Kadareja, mit i krijuar nga komunizmi

[RaPSouL]

Ulqin, 28 korrik - Debati mes dy figurave qendrore te kulturës shqiptare, akademikut dhe mendimtarit kosovar Rexhep Qosja dhe shkrimtarit Ismail Kadare duket se është përherë "i ndezur". Deklaratat e radhës vijnë nga Ulqini, ku mbrëmjen e 26 korrikut, ne kuadër te Panairit te Librit Shqip, Qosja qe një prej personaliteteve te ftuara te këtij edicioni.
E ka cilësuar shkrimtarin Kadare si "mit te krijuar nga komunizmi". Por duke mos lëne pa përmendur edhe meritat e tij krijuese, qe janë te ngërthyera me "te meta krijuese ideologjike dhe politike te mëdha", siç i cilëson ai.
"Një prej miteve te tilla qe komunizmi ka krijuar për nevojat e veta, është Ismail Kadareja, sado shkrimtar i merituar që është", thekson që në krye te përgjigjes së tij akademiku.
"Këto nuk duhet vetëm t'i dimë, por edhe t'i themi"-vijon Qosja. Ndërsa ka folur gjate edhe për historinë e letërsisë shqipe, si duhet ta shkruajmë atë, dhe cili duhet te jete vendi i figurave te anatemuara ne tekstet e ardhshme te historisë.
Qosja është ndalur edhe mbi çështjen e pavarësisë së Kosovës, dhe faktin që për shumëkënd është konsideruar shqetësuese, mosnjohja e Kosovës shtet nga fqinjët. Kjo u vlerësua nga ai si një moment kalimtar. Por shqetësues sipas tij dhe një rrezik potent për të ardhmen e saj janë komunat serbe në Kosovë, cilësuar prej tij si "Kali i Trojës". "Herët a vonë edhe ato shtete që ende nuk e kanë njohur, do të dinë ta njohin. Fqinjët do ta bëjnë këtë për vete, jo për Kosovën. Edhe Mali i Zi pritet ta njohë shumë shpejt Kosovën si shtet më vete", - tha Qosja duke shtuar se shqiptarët duhet të vazhdojnë të punojnë për të plotësuar aspiratat e veta. Duke sjellë ndërmend tezën e kahershme mbrojtur prej tij se bashkimi i shqiptarëve është zgjidhja e çështjes së Ballkanit, ai theksoi se "prej kohësh, çështjen e shqiptarëve në Ballkan e kam parë në tërësi. Qose është ndalur edhe në problemet e shumta që e kanë mbërthyer librin shqip sot, duke konsideruar si të papranueshme taksën mbi librin, që shteti shqiptar e riktheu sërish. "Mezi kemi pritur të vijë kjo ditë, që libri shqip të qarkullojë lirisht ndër trevat ku ka shqiptarë", - tha Qosja, duke sjellë ndërmend një episod të shkuar. Ai kujtoi edhe njëherë për të pranishmit se sa i vështirë kishte qenë vite më parë qarkullimi i librit shqip në të gjitha trojet ku banojnë shqiptarë, duke sjellë në vëmendje vitin 1969, kur ai për herë të parë vizitoi Shqipërinë.
"Librat dhe gazetat që mora në Tiranë, munda t'i kaloj nga Mali i Zi, sepse nga Maqedonia as që bëhej fjalë", - cilësoi Qosja, duke u ndalur në fund në çështjen më brutale e të dhunshme sipas cilësimit të tij, debatet fyese në parlamentin shqiptar. Sipas Qoses, kjo panoramë komunikimi, e papranueshme dhe e pafalshme për një kryeministër por më së shumti për një kryeparlamentare femër, si rasti i zonjës Topalli, është një rast i paprecedent. "Them se është një çështje që duhet studiuar prej psikologëve e sociologëve", - vlerësoi ai në fund të bisedës së hapur.





Koha

[Talkitna]

Kam lexuar dikur debated mes akademikut Rexhep Qosja e Ismail Kadarese. Me ka impresionuar inteligjenca e Qoses dhe pasuria e njohurive te tij bazuar ne fakte historike e ne nje studim te thelle nga ana e tij. Kam kerkuar vazhdimisht te gjej te Kadareja disidentin apo shkrimtarin e madh Shqiptar, por nuk kam pare tjeter vecse nje spitullaq te perkedhelur qe pelqen te flitet per te.

