Serbia hap kufijte per ruajtjen e tregut ne Kosove.

[DYDRINAS]

Serbia do të furnizojë dhe ndikojë Ballkanin

• Petrit Haliti

Radioja serbe B92 njoftoi më 23 korrik, se kompania e madhe serbe “Delta Maxi” ka blerë rrjetin tregtar “Euromax” në Shqipëri. Hyrja në tregun shqiptar shënon një avancim të mëtejshëm të pranisë dhe kontrollit të kësaj kompanie në tregun ballkanik. Kompania serbe “Delta Maxi” është kompania më e madhe private në Serbi, që merret me biznese në fusha të ndryshme si shpërndarje, prona të patundshme, prodhime të ndryshme, agrobiznes, brokerim financiar, sigurimet, etj dhe ka shtrirë rrjetin e saj të supermerkatove të tregtisë dhe shpërndarjes në Mal të Zi, Bullgari, Bosnjë-Hercegovinë, Slloveni, dhe deri më 2009-ën do të vendoset në Kroaci, Maqedoni, Rumani, Moldavi, Ukrainë, etj. Më 3 korrik, kompania serbe “Delta Maxi” krijoi një shoqëri të përbashkët me kompaninë e madhe ruse “Finstar”, për të operuar së bashku në tregun ndërkombëtar.

Ambicia ballkanike e kompanisë serbe duket të jetë e madhe, derisa ajo ka investuar 400 milionë euro për dominimin e tregut serb dhe ballkanik. Siç deklaroi në një konferencë ekonomike ndërkombëtare në Sofje, drejtori i përgjithshëm i kësaj kompanie, Dragan Filipoviç, “Delta Maxi” synon që brenda tre vjetësh të jetë në pozicion udhëheqës në tregun e Ballkanit. E parë në këndin e shoqërisë moderne europiane të tregtisë dhe konkurrencës së lirë, të shkëmbimeve dhe lëvizjes së lirë të mallrave, të ideve dhe të kapitaleve, të lirisë së investimeve të huaja etj, etj, ambicia e kompanisë së mësipërme serbe për të zënë pozicionin udhëheqës në sistemin e tregtisë me pakicë të Ballkanit, duket brenda parimeve të pranuara që të mësojnë manualet e shoqërisë së tregut.

