At Gjergj Fishta, Nder i Kombit

[BARAT]

Me shume do shastisheshim neqoftese Micotaqis (me fani vajza e tij Dora e Athines) do nderonte Bollanon me Kalin e Trojes. Mo na thuaj qe ky eshte simbol Trojan kur te mos e kemi mendjen.

lol
...do ishte me i bukur se sahati tiranes qe u coi edvini, se ta maren dhe per ters ate te gjatin...

[Hyllien]

E bukura e me te bukurave eshte qe ne 1931 na kishte "Republike Greke" kurse :

E dyta eshte se ne perjudhen qe u be gjenocidi cam nuk ka patur qeveri greke ne Greqi. Shumicen derrmuese te vendit e kontrollonin forcat partizane komuniste greke dhe ne krahinen e Epirit ishin forca komuniste dhe nacionaliste. Vetem me perfundimin e luftes civile, me 1949, qeveria greke vuri nen kontroll te gjithe territorin grek. Pra meso njehere histori dhe pastaj akuzo qeverine greke. Pastaj, te akuzuarit per krime lufte nuk ishin as 10 as 50 por ishin 2100 te cilet u arratisen bashke me familjet. Ne qofte se supozojme se nje familje kishte 5 veta menjehere na del ne shesh gjysma e popullsise came.

Kur vjen kohe gjenocidesh, zhduken fajtoret.

[Lioness]

Edhe ne temen e Fishtes do behet muhabet grekesh?!

Pfffff ....

[Baptist]

Edhe ne temen e Fishtes do behet muhabet grekesh?!

Pfffff ....

Ke ndonje problem me TanHauzin?

[BARAT]

Gjergj Fishta dhe ngjarjet e qershorit të vitit 1924 në këndvështrimin e sotëm

Fatalitete të përsëritura për shqiptarët dhe Shqipërinë

Ngjarjet e qershorit të vitit 1924, që historiografia jonë i ka quajtur “Revolucion Demokratik Borgjez” dhe Fan Noli “revolucion kundër regjimit të Ahmet Zogut”, Gjergj Fishta në artikullin e tij “Trazimet e qershorit 1924” i përcakton si “luftë civile”.
Në këtë “lëvizje kombëtare”(Fishta) apo “luftë të popullit kundër tiranëve”(Noli), Gjergj Fishta do të ishte deri në fund në krah të popullit dhe njëri nga protagonistët më kryesorë, në një radhë me Fan Nolin, Luigj Gurakuqin e të tjerë deputetë të opozitës me orientim të dukshëm perëndimor, që u vunë në krye të asaj lëvizje kombëtare.

Por studiuesit e veprës së Gjergj Fishtës e kanë anashkaluar pjesëmarrjen e autorit të “Lahutës së Malcis” në këtë “luftë civile” dhe pothuajse kanë heshtur, veçanërisht, për “arratisjen” e tij nga Shqipëria pas rikthimit në pushtet të klikës së përmbysur.

Nuk është thënë asnjë fjalë, gjithashtu, as për kthimin e Gjergj Fishtës në Shkodër dhe për “pajtimin” e tij me qeverisjen pasdemokratike të Ahmet Zogu, tanimë të vetëshpallur mbret sovran i shqiptarëve. Biografi i Gjergj Fishtës Daniel Gjeçaj dëshmon për një pauzë disavjeçare apo “kohë heshtimi 1924-1930” në veprimtarinë politike e shoqërore të poetit, pasi, si shprehet ai, “edhe Fishta u largue nga vendi dhe ndeji i mërguem në Itali, tue pritë kohë ma të mira”.

Pavarësisht nga petku i klerikut që mbante veshur, dihet se Gjergj Fishta u muar gjallërisht me politikë. Revolucioni i Qershorit shënon kulmin e kësaj veprimtarie, ndoshta, për faktin se gjatë përiudhës 1921-1924 ai ishte deputet, disa herë kryetar grupesh parlamentare dhe nënkryetar i Kuvendit Kombëtar. Por ajo çfarë ka më tepër rëndësi është fakti se Gjergj Fishta gjatë kësaj periudhe 4-vjeçare ka pasur edhe kulmin e veprimtarisë së tij letrare e publicistike.