[Borix]

Ndersa une vendosa te lexoj edhe librin e Kristo Frasherit, ku kritikoheshin njohurite historike te Qoses dhe Kadarese, madje me te drejte...

[Brari]

vlore berat 97-te..
tym zjarr edhe flakë..
kallash hi e kufoma..
yxhym thrret ki qose vrroma..

[Duaje Siveten]

per te zgjyrosurit e saliut ... edhe kujtdo tjeter qofte - ja kush jeni ...

Gazeta Kritika 28/7/2008

Në Kafen e Kuvendit

Nga Astrit Vorpsi


Në monitorin e madh të barit të Kuvendit dukej kryeministri që fliste, më shumë shante e duke mbërthyer mikrofonin të jepte imazhin e gjallë të skenave të dramës Arturo Ui.

Nuk mund të mos ruheshe nga çfaqja e ndonjë ndjenje mosaprovuese, sepse të pranishëm nëpër tavolina ishin pjesëtarë të togave sekrete të atij që dukej në monitor.

U përkula pak afrueshëm dhe me zë të ulët i pëshpërita bashkëbiseduesit tim: Këtu tek ne vetëm përsëritje ka. Të kujtohen të treqindët e Presidencës kur pritej marshimi sulmues i Jugorëve në muajt e fajdeve. Janë po ata që mund të bëjnë gjëmën me një urdhër te Shefit. Kryeministri ynë nuk qeveris me kabinetin dhe partitë. Kabineti i tij janë këta, të fshehtët, që përcjellin mesazhet e tij nëpër natë dhe që rrahin e vrasin në bazë të urdhërit të Atij. Këta përbëjnë moçalin real të Atij, njësoj si në kohën e atij tjetrit me policinë e fshehtë të Partisë.

Urdhërat, Doktori nuk ua jep ministrave por këtyre që, në rrethin e tij të ngushtë i quajnë qeveria e natës dhe janë këta që drejtojnë qeverinë e ditës.

Ai i mëparshmi nuk e shprehte por e bënte, kurse ky i sotmi bën dhe çfaq rrugëve si edhe përpara përfaqësuesve të huaj personalitetin e tij prej Arturo Ui.

Mbas lëvizjes ndërprerëse të dorës së tjetrit heshta dhe nënkuptova vazhdo:
Më thonë që kemi një reagim nga kryetarja e Parlamentit gjithmonë mbi bazë mohimi, lidhur me letra nga ambasadorë të fuqishëm . Ajo në dialekt, si duke pasur kumbull në gojë, formuloi mohimin - "nuk kom xjerrë asnji diplomat nga salla e Parlamentit, asht nji keqkuptim"..

Ti e di që jam i shtëpisë në ambjentet gjermanishtfolëse dhe mbas kësaj deklarate të Kryeparlamentares mësova bisedën e përfaqësuesit gjerman me kolegët e tij.

Atë mbrëmje diplomatët e ndjerë të cënuar ftuan edhe kolegun e tyre gjerman në orët e vona të mbrëmjes në barin e hotel Rogner.

Me çajin që po pinin në Rogner përfaqsuesit në fjalë morën edhe vëzhgimin e atij gjerman: Duhet organizuar në mënyrë më unitare reagimi ynë diplomatik për të tilla veprime në nivel shtetëror që bien ndesh me kushtet e premtuara prej këtyre vet..

Sot, se nesër është shumë vonë.

Të tilla sjellje janë mesazhe sipas stilit Arturian. Ne gjermanët i kemi vuajtur në kurrizin tonë në kohën kur u rrit rezistueshëm Arturo Ui.

Mbas këtyre fjalëve kish bërë një shenjë keqardhëse fytyre e kish vazhduar:
Aksidentet automobilistike janë më të mundëshmet në rrugët e thyera e plot të papritura shqiptare. Asgjë nuk e ndal atë përpara ethes së pushtetit. Ai nën këtë ethe e dogji vendin ndërsa vetzgjidhej president i një shteti pa gjykata, burgje, ushtri dhe qeveri.

