Shqipfolesit Ortodoks,sot,ne Cameri

[derjansi]

Shumica e cameve ortodoks ndodhet afer Athines. Ne vitin 1949 shume shqiptare ortodokse pranuan te shkembenin tokat brenda per brenda Greqise. Ata paten shume perfitime te shkonin perreth Athines. Po te shikosh emrat e fshatrave te Athines jane te gjitha shqip. Ne ato zona flitet edhe sot shqip por presioni grek kunder tyre eshte shume i madh.

Ato jan Arvanitas jo came ortodokse mos i bo senet lamsh

[Scion]

Ato jan Arvanitas jo came ortodokse mos i bo senet lamsh

Ata jane Arbereshe dhe flasin Arberishte , Arvanitas eshte term ekuivalent qe Greket i therrasin si te tille.

Prandaj mos i beni lamsh punet.

[white-knight]

Shkruan:Ardit BIDO
Mund të duket si imagjinatë, por në Çamëri ende sot, nën sundimin grek, jo vetëm që ka shqiptarë që flasim shqip, por disa bashki kanë shumicë shqiptarësh. Athina zyrtare vazhdon të shprehet se çështja çame nuk ekziston, por me një kërkim të thjeshtë në internet, mund të vëresh se ajo është mjaft mirë e dokumentuar.

Faqet zyrtare të bashkive greke në rrethet e Thesprotisë dhe Prevezës, e mbarë Qarkut të Epirit. në pjesën e historisë së tyre, këto bashki e komuna, jo vetëm që pranojnë ekzistencën e çamëve në ato troje, përpara vitit 1944, por në shumë raste pranojnë se çamët ishin shumicë dërrmuese. Edhe pse me ton negativ ndaj shqiptarëve, të cilët i quajnë në shumë raste turko-çam, këto faqe pasqyrojnë në mënyrë të pakundërshtueshme elementin shqiptar që ka ekzistuar në Greqi. Por jo vetëm çamët përbëjnë pjesë në historinë e këtyre trevave, edhe shqiptarët ortodoks kanë prezencën e tyre në sajtet e bashkive greke. Madje, në shumë raste ata “zhduken” krejt papritur përgjatë historisë. Në raste të tjera, në bashkitë ku sot fshatrat shqipfolëse përbëjnë shumicën e fshatrave të zonës, nuk ekziston asnjë faqe për historinë e zonave e as përkatësia gjuhësore e tyre.

Prania çame

Disa bashki e thonë qartë se kanë qenë të populluara nga popullsi shqiptare, si rasti i bashkisë së Parapotamosit (Varfanj), që është një nga shtatë baskitë e rrethit të Thesprotisë. Historia e kësaj bashkie nis “Parapotamos ishte e banuar nga turko-shqiptar mysliman deri në vitin 1944, të cilët u dëbuan nga rebelët (e për të cilët dihet se bashkëpunuan me pushtuesit). Zona u ripopullua nga refugjatë nga zona të tjera të Epirit dhe Greqisë”.

Por bashki të tjera duket se e kanë të vështirë të thonë përkatësinë e tyre përpara vitit 1944. Bashkia e Igumenicës (Gumenicës), qyteti kryesor në rrethin e Thesprotisë, përmend thjesht ekzistencën e çamëve në këtë zonë, pa thënë se sa ata përbënin. Por në të njëjtën kohë, bie në kontradiktë me vetveten, pasi në seksionin e historisë shkruhet se megjithëse “në bashki u vendosën refugjatë nga Azia e Vogël, që më përpara jetonin në Trakë, popullsia u zvogëlua nga 3566 banorë në vitin 1936, në 3.268 banorë në vitin 1951”. Ndërkohë që në të njëjtin paragraf shkruhet se “dëbimi i tyre (çamëve) pas çlirimit solli ndryshime dhe popullsi të reja nga zonat malore të Thesprotisë, por edhe pjesë të tjera të Greqisë, të cilët rritën numrin e popullsisë së Gumenicës”.

Ndërkohë, bashkia e Sajadhës, e përmend vetëm njëherë ekzistencën e çamëve, duke thënë se pas shkatërrimit të zonës gjatë Luftës së Dytë Botërore “nga viti 1950 me qendër pak shtëpi që ndërtoi shteti, u krijua një fshat i ri në afërsi të detit, në fushën, që kaloi nga duart e çamëve në duart e refugjatëve të tjerë nga Epiri”. Ndërkohë, në rastin e fshatit Sivota (Murto), “zhdukja” e çamëve ndodh në mënyrë të çuditshme. “Në vitin 1850 në këtë fshat jetonin 40 familje turko-çame” – thotë në paragrafin e dytë, duke vazhduar – “Quhej Murto dhe emri kishte ardhur nga një taksidar që kontrollonte anijet e zonës. Sot, banohet nga grekë që zbritën nga fshatrat malore të Epirit”.

Studimet e Paramithisë: Shqiptarët, shumicë?

