulohet plotësisht në ngjarjen e Pashkëve. Mund të thuhet kështu se Jezusi u ngjall për të qenë Zot i të vdekurve e i të gjallëve (cfr Rom 14,9 e 2 Kor 5,15) ose, me fjalë të tjera, Shëlbuesi ynë (cfr Rom 4, 25).


E gjithë kjo na çon në përfundime shumë të rëndësishme për jetën tonë të fesë, sepse jemi të thirrur të marrim pjesë me gjithë shpirt në ngjarjen e vdekjes e të ngjalljes së Krishtit. Thotë Apostulli: “Kemi vdekur me Krishtin’ e besojmë edhe se me të ‘kemi për të jetuar’, duke e ditur se Krishti i ngjallur nga të vdekurit, nuk vdes më; vdekja nuk ka më pushtet mbi të”. (Rom 6, 8-9). Kjo na kujton se duhet të marrim pjesë në mundimet e Jezusit, që i paraprijnë kohës së lume, kur do të jemi plotësisht të ngjashëm me Të përmes ringjalljes, drejt së cilës synojmë me shpresë. E kjo i ndodhi edhe Shën Palit, pervoja personale e të cilit përshkruhet në Letrat me tone sa të trishtueshme, aq edhe realiste: “.. me qëllim që të mund ta njoh Atë, të njoh pushtetin e të ngjallurit të Tij e pjesëmarrjen në mundime të Tija, duke i përgjarë vdekjes së tij, për të mbërrijtë, së mbramit, në ngjalljen prej të vdekurve” (Fil 3,10-11; cfr 2 Tim 2,8-12). Teologjia e Kryqit nuk është teori – është realitet i jetës së krishterë. Të jetosh në fenë e Jezu Krishtit, të jetosh vërtetësinë e dashurinë, nënkupton vetmohimin e përditshëm, nënkupton vuajtjet. Krishterimi nuk është udhë e rehatisë, përkundrazi, është ngjitje e vështirë, e ndriçuar nga drita e Krishtit e nga shpresa e madhe që lind prej Tij.
Shën Agostini thotë: të krishterëve nuk u kursehet vuajtja, madje u takon pak më tepër se të tjerëve, sepse të jetosh fenë, do të thotë të kesh guxim ta përballosh më në thellësi jetën e historinë. Gjithsesi vetëm kështu, duke e provuar vuajtjen, e njohim thellësisht jetën, me bukurinë e saj e me shpresën që na ngjall Krishti i kryqëzuar e i ngjallur. Besimtari ndodhet ndërmjet dy skajeve: nga njëra anë ringjallja, që në një farë mënyre vepron tashmë në ne (cfr Kol 3,1-4; Ef 2,6); nga ana tjeter, nxitimi për t’u radhitur në këtë proces, që i çon të gjithë e gjithçka drejt përsosurisë, përshkruar në Letrën drejtuar Romakëve, me një figurë të shkëlqyer: ashtu si mbarë krijesa rënkon e vuan deri më sot porsi në dhimbje të lindjes; edhe ne, që kemi farën e Shpirtit (Shenjt), rënkojmë brenda vetes në pritje që të njihemi si bij në shpirt me anën e shpërblimit e të ringjalljes së korpit tonë. (cfr Rom 8, 18-23).


Përmbledhtas, mund të themi me Palin se besimtari i vërtetë arrin të shëlbohet duke shpallur me gojë të vet se Jezusi është Zoti e duke besuar me zemër të vet se Hyji e ngjalli prej së vdekurish (cfr Rom 10,9). E rëndësishme është sidomos zemra, që beson në Krishtin e që në fe ‘e prek’ të Ngjallurin; por nuk mjafton ta mbajmë fenë në zemër, duhet ta pohojmë e ta dëshmojmë me gojë, me jetën tonë, duke e bërë kështu të pranishme të vërtetën e Kryqit e të ngjalljes në historinë tonë. Në këtë mënyrë i krishteri bën pjesë në atë proces, falë të cilit Adami i parë, tokësor, që i nënshtrohet prishmërisë dhe vdekjes, shndërrohet në Adamin e fundit, qiellor, që s’e njeh prishmërinë. (1 Kor 15,20-22.42-49). Ky proces nisi me ngjalljen e Krishtit, në të cilin mbështetet shpresa se një ditë do të mund të hyjmë edhe ne, me Krishtin, në atdheun tonë të vërtetë, që është në Qiell. Me këtë shpresë në zemër vijojmë me guxim e me gëzim.

[toni77_toni]

Pa Krishtin, edhe sot për botën ardhmëria është e errët



12.11.2008

Të dashur vëllezër e motra,

tema e ringjalljes, tek e cila u ndaluam javën e kaluar, hap një perspektivë të re, atë të pritjes së kthimit të Zotit, e prandaj na nxit të reflektojmë për lidhjen ndërmjet kohës së tashme, kohës së Kishës e të Mbretërisë së Krishtit, e së ardhmes (éschaton) që na pret, kur Krishti do t’ia dorëzojë Mbretërinë Hyjit Atë. (cfr 1 Kor 15,24). Çdo ligjëratë e krishterë për mbarimin, që quhet eskatologji, niset gjithnjë nga ringjallja: në këtë ngjarje mbarimi ka filluar tashmë e, në një farë mënyre, është edhe i pranishëm.

Ka shumë mundësi që Shën Pali ta ketë shkruar në vitin 52 letrën e tij të parë, Letrën e parë drejtuar Selanikasve, ku flet pikërisht për këtë kthim të Jezusit, të quajtur parusia, ardhja, prania e re, përfundimtare dhe e dukshme (cfr 4, 13-18). Selanikase, që kanë dyshimet e tyre e problemet e tyre, Apostulli u shkruan kështu: “Në se përnjëmend besojmë se Krishti vdiq e u ngjall, po ashtu duhet të besojmë edhe se Hyji, për hir të Jezusit, do t’i marrë me vete ata, të cilët vdesin. (4, 14). E vijon: “Së pari do të ngjallen ata që dhanë shpirt në Krishtin. Ne, pastaj, të gjallët, që më atë çast do të jemi në jetë, do të bashkohemi me ta e, të mbartur nga retë, do t’i dalim para Krishtit në qiell e kështu do të rrimë në amshim me Zotin (4,16-17). Pali e përshkruan parusinë e Krishtit me gjallëri të madhe e me figuura simbolike, që përcjellin një mesazh të thjeshtë e të thellë: në fund do të jemi me Zotin. Ky është, përtej figurave, mesazhi themelor: ardhmëria jonë është ‘të jemi në Zotin’; si besimtarë, ne jemi me Zotin që në jetë; ardhmëria jonë, jeta e pasosur, tashmë ka filluar.

Në Letrën e dytë drejtuar Selanikasve, Pali ndryshon pamjen: flet për ngjarjet e hidhura, që duhet t’i paraprijnë mbarimit. Nuk duhet të gënjehemi - thotë - sikur dita e Zotit të ishte e shpejtë, sipas llogaritjeve kronologjike: “Përsá i përket ardhjes së Zotit tonë Jezu Krishtit e bashkimit tonë me të, ju lutemi, vëllezër, mos ndërroni mendim menjëherë, mos u frikësoni as para frymëzimeve gjoja të Shpirtit, fryt i fantazisë suej, as prej fjalëve që dëgjohen e as deri prej ndonjë letre, e cila mund t’ju bjerë në dorë si të ishte jona, gati sikur dita e gjyqit të Zotit të ishte e shpejtë. Mos t’ju gënjejë kush në asnjë mënyrë!” (2,1-3). Vijimi i këtij teksti kumton se përpara do të vijë largimi prej fesë e do të zbulohet njeriu i mëkatit, biri i dënimit, ende i paidentifikuar mirë, të cilin tradita do ta quajë Antikrishti. Por kjo Letër e Shën Palit ka sidomos qëllim praktik; ai shkruan: “Në të vërtetë, kur ne ishim mes jush, ju dhamë ketë porosí: kush s’do të punojë, nuk duhet as të hajë. E njëmend, po dëgjojmë se disa nga ju jetojnë pa kurrfarë rregulle, pa bërë gjë prej gjëje e gjithnjë në përtaci. Këta soj njerëzish i urdhërojmë, duke i qortuar në Zotin tonë Jezu Krishtin, ta hanë bukën e gojës duke punuar në paqe”. (3,10-12). Me fjalë të tjera, pritja e parusisë të Jezusit nuk na shkëput nga impenjimi në këtë botë, përkundrazi, krijon përgjegjësinë para Gjykatësit hyjnor lidhur me veprimin tonë në këtë botë. E pikërisht në këtë mënyrë rritet përgjegjësia jonë për të punuar në e për këtë botë. Të njëjtën gjë do ta shohim të dielën e ardhshme në Ungjillin e talenteve, në të cilin Zoti na kujton se ua ka besuar talentet të gjithëve e Gjykatësi do të na kërkojë llogari për ta, duke na thënë: “A sollët fryte?”. Prandaj mund të themi se pritja e kthimit të Zotit na ngarkon me përgjegjësi për këtë botë.

E njëjta gjë dhe e njëjta lidhje ndërmjet parusisë - rikthimit të Gjykatësit/ Shëlbues - dhe impenjimit tonë në jetë, duket në një rrethanë tjetër e me aspekte të tjera në Letrën drejtuar Filipianëve. Pali, që është në burg, pret vendimin, që mund të jetë dënim me vdekje. Në këtë gjendje mendon se në të ardhmen do të jetë me Zotin, por mendon edhe për bashkësinë e Filipit, që ka nevojë për atin e vet, për Palin, e shkruan: “Në të vërtetë, për mua të jetoj është Krishti e të vdesësh është fitim. Por në se të jetosh me trup, domethënë të kesh mundësi për të punuar me fryt në dobi të të tjerëve, atëhere përnjëmend unë nuk di çka duhet të zgjedh. E njëmend, gjindem ngusht ndërmjet këtyre dy mundësive: më njërën anë dëshiroj të çlirohem prej trupit, që të jem me Krishtin, çka do të ishte fort më mirë; në tjetrën anë është e nevojshme për ju, që unë të vazhdoj të rri në trup. Përsa më përket mua, jam i bindur se do të mbetem me ju e do të vazhdoj të jem për ndihmë të të gjithëve, për përparim e gëzim të fesë suaj, kështu që, me ardhjen time rishtas ndër ju, krenaria juaj ndaj meje të shtohet përherë e më tepër në Krishtin”(1, 21.26). Pali nuk ka frikë nga vdekja, përkundrazi: përmes saj ai do të ishte plotësisht me Krishtin. Por Pali merr pjesë edhe në ndjenjat e Krishtit, i cili nuk jetoi vetëm për vete, por për ne. Të jetojë për të tjerët kthehet në program të jetës së tij e prandaj është gati të bëjë deri në fund vullnetin e Zotit, atij Zoti, që do të vendosë. Është i gatshëm, sidomos, edhe në të ardhmen, të jetojë mbi këtë tokë për të tjerët, të jetojë për Krishtin, të jetojë për praninë e tij të gjallë e kështu, për përtëritjen e botës. E ne e shikojmë se qenia me Krishtin i krijon një liri të madhe shpirtërore: liri përballë kërcënimit të vdekjes, por edhe liri përballë të gjitha detyrave e vuajtjeve të jetës. Është i gatshëm për Hyjin e me të vërtetë i lirë.

E pasi shqyrtuam aspekte të ndryshme të pritjes së parusisë së Krishtit, mund të pyesim: ç’qëndrim duhet të mbajë i krishteri përballë realiteteve të fundme: vdekjes, mbarimit të botës? Së pari, duhet të jetë i sigurtë se Krishti është ngjallur, është me Atin, e pikërisht kështu është me ne, përgjithmonë. E askush nuk është më i fortë se Krishti, sepse Ai është me Atin, është me ne. Jemi, prandaj, të sigurtë, të çliruar nga frika. Kjo ishte pasojë themelore i predikimit të krishterë. Frika nga shpirtërat, nga hyjnitë, ishte shumë e përhapur në mbarë botën e lashtë. E edhe sot misionarët, së bashku me shumë elemente të mira të besimeve natyrore, gjejnë frikën nga shpirtërat, nga fuqitë ogurzeza që na kërcënojnë. Krishti jeton, ka fituar mbi vdekjen e mbi të gjitha këto fuqi. Në këtë siguri, në këtë liri, në këtë gëzim jetojmë. Ky është aspekti i parë i të jetuarit tonë lidhur me të ardhmen.

Në radhë të dytë, siguria se Krishti është me mua. E se në Krishtin bota e ardhme tashmë ka filluar. Kjo na jep edhe sigurinë e shpresës. Ardhmëria nuk është terrinë, në të cilën askush nuk e di nga t’ia mbajë. Nuk është kështu. Pa Krishtin, edhe sot për botën ardhmëria është e errët, shikohet me shumë frikë. I krishteri e di se drita e Krishtit është më e fortë, e prandaj shpresa mbi të cilën e mbështet jetën e tij, nuk është e vagëlluar; është shpresë që i jep siguri e guxim për të përballuar të ardhmen.