Ai ribotoi lirikat e tij “Mrizi i Zanave”(1924) dhe tragjedinë “Juda Makabe”(1923 dhe 1924), shkroi dhe botoi poemën satirike “Gomari i Babatasit”(dhjetor1923) dhe fill pas saj shkroi pjesën e dytë me titull “Visku i Babatasit”, të cilën nuk e botoi sa qe gjallë.

Botoi artikujt programatikë: “Rreziku i përmbrëndshëm”(1921), “Punët botore në Shqipëri”(1921), “Sistemi parlamentar”(1923), “Liria e zgjedhjeve dhe obstrukcionizmi i “opozitës””(1923), “Asamblea konstituente”(1923), “Delikti i Mamurrasit e gjendja e ligatueme e Shqipnisë”(1924) etj.

Pavarësisht nga ky aktivitet, Gjergj Fishta nuk mori pjesë në qeverinë e dalë nga Revolucioni i Qershorit, e cila qëndroi jo më tepër se 6 muaj për shkak të reaksionit të brendshëm (dhe atij të jashtëm), me të cilin u ndesh që në krye për arsye të programit të saj me karakter thellësisht antifeudal. Ne sot nuk jemi në gjendje të arsyetojmë motivet e vërteta të mospjesëmarrjes së Gjergj Fishtës në qeverinë e krijuar prej Fan Nolit as të gjykojmë nëse bëri mirë apo jo që nuk mori pjesë. Daniel Gjeçaj e kalon këtë çështje me frazën: “As një vit të plotë s’ngjati andrra e njaj qeverie ashtu si e desht Fishta e shokët bashkëluftëtarë: Fan Noli, Gurakuqi me të tjerë si ata”.

Ka mundësi që zhguni i fratit që mbante veshur Gjergj Fishta të mos e ketë lejuar në angazhimin e tij politik të shkonte më tej se sa deputet, çfarë do të thotë ta ketë penguar për të ushtruar edhe pushtet ekzekutiv.

Gjithsesi, ky fakt i mospjesëmarrjes në qeverinë demokratike nuk do të ishte i mjaftueshëm për ta përjashtuar Gjergj Fishtën nga vala e spastrimeve politike që do të ndërmerrte Ahmet Zogu pas rikthimit në pushtet në krye të bandave të tij të armatosura dhe të mercenarëve të grumbulluar në shtetet fqinje. Angazhimi politik i Gjergj Fishtës kundër klikës së Ahmet Zogut kishte qenë maksimal.

Mjafton të kujtojmë këtu, përveç të tjerave, edhe fjalimin e tij para varrit të Avni Rustemit, ku nxitet rinia shqiptare për të përmbysur (madje pa ia kursyer edhe vdekjen) frotën qeveritare që kishte ngulë kthetrat në fatet e atdheut: “Hajde, Avni, pra, tash me u nda përgjithmonë. E sa për punë të Shqipnisë mos ban merak: Unë, që ti e din se nuk gënjej, po ta jap fjalën këtu mbi grykë të vorrit tand se ideali yt kombëtar do të triumfojë e Shqipnia ka me përparue e lirë (dhe) e lulëzueme; pse në një anë vdekja ka me herrë, ka me korrë, ka me shkmesë këtë frrotë idiotësh, egoistësh, fanatikësh e farizejsh, nëpër kthetrat e të cilëve sot fati i Atdheut asht tue u përshkue”.



2. Shkaqet e luftës civile

Politikanë biramela
Në artikullin “Trazimet e qershorit 1924”, Gjergj Fishta analizon shkaqet e luftës civile, që në syrin e sotëm tingëllojnë si fatalitete të historisë së popullit shqiptar. Ai gjykon se frota e politikanëve, që u shfaq në krye të shqiptarëve, ishte fataliteti i parë i të gjitha mbrapështive që do të rëndonin Shqipërinë e viteve 1921-1924.

Shumicën e politikanëve që morën në dorë fatet e shqiptarëve, Gjergj Fishta i quan “biramela”, “njerëz të pa farë kulture, të pa farë edukate civile e tradicioni familjar të mbarë e të mirë”.