Më shumë me çështjen çame merret faqja zyrtare e baskisë së Paramithisë, në të cilën janë botuar një sërë studimesh, që sipas tyre, hedhin dritë mbi “gjenocidin e kryer” nga shqiptarët “nazistë”. Por, në këto studime, duket se dalin në dritë fakte interesante për praninë e shqiptarëve në Çamëri. Në një studim të hollësishëm të një autori grek, i cili del në konkluzionin se çamët s`kanë të drejta për të kërkuar pronat e tyre, ai nxjerr në pah se shqiptarët mysliman në këtë Çamëri ishin 1/3 e popullsisë, ndërkohë që ata ortodoks, sipas të vetmit numërim popullsie të kryer janë po 1/3 e popullsisë, duke lënë grekët në pakicë.

“Në vitin 1923 në Çamëri jetonin 20.139 mysliman që kishin si gjuhë amtare shqipen. Në vitin 1925 qeveria shqiptare deklaroi se numri i tyre ishte 25 mijë. Nga numërimi i popullsisë i vitit 1928, doli se në Epir jetonin 17.008 myslimanë shqipfolës. Në vitin 1938 u deklaruan 17.311 shqiptaro-mysliman në zonë. Ndërkohë që llogaritja e popullsisë të vitit 1940 nuk u përfundua por sipas një burimi ata ishin 16.661. ndërkohë, një tjetër burim, më i besueshëm deklaron se ata ishin 21-22 mijë. Në fund italianët llogaritën se në vitin 1941, në këtë zonë jetonin 26 mijë ortodoksë shqiptar dhe 28 mijë mysliman shqiptar, kundrejt 20 mijë grekëve.” – thotë autori, Jorgos Kristaqis.

Vlen të theksohet se numri total i popullsisë në zonën e Çamërisë në vitin 1923 ishte 61.000, sipas institutit grek të statistikave, 4.000 prej të cilëve ishin refugjatë grekë nga Azia e Vogël, 20.139, shqiptarë mysliman dhe pjesa tjetër shqiptarë dhe grekë ortodoks.

Shqiptarët e Konicës, që u bën turq

Por, në shumë raste bashkitë greke janë konfuze. Një herë i paraqesin myslimanët e zonave të tyre si shqiptarë, pastaj, shqiptarët zhduken në mënyrë të çuditshme dhe në vend të tyre dalin turq mysliman. Rasti më i mirë është ai i baskisë së Konicës, që në fillim thotë se shqiptarët myslimanë ishin shumica në këtë zonë e më pas se turqit u dëbuan dhe në vend të tyre erdhën grekë. “Në shekujt e 17 dhe të 18, përhapet në zonë, nëpërmjet shqiptarëve të islamizuar, sekti i bektashinjve, që e gjen shumicën myslimane të Konicës të gatshëm për ta përqafuar.” – shkruan në seksionin e historisë, faqja zyrtare e baskisë së Konicës, por kur kalojnë vitet dhe shkojmë në shkëmbimin e popullsisë Greqi-Turqi, qëndrimi historik ndryshon dhe shqiptarët e “zhdukur”, kthehen në turq. “Pas shkëmbimit të popullsive, në vitin 1925, shumica e familjeve myslimane shkuan në Turqi dhe në vendin e tyre u vendosën banorë të Kapadokisë (nga Turqia e sotme)”.

“Zhdukja” e shqiptarëve të Janinës

Një tjetër zhdukje bëhet për shqiptarët e Janinës, të cilët në seksionin e historisë në faqen zyrtare të baskisë së qytetit, zënë një pjesë të rëndësishme të tekstit. Në këtë mënyrë, ata paraqiten për herë të parë, sipas faqes në vitin 1335, kur me ndihmën e pushtimit serb zbresin dhe kolonizojnë zonën. Më pas, ata kthehen në udhëheqës të Epirit, me Gjin Bue Shpatën dhe Gjin Zenebishtin, të cilët në faqe pranohet se janë shqiptarë.

Gjatë gjithë seksionit të historisë nga kjo periudhë e më tutje, fjala shqiptarë zë më shumë vend se fjala grekë, e gjithë kjo deri në vitin 1917. në këtë vit shkruhet “Në fundin e Luftës së Dytë Ballkanike, ushtria greke hynë në Janinë nga lindja, ndërkohë që italianët hyjnë nga perëndimi, në tentativë për t`i dhënë më shumë rëndësi shqiptarëve të zonës”. Më tej, fjala shqiptar, nuk përmendet në këtë seksion, në asnjë çast tjetër.