Pastaj, qëndrimi i tretë. Gjykatësi që kthehet – gjykatës e shëlbues njëherit – na la detyrën të jetojmë në këtë botë sipas mënyrës së Tij të jetesës. Na dorëzoi talentet e Tij. Prandaj qëndrimi ynë i tretë është: përgjegësi për botën, për vëllezërit përpara Krishtit, e njëkohësisht edhe siguri në mëshirën e Tij. Të dyja këto sende janë të rëndësishme. Ne jetojmë sikur e mira dhe keqja të ishin të njëllojta, sepse Zoti mund të jetë vetëm i mëshirshëm. Kjo është e gabuar. Në të vërtetë jetojmë të ngarkuar me përgjegjësi të madhe. Kemi talentet, jemi ngarkuar të punojmë, që kjo botë t’ia hapë zemrën Krishtit, të rinohet. Por edhe duke punuar e duke e ditur, në përgjegjësinë tonë, se Zoti është gjykatës i vërtetë, kemi edhe sigurinë se ky gjykatës është i mirë, e njohim fytyrën e tij, fytyrën e Krishtit të ngjallur, të Krishtit të kryqëzuar për ne. Prandaj mund të jemi të sigurtë në mirësinë e Tij e të ecim përpara me guxim të madh.

Një mësim tjetër i Shën Palit lidhur me eskatologjinë është ai i universalitetit të thirrjes në fe, që bashkon Judenjtë e Gjentilët, domethënë paganët, si shenjë e përshpejtimit të realietit të ardhshëm, për të cilin mund të themi se ne tashmë rrimë në qiell me Jezu Krishtin, për të dëshmuar në shekujt e ardhshëm pasurinë e hirit (cfr Ef. 2,6s): ajo që duhet të vinte pas kthehet në përpara, për ta bërë të dukshëm gjendjen e realizimit fillestar në të cilën jetojmë. Domethënë për t’i bërë të durueshme vuajtjet e tanishme, të cilat nuk janë të denja të krahasohen me lumturinë e ardhshme, që do të zbulohet në ne” (cfr Rom 8,18). Ecet në fe, jo në vegim, e edhe në se do të ishte e pëlqyeshme ta lëshonim trupin tonë e të banonim pranë Zotit, ajo që ka rëndësi, në fund të fundit, duke qëndruar në trup ose duke e lëshuar atë, është që t’i pëlqejmë Atij ( cfr 2 Kor 5,7-9).

Së fundi, një pikë tjetër, që ndoshta na duket disi e vështirë. Shën Pali, në përfundim të Letrës së tij drejtuar Korintianëve përsërit e vë edhe në gojë të korintianëve një lutje të bashkësive të para të zonës palestineze: Maranà thà! që fjalë për fjalë do të thotë: “O Zoti ynë, Eja” (16,22). Ishte lutja e krishterimit të parë, e edhe Libri i fundit i Besëlidhjes së Re, Zbulesa, mbyllet me këtë lutje: “O Zot, eja!”. A mund të lutemi edhe ne kështu? Më duket se sot, në jetën tonë e në botën tonë, është vështirë të lutemi që të vijë fundi i kësaj bote, të vijë Jeruzalemi i ri, të vijë gjyqi i fundit e gjykatësi, Krishti.
E mendoj sinqerisht: në qoftë se nuk e marrim guximin të lutemi kështu për disa arsye, gjithsesi, në mënyrë të drejtë e korrekte edhe ne mund të lutemi, ashtu si të krishterët e parë, e të themi: “Eja, Jezus!”, gjë që nuk do të thotë se duam të vijë tani fundi i botës, por se duam të marrë fund kjo botë e padrejtë. Duam të ndryshojë në themel e, të fillojë qytetërimi i dashurisë, të jetojmë në një botë, në të cilën të mbretërojë drejtësia e paqja, pa dhunë e pa uri. Këtë dëshirojmë. Po si mund të arrihet e gjithë kjo, pa praninë e Krishtit? Pa praninë e Zotit nuk mund të kemi kurrë një botë të re e të drejtë prandaj, në rrethanat e kohës sonë, edhe ne duhet të themi, e me urgjencë të madhe: Eja, Zot! Eja në mënyrën tënde, në mënyrat që di Ti. Eja atje ku ka padrejtësi e dhunë. Eja në kampet e refugjatëve në Darfur, në Veri të Kivusë e në vise të tjera të botës. Eja atje ku sundon droga. Eja edhe ndërmjet të pasurve, që të kanë harruar, që jetojnë vetëm për vetveten. Eja atje ku je fare i panjohur. Eja në botë e rinoje botën e sotme. Eja edhe në zemrat tona! Përtërije jetën tonë. Eja në shpirtin tonë, që ne të bëhemi drita e Zotit, prania jote. Në këtë kuptim lutemi me Shën Palin ‘Maranà thà’, “Eja Zot Jezus”, e lutemi me gjithë zemër që Krishti të jetë vërtetë i pranishëm sot e ta rinojë botën tonë!

[toni77_toni]

Papa Benediktit XVI katekizmat kushtuar Shën Palit
"Dhe e dimë tashti se njeriu nuk shfajsohet në sajë të veprave të Ligjit, por vetëm në sajë të fesë në Jezus Krishtin"


19.11.2008

Të dashur vëllezër e motra,
në rrugën që po përshkojmë, të udhëhequr nga Shën Pali, po ndalohemi tani tek një temë, që është në qendër të mosmarrëveshjeve të shekullit të Reformës: tek çështja e shfajsimit. Si bëhet i drejtë njeriu para syve të Zotit? Kur Pali takoi Krishtin e ngjallur në rrugën e Damaskut, ishte njeri i realizuar: i pacënueshëm përsa i përket drejtësisë dhe jetës në pikëpamje të Ligjit (Fil 3, 6), ua kalonte shumë bashkëmoshtarëve në kryerjen e veprave të përshkruara nga Ligji i Moisiut dhe mbronte me zell traditat e etërve (cfr Gal 1-14). Shndritja në rrugën e Damaskut ia ndryshoi jetën rrënjësisht: nisi t’i shikojë të gjitha meritat, fituar gjatë një karriere fetare të ndershme, si ‘fundërri’, para naltësive të njohjes së Jezu Krishtit (cfr Fil 3, 8).

Letra drejtuar Filipianëve na jep një dëshmi prekëse të kalimit të Shën Palit nga një drejtësi e bazuar mbi Ligjin dhe e fituar me anë të veprave të tij, në një drejtësi të fituar nga feja në Krishtin: ai e kuptoi se gjithçka, që deri atëherë i qe dukur si fitim, në të vërtetë përballë Zotit ishte humbje e vendosi, prandaj, ta shkrinte gjithë jetën e vet për Jezu Krishtin (cfr Fil 3,7).

Thesari i fshehur në arë e margaritari i çmuar, për blerjen e të cilit shitet gjithçka tjetër, nuk ishin më veprat e Ligjit, por Jezu Krishti, Zoti i tij.

Lidhja e Palit me Krishtin e ngjallur tashmë bëhet aq e thellë, sa ta shtyjë të pohojë se për të Krishti ishte jetë e vdekja fitesë (Fil 1, 21). E jo sepse e përbuzte jetën, por sepse kishte kuptuar se për të, të jetuarit nuk kishte tjetër qëllim e as tjetër dëshirë, veç arritjes tek Krishtit, si në një garë atletike, për të ndenjur gjithnjë me Të: Krishti i ngjallur ishte bërë fillesa e fundi i jetës së tij, shkaku e caku i vrapimit të tij. Vetëm shqetësimi për pjekurinë e fesë së atyre që kishte ungjillëzuar e kujdesi i përditshëm për të gjitha Kishat, që kishte themeluar (cfr 2 Kor 11,28) e bënin ta ngadalësonte vrapin drejt Zotit të tij të vetëm, për të pritur dishepujt, që të mund të vraponin bashkë me të drejt cakut. Në se në mbajtjen e mëparshme të Ligjit nuk kishte asgjë të qortueshme në pikëpamje të pastërtisë morale, pasi u rrëmbye nga Krishti, fort pak i interesonte ta gjykonte vetveten (cfr 1 Kor 4,3-4); kufizohej vetëm të propozonte vijimin e vrapit, që të arrinte tek Jezu Krishti, që e kishte bërë aq shumë për vete (cfr Fil 3,12).

E pikërisht përmes kësaj përvoje personale në lidhje me Jezusin, Pali vë në qendër të Ungjillit të tij papajtueshmërinë ndërmjet dy rrugëve të mundshme, të cilat e çojnë njeriun tek drejtësia: njëra, që përbëhet nga veprat e Ligjit, tjetra, e bazuar mbi hirin e fesë në Krishtin. Mundësia për arritjen e drejtësisë përmes veprave të Ligjit ose përmes fesë në Jezu Krishtin, bëhet një nga arsyetimet kryesore që përshkojnë Letrat e tij. “Ne jemi prej natyre hebrenj e jo mëkatarë nga paganizmi. Dhe e dimë tashti se njeriu nuk shfajsohet në sajë të veprave të Ligjit, por vetëm në sajë të fesë në Jezu Krishtin. Prandaj ne besuam në Krishtin, që ta fitojmë drejtësinë nga feja e Krishtit, e jo nga veprat e Ligjit, sepse askush nuk do të mund ta fitojë drejtësinë me anë të veprave të Ligjit (Gal 2,15-16). Ndërsa të krishterëve të Romës u kujton se “të gjithë kanë mëkatuar e janë të përjashtuar nga lumnia e Hyut, por janë përligjur falas me anë të hirit të tij, në fuqi të shpërblimit të kryer prej Jezu Krishtit. (Rom. 3, 23-24). E shton: “Ne besojmë, njëmend, se njeriu shpërblehet me anë të fesë, pavarësisht nga veprat e përshkruara prej Ligjit (Ibid 28). Luteri e përktheu këtë: “i shfajsuar vetëm me anë të fesë”. Do të rikthehem në këtë pikë në fund të katekizmit. Më parë duhet të sqarojmë ç’ishte ky ‘Ligj’, nga i cili u çliruam e ç’ishin këto ‘vepra të Ligjit’, që nuk shfajsojnë. Që në bashkësinë e Korintit ekzistonte opinioni, që më pas do të përsëritej sistematikisht në histori; besohej se ishte fjala për ligjin moral e se liria e krishterë s’ishte tjetër, veçse çlirim nga etika. Kështu në Korint qarkullonte shprehja “πάντα μοι έξεστιν” ‘më lejohet gjithçka’. Është e qartë se ky shpjegim ishte i gabuar: liria e krishterë nuk është libertinizëm; çlirimi për të cilin flet Shën Pali, nuk është çlirim nga detyra për të bërë mirë.

Por ç’kuptim ka Ligji, nga i cili nuk u çliruam e që nuk të shpëton? Për Shën Palin, ashtu si për të gjithë bashkëkohësit, fjala Ligj nënkuptonte Torah në tërësinë e tij, dmth të pesë librat e Moisiut. Torah, sipas kuptimit farizeik, të cilin Pali e kishte studiuar dhe e kishte bërë të vetin, përmblidhte një sërë sjelljesh, që nisnin nga thelbi etik, deri tek sjelljet rituale e kultuale, sipas të cilave përcaktohej cili njeri ishte i drejtë. Në mënyrë të posaçme, rrethprerja, respektimi i së shtunës, etj. Këto sjellje kujtohen shpesh edhe në diskutimet e Jezusit me bashkëkohësit e tij.
Të gjitha këto rregulla, që shprehin një përkatësi shoqërore, kulturore e fetare, qenë bërë posaçërisht të rëndësishme në kohën e kulturës helenistike, duke filluar nga shekulli III para Krishtit. Kjo kulturë, kulturë universale e kohës, kulturë racionale, kulturë politeiste, në dukje tolerante, ushtronte një presion të fortë në drejtim të sheshimit kulturor, duke kërcënuar kështu identitetin e Izraelit, i cili detyrohej politikisht të bënte pjesë në këtë identitet të përbashkët të kulturës helenistike, gjë që kishte si pasojë humbjen e identitetit vetjak e, prej këndej, edhe humbjen e trashëgimisë së çmuar të besimit të Etërve, të besimit në një Hyj të vetëm e në premtimet e Hyjit.