Shihini se si qëndrojnë, jo më me finesë se sa Xhivola dhe bashkëpunëtorët e tij. I kemi përreth dhe sa herë që duken sikur shikojnë numrat në celularë s'bëjnë gjë tjetër veç dërgojnë mesazhe tek Shefi. Shihini si u shkëlqejnë sytë e skuqur.
Silueta afruese e dikujt e bëri që të ndiqte me sy lëvizjen e kamarierit, vështroi njëherë nga dera kryesore e barit, heshti disa çaste duke hedhur vështrimin mbi fytyrat e të ulurve nëpër tavolina, ngriti filxhanin e kafes, e uli atë shpejt duke ndjerë nxehtësinë pranë buzëve dhe rifilloi: Eksperiencat e sjelljeve poshtëruese të kryeqeveritarëve janë të dukëshme, por përmendja e tyre nga ata që respektojnë ligjin është mjaft kuptimplote si në rastin që kishim në fjalë. Biseda e diplomatit gjerman ish bërë më interesante kur kish vazhduar më tej:

Arturo Ui është çfaqur në shumë vende të botës, por përjetimin real në skenë e ka pasur në Çikago me Al Paçinon dhe këtu në Tiranë në ditët e sotme. Këtu nuk ka nevojë të luhet në skenën e Teatrit Kombëtar, pasi luhet përditë e përnatë nëpër zyrat e qeverisë dhe në sheshet kryesore të qyteteve.

Neuropsikiatri gjerman (ai që i sugjeroi Kancelarit Kohl vazhdimin e kontakteve me Gobaçovin pas ndjekjes si pjesëtar delegacioni të takimit të tyre të parë) i njohur në ditët e sotme si vëzhgues i hollë i sjelljes së shtetarëve europian e më gjerë, çfaqjet e sjelljeve të Doktorit shqiptar i përcakton si sindroma shqiptare e Arturo Ui-së.

Mbas takimit që kish përsëritur në delegacion me Gensherin, në kthim duke kaluar disa orë bisedë treshe sëbashku edhe Kancelari, pohoi bindjen në kapacitetin intelektual progresiv për të ardhmen të liderit modern rus.

Ndërsa në ditët e sotme, Ai sa herë e shikon kryeministrin shqiptar të çfaqet në monitor, me detaje e përshkruan në sjelljet e tij si personalitet abnormal me agresivitet primitiv.

Për ata që kuptojnë nga jeta e njeriut Neuropsikiatri gjerman dëshpërueshëm thotë: Ky, sikur me pak mustaqe dhe me tërë arsenalin e lëvizjeve, të shprehjes së fytyrës, të qëndrimit rrëmbyes përpara kamerave, të fjalorit të përzier vulgar me atë të xhentëllmenit, me diskordancën e lëvizjes së krahut përpara lart dhe tërheqjes së kokës mbrapa me lëvizje të muskujve të fytyrës me tike si me paralizë faciale, dhe disociacion të mendimit, është shëmbëlltyra më e plotë e kombinimit Arturo Ui e Al Kapone.

Profesori më pas opinionin trishtues e vazhdon me lëvizje miratuese të kokës duke përsëritur opinionin se figura e Arturo Ui-së do të ishte shumë më e pasur në sjelljet shtazarake shpërfytyruese dhe fjalorin rrugaçëror sikur Doktori të kish jetuar në kohën e Brehtit.

Me një nënqeshje në fytyrë diplomati gjerman kish tundur pohueshëm kokën dhe kish vazhduar - është jashtë praktikës qeverisëse shqiptare por Ai e solli si risi për publikun, banimin në godinën e kryeministrisë. Vetëm nëse hidhet në erë godina mund të lëvizet Ai prej andej. Simbolet e shtetit mund të rrëzohen por Ai jo.