Por edhe fanatiku më i madh i mësimeve shkollore të shoqërisë së tregut nuk mendohet se shkon deri në atë pikë, që të thotë se kapitalet, apo blerjet e mëdha të paketave kontrolluese janë produkt i një laboratori ekonomik dhe jo i interesave të një grupi, një shoqërie, një shteti apo një politike të caktuar, (qoftë edhe ekonomike). Në këtë linjë logjike, edhe politika energjike rajonale e Serbisë, e investimeve apo blerjeve masive jashtë vendit, nuk mund të veçohet plotësisht nga vizionet, idetë, mentalitetet, formimet psiko-shpirtërore apo ambiciet e klasës drejtuese të vendit, pjesë e pandarë dhe ndër kryesoret e së cilës është biznesi. Shtresa e biznesit në Beograd nuk është shkëputur nga bërja e politikës së madhe, përkundrazi, Serbia përbën një nga shembujt më të spikatur të ndërlidhjes tepër të ngushtë dhe shpeshherë të errët, të biznesit të madh me politikën dhe strukturat e ndryshme të shtetit. Në vendimmarrjet dhe formulimet strategjike të politikës së brendshme dhe të jashtme të Serbisë, shtresa e biznesmenëve dhe kompanitë më të mëdha kanë pasur dhe kanë një vulë ndër kryesoret. Nëse shohim sot një politikë të caktuar të Serbisë brenda vendit, kundrejt Kosovës, kundrejt Bashkimit Europian, kundrejt NATO-s, kundrejt Rusisë, ajo është e lidhur edhe me shprehjen e interesave apo me përfaqësimet e interesave të biznesit të madh serb. Nëse kemi parë në dekadën e fundit të shekullit të kaluar katër luftëra të përgjakshme të Serbisë kundër popujve joserbë, kundër Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjës dhe Kosovës, për të mos i lënë ata popuj të fitojnë pavarësinë, brenda asaj politike ka qenë dhe dora, dhe interesat e biznesit të madh serb që është pasuruar me ato luftëra. Nëse shohim sot një Serbi nacionaliste, me qëndrime dhe rivendikime ndaj shteteve fqinje, nuk mund të lësh anash edhe interesat e biznesit të madh serb në këtë lloj Serbie.
Qëndrimi arrogant dhe pretendimet kolonialiste, që Serbia vazhdon të mbajë ndaj Kosovës, nuk mund të konsiderohen qëndrim i pastër dhe vetëm i grupit politik, që ka uniformën e institucioneve të zgjedhura. Përkundrazi, ai shpreh interesat dhe filozofi të përcaktuar të grupeve dhe shtresave drejtuese e vendimmarrëse të shoqërisë serbe, dhe në radhë të parë të biznesit, që nuk ka demonstruar deri tani se ka hequr dorë nga një politikë koloniale kundrejt Kosovës. Është naive të mendohet se shifra prej 160 milionë apo 200 milionë eurosh, që të thonë në Prishtinë për tregtinë “e fshehte” mes Serbisë dhe Kosovës, flet në favor të tezës së “tregtisë së shkëputur nga politika dhe nacionalizmi”. Zhvillimi i tregtisë së fshehtë mes dy shteteve, që nuk kanë marrëdhënie diplomatike, dhe e cila në fakt nuk është e fshehtë, sepse dihet dhe lejohet nga autoritetet e të dy shteteve, mund të ketë dhe ka anën tjetër të medaljes: ruajtjen e lidhjeve të ngushta të strukturave dhe njësive ekonomike, në raportet siç ishin dikur, kur jetonin në federatën komuniste, të cilën e drejtonte dhe e kontrollonte Serbia.
Edhe në qëndrimin obstruksionist që ka mbajtur Serbia ndaj marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit me BE-në, nuk janë jashtë përgjegjësisë dhe qarqet e biznesit, të cilët duhet të kishin qenë grupi më i interesuar i interesit për marrëdhënie me BE-në. Në lëkundjet strategjike që shihen në qëndrimin e Serbisë për të zgjedhur mes perëndimit dhe Rusisë, ku edhe në programin e qeverisë së re serbe të paraqitur nga kryeministri në parlament, Rusia vihet përpara Shteteve të Bashkuara të Amerikës, mishërohen edhe interesa të biznesit të madh. Qarqet më të fuqishme të biznesit serb janë të lidhura ngushtë me biznesin dhe strukturat e shtetit rus, të cilat i kanë pasuruar dhe fuqizuar kompanitë serbe, duke u përpjekur gjithmonë të mbajnë të lidhur Serbinë, politikën dhe ekonominë e saj me Rusinë, dhe jo me perëndimin dhe integrimin europian.
Në ceremoninë e nënshkrimit të marrëveshjeve vitin e kaluar për blerjen nga kompania “Delta Maxi” të rrjetit të tregtisë dhe shpërndarjes “Tropic” të “serpska republikës” në Bosnjë-Hercegovinë, ku morën pjesë kryeministri i kësaj “serpska republikës” dhe ministri i Ekonomisë së qeverisë së Serbisë, Predrag Buballo, nuk ishte e rastësishme pjesëmarrja e zyrtarëve më të lartë të shtetit në një marrëveshje kompanish private. Këtë interes të Serbisë për investimet e jashtme të “Delta Maxit” e shpjegoi ministri i Ekonomisë së qeverisë serbe, i cili deklaroi se Serbia synon të bëhet udhëheqës i rajonit dhe për këtë arsye, të investosh në ekonominë rajonale është shumë e rëndësishme.
Serbia synon të jetë shteti tregtar kryesor rajonal, që do të furnizojë dhe ushqejë Ballkanin dhe kjo nuk rrjedh nga filantropizmi i shteti serb. Ekspansioni ekonomik, tregtar apo energjetik i Serbisë në rajonin tonë, nuk mund të shihet i shkëputur nga një strategji konstante e këtij shteti për të rifituar jo vetëm pozitën dominuese ekonomike, por sidomos pozitën e ndikimit dhe të kontrollit në shtetet që dolën nga ish- Federata komuniste Jugosllave dhe gjithashtu edhe më gjerë, në rajon.
Të gjithë udhëheqësit politikë që kanë drejtuar Serbinë pas rënies së diktatorit Sllobodan Millosheviç në vitin 2000 e deri në ditët e sotme, e shprehin hapur konceptin dhe ambicien, që Serbia është dhe duhet të jetë shteti qendror dhe kryesor i rajonit. Por roli qendror apo kryesor nuk është diçka, që vetëm mendohet apo faturohet me dekrete qeveritare në Beograd apo me dekret politik në ndonjë kryeqytet europian, ku recidivet e aleancave të vjetra me Serbinë diktojnë diplomacinë e sotme. Roli drejtues apo hegjemon sigurohet përmes një strategjie të hollë dhe afatgjatë të konsoliduar të penetrimit sidomos ekonomik në vendet e rajonit në shumë drejtime.
Ekspansioni ekonomik i Serbisë në rajon është i fokusuar sidomos në disa drejtime dhe fusha jetike siç janë energjia, nafta dhe gazi, energjia elektrike, gruri dhe prodhimet ushqimore. Në fushën e energjisë, rolin qendror rajonal Serbisë po ia jep Rusia, e cila planifikon që gazsjellësit apo naftësjellësit rusë, që do të nisin nga Bullgaria apo Rumania, të kalojnë përmes Serbisë, e cila do të bëhet nyja shpërndarëse për rajonin, përveç qendër tranziti për Europën qendrore dhe perëndimore.
Ekspansioni ekonomik i Serbisë në rajonin e Ballkanit vjen nga një shtet, i cili ka krijuar dhe po krijon trazira dhe probleme stabiliteti e sigurie në rajon. Vjen nga një shtet, i cili deri tani nuk duket i interesuar të ketë stabilitet në Ballkan, vjen nga një shtet, që po lejon të përdoret si instrument i politikës së Rusisë në rajon.
Në këto kushte nuk do ishte e papritur të konstatohen përpjekje të kapitalit dhe të investimeve serbe, që të krijojnë në terren atmosfera politike të përshtatshme për interesat serbe në këtë apo atë shtet të rajonit. Nuk do të ishte e papritur të konstatohen përhapje epidemike të sponsorizimeve serbe në shoqërinë dhe mediat e këtij apo atij shteti ballkanik. Nuk do të ishte e papritur të konstatohen përpjekje për ndikim dhe krijimin e lobeve të fuqishme serbe në këtë apo atë shtet të Ballkanit.
Paraja nuk është aq naive dhe neutrale, sa mund të përpiqen ta prezantojnë në publik “teknokratët” e lobeve të mbuluara ballkanike.