Kundër këtij presioni kulturor, që kërcënonte jo vetëm identitetin izraelitik, por edhe besimin në një Zot të vetëm e në premtimet e tij, ishte e nevojshme të krijohej një mur, që t’i dallonte mirë palët, një mburojë për të mbrojtur e për të shpëtuar trashëgiminë e çmuar të fesë: ku mur ishin pikërisht rregullat e normat judaike. Palit, që ishte kapur fort pas këtyre normave, pikërisht për të mbrojtur dhuratën e Hyjit, të trashëgimisë së fesë në një Hyj të vetëm, i dukej se ky identitet kërcënohej nga liria e të krishterëve: prandaj i persekutonte. Në çastin e takimit të tij me Krishtin e ngjallur, kuptoi se me Ngjalljen e Krishtit gjithçka kishte ndryshuar plotësisht: me Krishtin, Hyji i Izraelit, Hyji i vetëm e i vërtetë, bëhet Hyj i mbarë popujve. Muri – kështu thotë në Letrën drejtuar Efezianëve – ndërmjet Izraelit e paganëve, nuk është më i nevojshëm: është Krishti, ai që i mbron kundër politeizmit e dredhimeve të tij; është Krishti ai, që i bashkon me e në të vetmin Hyj; është Krishti ai, që garanton identitetin tonë, në larminë e kulturave. Muri nuk është më i nevojshëm, identiteti ynë i përbashkët në larminë e kulturave, është Krishti, e është Ai që na bën të drejtë. Të jesh i drejtë do të thotë të jesh me Krishtin e në Krishtin. E kjo mjafton. Nuk është nevoja për rregulla të tjera. Prandaj shprehja ‘vetëm feja’ e Luterit, është e vërtetë, në se nuk i kundërvë fenë me mëshirën, fenë me dashurinë. Fe do të thotë të shikosh Krishtin, t’i besosh Krishtit, të jesh i lidhur ngushtë me Krishtin, të bëhesh një me Krishtin, me jetën e tij. E jeta e Krishtit është dashuri. Prej këndej, të besosh do të thotë të bëhesh një me Krishtin e të hysh në dashurinë e Tij. Prandaj në Letrën drejtuar Galatasve, në të cilën zhvillon doktrinën e tij mbi shfajsimin, flet për fenë që vepron përmes dashurisë (Gal 5, 14)


Pali e di se i tërë ligji përmblidhet në dashurinë e dyfishtë për Zotin e për të afërmin. Kështu, në bashkimin me Krishtin në fenë, që krijon dashurinë, Ligji realizohet plotësisht. Bëhemi të drejtë, duke hyrë në bashkim me Krishtin, që është dashuri. Të njëjtën gjë e shikojmë në Ungjilin e së dielës së ardhshme, në Solemnitetin e Krishtit Mbret. Është Ungjilli i gjykatësit, që gjykon vetëm përmes dashurisë. Prej këndej, Ai bën vetëm këtë pyetje: “A më vizitove kur isha i sëmurë? Kur isha në burg? Më dhe të ha, kur isha i uritur; më veshe kur isha lakuriq?’. E kështu është dashuria që tregon sa i drejtë është njeriu. Në përfundim të këtij Ungjilli, gati-gati mund të themi: vetëm dashuri, vetëm bamirësi. E ndërmjet këtij Ungjilli e Shën Palit nuk ka asnjë kundërshtim. Është i njëjti vizion, sipas të cilit bashkimi me Krishtin, besimi në Krishtin krijon dashuri. E dashuria është realizim i bashkimit me Krishtin. Vetëm kështu jemi të drejtë, duke qenë të bashkuar me Të e në kurrnjë mënyrë tjetër.

Në përfundim mundemi vetëm ta lusim Zotin të na ndihmojë të besojmë. Të besojmë me të vërtetë; e kështu besimi bëhet jetë, bashkim me Krishtin, shndërrim i jetës sonë. E kështu, të shndërruar nga dashuria e Tij, nga dashuria për Hyjin e për të afërmin, mund të jemi me të vërtetë të drejtë para syve të Zotit.

[toni77_toni]

Papa Benediktit XVI katekizmat kushtuar Shën Palit
Ardhja e Krishtit e mund të keqen e mëkatit të rrjedhshëm.



03.12.2008
[I]Të dashur vëllezër e motra,

në katekizmin e sotëm do të ndalemi tek lidhjet ndërmjet Adamit e Krishtit, skicuar nga Pali në faqen e njohur të Letrës drejtuar Romakëve (5,12-21), në të cilën i dorëzon Kishës vijat themelore të doktrinës mbi mëkatin e rrjedhshëm. Në të vërtetë, që në Letrën e parë drejtuar Korintianëve, duke prekur temën e fesë lidhur me ringjalljen, Pali pati përdorur krahasimin ndërmjet stërgjyshit të parë e Krishtit: “Sikurse të gjithë vdesin në Adamin, ashtu të gjithë do të fitojnë jetën në Krishtin.... i pari njeri, Adami, u bë qenie e gjallë, i mbrami Adam u kthye në shpirt që jep jetë” (1 Kor 15,22.45). Me Letrën drejtuar Romakëve (5,12-21) krahasimi i Krishtit me Adamin bëhet më i hollësishëm e më i qartë. Pali përshkon udhën e shëlbimit nga Adami, tek Ligji e nga kjo, tek Krishti. Në qendër të skenës nuk është aq Adami, me pasojat e mëkatit mbi njerëzimin, sa Jezu Krishti e hiri që, përmes Tij, u ndikua me begati mbi njerëzimin.

Përsëritja e shprehjes ‘shumë më tepër’, që ka të bëjë me Krishtin, nënvizon se dhurata e marrë prej Tij e kalon shumfish masën e mëkatit të Adamit dhe pasojat që pati mbi njerëzimin, kështu që Pali mund të arrijë në përfundimin: “Por aty ku mëkati e mbushi masën e vet, aty edhe hiri e kaloi ketë masë” (Rom 5,20). Prandaj në vënien ballpërballë të Adamit me Krishtin, Shën Pali nxjerr në pah ultësinë e njeriut të parë në krahasim me lartësinë e të dytit.


Nga ana tjetër, Pali e cek mëkatin e Adamit, pikërisht për të vënë në dukje dhuratën e pamatshme të hirit, në Krishtin: mund të thuhet se po të mos kishte dashur të dëshmonte qendërsinë e hirit, ai nuk do të ishte marrë aq shumë me mëkatin që: “për shkak të një njeriu të vetëm hyri në botë, e nëpërmjet mëkatit, edhe vdekja”. Prandaj në se në fenë e Kishës fitoi pjekurinë vetëdija e dogmës së mëkatit të rrjedhshëm, kjo u arrit sepse ajo lidhet pazgjidhshmërisht me një dogmë tjetër, me atë të shëlbimit e të lirisë në Krishtin. Si pasojë nuk duhet të merremi kurrë me mëkatin e Adamit e të njerëzimit, duke e shkëputur nga konteksti shëlbues, por duhet t’i kuptojmë gjithnjë lidhur ngushtë me shfajsimin e Krishtit.

Por, si njerëz të kohëve tona, duhet të pyesim: ç’është ky mëkat i rrjedhshëm? Ç’na mëson Shën Pali, ç’na mëson Kisha? A ia vlen ta ndjekësh edhe sot këtë doktrinë? Shumkush mendon se, në dritën e historisë së evolucionit, nuk ka më vend për doktrinën e një farë mëkati të parë, që më pas rëndoi mbi gjithë historinë e njerëzmit. E, si pasojë, edhe çështja e Shpërblimit dhe e Shpërblyesit do ta humbiste bazën e saj. Atëherë ekziston mëkati i rrjedhshëm apo nuk ekziston? Që të mund të përgjigjemi, duhet të dallojmë dy aspekte të doktrinës së mëkatit të rrjedhshëm. Kemi një realitet empirik, dmth konkret, të dukshëm, të qartë për të gjithë. Është një aspekt i mistershëm, që ka të bëjë me bazën ontologjike të këtij fakti. E dhëna empirike është kontradikta që ekziston në vetë qenien tonë. Nga njëra anë çdo njeri e di se duhet të bëjë mirë e në zemër të vet edhe dëshiron ta bëjë këtë. Por njëkohësisht, ndjen edhe shtytjen tjetër për të bërë të kundërtën, për të ndjekur udhën e egoizmit, të dhunës, prirjen për të bërë vetëm atë që i pëlqen, duke e ditur mirëfilli se vepron kundër së mirës, kundër Zotit e kundër të afërmit. Shën Pali në Letrën e tij drejtuar Romakëve, e shpreh kështu këtë ligj, që e ka secili në vetvete: “Është, po, në mua, dëshira e së mirës, por jo aftësia për ta çuar në vend; e njëmend, unë nuk e bëj të mirën që dua, por të keqen, të cilën nuk e dua(Rom 7, 18-19). Kjo kundërshti në brendësi të qenies sonë, nuk është teori. Secili nga ne e provon çdo ditë. E sidomos e vërejmë çdo ditë rreth nesh mbizotërimin e këtij vullneti të dytë. Mjafton të mendojmë për lajmet e përditshme, që flasin për padrejtësi, dhunë, mashtrim, flligështi. E shikojmë çdo ditë: është fakt!

Si pasojë e pushtetit që ka e keqja mbi shpirtin tonë, në histori nis të rrjedhë një lumë i ndyrë, që e helmatis gjeografinë e historisë njerëzore. Mendimtari i madh francez, Blez Paskal, foli për ‘një natyrë të dytë’, që vihet përmbi natyrën tonë të mirë fillestare. Kjo ‘natyrë e dytë’ bën që e keqja të duket si diçka normale për njeriun. Kështu edhe shprehja, që përdoret rëndom “Kjo është njerëzore”, mund të ketë kuptimin: ky njeri është i mirë, vepron ashtu si duhet të veprojë një njeri i vërtetë. Por ‘kjo është njerëzore’ mund të ketë edhe kuptimin e rremë: kuptimin sipas të cilit e keqja është normale, është njerëzore. E keqja duket sikur është bërë natyrë e dytë. Kjo kundërshti e qenies njerëzore, e historisë sonë, duhet të ngjallë e ngjall edhe sot, dëshirën për t’u çliruar nga e keqja. E njëmend, dëshira që bota të ndryshojë e premtimi se do të ndërtohet një botë me drejtësi, paqe, mirësi, janë të pranishme kudo: në politikë, për shembull, të gjithë s’pushojnë së përsërituri se duhet ndryshuar bota, se duhet krijuar një botë më e drejtë. E pikërisht kjo është shprehje e dëshirës për t’u çliruar nga ndeshja e dy forcave të kundërta, që ndeshen në shpirtin tonë.

Mund të themi, pra, se prania e pushtetit të së keqes në zemrën e njeriut e në histori është e pamohueshme. Çështja është: si shpjegohet kjo e keqe? Në historinë e mendimit, duke lënë mënjanë fenë e krishterë, ekziston një model fillestar shpjegimi, me disa ndryshime. Ky model thotë: vetë qenia njerëzore është kontradiktore, mbart në vetvete si të mirën, ashtu edhe të keqen. Në lashtësi kjo ide përmbante opinionin se ekzitonin dy fillime, të dy që në zanafillë; dy fillimet janë në të njëjtin nivel, prandaj kjo kundërshti është e gjithëpranishme, që nga zanafilla e njeriut. Prej këndej kontradika në qenien tonë s’është tjetër, veçse kundërvënie e këtyre dy fillimeve, që po i quajmë hyjnore. Në variantin evolucionistik, ateist, i njëjti vizion i botës përsëritet në mënyrë të re. Edhe pse, në këtë konceptim, vizioni i qenies është monistik, hamendësohet se qenia, si e tillë, që në zanafillë mbart në vetvete të keqen e të mirën. Vetë njeriu nuk është thjeshtë i mirë, por mund të bëjë si të keqen, ashtu edhe të mirën. E keqja është një lloj element i zanafillës, ashtu si e mira. E, sipas këtij varianti, historia njerëzore zhvillon vetëm modelin, që ishte i pranishëm në të gjithë evolucionin e mëparshëm. Ajo që të krishterët e quajnë mëkati i rrjedhshëm, s’është tjetër veçse karakteri i përzjerë i qenies njerëzore, një përzjerje e së mirës me të keqen që, sipas kësaj teorie, i përket vetë brumit të njeriut. Kemi të bëjmë me një vizion të pa shpresë: po të jetë kështu, atëherë e keqja është e pathyeshme. Në fund llogaritet vetëm interesi vetjak. E çdo progres do të paguhet medoemos me një lumë të së keqes e edhe kush dëshiron t’i shërbejë progresit, do të ishte i detyruar ta paguante këtë haraç. Politika, në fund të fundit, ngrihet pikërisht mbi themelet e këtyre parakushteve; e pasojat po i shohim të gjithë. Ky mendim modern, në fund, s’mund të krijojë tjetër, veçse trishtim e cinizëm.


E kështu pyesim përsëri: ç’thotë feja, e dëshmuar nga Shën Pali? Si pikë e parë, ajo vërteton faktin e ndeshjes ndërmjet dy natyrave, faktin e kësaj së keqeje, hija e së cilës shtrihet mbi gjithë krijimin. Dëgjuam Kapitullin e 7-të të Letrës drejtuar Romakëve, e mund t’i shtojmë edhe Kapitullin e 8-të. E keqja ekziston, vetëm kaq. Si shpjegim, në kundërshtim me dualizmat e monizmat, të cilat i shqyrtuam shkurtmisht, e që na u duken të trishta, feja na thotë: ekzistojnë dy mistere të dritës e një mister i natës, i cili mbështillet me misteret e dritës. Misteri i parë i dritës është ky: feja na thotë se nuk kemi dy fillime, një të mirë e një të keq, por kemi një fillim të vetëm, Hyjin krijues, e ky fillim është i mirë, vetëm i mirë, pa asnjë hije të së keqes. Prej këndej mund të themi se njeriu nuk është përzjerje e së mirës dhe e së keqes, njeriu, si i tillë, është i mirë, e prandaj është mirë të jesh, është mirë të jetosh. Ky është kumti i fesë: është vetëm një burim i mirë, Krijuesi, e prandaj të jesh është gjë e mirë, është gjë e mirë të jesh burrë, të jesh grua, jeta është e mirë. Pastaj pason një mister errësire, nate. E keqja nuk vjen nga vetë njeriu, nuk vjen nga burimi. E keqja vjen nga liria e krijuar, nga liria e shpërdoruar.