Të tjerët ishin pasuruar më parë duke grabitur pasuritë e huaja dhe tani ishin mësuar të rronin me djersën e gjakun e të tjerëve, prandaj ishin mjeshtra që, “ku me intriga, ku me rrena e kaçarrena e me dhunë e pabesi tue marrë mendsh popullin e mjerë, me do fjalë të mëdha oksidentalizmi, përparimi e lirie, mbërritën me i hy në trup e thellë me iu rrasë në mushkni së shuemes moj Shqipni, e kështu me ia helmatisë gjakun, jetën e shpirtin”.

Janë pikërisht këta njerëz që u bënë shkëlqesa (deputetë) dhe ministra “kush me 50, kush me 60 e kush me 80 napolona ar në muej”, ndërkohë që një gjeneral brigade në Italinë e atëhershme kishte njëmijë Lira italiane rrogë mujore, afërsisht 10(?) napolona.

Me kutin e sotëm politikanë të tillë ne i shohim si deputetë që janë votuar në popull, të ligjshëm për të marrë poste ministrore dhe për të gëzuar të gjitha privilegjet e merituara për shkak të detyrës, por për syrin ironik të Gjergj Fishtës ata do të mbeten në të gjitha kohërat “biramela”, me të cilët “qeveria shqiptare u ngreh e u ngreh për dymbëdhjetë faqe të bardha – si të lumtë na për të.”

Nepotizmi: batallat e papunë
Shkaku i dytë i luftës civile të qershorit të 1924-s, sipas Gjergj Fishtës, do të ishte nepotizmi, që për një popull të vogël si Shqipëria është, përsëri, një prej fataliteteve më të mëdha të tij. Kjo për arsyen e thjeshte se mënyra se si e paraqet nepotizmin e kohës së vet Gjergj Fishta, nuk ndryshon shumë nga ai i sotmi.

Pjesa më e madhe e administratës së shtetit shqiptar, shkruan Gjergj Fishta, u ngrit për të punësuar “shumë miq e dashamirë e kumbarë e akraba” ose, më mirë të themi, “që edhe këta të ndreqeshin e të fillojshin me u ushqye me gjak të Shqipnisë, si “shkëlqesat” ministeriale e qeveritare”.

Natyrisht veprimtaria e kësaj pjese të administratës shtetërore ishte “punë e papunë”. Për pleqtë e kastës, na thotë Gjergj Fishta, u themeluen pensionet; për çilimijtë e tyre u hapën bursat shkollore; për gratë e vetëquejtura “intelektuale” ose të konsideruara bashkëshorte, nana, motra, bija e mbesa të “dëshmorëve” “e lypte “nderi i shtetit”, pra, “që t’u jepej një rrogë mujore, si “mirënjohje” ndaj “therorive” të “dëshmorëve të kombit””.

Dhe penda e mprehtë e Gjergj Fishtës nuk mbetet vetëm te thonjëzat ironike që u ka vënë fjalëve: “dëshmor”, “mirënjohje” e “theror” dhe togfjalëshave: “nder i shtetit” e “dëshmor i kombit”. Frota e politikanëve që po qeverisnin Shqipërinë po nëpërkëmbëte heronjtë e vërtetë të Shqipërisë dhe me taksat e popullit po ushqente armiqtë e shpallur të tij si esadistët apo kuadrot që i kishin shërbyer administratave osmane.

“Ndërsa e reja e Dedë Gjo’ Lulit e gratë e tjera fisnike të atyne burrave të Hotit e të Grudës, që me trimni të vetën, në kohën e Turgut Pashës, bindën Europën mbarë, kah luftuen për liri të Shqipnisë, sot do të enden rrugëve pa bukë, pa shujtë, (ndërkohë që) gratë e “dëshmorëve zyrtarë” kërtylen me rrogën ar – 10, 12, 14 napolona në muej”

Një formë tjetër indirekte e nepotizmit është edhe të zhvatësh për njerëzit e tu apo, si

Kush tiran e kush raja
Sigurisht me politikanë biramela e të pa-farë-kulture dhe me një administratë batallash të padëshirë për punë, rrjedhin pasoja që përbëjnë në çdo kohë shkak potencial për luftë civile.

Fataliteti ala shqiptar qëndron në faktin se dekada pas dekada qeverisjesh nuk u krijua asnjëherë një raport i pranueshëm pushtetesh, çfarë do të krijonte atë transparencë minimale sa shqiptarëve t’u hapeshin sytë mjaftueshëm për t’u përballur me përgjegjësitë e veta.