[white-knight]

Ndersa ne kemi bere te kunderten me minoritet e te tjerve

Politikat ndaj minoriteteve gjatë monarkisë




Shkruan:Prof.Dr. Beqir META

Periudha e monarkisë ishte një etapë e re në rrugën e vështirë të konsolidimit të shtetit shqiptar. Ndryshe nga shtetet fqinje ballkanike të cilët ishin themeluar e konsoliduar si shtete homogjene dhe unitare nga pikëpamja fetare, gjë që kishte ndikuar shumë në kultivimin e hipernacionalizmit dhe ekskluzivizmit etnik, shteti shqiptar ishte krijuar dhe po zhvillohej si një entitet politik, që bazohej në tolerancën dhe bashkimin e popullsisë etnike shqiptare të tre besimeve të ndryshme, me një maxhorancë të spikatur myslimane, gjë që ndikoi mjaft në pranimin dhe kultivimin e bashkëjetesës në diversitet dhe në shmangien e fenomenit të ekskluzivizmit dhe hipernacionalizmit.

Këto diferenca dhe te tjera si këto në zhvillimin e shtetit shqiptar patën një ndikim të rëndësishëm në politikat ndaj minoriteteve. Gjithashtu një ndikim të ndjeshëm ka pasur edhe dëshira e vazhdueshme e shtetit shqiptar për të qenë një model pozitiv ne trajtimin e minoriteteve ne Ballkan, me shpresën se kështu do ti shërbente më mirë mbrojtjes së popullsisë së shumtë shqiptare që jetonte në shtetet fqinje. Kjo tendencë dhe kjo përkujdesje vihet re në të gjithë aktivitetin politiko-diplomatik të shtetit shqiptar gjatë periudhës së Mbretërisë. Por ka ekzistuar edhe një konsideratë tjetër e rëndësishme. I ndodhur përballë fqinjëve të fuqishëm dhe me aspirata kundrejt shtetit shqiptar, Mbreti Zog u përpoq që të bënte një politike pragmatiste dhe sa me luajale ndaj tyre. Qëndrimi tolerant dhe luajal ndaj minoriteteve u konsiderua si një pjesë e kësaj politike dhe si një faktor që do të kontribuonte ne stabilitetin e shtetit shqiptar. Në fakt jo vetëm Mbreti, por thuajse i gjithë spektri i nacionalizmit shqiptar, si gjatë kësaj periudhe që po analizojmë por edhe para e pas saj e ka vlerësuar bashkëjetesën dhe trajtimin tolerant të minoriteteve si një politike te pandryshueshme e cila pikësëpari i shërbente interesave kombëtare të lartpërmendura.

Kjo është një veçori specifike e nacionalizmit shqiptar në raport me nacionalizmat ballkanike, të cilët kanë konsideruar si një parim themelor të forcimit dhe konsolidimit të shteteve të tyre kombëtare politikat e dobësimit, asimilimit dhe spastrimit etnik te pakicave. Ndryshe nga shtetet fqinje që erdhën duke e ulur ndjeshëm peshën specifike të popullsisë se minoriteteve kombëtare brenda tyre, si rezultat i zhvillimit të vrullshëm të proceseve asimiluese apo politikave të konvertimit dhe spastrimit etnik, Shqipëria e ruajti të pandryshuar peshën specifike të popullsisë së minoriteteve kombëtare, kryesisht për faktin se proceset e lartpërmendura nuk u zhvilluan në Shqipëri. Ky është një dallim thelbësor dhe ky fenomen u ruajt edhe gjatë monarkisë. Kështu p.sh. Greqia e uli peshën e minoriteteve nga 23% në vitin 1920 , në 4-5% në vitet 30.

Në politikën e shtetit shqiptar u konstatuan raste të spikatura kur shteti u përpoq të frenojë largimin e pakicave. Kështu në vitet 1928-1934 qeveria e A. Zogut mori masa për të penguar emigrimin e vllehve të Shqipërisë për në Rumani. Ata synonin të emigronin për arsye ekonomike. Largimi i tyre u konsiderua nga qeveria si një çështje që dëmtonte prestigjin e shtetit shqiptar dhe miqësinë shqiptaro-rumune. Secili shtet ballkanik do ta kishte mirëpritur dhe inkurajuar këtë emigrim i cili u shkonte përshtat projekteve të tyre për homogjenizimin kombëtar.

Një veçori specifike e qëndrimit të shtetit shqiptar në periudhën e Mbretërisë ndaj minoriteteve është se ai i respektoi të gjitha detyrimet ndërkombëtare dhe zbatoi një politikë tolerante ndaj tyre në mënyrë të njëanshme, duke mos zbatuar parimin e reciprocitetit me vendet fqinje. Megjithëse shqiptarët në Greqi dhe Jugosllavi nuk i kishin të drejtat që gëzonin pakicat në Shqipëri, megjithëse ato në disa raste po vuanin politikat e asimilimit e spastrimit etnik, qeveria shqiptare në asnjë rast nuk u fut në rrugën e zbatimit të sanksioneve reciproke. Në të vërtetë pati kërkesa nga një pjesë e shtypit dhe e administratës shtetërore për marrjen e masave reciproke por ato nuk u pranuan nga Mbreti dhe qeveria.