Si u bë e mundur, si ndodhi? Kjo mbetet e errët. E keqja nuk është logjike. Vetëm Zoti dhe e mira janë logjike, janë dritë. E keqja mbetet misterioze. Është paraqitur përmes figurave të mëdha, si e shikojmë në Kapitullin 3 të Librit të Zanafillës, me vegimin e dy pemëve, të gjarpërit e të njeriut mëkatar. Figurë e madhe, që na bën ta marrim me mend atë që ndodhi, por pa e shpjeguar, sepse nuk mund të shpjegohet ajo, që është e palogjikshme. Mund të hamendsojmë, por jo të shpjegojmë; e nuk mundemi as ta tregojmë si një fakt pranë një fakti tjetër, sepse kemi të bëjmë me një realitet shumë më të thellë. Mbetet mister i errësirës, i natës. Por menjëherë pas vjen misteri i dritës. E keqja vjen nga një burim i nënshtruar. Zoti, me dritën e vet, është më i fortë. Prandaj, mbi të keqen mund të fitohet. E prandaj edhe krijesa, njeriu, mund të shërohet. Vizionet dualiste, e edhe monizmi i evolucionizmit, nuk mund të thonë se njeriu është i shërueshëm; por në se e keqja vjen vetëm nga një burim i nënshtruar, atëherë është e vërtetë edhe se njeriu mund të shërohet. E Libri i Dijes thotë: “E njëmend, ai e krijoi gjithçka që të jetojë; krijesat e botës janë jetëdhënëse, në to s’ka helm vdekjeje, as mbretëria e ferrit s’ka pushtet mbi to (1,14). E, së mbrami, pika e fundme, njeriu jo vetëm që është i shërueshëm, por është shëruar vërtetë.

Zoti solli shërimin. Hyri vetë në histori. Burimit të përhershëm të së keqes i kundërvuri burimin e pastër të së mirës. Krishti i kryqëzuar e i ngjallur, Adami i ri, i kundërvë lumit të ndyrë të së keqes, një lumë drite. E ky lumë është i pranishëm në histori: shikojmë shenjtorët, shenjtorët e mëdhenj, por edhe shenjtorët e përvujtë, besimtarët e thjeshtë. Shohim se lumi i dritës, që vjen nga Krishti, është i pranishëm, është i fortë.

Vëllezër e motra, është Koha e Ardhjes. Në gjuhën e Kishës fjala ‘Ardhje’ ka dy kuptime: prani e pritje. Prani: drita është e pranishme, Krishti është Adami i ri, është me ne e mes nesh. Drita tashmë ndriçon e duhet t’i hapim mirë sytë për ta parë e për të hyrë në lumin e dritës. Duhet, sidomos, t’i jemi mirënjohës Zotit, që hyri vetë në histori, si burim i ri drite. Por Ardhje ka edhe kuptimin e pritjes. Nata e errët e së keqes është ende e fortë. E prandaj në Kohën e Ardhjes lutemi së bashku me popullin e lashtë të Zotit: “Rorate cæli desuper” - “Riniu, o qiej, prej empirit, e retë të rigojnë të drejtin”.

E lutemi papushim:
“Eja, Jezus; eja, jepi forcë dritës e mirësisë; eja atje, ku sundon gënjeshtra, mosnjohja e Zotit, dhuna, padrejtësia;
eja, o Zot Jezus, jepi forcë së mirës në botë e ndihmona të jemi mbartës të dritës sate, veprimtarë të paqes sate, dëshmitarë të së vërtetës sate.

Eja, Zot Jezus!”.[/I]

[toni77_toni]

Papa Benediktit XVI katekizmat kushtuar Shën Palit
Jezus Krishti është fillesë e jetës së re për njeriun.



10.12.2008
Të dashur vëllezër e motra,

duke ndjekur Shën Palin, në katekizmin e së mërkurës së kaluar pamë dy gjëra. E para është se historia jonë njerëzore, që nga fillimet e saj, njolloset nga shpërdorimi i lirisë së krijuar, që kërkon të emancipohet nga Vullneti hyjnor. E kështu nuk e gjen lirinë e vërtetë, por i kundërvihet së vërtetës dhe, si pasojë, e shtrembëron realitetin tonë njerëzor. Shtrembëron, posaçërisht, marrëdhëniet kryesore: atë me Zotin, të burrit me gruan e të njeriut me tokën. E kemi thënë se kjo ndotje e historisë sonë përhapet në të gjithë indin e saj e se ky faj i trashëguar shkoi duke u shtuar e tani e shikojmë kudo. Kjo është gjëja e parë. E dyta: nga Shën Pali mësuam se ekziston një fillim i ri në histori, i cili nis prej historisë në Jezu Krishtin, në Atë që është njeri e Hyj. Me Të, që vjen nga Hyji, fillon një histori e re, e formuar nga ‘po’-ja që Ai i tha Atit, e formuar jo nga nga krenaria e një emancipimi të rremë, por nga dashuria e vërtetësia.

Por tani lind pyetja: si mund të arrijë tek unë kjo histori e re? Me historinë e parë të përlyer jemi të lidhur në mënyrë të pazgjidhshme përmes prejardhjes sonë biologjike, me që të gjithë njerëzit i përkasin të vetmit korp të njerëzimit. Po bashkimi me Jezusin, lindja e re për t’u bërë pjesëtar i njerëzimit të ri, si realizohet? Si arrin Jezusi në jetën time, në qenien time? Përgjigja kryesore e Shën Palit, e gjithë Besëlidhjes së Re, është: Jezusi hyn në jetën tonë për virtyt të Shpirtit Shenjt. Në se historia e parë fillon , si të themi, me biologjinë, e dyta fillon në Shpirtin Shenjt, Shpirtin e Krishtit të ngjallur. Ky Shpirt, me Rrëshajët, krijoi fillesën e njerëzimit të ri, të bashkësisë së re, të Kishës, Korpit të Krishtit.

Megjithatë, duhet të jemi edhe më konkretë: ky Shpirt i Krishtit, Shpirti Shenjt, si mund të bëhet shpirti im? Përgjigja është se kjo mund të bëhet në tri mënyra, lidhur ngushtë njëra me tjetrën: e para është kjo: Shpirti i Krishtit troket në zemrën time, më prek në shpirt. Por me që njerëzimi duhet të jetë një korp i vërtetë e me që Shpirti Shenjt duhet të na bashkojë e të krijojë një bashkësi të vërtetë, sepse është karakteristikë e fillimit të ri t’u jepet fund përçarjeve e të krijohet bashkimi i të shkapërndarëve, Shpirtit të Krishtit i shërbejnë dy elemente bashkimi të dukshëm: kumtimi i Fjalës së Zotit dhe Sakramentet, posaçërisht Pagëzimi dhe Eukaristia. Në Letrën drejtuar Romakëve Shën Pali thotë: “Po të dëshmosh me gojë se Jezusi është Zoti e po të besosh me zemër se Hyu e ka ngjallur së vdekuri, do të shëlbohesh” (10,9), dmth do të hysh në historinë e re, histori e jetës, jo e vdekjes. Më pas Shën Pali vijon: “Tashti, si mund ta thërresin në ndihmë, në se nuk besojnë më përpara në të? E si mund të besojnë në të, në se nuk kanë dëgjuar të flitet për të? E si mund të dëgjojnë të flitet për të, në se askush nuk do t’ua predikojë? E si mund ta predikojë kush, në se nuk është përpara i dërguar?” (Rom 10, 14-15). Në një fragment tjetër, thotë edhe këtë: “Feja varet nga predikimi e predikimi realizohet nëpër fjalën e Krishtit (Rom 10,17). Feja nuk është prodhim i mendimit tonë, i reflektimit tonë, është diçka e re, që nuk mund ta shpikim, por vetëm ta marrin si dhuratë, si një të re, që vjen nga Zoti. Feja nuk vjen nga leximi, por nga dëgjimi. Nuk është vetëm shpirtërore, por është marrëdhënie, hamendëson një takim, ekzistencën e tjetrit, që e kumton dhe e krijon bashkimin.

E së fundi, kumtimi: ai që kumton, nuk flet për vetveten, por është i dërguar. Është në një strukuturë misioni, që nis me Jezusin e dërguar nga Ati, kalon nëpër Apostujt - vetë fjala apostuj do të thotë ‘të dërguar’ - e vijon me ministerin, me misionin e transmetuar nga Apostujt. Indi i ri i historisë duket në këtë strukturë të misioneve, në të cilën dëgjojmë të flasë vetë Zoti, dëgjojmë fjalën e tij, Biri flet me ne, arrin deri tek ne. Fjala bëhet njeri, Jezus, për të krijuar realisht njerëzimin e ri. Prandaj fjala e kumtimit bëhet Sakrament i pagëzimit, që është rilindje nga uji e nga Shpirti, siç do të thotë Shën Gjoni. Në Kapitullin e gjashtë të Letrës drejtuar Romakëve, Shën Pali flet në një mënyrë shumë të thellë për Pagëzimin: “A nuk e dini ndoshta se gjithsa jemi pagëzuar në Jezu Krishtin, jemi pagëzuar në vdekjen e tij? Nëpërmjet Pagëzimit u varrosëm në vdekje së bashku me të, në mënyrë që, ashtu sikurse Krishti u ngjall prej së vdekuri për lumni të Atit, ashtu edhe ne të mund të ecim në një jetë të re” (Rom 6, 3-4).

Në këtë katekizëm, natyrisht, nuk mund të hyj në shpjegimin e hollësishëm të këtij teksti jo të lehtë. Dëshiroj të ndalem shkurtimisht mbi tri gjëra. E para “jemi pagëzuar” është një pësore. Askush nuk mund të pagëzojë vetveten, ka nevojë për tjetrin. Askush nuk mund të bëhet i krishterë vetvetiu. Të bëhesh i krishterë do të thotë të kalosh nëpër një proces pësor. Mund të bëhemi të krishterë vetëm përmes një tjetri. E ky ‘tjetri’ që na bën të krishterë e që na jep dhuratën e fesë, është në radhë të parë bashkësia e besimtarëve, Kisha. Nga Kisha marrim fenë, duke nisur prej Pagëzimit. Në se nuk kërkojmë formimin nga kjo bashkësi, nuk mund të bëhemi të krishterë. Krishtërimi i pavarur, i vetprodhuar, kundërshton vetveten. Në radhë të parë, ‘tjetri’ është bashkësia e besimtarëve, Kisha, por në radhë të dytë edhe kjo bashkësi nuk vepron vetiu, sipas dëshirave e ideve të veta. Edhe bashkësia jeton në të njëjtin proces pësor: vetëm Krishti mund ta themelojë Kishën. Krishti është dhuruesi i vërtetë i Sakramenteve. Kjo është pika e parë: askush nuk pagëzon vetveten, askush nuk bëhet i krishterë vetvetiu. Të krishterë bëhemi.

Gjëja e dytë është kjo: Pagëzimi është më shumë se pastrim. Është vdekje e ringjallje. Vetë Pali, në Letrën drejtuar Galatëve, duke folur për kthesën e jetës së tij, që u realizua në takimin me Krishtin e ngjallur, na e përshkruan këtë me fjalën: vdiqa. Në këtë çast nis vërtetë një jetë e re. Të bëhesh i krishterë është shumë më tepër se një operacion kozmetik, që mund t’i shtojë diçka të bukur një ekzitence pak a shumë të plotë. Është një fillesë e re, është rilindje, vdekje e ringjallje. Natyrisht në ringjallje ridel në dritë gjithçka që ishte e mirë në jetën e mëparshme.

Së treti: edhe materia bën pjesë në Sakrament. Krishterimi nuk është realitet pastërtisht shpirtëror. Ka të bëjë edhe me korpin. Ka të bëjë me kozmosin. Shtrihet drejt tokës së re e qiejve të rinj. Të rikthehemi tek fjala e fundit e tekstit të Shën Palit, që thotë: “Kështu mund të ecim në një jetë të re”. Ky element na nxit të gjithëve të shqyrtojmë ndërgjegjen: të ecim në një jetë të re. Kaq për Pagëzimim.

Të kalojmë tashti tek Sakramenti i Eukaristisë. Në katekizmat e kaluara theksova me ç’ respekt të thellë e transmetoi Shën Pali traditën mbi Eukaristinë, të cilën e mori nga vetë dëshmitarët e natës së mbrame. I transmetoi këto fjalë, si një thesar të çmuar që i qe besuar, për ta ruajur besnikërisht. E kështu në këto fjalë dëgjojmë realisht dëshmitarët e natës së mbrame. Dëgjojmë fjalët e Apostullit: “Çka ju mësova, e mora drejtpërdrejtë nga Zoti, domethënë se Jezu Krishti, Zoti ynë, shi në atë natë, në të cilën po tradhtohej, mori bukën, u fal nderës, e theu e tha: ‘Merreni e hajeni, ky është korpi im, që do të flijohet për ju: bëjeni ketë në përkujtimin tim!’. Baras, në mbarim të darkës, mori kelkun e tha: ‘Ky kelk me gjakun tim, është Testamenti i Ri: gjithsa herë ta pini, bëjeni ketë në përkujtimin tim!’. (1 Kor 11.23). Tekst me kuptim tejet të thellë. Edhe këtu, në këtë katekizëm, po bëj vetëm dy vërejtje të vogla. Pali i transmeton fjalët e Zotit mbi kelkun kështu: “Ky kelk me gjakun tim, është Besëlidhja e Re”. Këto fjalë na kujtojnë dy tekste themelore të Besëlidhjes së Vjetër. I pari është Libri i Jeremisë Profet në të cilin çeket premtimi i Besëlidhjes së Re. Jezusi u thotë dishepujve të vet e na thotë edhe ne: “Tani, në këtë çast, me mua e me vdekjen time, lidhet Besa e re; nga gjaku im nis në botë historia e re e njerëzimit”. Por në këto fjalë ndjehet edhe prania e çastit të lidhjes së besës në Sinai, ku Mosiu pati thënë: “Ja Gjaku i besës që Zoti lidhi me ju mbi bazë të këtyre fjalëve” (Es 24,8). Atje ishte fjala për gjakun e bagëtive. Gjaku i bagëtive mund të ishte vetëm shprehje e një dëshire, pritje e flijimit të vërtetë, të kultit të vërtetë. Me dhantinë e kelkut, Zoti na dhuron flijimin e vërtetë. Flija e vërtetë është dashuria e Birit. Me dhuratën e kësaj dashurie, dashuri e amshuar, bota hyn në besëlidhjen e re. Të kremtosh Eukaristinë do të thotë se Krishti na jep vetveten, dashurinë e tij, për të na bërë të ngjashëm me vetveten e për të krijuar kështu një botë të re.