Gazeta Shqiptare



P.S.

Ndersa ne i versulemi Berishes qe nga viti 1992 se pse ai po e sjell NATO-n dhe pse po ja ve bazat ushtarake ne dispozicion, pse ai po merret me Kosoven, pse ai po nderton me cdo cmim autostraden Durres-Kukes, pse ai po nderton rrugen e Arberit, pse ai po kerkon te marre pjese ne financimin e termocentralit ne Kosove, pse ul taksat, pse pse pse?

Sepse jemi ende nje popull qe nuk sheh me larg se sa aksi Tirane-Durres, se bejme nje politike qe nuk del pas Dajtit apo pertej Krrabes, se tregu mendohet vetem nga Shkodra deri ne Vlore, se fshati apo qyteti im eshte shteti dhe kombi im etj.
Fqinjet tane zhvillojne politika ekonomike dhe politike ekspansioniste, sepse ata ndonese humbin vija kufitare, nuk pranojne humbjen e lidhjeve ekonomike.
Ai qe arrin te kontrolloje tregun, ai do te jete fituesi i vertete i te gjitha zhvillimeve ne Ballkan!

[Qerim]

Vete e kemi fajin per kete. Nuk kemi arritur te thithim ne Shqiperi firma boterore si Carfur etj. Me duket normale qe te vije nje vend i pazhvilluar si Serbia te sjelle risine.Individe serioze kurre nuk do ta shisnin nje firme me te ardhme ne Shqiperi si Euromax.Keto gjera nuk jane te paramenduara por diktohen nga tregu.