Qëndrimet e shtetit shqiptar dhe ato të fqinjëve të tij dallonin në mënyrë thelbësore edhe në një çështje tjetër themelore: në qëndrimin ndaj pronës së minoriteteve e cila është elementi më jetësor i ekzistencës së tyre. Shteti shqiptar gjatë monarkisë, ashtu si dhe para saj, nuk ndoqi asnjëherë politika shpronësimi të drejtpërdrejta apo të tërthorta, të përgjithshme apo selektive kundrejt pakicave. Pakicat në Shqipëri në vitet 20-30 erdhën duke e përmirësuar gjendjen e tyre ekonomike dhe statusin social. Po kështu ata po përmirësuan edhe statusin e pronësisë. Shumica e popullsisë minoritare qysh para krijimit të shtetit shqiptar kishte pasur statusin e bujkut çifçi. Ky status erdhi gjithnjë duke u përmirësuar. Ky proces eci përpara veçanërisht gjatë monarkisë me ligjet që dolën për qiramarrjen e tokave bujqësore të cilat favorizonin bujqit. Kështu u përmirësua gjendja ekonomike e tyre dhe u rrit përqindja e atyre që kalonin nga kategoria e bujkut pa tokë në atë me tokën si pronë e tij. I vetmi rast ku qeveria dështoi ishte në konfliktin e pronarit të fshatit Goricë, Maliq bej Frashëri me bujqit e atij fshati. Si rezultat i këtij konflikti pronësor fshatarët e Goricës u larguan nga Shqipëria.

Minoritetet ruajtën të paprekur identitetin e tyre etnik kulturor dhe arsimor i cili erdhi gjithnjë duke u konsoliduar. Rasti më interesant dhe mjaft domethënës ishte ruajtja tërësisht e paprekur e minoritetit shumë të vogël malazez në Vrakë të Shkodrës, me një popullsi prej 1 500 vetash.

Në trashëgiminë historike të monarkisë një vend të rëndësishëm zë edhe mbrojtja e hebrenjve në vitet 30.

Mbretëria zbatoi një politikë tolerante ndaj pakicave, madje u tejkaluan edhe disa kufizime e parashikime të Traktatit të Lidhjes së Kombeve. Shteti shqiptar financoi shkollat minoritare në një masë të konsiderueshme. Pesha specifike e shkollave minoritare në raport me numrin e fshatrave dhe të popullsisë ishte dy herë më e lartë se mesatarja e vendit. Kështu në minoritet kishte 1 shkollë për 829 banorë, ndërsa në popullsinë shqiptare të qarkut të Gjirokastrës kishte 1 shkollë për 1 500 banorë . Në vitin 1934 kur filloi dhe konflikti për shtetëzimin e shkollave greke përqindja e nxënësve shqiptarë në raport me fëmijët e moshës së detyrimit shkollor ishte 36,29%, kurse ajo e fëmijëve të minoritetit grek 79,30%. Përqindja e nxënësve shqiptarë në krahasim me numrin e popullsisë ishte 4,8%, e atyre grekë 9,9%. Përqindja e nxënësve të moshës shkollore që frekuentonin shkollën në minoritetin grek të Shqipërisë ishte 79,30% kurse ajo e nxënësve grekë në Greqi ishte 75% . Përveç kësaj u toleruan në heshtje edhe financimet e qeverive dhe subjekteve greke e serbe për shkollat e pakicave në Shqipëri, gjë të cilën këto shtete nuk e lejonin kurrsesi brenda territorit të tyre.

Minoriteti grekofon dhe ai vlleh kishin përfaqësim më të lartë se ai proporcional në parlamentin dhe në administratën shtetërore shqiptare. Qeveria shqiptare deklaronte se "grekofonët ishin pranuar në radhën e nëpunësve të lartë të shtetit, e oficerëve, policisë, xhandarmërisë në një proporcion që nuk i përshtatet aspak numrit të tyre në raport me popullsinë e përgjithshme të Shqipërisë. Asnjë shtrëngim për sa i përket përdorimit të gjuhës së tyre, gëzimit të pasurisë së tyre, sigurimit të jetës dhe nderit të tyre nuk u është bërë kurrë. Ndërsa gjithë këto të drejta që u përkasin pakicave janë shkelur në mënyrë të padurueshme nga qeveria greke ndaj pakicës shqiptare në Çamëri" .

Gjatë gjithë periudhës popullsia minoritare gëzoi lirinë e plotë të kultit, ritet në kisha kryheshin në gjuhën amtare, nxënësit merrnin edukimin fetar në gjuhën amtare dhe priftërinjtë caktoheshin nga vetë minoriteti .

Krahas kësaj politike liberale ndaj pakicave, Zogu vijoi politikën e tij për konsolidimin e institucioneve kombëtare fetare, politike, arsimore, kulturore etj.

Pikërisht këto përpjekje nuk u mirëpritën nga fqinjët, të cilët u përpoqën me të gjitha forcat ta pengonin procesin e konsolidimit të këtyre institucioneve thelbësore kombëtare dhe në përgjithësi procesin e stabilizimit të shtetit shqiptar.