Kështu, kur Gjergj Fishta pyet për bëmat e ekzekutivit: “Më thoni një diçka që ka bërë qeveria për popullin?”, ai vetë përgjigjet: “Kurrgja... Një kurrgjasend! A asht pak a shumë një kurrgjasend? Aq ka ba Qeveria shqiptare për të mirën e këtij populli të ngratë (pra, një kurrgjasend): në rrugë, në shteg, në treg, në shujtë, në siguri jete, në çka ka dhanë e falë Zoti”.

Ndërsa për parlamentarët shprehet: e paçin haram rrogën e tyre! Ai pyet: “Kush ndër parlamentarët tanë shkrehu punën për me përfaqësue interesat e popullit në parlament?” Dhe po vetë përgjigjet: “Kurrkush; por të gjithë, a mos tjetër 85% sish, dolën prej “kafeve” e “mejhanave” e shkuen në parlament. Zati, prandej u ba, masandej, parlamenti “kafehane”…”

E njëjta gjë thuhet edhe për një institucion tjetër të rëndësishëm që ishte Asamblea, e cila u mblodh në dhjetor të vitit 1923 dhe kishte për detyrë të propozonte formën e qeverisjes dhe të shprehej për institucionin që do të ishte në krye të ekzekutivit.

“Katër muej rresht ndejën sivjet asambleistët tanë të mbledhun në Tiranë, e çka banë?- pyet Gjergj Fishta dhe shpjegon: “U grinë shoq me shoq, për me ditë se kush do të tiranizonte mbi Shqipni: Ahmeti a Shefqeti, apo Eliazi a Samiu? Dhe më tej: “Asht e vërtetë, pra, që njerëzit e shtetit tonë – qeveritarë e parlamentarë – tue organizue formën politike të këtij shteti, nuk patën parasysh dobinë e popullit, por dobinë e vet.

Prandej, tue qenë se këta njerëz i dhanë shtetit shqiptar një formë politike e një ligjë, që nuk përkojshin me natyrë të punës e me psikologji e interesa të vërteta të popullit, populli shqiptar qe raja e ata qenë tiranët e tij – qenë mikrobet, që shkuen tue ia pi gjakun e tue ia bre mishtë”.



3. Praglufta

Gjergj Fishta, pasi na ka argumentuar shkaqet potenciale të një lufte civile të mundshme në Shqipëri, duke qenë i pranishëm në mënyrë të vazhdueshme në Parlament, na e shpjegon hap pas hapi si u zhvillua ajo derisa u bë një realitet i pashmangshëm.

Hapi i parë i luftës civile në Shqipëri ishte lufta apo “gverra”, siç e quan ai, ndërmjet parlamentarëve, pasi “secili deshi me shkye sa ma shumë për vete, edhe kështu u hyni gverra shoq me shoq e t’ia nisën me ia shti “gishtin” në sy njëni-tjetrit. T’u ngrehën “klika” e “kamorra”; t’u ndërtuen “grupe” e “parti”; t’u çelën llogore e istikame, e t’u kapërthyen njëni me tjetrin, si ata flokët e harapit.

Ai i thotë vetes “Esadist”, ky “Zogollist”; ai “Gegë”, ky “Toskë”; njëni “kristian”, tjetri “muhamedan”; kush “popullor” e kush “përparimtar”, kush “Oriental” e kush “oksidental” – “shqiptar”, por, kurrnjëni jo: përposë se kur shkojshin me nxjerrë rrogat ar në kasha të shtetit. – Edhe kështu t’u ba në Shqipni zyrtare e semizyrtare një paçariz, një alltipus, një maskarallëk, që me të ardhë marre me i thanë vetes se je shqiptar”.

Hapi i dytë “krisi në kohën që Ahmet Zogolli qe kryeministër... (dhe) nëmja, resa
(smira), pabesia, kopukllëku, batakçillëku, intriga, ngatërresa, rrena, egoizmi e dredhia u shfaqën lakuriq e pa kurrfarë turpi e marrjeje, edhe t’u kacagjeluen njëni me tjetrin qeveritarët e parlamentarët tanë, si të ishin Otentorët me Zulutë”. Për pasojë u shpërnda parlamenti dhe u vendos të bëhen zgjedhje të reja.