Aspekti i dytë i rëndësishëm i doktrinës mbi Eukaristinë duket në të njëtën Letër drejtuar Korintianëve, në të cilën Pali thotë: “Kelku i bekimit, të cilin ne e bekojmë, a s’është, thua, një bashkim me gjakun e Krishtit? E Buka, të cilën ne e thejmë, a s’ është, thua, bashkim me korpin e Krishtit? E me që kemi një bukë të vetme, edhe pse shumë, ne bëhemi një korp i vetëm: e një mend, të gjithë marrim pjesë në të vetmen bukë (10,16-17). Edhe në këto fjalë duket karakteri vetjak e karakteri shoqëror i Sakramentit të Eukaristisë. Krishti bashkohet personalisht me secilin nga ne, por i njëjti Krisht bashkohet edhe me burrin e me gruan pranë meje. E buka është imja, por edhe e tjetrit. Kështu Krishti na bashkon të gjithëve me Vetveten, e na bashkon të gjithëve me njëri-tjetrin. Në Kungim marrim Krishtin. Por Krishti bashkohet njëlloj edhe me të afërmin tim. Krishti e i afërmi janë të pandashëm në Eukaristi. E kështu të gjithë jemi një bukë e vetme, një korp i vetëm. Eukaristia pa solidaritetin me të tjerët, është Eukaristi e shpërdoruar. E këtu arrijmë tek rrënja e njëkohësisht, tek qendra e doktrinës mbi Kishën si Korp i Krishtit, i Krishtit të ngjallur.

Shikojmë edhe gjithë realizmin e kësaj doktrine. Krishti na dhuron në Eukaristi korpin e vet, jep vetveten në korpin e vet e kështu na bën korpin e tij, na bashkon me korpin e tij të ngjallur. Në se njeriu ha bukë të zakonshme, kjo bukë, përmes procesit të tretjes, bëhet pjesë e trupit të tij, duke u shndërruar në lëndë të jetës njerëzore. Kurse në Kungim realizohet procesi i kundërt. Krishti Zot na bën një gjë të vetme me vetveten, na përfshin në korpin e vet të lumnueshëm e kështu ne, të gjithë së bashku, bëhemi Korpi i tij. Kush lexon vetëm kapitullin e 12-të të Letrës drejtuar Korintianëve dhe kapitullin e 12-të të Letrës drejtuar Romakëve, mund të mendojë se fjala mbi korpin e Krishtit si organizëm i karizmave, është vetëm një lloj shembëlltyre shoqëroro-teologjike. Në të vërtetë në politologjinë romake shembëlltyra e korpit me shumë gjymtyrë, që formojnë një njësitë vetme, përdorej për vetë Shtetin, për të shpjeguar se Shteti është organizëm, ku secili luan rolin e vet e se shumllojshmëria e larmia e funksioneve formojnë një trup, ku secili ka vendin e vet. Duke lexuar vetëm kapitullin e 12-të të Letrës drejtuar Korintianëve mund të mendohet se Pali kufizohet vetëm në përdorimin e kësaj shprehjeje për Kishën e se edhe këtu kemi të bëjmë vetëm me sociologjinë e Kishës. Por duke pasur parasysh pikërisht kapitullin e dhjetë, shikojmë se realizmi i Kishës është krejt tjetër, shumë më i thellë e më i vërtetë se ai i shtetit-organizëm. E kjo, sepse Krishti na dhuron me të vërtetë korpin e vet e na bën korpin e vet. Bashkohemi realisht me korpin e ngjallur të Krishtit, e kështu edhe me njëri tjetrin. Kisha nuk është vetëm një korporacion si Shteti. Është korp, nuk është organizatë, por organizëm.

Në përfundim, dy fjalë edhe për Sakramentin e martesës. Për këtë Sakrament flitet shkurtimisht që në Letrën drejtuar Korintianëve, ndërsa në Letrën drejtuar Efezianëve shtjellohet teologjia e plotë e martesës. Këtu Pali e quan martesën ‘mister të madh’. E thotë këtë në kuptimin e Krishtit e të Kishës së tij (5,32). Në këtë fragment shikojmë lidhjen e anasjelletë, që përvijohet në një përmasë vertikale. Nënshtrimi i ndërsjelltë duhet shprehur me gjuhën e dashurisë, që e ka modelin e vet në dashurinë e Krishtit për Kishën. Kjo lidhje Krisht-Kishë vë në plan të parë aspektin teologal të dashurisë bashkëshortore, larton lidhjen ndjesore ndërmjet bashkëshortëve. Një martesë e vërtetë mund të jetë e qëndrueshme, në se gjatë rritjes njerëzore e ndjesore, mbetet e lidhur ngushtë me fjalën e Zotit e me premtimet e Pagëzimit. Krishti e shenjtëroi Kishën, duke e pastruar përmes ujit, shoqëruar me Fjalën e Zotit. Pjesëmarrja në korpin e gjakun e Zotit nuk bën tjetër, veçse ta çimentojë, përveçse ta bëjë të dukshëm, bashkimin, që realizohet përmes hirit të pazgjidhshëm.

E në fund, të dëgjojmë fjalën e Shën Palit drejtuar Filipianëve: “Zoti është afër” (Fil 4,5). Më duket se e kemi kuptuar që, përmes Fjalës e përmes Sakramenteve, Zoti është pranë në gjithë jetën tonë. Ta lusim të na prekë deri në fund të shpirtit kjo afërsi, që të lindë kështu gëzimi - ai gëzim që lind vetëm kur Krisht është vërtetë pranë!

[toni77_toni]

Papa Benediktit XVI katekizmat kushtuar Shën Palit
Kush është me Krishtin, s’ka kurrfarë frike!




14. 01. 2009
Të dashur vëllezër e motra,
Ndërmjet Letrave të Shën Palit, gjejmë dy, drejtuar Kolosianëve e Efezianëve, të cilat në një farë mase mund të konsiderohen binjake. E kjo, sepse si njëra, ashtu edhe tjetra, kanë shprehje, që gjinden vetëm ndër to, e është llogaritur se një e treta e fjalëve të Letrës drejtuar Kolosianëve, gjindet edhe në atë, drejtuar Efezianëve.

Për shembull, ndërsa në Letrën drejtuar Kolosianëve lexohet fjalë për fjalë ftesa: “Këndoni Hyjit me gjithë zemër e plot mirënjohje psalme, himne lavdie e këngë të përshpirtshme (Kol 3,16), në Letrën drejtuar Efezianëve të krishterët këshillohen njëlloj “të jetojnë në shoqëri me njëri-tjetrin e ta kalojnë kohën me himne e me këngë shpirtërore, duke i lartuar këto në nderë e në lavdi të Zotit, me gjithë zemër” (Ef 5,19). Mund të meditojmë mbi këto fjalë: zemra duhet të këndojë, e kështu edhe zëri, me psalme e me himne, për të hyrë në traditën e lutjes së mbarë Kishës së Besëlidhjes së Vjetër e të Re; mësojmë kështu të jemi të bashkuar me njëri-tjetrin e me Hyjin. Përveç tjerash, në të dyja Letrat gjejmë të ashtuquajturin ‘kod shtëpijak’, që mungon në Letrat e tjera të Shën Palit, domethënë një sërë porosish për burrat e gratë, prindërit e bijtë, zotërinjtë e skllevërit (cfr përkatësisht Kol 3,18-4,1 e Ef 5,22-6,9).

Edhe më e rëndësishme është të vëresh se vetëm në këto dy Letra Jezu Krishti kujtohet me titullin ‘kryet’, kefalé. E ky titull përdoret me dy kuptime. Në kuptimin e parë, Krishti paraqitet si kryet e Kishës (cfr Kol 2,18-19 e Ef 4,15-16). E edhe kjo ka dy kuptime: së pari kuptojmë se ai është sundimtari, drejtuesi, përgjegjësi, që i prin bashkësisë së krishterë si kryet e saj e Zoti i saj (cfr Kol 1,18); “Ai është edhe kryet e trupit, domethënë Kishës”; e pastaj kuptimi tjetër, Ai është si kryet, që lidh me nerva e gjallëron të gjitha gjymtyrët e korpit, të cilin e kryeson (në të vërtetë, sipas Kol 2, 19, duhet mbajtur lidhje me kryet, nëpërmjet të cilit i gjithë trupi, i ushqyer e i lidhur nëpër pejza e lidhëza, rritet me rritjen e Zotit). E kjo do të thotë se nuk është vetëm një që komandon, por një që është i lidhur në mënyrë të pazgjidhshme me ne, nga i cili vjen edhe forca për të vepruar në mënyrë të drejtë.

Në të dyja rastet, Kisha i nënshtrohet Krishtit, si për të ndjekur drejtimin e tij të lartë – urdhërimet – ashtu edhe për t’i pranuar të gjitha ndikimet e tij jetike. Urdhërimet e tij nuk janë vetëm fjalë, urdhëra, por janë forcë jetike, që vijnë prej tij e na ndihmojnë.

Kjo ide zhvillohet në mënyrë të posaçme në Letrën drejtuar Efezianëve, në të cilën deri misteret e Kishës, në vend që të jepen nga Shpirti Shenjt (si te 1 Kor 12), jepen nga Krishti i ngjallur: është Ai, “që disa i caktoi porsi apostuj, të tjerë, mandej, si profetë, prap të tjerë porsi ungjilltarë, të tjerë porsi barinj e mësues” (4,11). E është Ai, “prej të cilit gjithë trupi fiton harmoni e kompaktësi nëpërmjet çdo lloj gjymtyre, e cila nga ana e vet ushqen pjesët e tjera, simbas energjisë së veçantë e në ketë mënyrë korpi në vetvete shkon duke u rritur në dashuri” (4,16). Krishti dëshiron “ta bëjë Kishën e vet t’i dalë para plot lumni, pa asnjë njollë apo hije rrudhe a çfarëdo të mete tjetër të ngjashme me këto, por shenjte e të papërlyer” (Ef 5,27): me këtë na thotë se forca me të cilën e ndërton Kishën, me të cilën i prin Kishës, me të cilën i tregon rrugën e drejtë Kishës, është pikërisht dashuria e Tij.

Kështu pra, kuptimi i parë është Krishti kryet e Kishës: si në kuptimin e prijësit, ashtu edhe të frymëzuesit e të gjallëruesit për virtyt të dashurisë së Tij. Pastaj, në kuptimin e dytë, Krishti është jo vetëm krye i Kishës, por edhe krye i pushteteve qiellore dhe i mbarë kozmosit. Kështu në Letrën drejtuar Kolosianëve, lexojmë: “i çarmatosi principatat e pushtetet, i bëri këta botërisht të marrin pjesë në kalimin ngadhënjyes” të Tij (2,15). Po kështu, në Letrën drejtuar Efezianëve, shkruhet se me ngjalljen e tij, Hyji e vuri Krishtin “përmbi çdo rend principate e autoriteti, mbi çdo pushtet e mbi çdo zotërues e mbi çdo tjetër emër, që mund të jepet jo veç në këtë shekull, por edhe në atë të ardhshmin” (1,21). Me këto fjalë të dyja Letrat na dorëzojnë një mesazh jashtëzakonisht pozitiv e të frytshëm. Këtë: Krishti nuk ka pse të ketë frikë nga asnjë konkurrues i mundshëm, sepse qëndron mbi çfarëdo forme të pushtetit, që do të mendonte ta poshtëronte njeriun. Vetëm Ai “na deshi e dhuroi vetveten për ne” (Ef 5,2). Prandaj, në se jemi të bashkuar me Krishtin, nuk duhet të kemi frikë nga asnjë armik e nga asnjë fatkeqësi; por kjo do të thotë se duhet të lidhemi fort me Të, pa u shkëputur kurrë.

Për botën pagane, që besonte në një botë përplot me shpirtra, në shumicën e rasteve të rrezikshëm, përballë të cilëve njeriu duhet të mbrohej, kumti sipas të cilit Krishti ishte ngadhënjyesi i vërtetë e se ai që ishte me Krishtin, nuk duhet të kishte frikë nga askush, dukej si çlirim i vërtetë. E njëjta gjë vlen edhe për paganizmin e sotëm, sepse edhe ndjekësit e sotëm të ideologjive të ngjashme e shikojnë botën përplot me fuqi kërcënuese. Këtyre duhet t’u kumtojmë se Krishti është fitimitari, kështuqë kush është me Krishtin, kush rri i bashkuar me Të, nuk duhet të ketë frikë nga asgjë e nga askush. Më duket se kjo është shumë e rëndësishme edhe për ne, që duhet të mësohemi t’u bëjmë ballë të gjitha frikërave, sepse Ai është mbi çdo sundim, është Zotëria i vërtetë i botës.

