Sistemi kapitalist nė kolaps, Islami shihet si zgjidhja mė e mirė!
Mr. Ejup Haziri
Kolapsi amerikan
Kriza ekonomike qė ka pėrfshirė Shtetet e Bashkuara tė Amerikės, me falimentimin e bankave mė tė mėdha nė vend dhe dėshtimin kataklizmik, e qė as miratimi i planit prej 700 milardė dollarėsh nuk ishte i mjaftueshėm, ka bėrė qė tė preken edhe shumė vende tjera nė mbarė globin, si dhe tė dalin nė shesh shumė probleme tjera nė lidhje me financa qė prej dekadash ishin fshehur.
Gazeta US Today, e kishte akuzuar rėndė qeverinė amerikane, ngase sipas saj, nė dekadat e kaluara nuk kishte marrė mėsim nga krizat financiare tė shumė vendeve tė ndryshme, si kriza e dikurshme nė Meksikė, Tajlandė, Rusi, e vende tjera. Poashtu kritika kishte marrė qeveria pėr shkak tė lėnies sė ekonomisė sė lirė, duke mos i interesuar fare kjo punė qeverisė, e qė sollėn shumė faktorė negativė nė shoqėri, si papunėsia, varfėria, etj.
Samir el-Mufti ėshtė profesor i financave politike nė Universitetin Amerikan nė Kairo, ai thotė se rėnia dhe dobėsimi i ekonimisė amėrikane kishte ndodh para kėsaj krize, bile sipas tij shumė kohė para kėsaj krize. Amerika pas luftės sė dytė botėrore, zotėronte 48% tė ekonomisė sė mbarė botės, por mė vonė ndodhėn ndryshime graduale nė qendra tė ndyshme ekonomike, si nė Japan, Gjermani, dhe nė shtete tė Azisė Juglindore. Departmenti i Bushit, u mundua ta shpėjtojė kėtė veprim pėr ta rikthyer ekonominė e dikurshme por kjo nuk pėrshtatej me fuqinė financiare amerikane, andaj nė fund u shfaqė kriza ekonomike-shprehet kėshtu prof. el-Mufti.
Deri nė vitin 2004, gjendja ishte deri dikun e mirė, por pas rritjes sė kamatės, dhe shtimit tė madh tė borgjeve e kredive, saqė nė mars tė vitit 2007, kreditė arritėn nė 1.3 trilion dollar, e nė gjysmėn e dytė tė atij viti, kriza vetėm rritej e shtohej edhe mė shumė. Derisa, shteti mė i fuqishėm ekonomikisht nė botė, hyri nė kolaps tė madh ekonomik, duke lėnė njė numėr tė madh qytetarėsh nė pasiguri tė madhe. E nė anėn tjetėr, 28 milionė njerėz janė duke u mbėshtetur nė ndihmat qeveritare pėr tė mbijetuar, ky ėshtė great depression, jo i vitit 1929, por i vitit 2008.
Sistemi kapitalist kolaps apo riformim?
Kjo krizė akonomike, ka nxjerrur nė shesh shumė gjėra, ka vėnė sistemin kapitalist nė mėdyshje, shumė ekonomist mendojnė se duhet tė ndėrrohen bazat e sistemit kapitalist, i cili ka pėr qėllim realizimin e fitimit tė skajshėm, pa marrė parasysh mėnyrėn e fitimit.
Sipas el-Mufti, sistemi materialist nė Amerikė do tė pėsojė ndryshime thelbėsore. Ndėrsa Nebil Hashad, kryetar i Qendrės Arabe pėr Studime Financiare, thotė se Amerika do tė del nga kjo krizė edhe mė e fuqishme se qė ka qenė, ai kujton krizėn e vitit 1929, ku Amerika doli prej saj shumė e fuqishme. Ashtu sic doli Amerika me njė ekonomi tė fortė nga kriza e vitit 1929, do tė ngjan e njėjta gjė edhe nė krizėn e tanishme-thotė z. Hashad.
Z. Hashad, refuzon atė cka thuhet se hapat qė i ka ndėrmarrė Amerika pėr shėrimin e krizės janė kolaps i bazave tė kapitalizmit, tė cilat ngritėn nė baza se shteti duhet tė qėndrojė larg nga ekonomia.
Shkaqet e kolapsit?