Fusha më e preferuar e tyre u bë kinse politika për mbrojtjen e minoriteteve e cila u krijonte avantazhe për të ushtruar presion në mënyrë të maskuar ndaj shtetit shqiptar që ai të frenonte apo devijonte procesin e konsolidimit të tij.

Greqia dhe Jugosllavia u përpoqën të përdorin në këtë betejë edhe një pjesë të emigracionit politik shqiptar, kryesisht i besimit ortodoks. Kështu në shkurt 1929 me nxitjen e autoriteteve greke Koço Tasi dhe Foto Dussi duke u paraqitur si përfaqësues të dy organizatave kristiane dhe si interpretë të ndjenjave të popullit shqiptar kristian (ortodoks e katolik), i paraqitën një peticion Lidhjes së Kombeve (LK), ku ankoheshin kundër neneve 223 dhe 232 të Kushtetutës shqiptare, kundër adaptimit të Kodit Civil Francez nga Shqipëria pa bërë përjashtime në legjislacion lidhur me të drejtën e familjes dhe të "minoriteteve kristiane", për karakterin unik të sistemit elektoral në Shqipëri, duke kërkuar një kolegj të veçantë elektoral për kristianët, për politikën fetare të shtetit shqiptar, duke sulmuar përpjekjet e qeverisë për mbështetjen e procesit të krijimit të Kishës Autoqefale Shqiptare. Madje ata nuk ngurronin të sulmonin as Kongresin Kishtar të vitit 1922 të Beratit, i cili kishte vendosur për autoqefalinë e Kishës Ortodokse Shqiptare .

Megjithëse këto ankesa nuk kishin të bënin me minoritetet nacionale, por subjektet që ato i referoheshin ishin qytetarë të kombësisë shqiptare, u morën seriozisht nga sekretari i Lidhjes së Kombeve, Drummond. Ai njoftoi se këtë peticion do t'ua komunikonte anëtarëve të Këshillit i cili do të kërkonte sqarime prej qeverisë shqiptare . Shqipëria jo vetëm ndoqi një politikë liberale dhe mirëkuptimi ndaj minoriteteve, por si organizmat shtetërore ashtu edhe ato joqeveritare demonstruan në institucionet e në konferencat ndërkombëtare një frymë të spikatur liberale lidhur me qëndrimin ndaj minoriteteve. I tillë ishte qëndrimi i delegacionit shqiptar në Lidhjen e Kombeve i cili kryesohej nga intelektuali dhe shtetari i njohur shqiptar Mehdi Frashëri. Ai kërkoi që të formohej një komision i përhershëm i LK për të ndjekur problemet e minoriteteve, por u kundërshtua nga përfaqësuesit e Fuqive të Mëdha Evropiane, të cilat e konsideronin "reklamimin kolektiv të problemeve të minoriteteve nga një komision permanent, si një rrezik për paqen" .

Një qëndrim po kaq liberal mbajti delegacioni jozyrtar shqiptar në Konferencën Ballkanike, i cili gjithashtu kryesohej nga politikani i njohur shqiptar, Mehmet Konica. Delegacioni bëri presion që në këto konferenca të diskutohej çështja e minoriteteve , dhe që vendet ballkanike të respektonin të drejtat e pakicave. Ai deklaroi me vendosmëri se "shteti shqiptar ishte partizan i zjarrtë i bashkimit ballkanik të bazuar në parimet e drejtësisë dhe miqësisë së plotë dhe se nuk do ishte e mundur që të bëhej ndonjë hap në këtë drejtim pa u njohur të drejtat e pakicave" . Delegacioni ishte porositur më parë nga Mbreti Zog që të tregonte energjinë më të madhe për mbrojtjen e shqiptarëve përtej kufijve . Delegacioni shqiptar kundërshtoi pikëpamjen greke dhe jugosllave se njohja e të drejtave të pakicave do të përbënte një rrezik për vendin ku ato jetonin duke e cilësuar atë një argument të paqëndrueshëm dhe duke i kundërvënë asaj shembullin e shtetit shqiptar, i cili, qysh prej krijimit të tij, kishte ndjekur një politikë shembullore unikale në Ballkan në respektimin e pakicave: "Ja pra, ne nuk po shohim asnjë rrezik që mund të na kanoset nga ana e këtyre pakicave. Rreziku do të ekzistonte padyshim në qoftë se sillemi ndaj këtyre minoriteteve sikur të ishin robër lufte", deklaronte Mehmet Konica në një nga këto konferenca . Delegacioni shqiptar së bashku me atë bullgar kërkuan garanci dhe krijimin e një instrumenti të ri efektiv për mbrojtjen e minoriteteve, si dhe zbatimin e barabartë të këtyre parimeve nga shtetet ballkanike. Ndërsa përfaqësuesit jugosllavë e injoruan problemin e minoriteteve . I gjithë shtypi shqiptar mbështeti përpjekjet e delegacionit shqiptar për afirmimin e mbrojtjen e të drejtave të minoriteteve dhe kritikoi rastet kur ai u detyrua të bënte lëshime në këtë drejtim me qëllim që të arrihej kompromisi në konferencat ballkanike.