Madje mbarë kozmosi i nënshtrohet Atij, e në Të përmblidhet, si në kryet e vet. Janë të famshme fjalët e Letrës drejtuar Efezianëve, të cilat flasin për planin e Zotit “që t’i përmbledhë në Krishtin të gjitha sendet, ato të qiellit, sikurse ato të tokës” (1,10). Njëlloj në Letrën drejtuar Kolosianëve lexohet se: “në Të u krijua çdo gjë, në qiell e në dhe, çka shihet e çka nuk shihet” (1,16) e se “me gjakun e kryqit të tij ... pajtoi me vete gjithçka si në qiell, ashtu në dhe”(1,20). Prandaj nuk është, nga njëra anë, bota e madhe materiale, e nga ana tjetër realiteti i vogël i historisë së tokës sonë, bota e njerëzve: gjithçka është një në Krishtin. Ai është kryet e kozmosit; edhe kozmosi u krijua prej Tij, u krijua për ne, me që jemi të bashkuar me Të. Është një vizion racional e personalistik i universit. E, mendoj, vizion më universalistik se ky as që mund të konceptohej, e ky i përshtatet vetëm Krishtit të ngjallur. Krishti është Pantokrátor, të cilit i nënshtrohen të gjitha sendet: mendimi të shkon pikërisht tek Krishti Pantokrátor, që mbush përplot gungat absidale të Kishave bizantine, ku paraqitet i ulur lart, mbi botën mbarë, ose mbi ylberin, për të treguar barazinë me vetë Hyjin, në të djathtën e të cilit rri ndenjur (cfr Ef 1,20; Kol 3,1), e prej këndej edhe rolin e tij të pashoq si prijës i fateve njerëzore.

Një vizion ky, që mund të konceptohet vetëm nga Kisha, jo në kuptimin se ajo dëshiron të përvetësojë padrejtësisht atë që nuk i përket, por në një kyptim tjetër, të dyfishtë: si për arsyen se Kisha e pranon që, në një farë mënyre, Krishti është më i madh se ajo, me që zotërimi i tij shtrihet edhe përtej kufijve të saj, ashtu edhe sepse vetëm Kisha cilësohet si korpi i Krishtit, e jo kozmosi. E gjithë kjo do të thotë se ne duhet t’i shikojmë me sy pozitiv realitetet tokësore, sepse Krishti i përmbledh në vetvete, e njëkohësisht duhet ta jetojmë plotësisht identitetin tonë të veçantë kishtar, që është më afër identitetit të vetë Krishtit.

Kemi pastaj edhe një koncept tjetër të veçantë, tipik për këto dy Letra e është koncepti i ‘misterit’. Një herë flitet për “misterin e vullndetit” të Hyjit (Ef 1,9) e herë të tjera për ‘Misterin e Krishtit’ (Ef 3,4; Kol 4,3), madje flitet edhe për ‘misterin e Hyjit, që është Krishti, në të cilin fshihen të gjitha thesaret e urtisë e të dijes” (Kol 3,2-3). E kjo është shenjë e planit të pashqyrtueshëm hyjnor mbi fatet e njeriut, të popujve e të botës. Me këtë gjuhë të dy Letrat na thonë se kuptimi i këtij misteri gjindet në Krishtin. Në se jemi me Krishtin, edhe pse me mendje nuk mund ta kuptojmë gjithçka, e dimë se jemi në bërthamën e ‘misterit’ e në rrugën e së vërtetës. Është Ai , në tërësinë e tij, e jo vetëm në një aspekt të vetjes së tij ose në një çast të jetës së tij, që përmbledh në vetvete përmbushjen e planit të pashqyrtueshëm hyjnor të shëlbimit. Në të merr trajtë ajo, që quhet “dija e gjithanëshme e Hyjit” (Ef 3,10), sepse në Të “gjindet e mishëruar gjithë plotnia e Hyjnisë” (Kol 2,9). Prandaj tani e tutje nuk është e mundur të mendosh e ta adhurosh dashamirësinë e Hyjit, gatishmërinë e tij sunduese, pa u ballafaquar personalisht me vetë Krishtin, në të cilin ky ‘mister’ mishërohet e mund të konceptohet qartë. Arrihet, kështu, tek kundrimi i “visareve të pashqyrtueshme të Krishtit” (Ef 3, 8), që kapërcejnë çdo njohuri njerëzore. E jo sepse Hyji nuk la gjurmë të kalimit të tij, mbasi vetë Krishti është gjurmë e Hyjit, gjurma e tij më e thellë; por kuptohet menjëherë “se cila është hapësia, gjatësia, lartësia e thellësia” e këtij misteri, që kapërcen çdo njohuri (Ef 3,18-19). E, duke e ditur mirëfilli se shumë sende qëndrojnë mbi aftësitë tona racionale, duhet të kemi besim tek kundrimi i përvujtë e i gëzueshëm jo vetëm i mendjes por edhe i zemrës. Etërit e Kishës na thonë se dashuria kupton shumë më tepër sesa vetë arsyeja.

Duhet shtuar edhe ndonjë fjalë për konceptin e mësipërm, që e shikon Kishën si fat të Krishtit. Në Letrën e dytë drejtuar Korintianëve, Pali e pati krahasuar bashkësinë e krishterë me një të fejuar, duke shkruar kështu: “Unë, në të vërtetë, kam si një farë zilie hyjnore ndaj jush, mbasi jam unë, që ju fejova për të njëjtin dhëndërr, për t’ju paraqitur porsi vashë të panjollë para Krishtit (2 Cor 11,2). Letra drejtuar Efezianëve e zhvillon më tej këtë figurë, duke saktësuar se Kisha nuk është vetëm e fejuara, por nusja e vërtetë e Krishtit. Ai e fitoi e këtë e bëri me çmimin e vetë jetës së tij: siç thotë teksti “dhuroi vetveten për të” (Ef 5, 25). Cila dëshmi e dashurisë mund të jetë më e madhe se kjo? Por mbi të gjitha, ai shqetësohet për bukurinë e saj: jo vetëm për atë që e fitoi me Pagëzimin, por edhe për atë që duhet të rritet çdo ditë, falë një jete shembullore “pa rrudha e pa njolla”, në sjelljen e saj morale (cfr Ef 5,26-27). Prej këtu e tek përvoja e zakonshme e martesës së krishterë rruga është e shkurtër; madje nuk është krejt e qartë për kë e kishte fjalën autori, kur nisi letrën: për lidhjen Krisht-Kishë, në dritën e së cilës duhej menduar për bashkimin e burrit me gruan, apo për lidhjen bashkëshortore, në dritën e së cilës duhej menduar për lidhjen ndërmjet Krishtit e Kishës. Por të dy këto aspekte e ndriçojnë anasjelltas njëri-tjetrin: mësojmë ç’është martesa, në dritën e bashkimit të Krishtit me Kishën; mësojmë sesi Krishti bashkohet me ne, duke menduar për misterin e martesës. Sidoqoftë, letra është në gjysmë të rrugës ndërmjet Ozesë profet, që fliste për lidhjen ndërmjet Hyjit e popullit të tij, duke përdorur termin e dasmës së kryer (cfr Oz. 2,4.16.21) e Vegimtarit të Zbulesës, që do ta shpjegonte takimin eskatologjik të Kishës me Qengjin, si martesë gazmore e pa të metë (cfr Ap 19,7-9;21,9).

Ka ende shumë për të thënë, por më duket se, nga sa thamë, mund të kuptohet që këto dy Letra përmbajnë një katekizëm të madh, nga i cili mund të mësojmë jo vetëm si të jemi të krishterë të mirë, por edhe si të bëhemi njerëz të vërtetë. Në se nisim të kuptojmë se kozmosi është gjurma e Krishtit, mësojmë të krijojmë marrëdhënie të drejta me kozmosin e me të gjitha problemet e mbrojtjes së tij. Mësojmë ta shikojmë me arsye, por me një arsye të vënë në lëvizje nga dashuria, me përvujtëri e respekt, që na krijojnë mundësitë të veprojmë në mënyrë të drejtë. E po të mendojmë se Kisha është korpi i Krishtit, se Krishti flijoi për të vetveten, mësojmë si të jetojmë me Krishtin, me një dashuri të anasjelltë, dashuri që na bashkon me Hyjin e na bën të shikojmë tek tjetri fytyrën e Krishtit, të vetë Krishtit. Ta lusim Zotin të na ndihmojë ta meditojmë mirë Shkrimin Shenjt, Fjalën e tij, e të mësojmë kështu të jetojmë vërtetë mirë.

[toni77_toni]

Papa Benediktit XVI katekizmat kushtuar Shën Palit"Me kryqin e Krishtit - akti më i lartë i dashurisë hyjnore"



07.01.2009

Të dashur vëllezër e motra,
në këtë audiencë të parë të përgjithshme të vitit 2009, dëshirojmë t’ju bëjmë të gjithëve urimet më të përzemërta për vitin e ri, që sapo filloi. Ta përtërijmë impenjimin për t’ia hapur Krishtit mendjen e zemrën, që të jemi miqtë e tij të vërtetë. Shoqëria e tij do të bëjë që ky vit, pavarësisht nga vështirësitë e pashmangshme, të jetë kohë plot gëzim e paqe. Vetëm në se jemi të bashkuar me Krishtin, viti i ri do të jetë i mirë e i lum.

Edhe Shën Pali na jep shembullin e impenjimit për t’u bashkuar me Krishtin. Duke vijuar katekizmat kushtuar Shenjtit, sot po reflektojmë mbi një nga aspektet e rëndësishme të mendimit të tij, atë që ka të bëjë me kultin e ushtruar nga të krishterët. Në të kaluarën flitej për një prirje antikultuale të Apostullit, për një ‘shpirtëzim’ të idesë së kultit. Sot e kuptojmë më mirë se Pali në kryqin e Krishtit shikon një kthesë historike, që e shndërron dhe e rison rrënjësisht realitetin e kultit. E ky vizion i ri i kultit del në pah posaçërisht në tre tekste të Letrës drejtuar Romakëve.

1. Në Rom 3, 25, pasi flet për ‘shpërblimin e kryer nga Jezu Krishti’, Pali vijon me një formulë, që për ne është misterioze, e thotë kështu: “Hyji e paracaktoi të jetë mjet shpërblimi me anë të fesë, në gjakun e derdhur prej tij”. Me këtë shprehje, që ne na duket e çuditshme - ‘mjet shpërblimi’ - Shën Pali ka parasysh ‘shpërblyesin’ e tempullit të lashtë, domethënë kapakun e arkës së Besëlidhjes, që ishte menduar si pikë takimi ndërmjet Hyjit e njeriut, pikë e pranisë së tij misterioze në botën e njerëzve. Ky ‘shpërblyes’, në ditën e madhe të pajtimit - “yom kippur” - spërkatej me gjakun e bagëtive të flijuara - gjak që simbolikisht i çonte mëkatet e vitit të kaluar në takim me Zotin e kështu mëkatet, të hedhura në pafundësinë e mirësisë hyjnore, thitheshin nga forca e Hyjit, shlyheshin, faleshin. E niste rishtas jeta.

Shën Pali e cek këtë rit e thotë: ky rit ishte shprehje e dëshirës për t’i shkarkuar të gjitha fajet tona në pafundësinë e mëshirës hyjnore e kështu, për t’i zhdukur. Por ky proces nuk mund të realizohet me gjakun e bagëtive. Ishte i nevojshëm një takim më real ndërmjet fajit njerëzor e dashurisë hyjnore. Ky takim u realizua në kryqin e Krishtit. Krishti, Biri i vërtetë i Hyjit, i bërë njeri i vërtetë, mori mbi vete gjithë fajin tonë. Ai vetë është vendi i takimit ndërmjet mjerimit njerëzor e mëshirës hyjnore; në zemrën e tij shkrihet masa e trishtë e së keqes së kryer nga njerëzimi e përtërihet jeta.

Duke folur për këtë ndryshim, Shën Pali thotë: Me kryqin e Krishtit - akti më i lartë i dashurisë hyjnore, që u bë dashuri njerëzore - kulti i vjetër i flijimit të bagëtive në tempullin e Jeruzalemit merr fund. Ky kult simbolik, kult i dëshirës, tani zëvendësohet me kultin real: dashuria e Hyjit të mishëruar në Krishtin përmbushet plotësisht me vdekjen në kryq. Prej këndej mund të themi se ky nuk është shpirtëzim i kultit real, por përkundrazi, kulti real, dashuria e vërtetë hyjnore-njerëzore, zëvendëson kultin simbolik e të përkohshëm. Kryqi i Krishtit, dashuria e tij me mish e gjak, është kulti real, që përkon me realitetin e Hyjit e të njeriut. Që para rrënimit të jashtëm të tempullit, për Palin epoka e tempullit dhe e kultit të tij kishte marrë fund: e kështu Pali është në përkim të plotë me fjalët e Jezusit, i cili kishte kumtuar fundin e tempullit të vjetër e ngritjen e tempullit të ri ‘që nuk do të ndërtohej nga duar njeriu” – tempullit të korpit të tij të ngjallur (cfr Mk. 14-58;Gjn 2,19ss). Ky është teksti i parë.

