
Postuar mė parė nga
AngryAngel
Hasan Zyko Kamberi lindi nė Starje tė Kolonjės nė gjysmėn e dytė tė shekullit tė XVIII. Pėr jetėn e tij nuk dihet shumė, pos qė ka kaluar njė jetė tė rėndė. Ka shkruar vjersha fetare filozofike, poema fetare e shkrime tė tjera qė kanė humbur. Mirėpo, vjershat e tij qė njihen sot nuk janė vjersha fetare, bile janė vjersha krejt laike. Hasan Zyko Kamberi, jo vetėm nė kuadėr tė Vjershėtarėve (Bejtexhinjėve), por pėrgjithėsisht nė letėrsinė shqipe, ėshtė shkrimtari i parė i modelit tė krijuesit kritik. Gjithė vepra e tij shquhet pėr praninė e madhe tė qėndrimit autorial pėr ēėshtjet qė shkruan, pėr problemet personale dhe problemet shoqėrore. Ky qėndrim bėhet elementi karakterizues i gjithė krijimtarisė sė tij nė vjersha. Pėr nga mėnyra e artikulimit tė kėtij qėndrimi dhe pėr preokupimet e tyre vjershat e Hasan Zyko Kamberit mund tė grupohen nė poezi personale me tė dhėna autobiografike si:
Bahti im,
Lufta mbretėrore
Ty bota zili tė kanė
Poezi me temė shoqėrore si:
Gjerdeku i vashės
Gratė e va,
Poezi satirike si:
Paraja,
Trahani
Munafiku.
Hasan Zyko Kamberi ėshtė vjershėtor i mungesave nė jetėn njerėzore, si kur merret me tema sociale, ashtu edhe me ēėshtje shpirtėrore. Vjersha Gjerdeku i vashės, tė cilėn Faik Konica e quante njė vepėr tė dalluar tė letėrsisė sė vjetėr shqipe, tregon shkallė-shkallė bashkimin e Djalit me Ēupėn, duke portretuar ambientin shoqėror dhe zjarminė e atyre qė duhet tė martohen. Nė mėnyrė alternative portretohen djali e ēupa, puna dhe mundimi i tyre pėr bashkim, qė nuk ėshtė vetėm social por edhe psiqik, pėr tė projektuar mė nė fund njė embrion tė lumturisė sė jetės njerėzore. Hasan Zyko Kamberi kritik e satirik shkėlqen nė vjersha tė tjera, pėr tu bėrė satiriku i parė i letėrsisė shqipe. Nėse nė vjershat e tija tė para personale e shoqėrore ky autor ironizon edhe vetėveten, nė vjershat satirike ai nuk kursen askendin. Dy vjershat e tij Paraja dhe Trahani lidhen ndėr vete si vjersha tė situatave sociale, po edhe tė sprovimeve morale, duke i karakterizuar njė qėndrim autorial. Tė gjitha vjershat e Kamberit, duke qenė me frymė kritike ndaj dukurive shoqėrore, domosdo karakterizohen me shprehje tė ashpra, me njė shpėrthim deri nė pėrmbysje dhe me njė revoltė tė pėrhershme deri nė pėlcitje, si qėndrim autorial. Nė anėn tjetėr, pėr nga ndėrtimi formal i vargjeve janė tė njėnjėshme. Rregulla e tij krijuese ėshtė vjersha katėrshe me varg tetėrrokėsh dhe me skemėn e rimės aaab. Kjo ėshtė njė rregull e pėrgjithshme krijuese. Nė anėn tjetėr krijimi i vjershės sociale shpesh formalisht i afrohet tregimit dhe ka elemente tė poemave me subjekt e me rrjedhė kontinuitive, formė qė do tė shfaqet mė vonė nė letėrsinė shqipe. Me Hasan Zyko Kamberin nė letėrsinė shqipe kalohet nga modeli i lavdit nė modelin kritik dhe kjo duhet tė jetė vlera mė e madhe e vjershave tė kėtij autori.
Sulejman Naibi
Midis poetėve bejtexhinj, qė u shqua nė shekullin XVIII, ėshtė edhe Sulejman Naibi. Ai ishte nga Berati dhe jetoi e vdiq aty duke qenė bashkėkohės me Nezim Frakullėn.
Sulejman Naibi ka shkruar njė divan nė shqip por kopja e plotė e tij nuk ėshtė gjetur. Krijimtarinė e tij e njohim vetėm pėrmes 4-5 vjershave nė dorėshkrim. Megjithatė, ato e paraqesin si njė nga bejtexhinjtė mė tė talentuar, me frymėzim e kulturė poetike. Karakteristikė pėr vjershat e Naibit ėshtė lirizmi i kėndshėm, qė u jep atyre ngrohtėsi.