Kur vijnë në jetën politike dhe janë në prag të marrjes së pushtetit kanë të njëjtin start ekzaltimi agresiv. E fillojnë me zjarr, vrasje, djegje institucionesh e librarish, gazetash e sulme mbi universitetet. Psikologjia e ankthit për të nesërmen është ajo që sundon ditët e njerëzve nëpër ndërtesat e shtetit, shtëpitë dhe rrugët.
Më mirë se ne gjermanët asnjë popull tjetër nuk përjeton atë që kanë hequr dje e vuajnë sot shqiptarët. Këta ndjekin të njëjtin kriter - Bëje gënjeshtrën mjaftueshëm të madhe, përsërite atë me shumicë dhe njerëzit mjaftueshëm e besojnë atë.

Bashkëbiseduesi më shihte me vështrimin përqëndruar dhe duke ulur ngadalë kokën e fërkuar ballin më ndërpreu.

Amerikani Linkoln përsëriste: skllav është ai që pret ndonjërin të vij e ta lirojë.
Kancerin e dosjeve ai e metastazoi në mënyrë progresive në masën trunore të shoqërisë shqiptare.

Të kam thënë - më përsëriste nën një ndjenjë faji - të gjithë jemi të të njëjtit lloj stofe, në të cilën palosja ose pala e parë nuk zhduket, sado ta hekurosësh. Kur jam në sallën e kuvendit kthej kokën majtas djathtas e shoh fytyrat e kolegëve. Nuk kanë në qëndrimin ulur atë lirshmërine e njeriut pa detyrime, por duket sikur thonë heshturazi,- mjaft më, sa herë duhet ta themi - toka është e populluar nga njerëz, jo nga ëngjëj.

Para 10 minutash në sallë nuk mu ndenj pa i shkruar një pusullë me dy rrjeshta shfrimi shefit tim dy tavolina më mbrapa - Sa të drejtë kishe kur më the atë ditë që firmosa në dosjen time të jetës: Atyre që bëjnë shëtitje nëpër bulevard nuk u shkon nëpër mend se janë në proporcion të drejtë merita dhe fati i rritjes në jetë që ne simbolizojmë.

Njësoj si me proçesin mëshirues - në mëshirim i varfri është i pasur por pa mëshirimin i pasuri bëhet i varfër. E pra ju jeni mëshirimi ynë dhe pasuria jonë. Eshtë e njëjta tabllo shpirtërore si në diktaturë ashtu edhe sot.

Ndërpreu të folurën, liroi nyjen e kollares, lagu pëllëmbët e duarve me copat e akullit nga gota e ujit dhe duke ofsharë rënkueshëm vazhdoi:

Ne kemi jetuar kohën e para rënies së murit të Berlinit dhe po jetojmë këtë të sotmen. Nuk themi dot, dëshpërimisht me dhimbje përsërisim se tek ne nuk u përmbys diktatura por u ndryshuan vetëm figurat, njësoj si ndryshohen veshjet ngjyrëerrëta të femrave të reja me ato me shumë ngjyra në moshë të rritur.
Shoqëria jonë sa herë kishte mosrealizime ekonomike e prag kongresesh do zhytej në krime grupesh armiqësore dhe mënxyrash familjare.

Sot, psikoza e pasigurisë për jetën, krimi shtetëror, aferat tronditëse korruptive ekonomike, kontrabandat e përmasave ballkanike, sjellin në mënyrë ciklike në rendin e ditës së publikut një herë problemin e parave të fajdeve, pas disa muajsh atë të hapjes së depove të armatimit, vazhdohen në tremujorin më pas me gjyqin e shekullit e tani do riciklohet Gërdeci me përsëritje periodike mëndje trullosëse të dosjeve të bubuxhelave. Mbajtja psikologjikisht në morsën e përdhosjes e atyre që quhen nëpunës të shtetit nga eprorët shëndetlulëzuar e faqeyndyrdjersitur është mekanizmi i shtyrjes së viteve nën këtë regjim brigandësh. Nën psikozën antikorrupsion, njësoj si nën atë të agjitacionpropagandës, gjunjëzohen para presioneve të përditëshme të shtabeve të natës ata që statusin e nëpunësit përpiqen ta ushtrojnë gjatë orarit të punëve të ditës.

Mos më ndërprit të lutem, bëj durim ta nxjerr deri në fund helmin që më ka hidhëruar më shumë sesa gjarpërin vet - reagoi kolegu duke vështruar shkarazi të pranishmit e pakët në bar.