Megjithëse gjithë periudha e ekzistencës së shtetit shqiptar karakterizohet nga tendenca e përgjithshme e respektimit të të drejtave themelore të minoriteteve, kanë ekzistuar edhe raste episodike për probleme të veçanta ku ka pasur mosmarrëveshje e pakënaqësi. Rasti më i rëndësishëm ishte ai i viteve 1934-1935 kur shteti shqiptar vendosi shtetëzimin e të gjitha shkollave private në Shqipëri. Në fakt kjo masë u ndërmor në kuadrin e krizës së marrëdhënieve shqiptaro-italiane, por njëkohësisht ajo synonte edhe dy objektiva të tjera: 1 - të unifikonte arsimin kombëtar në shembullin e shteteve të tjera europiane, me qëllim që të shmangte diversitetin e theksuar politik, arsimor, edukativ, moral e shpirtëror që kishin shkaktuar këto shkolla si rezultat i veprimit për një periudhë të gjatë dhe i konkurrencës së fortë që ato i bënin arsimit publik për arsye te vështirësive financiare e organizative që kishte shteti i atëhershëm shqiptar. Në Shqipëri ekzistonte një situatë specifike pasi ajo e kishte fituar pavarësinë kombëtare rreth një shekull më vonë se popujt e tjerë fqinjë. Në sundimin osman shqiptarët ishin privuar nga e drejta për të kultivuar kulturën e gjuhën kombëtare dhe si rrjedhojë, arsimi në Shqipëri ndryshonte sipas krahinave: myslimanët frekuentonin shkollat otomane, ortodoksët shkollat greke, dhe në krahinat afër vendeve sllave ato serbe e bullgare, katolikët frekuentonin shkollat italiane ose austriake. Kleri i lartë i krahinave të ndryshme në Shqipëri ishte me kombësi të huaj dhe mbronte arsimin në gjuhën e huaj që ishte e tij. Kjo anomali nuk mund të vazhdonte gjatë. Zgjidhja e vetme që i shërbente ekzistencës së shtetit ishte laicizmi i tij, krijimi i arsimit publik dhe nacionalizimi i të gjitha institucioneve qytetare e kulturore. Bashkimi moral e politik i shqiptarëve ishte tronditur nga diversiteti kulturor që kishte mbretëruar gjatë shekujve midis shqiptarëve. Pra, ishte jetik aplikimi i këtij parimi për të gjitha institucionet politike e sociale. Kjo masë u konsiderua si një domosdoshmëri për forcimin e ndërgjegjes kombëtare shqiptare dhe të karakterit kombëtar e unik të shtetit shqiptar. Një qëllim tjetër ishte edhe ndalimi i propagandave të huaja që gëlonin në këto shkolla, të cilat gjithmonë kishin vepruar në kundërshtim me interesat e shtetit shqiptar. Fakti që kjo masë nuk drejtohej në mënyrë specifike kundër shkollave greke provohej edhe nga numri i shkollave të tjera të mbyllura: 10 institucione parashkollore, 44 shkolla fillore dhe 13 gjimnaze e shkolla profesionale. Ndërsa numri i shkollave fillore greke ishte 10 . Pra dukej qartë se qëllimi kryesor i këtij ndryshimi nuk ishin shkollat minoritare, por ato u përfshinë për arsye të veprimit të përgjithshëm të ligjit.

Qeveria shqiptare deklaroi se synonte që t'i jepte fund regjimit të kapitulacioneve të vjetra që e kishte shndërruar Shqipërinë në një vatër të propagandës së huaj. Ky ndryshim, thuhej, nuk ishte provokuar prej problemeve të shkollave të pakicave, "por prej kujdesit të një vendi, të penguar prej shumë kohësh në zhvillimin e vet kombëtar për të ardhur në kulturën tradicionale". Ajo deklaronte se shtetëzimi i arsimit nuk ishte një masë e jashtëzakonshme dhe anormale, pasi edhe "shtete, që liberalizmi intelektual i të cilave nuk mund të diskutohej, kishin praktikuar për një kohë të gjatë këtë regjim të monopolit në rrethana që prej tyre ishin gjykuar si të volitshme" .

Popullsia e minoritetit grekofon nuk e mirëpriti këtë shtetëzim, megjithëse të gjitha elementet e tjerë të shkollës si mësimi në gjuhën greke, tekstet mësimore të botuara në Greqi vijuan si më parë. Qeveria greke dhe konsujt e saj nxitën nënshkrimin e peticioneve nga popullsia minoritare dhe ndërmorën një fushatë politike, diplomatike dhe propagandistike shumë intensive duke amplifikuar rreziqet që i vinin minoritetit nga ky ligj. Këshilli i Lidhjes së Kombeve ia parashtroi çështjen Gjykatës Ndërkombëtare të Hagës për të dhënë një mendim ligjor mbi të drejtën e qeverisë shqiptare për të shtetëzuar shkollat private grekofone. Përveç Greqisë edhe qeveria italiane u përpoq ta siluronte pozitën e qeverisë shqiptare duke kërkuar t'i paraqiste shkollat fetare katolike si shkolla minoritare.