Ai i kėndon vashės sė bukur, natyrės, dhe ėmbėlsisė sė jetės. Pėrmes njė figuracioni tė pasur e plot ngjyra tė gjalla, Naibi e jep me shumė natyrshmėri bukurinė e femrės, ndjenjėn e dashurisė. Vjershat e tij janė shumė afėr natyrės sė kėngėve popullore edhe ndonjėra prej tyre si: "Mahmudeja e stolisurė kėndohet edhe sot nė Elbasan e nė Berat.
Nezim Frakulla
Nezim Frakulla (ose Nezim Berati) ėshtė nga autorėt e parė tė rėndėsishėm tė letėrsisė shqiptare me alfabet arab; nė mjediset ku jetoi e krijoi, luajti rol nė zhvillimin e kėsaj rryme.
Nezimi lindi nga fundi i shekullit XVII nė fashtin Frakull tė Fierit nė njė familje tė vogėl feudale. Qė i ri mėsoi nė medresenė e Beratit, pastaj shkoi nė Stamboll, pėr tė studiuar mė tej, ku ndenji njė kohė tė gjatė dhe filloi tė vjershėronte turqisht, persisht e arabisht. Bėri shumė udhėtime nė vendet e Lindjes, por mbeti i pezmatuar. Nė njė bejte turqisht shkruante: I rashė botės anembanė, por zemra m'u mbush me gjak. Nė vitin 1730 u kthye nė Berat, i varfėr, kėshtu qė u detyrua tė shėrbente si qehaja te njė bej. Gjatė kėsaj kohe filloi tė vjershėronte nė shqip, sipas frymės sė poezisė orientale. Berati, qė ishte njė nga qendrat kulturore mė nė zė tė kohės, kishte edhe shumė bejtexhinj, tė tjerė. Rivaliteti me myftiun e qytetit pati pasoja politike pėr Nezimin, prandaj u detyrua tė shkonte nė Elbasan. Mbas njė internimi nė Besarabi, Nezimi kthehet pėrsėri nė Berat. Vdiq nė burgun e Stambollit.
Nė gjuhėn shqipe Nezimi la njė divan(1) dhe shumė vjersha tė shpėrndara. Njė pjesė e krijimeve tė tij kanė kaluar gojė mė gojė e u bėnė anonime. Duke ndjerė qė qėndronte mbi bejtexhinjtė e tjerė, Nezimi e afirmon veten si mjeshtėr qė i pari krijoi divanin shqip.
Muhamet Kyēyku(22) (1784-1844) shėnon kalimin nga poezia klasike e bejtexhinjve tė parė te poetėt e Rilindjes tė gjysmės sė dytė tė shekullit tė nėntėmbėdhjetė. Kyēyku, qė njihet edhe me emrin Muhamet Ēami, d.m.th. ēam, ishte nga Konispoli. Ai studioi pėr teologji njėmbėdhjetė vjet nė Kairo, ku dhe ishte vendosur njė koloni shqiptare jo e paktė. Pasi u kthye nė fshatin e lindjes, shėrbeu si hoxhė dhe vdiq mė 1844 [1260 A.H.].
Kyēyku ka qenė autor mė prodhimtar nė krahasim me tė tjerėt. Ai ka shkruar nė dialektin e tij ēam dhe, me sa duket, ka qenė i pari autor shqiptar qė ėshtė marrė me poemėn e gjatė. Ajo qė e bėri tė mos harrohet, ėshtė rrėfenja romantike nė vargjen e njohur me emrin Erveheja, qė nė fillim mbante titullin Ravda (Kopshti), shkruar rreth vitit 1820. Kjo rrėfenjė poetike, me strofa katėr vargjesh e tetėrrokėsh me rimė ABAB jep peripecitė e sė bukurės Ervehe, e cila ia del mbanė tė mbrojė nderin e virtytin e saj, duke kaluar shumė prova e fatkeqėsi.
dhe shume e shume te tjere si Tahir Boshnjaku; Saki Butka....
Nder e respekt per shkrimtaret shqiptar te krishter por dhe nder e respekt per shkrimtaret shqiptar musliman. Keta i sollen te mira kombit shqiptar e jo si une e si ti Zara qe kotemi ne forume kot duke bindur njeri tjetrin.. Ata e bene te veten, po cka bem ne?
Krijoni Kontakt