2. Teksti i dytë, për të cilin dëshiroj t’ju flas sot, gjindet në versetin e parë të Kapitullit të dytë të Letrës drejtuar Romakëve. E kemi dëgjuar e po e përsëris edhe një herë: “Vëllezër, po ju këshilloj, për mëshirë të Perëndisë, t’i falni trupat tuaj porsi flije të gjalla, shenjte e të pëlqyeshme para Hyjit; e ky është kulti juaj shpirtëror”. Në këto fjalë vërejmë një paradoks të dukshëm: ndërsa flijimi kërkon vdekjen e viktimës, Pali na flet për të në lidhje me jetën e të krishterit. Shprehja ‘t’i falni trupat tuaj’, duke pasur mbrapa konceptin e flijimit, merr ngjyrimin e kultit “të mblatimit, të flijimit”. Nxitja ‘për t’i falur trupat’, ka të bëjë me njeriun në tërësi; e kjo shihet në Rom. 6,13 ku ai fton ‘për t’ia kushtuar vetveten Hyjit, porsi krijesa të gjalla”. Përmendja e qartë e përmasës fizike të të krishterit, përkon me ftesën ‘Jepini lumni Hyjit në korpin tuaj” (1 Cor 6,20); është, pra, fjala për ta nderuar Hyjin në jetën konkrete të përditshme, që përbëhet nga lidhje të dukshme e të perceptueshme.

Një sjellje të tillë Pali e cilëson si “flije e gjallë, shenjte, e pëlqyeshme para Hyjit”. E pikërisht këtu takojmë fjalën ‘flije’. Në përdorimin e zakonshëm, ky term bën pjesë në kontekstin e një ceremonie të shenjtë dhe shërben për të treguar therjen e një bagëtie, një pjesë e së cilës mund të digjet në nder të zotave e pjesa tjetër, të hahet nga gostarët. Pali e zbaton në jetën e të krishterit. Për ta cilësuar këtë flije, ai përdor tre epitete. I pari ‘e gjallë’ – shpreh gjallërinë. I dyti – “shenjte’ kujton idenë e Shën Palit lidhur me shenjtërinë, që nuk lidhet me vende e as me sende, por me vetë të krishterët. I treti ‘i pëlqyeshëm para Hyjit’ – të kujton, ndoshta shprehjen e zakonshme biblike të flijimit “me erë e këndshme në nderë të Zotit’(cfr Lev 1,13.17; 23,18; 26,31;etj).

Menjëherë më pas Pali e quan kështu këtë mënyrë jetese: ‘ky është kulti juaj shpirtëror’. Kometuesit e tekstit e dinë mirë se shprehja greke (tēn logikēn latreían) nuk përkthehet lehtë. Bibla latine e përkthen “rationabile obsequium”. E njëjta fjalë “rationabile” duket në Lutjen e parë eukaristike, në Kanunin Romak: përmes saj lutet Hyji që ta pranojë këtë dhuratë si “rationabile”. Përkthimi i zakonshëm italian ‘kult shpirtëror’ nuk i pasqyron të gjitha ngjyrimet e tekstit grek (e as të atij latin). Sidoqoftë, nuk është fjala për një kult më pak real, ose vetëm metaforik, por për një kult më konkret e realistik – një kult në të cilin njeriu vetë, në tërsinë e tij, si qenie e pajisur me arsye, bëhet adhurim, lumnim i Hyjit të gjallë.

Kjo formulë e Shën Palit, që përsëritet më pas në Lutjen Eukaristike romake, është fryt i zhvillimit të gjatë të përvojës fetare në shekujt pas Krishtit. Në këtë përvojë takohen zhvillime teologjike të Besëlidhjes së Vjetër e rryma të mendimit grek. Dëshiroj të vë në dukje të paktën ndonjë element të këtij zhvillimi. Profetët e shumë Psalme i kritikojnë fuqimisht flijimet e përgjakshme të tempullit. Psalmi 50 (49) për shembull, thotë: “Po të kisha uri, sigurisht s’do ta përmendja, bota mbarë është imja me gjithë çka përmbrenda. Thua do ta ha mishin e mëzetërve? Thua do të pi gjakun e sqepëve? Falja Hyjit një flije lavdi…(vv12-14)”, Në të njëjtin kuptim Psalmi që pason, 51 (50) thotë: “… ti flijet nuk i pranon, e në se se të bëj therore, ti s’i pëlqen. Një shpirt i penduar është flije para Zotit: një zemër të thyer e të përvujtë ti, o Zot, s’e përbuzë” (vv 18s). Në Librin e Danielit, në kohën e rrenimit të tempullit nga regjimi helenistik (shek II para Krishtit), gjejmë një hap të ri në këtë drejtim. Në mes të zjarrit, domethënë të persekutimit, të vuajtjes – Azaria lutet kështu: “Tashti nuk kemi as kryetarë, as profetë, as prijës; as therore, as flije, as mblatë, as kêm; as vend ku të paraqesim frytet e para, as elterë për të gjetur mëshirë. Eh! Sikur të mund të pranoheshim, me zemër të penduar e me shpirt të përvujtë, porsi kurbanet e deshve e të mëzetërve, porsi mija qengjash të majm. Kësodore të jetë sot flija jonë përpara tejet, e të dalë e pëlqyeshme...” (Dan 3. 38 ss). Në kushtet e shkatërrimi të shenjtërores e të kultit, në këtë gjendje të mungesës së çdo shenje të pranisë së Hyjit, besimtari mblaton si flije të vërtetë, zemrën e penduar – dëshirën e tij për Hyjin.

Shikojmë një zhvillim të rëndësishëm, të bukur, por me një rrezik. Kemi shpirtëzimin, moralizmin e kultit: kulti bëhet një gjë që i përket vetëm zemrës, shpirtit. Por mungon korpi, mungon bashkësia. Kështu kuptohet për shembull se Psalmi 51 e edhe Libri i Danielit, megjithëse kritikojnë kultin, e dëshirojnë kthimin në kohën e flijimeve. Por këtu bëhet fjalë për një kohë të re, për një flijim të ri, në një sintezë që nuk mund të parashikohej ende, nuk mund as të mendohej.

Por, të kthehemi tek Shën Pali. Ai është trashëgimtar i këtyre zhvillimeve, i dëshirës për kultin e vërtetë, në të cilin njeriu vetë bëhet lumni e Hyjit, adhurim i gjallë me gjithë vetveten. Në këtë kuptim u thotë Romakëve “Falni trupin tuaj porsi flije të gjallë, … e ky është kulti juaj shpirtëror” (Rom 12, 1). Pali përsërit kështu çka kishte thënë në kapitullim 3: Koha e flijimit të bagëtive, flijimi simbolik, kishte marrë fund. Po këtu shikojmë rrezikun e keqkuptimit: ku kult i ri mund të shpjegohet në kuptimin moralistik: duke falur jetën tonë, e bëjmë ne kultin e vërtetë. Në këtë mënyrë kulti me kafshë do të zëvendësohej nga moralizmi: njeriu mund ta bëjë gjithçka vetë, me përpjekjen e tij morale. E ky sigurisht nuk ishte qëllimi i Shën Palit. Gjithsesi nuk mund të mos lindë pyetja: Si duhet ta shpjegojmë këtë ‘kult shpirtëror të arsyeshëm?’. Pali mendon gjithnjë se ne jemi bërë ‘një në Krishtin Jezus’ (Gal 3,28), se kemi vdekur në pagëzim (cfr Rom 1) e tani jetojmë me Krishtin, për Krishtin e në Krishtin. Në këtë bashkim - e vetëm kështu - mund të bëhemi në Të e me Të ‘flije e gjallë’, mund të falim kultin e vërtetë. Bagëtitë e flijuara duhej të zevendësonin njeriun, vetëflijimin e njeriut, e nuk mundnin. Jezu Krishti, duke ia dhuruar veten Atit e ne, nuk zevendëson, por merr vërtetë mbi vete njeriun, fajet tona e dëshirën tonë: na përfaqëson vërtetë, na merr mbi vete. Në bashkimin me Krishtin, realizuar në fe e në sakramente, pavarësisht nga mungesat tona, ne bëhemi flije e gjallë: realizohet kulti i vërtetë.

Kjo përmbledhje gjindet në fund të Kanunit romak, në të cilin Kisha lutet që falja e kësaj flije, të bëhet ‘rationabile’ - për t’u realizuar, kështu, kulti shpirtëror. Kisha e di se në Kungimin Shenjt bëhet i pranishëm vetëdhurimi i Krishtit, flijimi i tij. Por Kisha lutet edhe që bashkësia kremtore të bëhet vërtetë një me Krishtin, të shndërrohet; lutet që ne vetë të bëhemi, çka nuk mund të jemi me forcat tona: flije ‘rationabile’, që i pëlqen Zotit. Kështu lutja eukaristike i kupton drejtë fjalët e Shën Palit. Shën Agostini e sqaroi këtë mrekullisht mirë në Librin e 10-të të veprës së tij ‘Qyteti i Hyjit’. Po citoj vetëm dy fraza: “Kjo është flija e të krishterëve: megjithëse shumë, jemi një korp i vetëm në Krishtin”... “E gjithë bashkësia (civitas) e shpërblyer, domethënë shoqëria e bashkëria e shenjtorëve, i mblatohet Hyjit nëpërmjet Kryemeshtarit, që dhuroi vetveten” (10,6: 47,27 ss).

3. Në fund, edhe pak fjalë për tekstin e tretë të Letrës drejtuar Romakëve që përmban kultin e ri. Në kapitullin e 15-të, Shën Pali thotë kështu: “...hiri që m’u dha nga Perëndia, dua të them që të jem ministër i Jezu Krishtit ndër paganë, duke ushtruar ngarkesën shenjte të Ungjillit të Zotit, kështu që mblata e paganëve, e shenjtëruar nga Shpirti Shenjt, të kthehet në një mblatë të pëlqyeshme” (15, 15 ss). Dëshiroj të nënvizoj vetëm dy aspekte të këtij teksti të mrekullueshëm, me terminologji të pashembullt në letrat e Shën Palit. Mbi të gjitha Shën Pali e shpjegon veprimtarinë e tij misionare ndërmjet popujve të botës, për të ndërtuar Kishën universale, si veprimtari meshtarake. Apostulli i Ungjillit është meshtar i vërtetë, bën atë që është qendra e meshtarisë: përgatit flijimin e vërtetë. E pastaj, aspekti i dytë: qëllimi i veprimtarisë misionare është - mund të themi - liturgjia kozmike: që popujt, të bashkuar në Krishtin, bota, të bëhet si e tillë, lumnia e Hyjit, “flija e pëlqyer, e shenjtëruar në Shpirtin Shenjt”. Këtu duket aspekti dinamik, aspekti i shpresës në konceptin e Shën Palit për kultin: vetëflijimi i Krishtit ka prirjen t’i tërheqë të gjithë drejt bashkimit me korpin e vet, për ta bërë kështu një, mbarë botën. Vetëm në bashkim me Krishtin, Njeriun model, një me Hyjin, bota, bëhet ashtu si e dëshirojmë të gjithë: pasqyrë e dashurisë hyjnore. Ky dinamizëm është gjithnjë i pranishëm në Eukaristi - e po ky dinamizëm duhet ta frymëzojë e ta formojë gjithë jetën tonë.

[toni77_toni]

“Përsá më përket mua, gjaku im është he-he kah derdhet porsi flije dhe ka ardhur tashmë koha t’i shpalos velat”

Fundi i jetës tokësore të Shën Palit.
04.02.2009

Të dashur vëllezër e motra,

seria e katekizmit tonë kushtuar figurës së Shën Palit arriti në përfundim: dëshirojmë të flasim sot për mbarimin e jetës së tij tokësore. Tradita e lashtë kristiane dëshmon një zëri se Shën Pali vdiq i martirizuar në Romë. Shkrimet e Besëlidhjes së Re nuk e kujtojnë këtë fakt. Veprat e Apostujve e përfundojnë rrëfimin e tyre duke cekur se Apostulli ishte në burg, por megjithatë mund t’i priste të gjithë ata, që shkonin për ta takuar. (cfr At 28,30-31). Vetëm në Letrën e dytë drejtuar Timoteut gjejmë këto fjalë paralajmëruese: “Përsá më përket mua, gjaku im është he-he kah derdhet porsi flije dhe ka ardhur tashmë koha t’i shpalos velat” (2 Tm 4,6; cfr Fil 2,17). Përdoren dy figura, ajo kultuale e flijimit, që e pati përdorur edhe në Letrën drejtuar Filipianëve, duke e shpjeguar martirizimin si pjesë përbërëse e flijimit të Jezusit, e ajo detare e shpalosjes së velave: dy figura të cilat, marrë së bashku, nënkuptojnë me takt vdekjen e tij të afërme, e një vdekje të përgjakshme.

Dëshmia e parë e qartë mbi fundin e Shën Palit na vjen nga gjysma e viteve 90 të shekullit I, rreth 30 vjet pas vdekjes së Apostullit. Gjindet në Letrën që Kisha e Romës, me ipeshkvin e saj, Klementin I, ia drejton Kishës së Korintit. Në këtë tekst epistolar, të krishterët ftohen ta kenë gjithnjë parasysh shembullin e Apostujve; e menjëherë pasi kujtohet martirizimi i Pjetrit, lexojmë këto fjalë: “Për shkak të zilive e grindjeve, Pali u detyrua të na tregojë si mund të merret çmimi i duresës. I arrestuar shtatë herë, i internuar, i gjuajtur me gurë, qe kasnec i Krishtit në lindje e në perëndim e, për fenë e tij, fitoi një lavdi të panjollë. Pasi pati predikuar drejtësinë në mbarë botën e pati arritur deri në skajet e perëndimit, përballoi martirizimin para sundimtarëve; kështu u nis nga kjo botë e arriti në vendin shenjt, duke u bërë modeli më i lartë i durimit”(1 Klem 5,2). Duresa për të cilën flitet, është shprehje e bashkimit me mundimet e Krishtit, e bujarisë dhe e forcës shpirtërore, me të cilën pranoi një shtegtim të gjatë, plot vuajtje, aq sa të mund të thoshte: “Unë mbart në trupin tim varrët e Jezusit” (Gal, 6.17). Dëgjuam në tekstin e Shën Klementit se Pali kishte arritur deri në ‘skajet e perëndimit’. Diskutohet në se këtu ceket një udhëtim që Shën Pali duhet ta ketë bërë në Spanjë. Kjo nuk është e sigurtë, por është e vërtetë se Shën Pali, në Letrën drejtuar Romakëve, shpreh dëshirën për të shkuar në Spanjë (cfr Rm. 15,24).