Qeveria shqiptare u përpoq ta mbronte pozitën e saj duke pohuar se ajo nuk kishte shkelur ligjet dhe angazhimet ndërkombëtare për mbrojtjen e minoriteteve të cilat nuk përmbanin asnjë obligim që një shtet t'u akordonte minoriteteve një trajtim superior në raport me shumicën në bazë të një ligji të përgjithshëm e mbi të gjitha kur reciprociteti u refuzohej minoriteteve shqiptare në vendet e tjera . Qeveria shqiptare deklaronte se lëvizja antishqiptare që kishte filluar shtypi grek dhe elementet turbullues me anë të mitingjeve në Greqi nuk ishte shkaktuar nga shqetësimi se gjuha greke ishte në rrezik dhe se elementi grekofon po shqiptarizohej, por vetëm e vetëm se ata po shihnin qartë se privilegjet e tyre shkollore e fetare, që kishin trashëguar nga koha e Turqisë, të cilat i përdornin si vegël politike, nuk lejoheshin më në Shqipëri. Me këtë masë të qeverisë shqiptare ata panë se ishte rrezikuar qëllimi i tyre i vërtetë: shpresat imperialiste që kishin kundrejt Shqipërisë .

Gjatë debateve me Greqinë në Lidhjen e Kombeve për shkollat e minoritetit grek qeveria shqiptare mendoi të parashtronte edhe mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në Greqi, por nuk veproi aktivisht për arsye se i mungonte mbështetja ndërkombëtare dhe për faktin tjetër se grekët kishin shtypur çdo përpjekje të shqiptarëve për të kërkuar të drejtat e tyre në Lidhjen e Kombeve.

Gjatë debateve përfaqësuesi grek Politisi, akuzoi qeverinë shqiptare se kishte shkelur privilegjet e Patriarkanës, të cilat i konsideroi si një të drejtë të fituar; Protokollin e Korfuzit, Protokollin e Kapshticës dhe Marrëveshjen Titoni - Venizellos të vitit 1919. Përfaqësuesi shqiptar i kundërshtoi të gjitha këto pretendime duke argumentuar se ato kishin qenë episode historike jodefinitive, të cilat nuk kishin vlerë reale juridike në këtë kohë. Ai veçanërisht shpjegoi se shtetit të pavarur shqiptar nuk mund t'i imponoheshin kapitulacionet e Patriarkanës së Stambollit të akorduara nga sulltan Fati Mehmeti në vitin 1453, pas pushtimit të Stambollit. Këto privilegje ishin përdorur prej Patriarkanës si një armë shpirtërore dhe morale tepër aktive kundër lëvizjeve çlirimtare të gjithë popujve ortodoksë të Perandorisë Osmane .

Gjykata e Hagës me 8 vota pro dhe 3 kundër dha mendimin juridik konsultativ për Këshillin e LK se vendimi i qeverisë shqiptare, megjithëse kishte karakter të përgjithshëm, dëmtonte përpjekjet e minoritetit për të ruajtur identitetin dhe arsimin në gjuhën amtare dhe cenonte barazinë faktike të tij me maxhorancën. Ndërsa pakica e Gjykatës me në krye juristin e njohur Cecil Hurst e konsideronte të drejtë ligjin shqiptar i cili vendoste arsimin publik në të gjithë vendin dhe për gjithë popullsinë, duke e konsideruar një privilegj moszbatimin e këtij ligji në minoritet.

Qeveria shqiptare e zbatoi me korrektësi vendimin e Gjykatës së Hagës, por u përpoq që të arrinte një marrëveshje me qeverinë greke që edhe ajo të hapte shkolla shqipe në Çamëri.

Debatin shqiptaro-grek për çështjen e shtetëzimit të shkollave shtetet ballkanike u përpoqën ta shfrytëzonin për interesat e tyre. Jugosllavia u përpoq të përfitonte për të forcuar më tej pozitat e pakicës sllave në Vrakë, Rumania për të zgjeruar shkollat rumune për vllehët në Shqipëri .