Shpërthime impulsesh të pafrenuara po shikojmë, vuajmë dhe edukojmë në brezin që po rritet. Mos harro atë që i thoshte Xhivola shefit të tij, Arturo Ui-së:
Të gjitha impulset që kemi mbajtur të frenuara deri tani janë fermentuar në mëndjet tona dhe i kanë helmuar ato. Erdhi koha që të bëjmë deintoksikimin e mëndjeve duke çfrenuar impulset, duke lëshuar para turmave gjithëçka, sipas parimit lumturia mbi bazë mohimi.

Nuk janë ato që fusim në gojë të cilat na ndotin, e kundërta, fjala, çka nxjerrim nga goja është ajo që e njollos njeriun. Këtë aksiomë paranojaku karizmatik e ushtron në mënyrën më të dobishme si model për ata që e ndjekin.
Nuk më largohet nga mendja ajo që më tha Ustai mbas firmosjes së aktit të pranimit:

A të shkon nëpër mend se kariera e të gjitha aktoreve ka filluar me një rol në jetën e regjisorit!

Kështu edhe me ne. Na quajnë të zgjedhur dhe filluam e po rritemi në karierë mbas rolit që kemi luajtur në jetën e ustallarëve tanë. Ne jemi kënaqësia dhe suksesi i tyre, zbulimi i ri i tyre, egoja e mendjes së tyre largpamëse. Prandaj jeni sëbashku me ne në të njëjtën sallë kuvendi.

Eshtë shumë pak reagimi që lexova i një gjuhëtareje se, monstra politike berisha ka poshtëruar jo vetëm femrën shqiptare po na ka shëmtuar edhe gjuhën tonë ma të ambël se mjalta. Asnjë shoqatë femrash që trumbetohen në raste tetë Marsi nuk i drejtoi një letër Lirisë sonë të qetësisë olimpike, e ta pyeste sesi do ndihej ajo në atë sallë ku doktori i saj sillej jo më pak shtazërisht se prokurorët e diktaturës përpara viktimave.

Eshtë po aq pak reagimi i një ish presidenti se monstra Arturo Ui na paska përvetësuar dhe cënuar pavarësinë e një universiteti në Tiranë në funksion të fushatës së tij elektorale.

Asnjë nga akdemikët që deri dje e trajtonin si koleg në perspektivë, nuk mund të shprehë një opinion real mbi personalitetin patologjik të atij, sepse qeveria e Atij e ditës do i bëj të nesërmen akademikut ceremoninë mortore të shkaktuar nga shtabet e natës të kryeministrit. Akoma më qesharake është pritja nga kreu opozitar e pendesës imagjinare të kryeskuthit që, gërrmon në jetët tona vetëm për përdhosje të mëtejshme.

Harroi apo ia do nevoja e bashkëjetesës ato çfarë ka shprehur me bindje për doktor rrumpallën kur ishte raja, si ne të tjerët. Janë jo më simptomat, por sëmundja komplekse Arturo Ui, e cila i ka zënë mushkritë trupit të shoqërisë, i ka pakësuar oksigjenin mëndjes së asaj, e ka sjellë në gjëndje pre kome me mjegullim total të syve të perspektivës shoqërore. Brenda më pak se dy dekadash e ka tronditur rëndë në themelet godinën shtet, ia ka rrëzuar muret tashmë dhe na është dashur që të na vijnë ndërtues europianë për të na risjellë në gjëndje të përkohëshme banimi ngrehinën Shqipëri.

Vetëm nëse do përcillen mesazhe europiane e atllantike nga hotelet Rogner e Sheraton mund të kemi ndonjë frenim të monstruoziteteve të Sindromës Arturo Ui.

Ndërpreu vazhdimin se ndjeu shkeljen e dhimbëshme të këmbës nga kolegu përballë. Shpejt tjetri nxorri paratë që i la nën filxhanin e kafes dhe nxitimthi i foli tjetrit: Kalimi i një buburreci nëpër këmbët e tavolinës më zgjoi nga gjumi i pasionit rrëmbyes të bisedës. Asnjëherë nuk kemi për të shpëtuar nga ndotja e buburrecave. Nuk jetojmë dot nën efektin pastrues të dezinfektantëve që na vijnë nga Europa.