Shumë interesant është, ndërkaq, në Letrën e Klementit, kujtimi i dy emrave të Pjetrit e të Palit njëri pas tjetrit, ndonëse ata radhiten anasjelltas në dëshminë që sjell në shekullin IV Euzebi i Çezaresë i cili, duke folur për perandorin Neron, do të shkruante: “Gjatë sundimit të tij, Palit iu pre koka pikërisht në Romë e Pjetri u kryqëzua. Rrëfimi vërtetohet nga emrat e Pjetrit e të Palit, që ruhen edhe sot e kësaj dite mbi varret e tyre në këtë qytet”(Hist. Eccl 2,25,5). Euzebi vijon më tej, duke sjellë deklaratën e një meshatri romak, me emrin Gaio, që i përket shekullit II: “Unë mund të të tregoj për trofetë e dy apostujve: në se do të shkosh në Vatikan ose në Rrugën Ostiense, do t’i gjesh trofetë e themeluesve të Kishës” (ibid 2,25,6-7). Trofetë janë monumentet e ngritura mbi varret e tyre, e fjala është për vetë vendvarrosjen e Pjetrit e të Palit, të cilët edhe sot, pas dymijë vjetësh, vijojmë t’i nderojmë në të njëjtat vende: si këtu, në Vatikan, vend ku u kryqëzua Shën Pjetri, ashtu edhe në Bazilikën e Shën Palit jashtë Mureve në Rrugën Ostiense, ku ruhen reliket e Apostullit të Popujve.

Është interesante të vëmë në dukje se dy Apostujt e mëdhenj kujtohen së bashku. Ndonëse asnjë burim i lashtë nuk flet për shërbimin e tyre të njëkohshëm në Romë, tradita e mëpasme kristiane, mbi bazën e varrimit të të dyve në kryeqytetin e perandorisë, i kujton së bashku si themelues të Kishës së Romës.
Në shkrimet e Irineut të Lionit, aty nga fundi i shekullit II, lidhur me vazhdimësinë apostolike në Kisha të ndryshme, lexojmë: “Me që do të shkonim tepër gjatë, në se do të numëronim vazhdimësinë e të gjitha Kishave, por marrim Kishën tejet të madhe e të lashtë, të njohur nga të gjithë, Kishën e themeluar e të vendosur në Romë nga dy apostujt e lavdishëm, Pjetri e Pali” (Adv. haer.3,3,2).

Por ta lëmë tani mënjanë figurën e Pjetrit e të përqendrohemi tek ajo e Palit. Përshkrimin e plotë të martirizimit të Shën Palit e gjejmë në ‘Veprat e Palit’, shkruar nga fundi i shekullit II. Ato tregojnë se Neroni e dënoi Palin me prerjen e kokës, vendim që u ekzekutua menjëherë (cfr 9,5). Data e vdekjes ndryshon në fondet e lashta, të cilat e vendosin ndërmjet persekutimit të shpërthyer nga vetë Neroni pas djegies së Romës në korrik të vitit 64 dhe vitit të fundit të mbretërimit të tij, dmth vitit 68 (cfr Gerolamo, De viris ill 5,8). Llogaritja varet shumë nga kronologjia e arritjes së Palit në Romë, diskutim në të cilin këtu nuk mund të hyjmë. Tradita e mëpasme saktëson dy elemete të tjera. Njëri, më legjendari, rrëfen se martirizimi u krye në një vend, që njihet me emrin Acque Salviæ në Rrugën Laurentina, me tre kërcime të kokës, që shkaktuan shpërthimin e tre burimeve, prandaj vendi deri më sot quhet “Tre Burimet” (Veprat e Pjetrit e të Palit të Pseudo Marçelit, shekulli V). Tjetri përkon me dëshminë e lashtë të Gaios, që e kujtuam më sipër. Sipas saj, Shën Pali jo vetëm që u varros “jashtë qytetit… në miljen e dytë mbi Rrugën Ostiense”, por edhe, më saktësisht “në bashtinën e Luçinës”, matronë e krishterë (Mundimet e Palit të Pseudo Abdisë, në shekullin VI). Këtu, në shekullin IV, perandori Kostandin ngriti Kishën e parë, që u zgjërua shumë ndërmjet shekullit IV e V nga perandorët Valentiniani, Teodosi e Arkadi. Pas djegies së vitit 1800, u ngrit Bazilika e sotme e Shën Palit jashtë Mureve.

Sidoqoftë, figura e Apostullit i kapërcen kufijtë e jetës së tij tokësore e edhe të vdekjes së tij; ai na la një trashëgimi të jashtëzakonshme shpirtërore. Edhe ai, si dishepull i Jezusit, u bë shenjë kundërshtie. Ndërsa ndër të ashtuquajturit ‘ebionitë’ – një rrymë judeo-kristiane, konsiderohej si felëshues i ligjit mozaik, në ‘Veprat e Apostujve’ figura e Shën Palit kujtohet me nderim të madh. Dëshiroj tani të lë mënjanë letërsinë apokrife, si Veprat e Palit e të Teklës dhe një letërkëmbim apokrif ndërmjet Palit e filozofit Seneka. Ka rëndësi të vërejmë, sidomos, se Letrat e Shën Palit hyjnë shumë shpejt në Liturgji, ku struktura profet-apostull-Ungjill është vendimtare për formën e Liturgjisë së Fjalës së Zotit. Kështu, falë kësaj ‘pranie’ në liturgjinë e Kishës, mendimi i Apostullit bëhet menjëherë ushqim shpirtëror për besimtarët e të gjitha kohëve. Ishte, prandaj, e natyrshme që Etërit e Kishës, e pastaj të gjithë teologët, të ushqeheshin nga Letrat e Shën Palit dhe nga përshpirtëria e Tij. Kështu ai mbeti në shekuj, deri në ditët tona, mësues i vërtetë e Apostull i Popujve. I pari koment patristik, që arriti deri në ditët tona mbi një shkrim të Besëlidhjes së Re, është ai i teologut të madh aleksandrin, Origjenit, i cili komentoi Letrën e Shën Palit drejtuar Romakëve. Për fat të keq ky koment u ruajt vetëm pjesërisht. Shën Gjon Gojarti jo vetëm i komentoi Letrat e Shën Palit, por shkroi për të edhe shtatë Panegjirikë, që meritojnë të kujtohen.

Shën Agostini e bëri hapin vendimtar të kthesëss së tij, pikërisht nën ndikimin e fuqishëm të Shën Palit e tek Pali do të rikthehej gjatë gjithë jetës. Fryt i këtij dialogu të vazhdueshëm me Apostullin, është teologjia e tij e madhe katolike e edhe ajo protestante e të gjitha kohëve. Shën Toma i Akuinit na la një koment të bukur të Letrave të Shën Palit, fryt i pjekurisë më të plotë të ekzegjezës mesjetare. Një kthesë e vërtetë u vërejt në shekulin XVI me Reformën protestante. Çasti vendimtar i jetës së Luterit ishte i ashuquajturi “Turmerlebnis” (1517) në të cilin, në një të imtë, gjeti një intepretim të ri të doktrinës së Shën Palit mbi shfajsimin. Ky interpretim e çliroi nga brerjet e ndërgjegjes e nga ankthet e jetës së tij të mëparëshme, duke i dhuruar një jetë të re, një besim të pakufishëm në mirësinë e Zotit, që fal gjithçka, pa asnjë kusht. Nga ky çast Luteri identifikoi legalizmin judeo-kristian, të dënuar nga Apostulli, me rregullat e jetës së Kishës katolike. E prej këndej, Kisha iu duk si shprehje e skllavërisë së ligjit, së cilës i kundërvuri lirinë e Ungjillit. Koncili i Trentit, nga viti 1545 deri më 1563, e shpjegoi thellësisht çështjen e shfajsimit dhe gjeti në vijën e gjithë traditës katolike, sintezën ndërmjet ligjit e Ungjillit, në përputhje me mesazhin e Shkrimit Shenjt, të lexuar në tërësinë e në unitetin e tij.

Shekulli XIX, duke shfrytëzuar trashëgiminë më të mirë të Iluminizmit, pati një rigjallërim të paolinizmit, posaçërisht në planin e punës shkencore, që u bë për interpretimin historiko-kritik të Shkrimit Shenjt. Pavarësisht nga fakti se edhe në këtë shekull, ashtu si më pas, në shekullin e njëzetë, nisi një sulm i mirëfilltë, që synonte ta nxinte figurën e Shën Palit. Mendoj në mënyrë të veçantë për Niçen, që tallej me teologjinë e përvujtërisë së Shën Palit, duke i kundërvënë asaj teologjinë e njeriut të fortë e të pushtetshëm. Por le ta lëmë mënjanë këtë e të shikojmë rrymën themelore të shpjegimit të ri shkencor të Shkrimit Shenjt e të paolinizmit të ri të këtij shekulli. Këtu u nënvizua posaçërisht koncepti i lirisë, që zë vend kryesor në mendimin e Shën Palit: në të shikojmë zemrën e mendimit paolin, ashtu si e mori me mend Luteri. Por koncepti i lirisë tani interpretohet rishtas në kontekstin e liberalizmit modern. E pastaj nënvizohet fort ndryshimi ndërmjet predikimit të Shën Palit e predikimit të Krishtit. E Shën Pali duket kështu gati-gati si të ishte themelues i krishterimit. Është e vërtetë se te Shën Pali qendërsia e Mbretërisë së Hyjit, vendimtare për predikimin e Jezusit, shndërrohet në qendërsi të kristologjisë, në të cilën themelor është misteri i Pashkëve. E nga Misteri i Pashkëve burojnë Sakramenti i Pagëzimit e i Eukaristisë, si prani e përhershme e këtij misteri, nga i cili rritet Korpi i Krishtit, ndërtohet Kisha. Por tani, pa hyrë në hollësira, do të thosha se pikërisht në qendërsinë e re të kristologjisë e të misterit të Pashkëve, realizohet Mbretëria e Hyjit, bëhet konkret, i pranishëm, veprues kumtimi i vërtetë i Jezusit. Me përparimin e ekzegjezës, posaçërisht në dyqind vjetët e fundit, rritet edhe përkimi ndërmjet ekzegjezës katolike dhe ekzegjezës protestante, duke arritur, kështu, në një marrëveshje të konsiderueshme, pikërisht në pikën që ishte në zanafillë të mosmarrëveshjeve më të mëdha historike. Prej këndej lind një shpresë e madhe për çështjen e ekumenizmit, që Koncili II i Vatikanit e ka aq shumë në qendër të vëmendjes.

Dua të cek shkurtimisht edhe lëvizjet e reja fetare, që lindën në epokën moderne brenda Kishës katolike, meqë mbajnë emrin e Shën Palit. Kështu ndodhi në shekullin XVI me ‘Kongregatën e Shën Palit”, rregulltarët e së cilës njihen me emrin Barnabitë; në shekullin XIX me ‘Misionarët e Shën Palit’ ose Paulistët e, në shekullin XX, me Familjen poliedrike paoline, themeluar nga i Lumi Xhakomo Alberione, për të kujtuar më pas institutin shekullar “Shoqëria e Shën Palit”.
Me një fjalë, mbetet e ndritshme para nesh figura e një apostulli dhe e një mendimtari të krishterë, jashtëzakonisht prodhimtar e i thellë, nga njohja e të cilit mund të përfitojnë të gjithë. Në një nga Panegjirikët e tij, Shën Gjon Krizostomi bëri një krahasim origjinal ndërmjet Shën Palit e Noes, duke u shprehur kështu: “Pali nuk mblodhi dërrasa për të bërë një arkë; por, në vend që të përdorte copa druri, shkroi letrat e kështu shpëtoi nga mesi i dallgëve, jo dy, tre a pesë anëtarë të familjes së vet, por mbarë ekumenen1, që ishte në rrezik të mbytej”(Panegjer. 1,5). Pikërisht këtë Apostulli Pal mund ta bëjë akoma e gjithnjë. Ushqimi me mësimet e tij, me shembullin e tij apostolik e me doktrinën e tij, do të ishte një nxitje, madje një garanci për fuqizmin e identitetit të krishterë të secilit nga ne, për risimin e mbarë Kishës.

___
1 Ekumene – termi ecumene (edhe oikoumene) rrjedh nga greqishtja οἰκουμένη, pjesore e foljes οἰκέω, " me banue": οἰκουμένη (γῆ) tregonte atë pjesë të Tokës që njihej e banohej nga njeriu; prej këndej mund të themi se ecumene është “shtëpia në të cilën jetojmë të gjithë”. Termi, me kalimin e kohës, mori dy kuptime: atë gjeografik, që ka të bëjë me përshkrimin e botës së njohur, e atë filozofiko-fetar, që ka të bëjë me njerëz, të cilët i përkasin një grupi, të lidhur ngushtë me një fe ose me një teori filozofike.