Qeveria shqiptare iu drejtua edhe asaj britanike për të ndihmuar në arritjen e një kompromisi me grekët. Përgjigjja e ministrit anglez në Tiranë ishte dekurajuese. Ai kritikoi qeverinë shqiptare se "në çështjen e shkollave ajo nuk kishte vepruar me abilitet" . Madje në ditët e para të majit marrëdhëniet me ministrin britanik në Tiranë u acaruan më tej për shkak të një lajmi që ai kishte marrë se qeveria shqiptare do të sistemonte 1 500 familje refugjatësh kosovarë në zonën e minoritetit grekofon . Ministri i Jashtëm shqiptar e përgënjeshtroi këtë lajm dhe më tej i kërkoi përfaqësuesit britanik që qeveria e tij të bënte më shumë për mbrojtjen e të drejtave të pakicave shqiptare, por nuk mori asnjë përgjigje për këtë kërkesë. Megjithëse ne disa segmente të ulta të administratës pati propozime dhe tendenca te veçanta për te përdorur metodën e kolonizimit dhe metoda te tjera me qellim qe te dobësonin elementin grekofon këto u hodhën poshtë nga autoritetet e larta shtetërore dhe nuk u ndërmor asnjë masë në këtë drejtim. Kështu, ndryshe nga vendet e tjera ballkanike ku procesi i kolonizimit në kurriz të minoriteteve ishte i thelle dhe intensiv, në Shqipëri ai nuk ka ekzistuar.

Në këtë kohë qeveria shqiptare e ndjeu thellë se uniteti i brendshëm i vendit ishte i kërcënuar seriozisht sepse përfaqësuesi italian i përkrahur nga ai spanjoll në LK po përpiqeshin t'i jenin statusin e minoritetit edhe popullsisë katolike shqiptare. Qeveria shqiptare i shmangu komplikacionet e mëtejshme duke deklaruar se ajo po negocionte një marrëveshje (konkordat) me Vatikanin për këtë çështje.

Në të vërtetë problemi i shkollave nuk ishte i vetmi që shkaktoi debate midis qeverisë shqiptare e minoritetit. Kështu popullsia e katundeve grekofone të qarkut të Delvinës dhe të Dropullit mbajti vazhdimisht një qëndrim të ashpër kundër përpjekjeve për afirmimin e Kishës Autoqefale Shqiptare . Krerët dhe nxitësit kryesorë të propagandës kundër KOASH ishin agjentët grekë dhe konsullatat greke në Prefekturën e Gjirokastrës. Pas masave që mori qeveria kundër krerëve që nxitën protestat kundër KOASH, kjo rezistencë u fashit disi . Gjithashtu u modifikua statusi i KOASH, neni 8, i cili lejonte që zëvendësit e kryepeshkopit dhe episkopëve të mund të ishin individë të kombësive joshqiptare, me qëllim që të kënaqej elementi grekofon pa i shkaktuar shtetit ndonjë rrezik apo dëm.

[GeNi_25]

SHQIPFOLESIT ORTODOKS,SOT,NE CAMERI

Por,ajo qe eshte me e habitshme eshte ekzistenca e shqipfolesve sot ne Cameri,te cilet nuk identifikohen ne keto faqe si arvanitas,apo cam,por si greke.Dy bashkite qe sot kane shumice fshatrash shqipfolese nuk kane seksion historie.Behet fjale per bashkite e Fanarit(Frarit) dhe Peridikes(Arpices) te cilat,sipas komitetit grek te Helsinkit kane shumice shqipfolesish,qe deklarohen greke.
Por,bashkia e trete me shumice shqipfolesish ajo e Thesprotikose(Levoles) ka nje seksion historie,e cila edhe pse nuk ka seksion historie,le te kuptohet mbi gjuhen qe flitet ne kete zone.Faqja zyrtare,rreshtone emrat zyrtare te fshatrave dhe emrat me te cilen iu therrasin vendasit.Keshtu sipas faqes,fshatit Galatas(qe ne greqisht do te thote shperndaresi i qumeshtit),banoret i therrasin Dara,fshatit Stefani,Ganxha dhe fshatit Thesprotiko,Levole.Per me teper shkruesit e sajtit na kerkojne qe te vizitojme pjesen me te rendesishme kulturore tradicionale te zones,si "Cuka Podgora","Vrima e Caushit',dhe vargmalin "Ballesi",te gjitha te shkruara ne shqip me alfabet greke.
Sipas raportit te Komitetit grek te Helsinkit,sot ne zonen e Camerise,ekzistojne tre bashki me shumice shqipfolese dhe dy te tjera me pakice shqipfolese,te gjithe ortodoks qe deklarohen greke.Zona e Camerise eshte e ndare ne dy rrethe (Thesprotia dhe Preveza) dhe me 17 bashki e komuna,prej te cilave 9 nuk kane faqe zyrtare dhe 6 pranojne ekzistencen e popullsise came ne trojet e tyre.

Marre nga gazeta Standart(30.08.2008)

Turp te kene qe nuk ngrene kryet per nje shkolle Shqipe!
Ketu ke nje by... q.. Bollano qe ne nje qytet dem-ba-ba-dem Shqiptar del dhe hap shkolla greke, nuk investon tek ato shqipe, heq tabela dhe vendos ato greke etj.

Kjo tregon se ne ato troje kane mbetur çamet qe bashkepunuan me shovenistet grek.

Çamet atdhetar greku i vrau dhe i ndoqi!