Ekonomistėt e mėdhenj dhe real, shkaqet e kėtij dėshtimi tė madh, e lidhin kryesisht me dy shkaqe, i pari prej tyre ėshtė kamata (pa marrė parasysh e lartė apo jo), dhe e dyta ėshtė shitja e borxheve, ku cdonjėra ėshtė e lidhur me tjetren.
Shkaku kryesor qė erdhi te kolapsi ishte padyshim kamata, e sidomos kamatat e larta qė shkatėrruan individin dhe shoqėrinė.
Johan Bitman, ėshtė ekonomist i njohur gjerman, i cili kishte akuzuar shumė sistemin kapitalist, respektivisht bazat nė tė cilat ėshtė ngritur ky sistem, ai bėn presion tė madh qė tė largohet kamata, madje ai fenomenit tė kamatės ia kushtoi njė libėr tė plotė, qė e quajti Katastrofa e kamatės.
Disa gazeta amerikane dhe evropiane, kishin akuzuar papatin katolik, ngase nuk kishte nxjerrė ndonjė dekret pėr ta zbutur kamatėn e lartė, apo pėr ta ndaluar atė, por Papa nė tė gjitha rastet kishte heshtur dhe kishte bekuar ngritjen e kamatės, dhe kjo kishte ndodhur nga pėrfitimet e mėdha tė kishės nga ai sistem i tregut finaciar. Kisha e kishte lejuar kamatėn qė nga mesi i shekullit tė 13-tė, pasi qė kisha ndodhej nė gjendje jo tė mirė pėr shkak tė bankrupcionit ndaj luftėrave tė mėdha tė shenjta e qė zakonisht zhvilloheshin kundėr myslimanėve, e qė nga ajo kohė, kamata nė krishterizėm mbeti e lejuar.
Kush po pėson kolaps?
Ska dyshim se nė rend tė parė kolaps kanė pėsuar Shtetet mė tė fuqishme tė botės, si Shtetet e Bashkuara tė Amerikės, duke mos anashkaluar as shtetet tjera mė tė industrializuara, e deri tek shtetet tjera mė tė vogla.
Sidoqoftė, nuk ėshtė vetėm Amerika ajo qė po vuan nga kriza e rėndė, por janė edhe shtetet tjera qė vuajnė gati njėsoj si Amerika. Britania e Madhe sigurisht se do tė zbatojė planin e shpėtimit prej 50 miliardė stėrlinash. E Gjermania, Franca dhe shumė vende tjera do tė ndėrmarin hapa tė shpejtė pėr tė shpėtuar nga kolapsi finaciar.
Islami ėshtė zgjidhja
Johan Bitman nė librin Katastrofa e kamatės, thotė se duhet tė zbatohet sistemi islam nė cėshtjet e financave.
Ai nė atė libėr, bėn thirrje haptazi qė tė pasohet dhe praktikohet sistemi islam nė sektorin e financave. Kur e dha atė mendim, e sulmuan atė pa masė, derisa e quajtėn Mulla Bitmani, mirėpo gjėrat ndryshuan shumė shpejt, mė shpejt se sa qė e kanė paramenduar ekonomistėt botėrorė, andaj sot ideja e tij po vėrtetohet, edhe pse ai ishte njė krishter, por zgjidhjen e shihte nė aplikimin e njė sistemi me baza tė shėndosha, qė nuk ka pėr qėllim denigrimin e individit dhe shoqėrisė, por qė ka pėr qėllim ndihmėn e individit nga shoqėria, dhe shoqėrisė nga individėt.
Islami shihet si zgjidhja mė e mundshme pėr tė shpėtuar kolapsin financiar, pasi qė nė Islam, kamata ėshtė e ndaluar rreptėsisht, dhe si i tillė forcon individin dhe shoqėrinė.
Nė kohėn kur tė menqurit evropian thėrrasin pėr aplikimin e njė sistemi me baza tė shėndosha si sistemi financiar islam, disa trashėgimtar muslimanėsh ngrejnė zėrin e tyre se sistemi bankiar e financiar islam nuk ėshtė i pėrshtatshėm pėr zbatim nė kėtė kohė. Kjo ėshtė qudia mė e madhe, kur perėndimorėt thėrrasin dhe thojnė se Islami ėshtė zgjidhja, e disa prej muslimanėve thonė sistemi sekular ėshtė zgjidhja.
Burimi: http://www.revstudenti.co.nr/
Krijoni Kontakt