Në ecjen drejt daljes shoqëroheshin habitshëm nga vështrimi i kafebërësit që me shprehje pyetëse të fytyrës filloi të lëvizte drejt tavolinës së tyre nën buzëqeshjet shpotitëse të atyre pak klientëve në bar.

Mori lekët e duke mbajtur në ajër filxhanin foli në drejtim të klientëve: E di si ka thënë në një intervistë ky deputeti që pagoi - "Koha nuk ka ngjyrë, nuk ka aromë, por vetëm substancë"..

U ngërdhesh e nën një shenjë rrokopusje në drejtim të atyre që dolën, me zë bubullues hakërroi: "Ne jemi substanca e kësaj kohe".

[djaliepirotas]

Cadare ishte pasaporta diplomatike e krijuar enkas nga regjimi i Enverit.
Mesa duket edhe vete atij i ka pelqyer ky miklim dhe eshte munduar me zell te madh tja shperblej sa qe regjimi ne kembe. Pastaj....( kur ra... ) ai iku i pari.
Thane iku, thane u arratis,
thane se ne Paris
vate qendroi.

Heheheheh. Te shkretit Kadare , na del se i kish shkuar kaq here neper mend te ikte, e te ikte. Po pse nuku iku thoni ju? Nuk ikte dot se qe simbioze e regjimit. Te dy i duheshin njeri tjetrit. Me sa duket qene te tjere burra ata qe regjimi dhe Kadareja nuk i donte dhe detyroheshin kesisoj ..jo te iknin me pasaporta diplomatike, por te canin ferrat naten dhe kesisoj ne popull te thuhej : u arratisen.
E kuptoni tani pse Kadareja nuk u arratis dot? Ai iku, dhe qe shume vone atehere per te thene u arratis.
Te arratisurit, disidentet, te perndjekurit, te burgosurit, te pushkatuarit jane nje soj tjeter qe Kadareja si harin dot as ne bema as ne shkrime.
Ja psh se si ka mundur njeri prej tyre ( nje i ri me floket kacurela ) ti kendoje Atdheut ne momentet e kalimit te kufiri:


Atdheu

E para mjegull e shtatorit
Porsi qefini te mbuloi
Sa shpejt nga syte atdhe me humbe
Sa shpejt erresira te gllaberoi

Si djerse te ftohta ndrinin naten
Mbi ballin tend te argjendte yj'
Me tel me gjemba gjoksi yt
I lidhur mbeti ne kufi.

Ashtu te lashe i shtrenjti vend
Dhe rrugen mora per ketej
Ku valle me con kjo rruge e larget?
Kur valle sersih tek ti do te kthej?

Floriri i vargjeve te mia
U shkri per ty me dhembshuri
Tani si hekur shpirti
Me lot u ndryshk dhe u nxi...

Si djerse te ftohta ndrinin naten
Mbi Ballin tend te argjendte yj'
Me tel me gjemba gjoksi yt
I lidhur mbeti ne kufi.

Ashtu te lashe i shtrenjti vend
Dhe rrugen mora per ketej
ku valle me con kjo rruge e larget
kur valle serish tek ti do te kthej?
(Bilal Xhaferri)

[Brari]

pse ma kan fshire nje shkrim timin mbi gorillen enveriste..rexhep qosen..?

[Duaje Siveten]

pse ma kan fshire nje shkrim timin mbi gorillen enveriste..rexhep qosen..?

hiqesh edhe si i persekutuar i forumit mer bu-bu-rrec ...

[Brari]

kaq shume te ka merzitur kashari o dujsif..

te siguroj se skam gisht ne fitoren e pd ne kashar..

[Duaje Siveten]

kaq shume te ka merzitur kashari o dujsif..

te siguroj se skam gisht ne fitoren e pd ne kashar..

une bej merak per bubureca e kacabunj, por nuku murzitem ...

sepse buburecat e kacabunjt duan qe populli te merzitet ... e te heqe dore nga e drejta e tij ... e bubureca e kacabunj te livadhisin ...

mos shpreso kot ... ashtu mejtonin edhe para-ardhesit e tu te perbashket sigurimso-byroiste ...