Hapi i tretë qe fushata e zgjedhjeve. Mënyra se si e përshkruan Gjergj Fishta këtë fushatë që u zhvilluar nga 27 shtatori deri më 27 nëntor 1923 nuk ka nevojë për asnjë koment për syrin e sotëm: “Porsa u mbyll parlamenti, Ahmet Zogu lëshoi zagarët elektoralë të vet në katër qoshet e Shqipnisë.

T’u lëshuen, bre bir same, prefektë e nënprefektë, t’u shpërvolën kryetarë bashkish, krahinarë e sekretarë, e t’u zgaqën kopistë e arkivistë – pak a shumë të gjithë Zogollistë – me avoketën e gjyqtarë e t’ia nisën me punue për elekcione “simbas ligjit në fuqi”: rrah, gjobit, burgos malësorë e katundarë të partisë kundërshtare, për me u shti tmerrin e gazepin për ditë të elekcioneve: këtij jepi pare, atij shtoji rrogën, gradën, këtë tjetrin- analfabet e gati analfabet – fute në zyrë, e të tjerët qiti në rrugë të madhe me grue e fëmijë e të tjera këso punësh të bukura e përnjimend të denja për një shtet konstitucional, oksidental, modern, demokrat a la “shqiptarçe”.

Dhe më tej: “E të krisi, atëherë, karroca e automobili, e t’u shpërndanë hafije e policë, e nga (vrapo në) Shkodër, Korçë, Gjirokastër, Durrës, Mirditë etj: këtu rrejë, atje gënje; këtu shto emna në lista civile, atje mos ndëgjo me shkrue emna të partisë kundërshtare e thuej, se, po s’triumofoi lista elektorale e Qeverisë, Anglia do të çojë donamët (luftanijet) në Durrës; Italia në Vlorë; Jugosllavia do të pushtojë Shkodrën deri në ujë të Matit.”

Hapi i katërt janë vetë zgjedhjet ose shkandulli (skandali) elektoral. “Por, s’mbrami, ia mbërrini edhe dita e zgjedhjes së elektorëve të dytë – 27 nandor 1923” - shkruan Gjergj Fishta sikur ta kishte fjalën për disa zgjedhje të ditëve të sotme.- “Ç’t’u hallakatën në këtë ditë kryetarët e gjykatoreve tona, fort të drejta e…të shpejta; ç’t’u përpushën kryetarët e bashkive tona të oksidentalizueme, e ç’ t’u lëshuen poshtë e përpjetë avoketën e sekretarë, për me rregullue zgjedhjet e asaj dite historike, “simbas ligjit të zgjedhjeve”, që e kishin pasë qepë nën astarë të xhepit të pantallonave.”

Gjergj Fishta tregon se “njerëzit e Qeverisë u dhanë armë e fishekë anëtarëve të vet, jo për tjetër, veç për me ruejtë qetësinë e rregullin në atë ditë... Diku arka e votave u çel, ose edhe u shpërthye para kohës legale, diku u mbyll para kësaj kohe e shi atëherë, kur elektorët vijshin me dhanë votën e vet, ndërsa ngjeti shtatë vetë votojshin për një mijë e pesëqind vetë e jo në vend të caktuem prej ligjit, por nëpër përroska e natën me bishtuk.

Punë, që mos me i hangër as qentë, por “qofshin të shkuara!”. Me këtë rregull të shrregulluem u banë edhe zgjedhjet e dyta të dhjetorit të vjetit të kaluem, e kështu mbaroi ky shkandull elektoral, që na pati kalbë shpirtin.”

Hapi i pestë ishte kontestimi i asambleistëve të dalë prej këtyre zgjedhjeve. Si shprehet Gjergj Fishta: “Shqipnia nuk kishte nevojën e tyne... (që) ishin mbledhë jo për me ndreqë punët e Shqipnisë, por, nëpër Shqipni, me ndreqë punët e veta e punët e myshterive të vet: si masandej u dëftue në praktikë”.

Sepse ishin mbledhur një grumbull njerëzish që nuk merreshin vesh njëri me tjetrin, “ku prej ndryshimit të mentalitetit e të interesave të veçanta, ku prej llojit e shkallës së kulturës, as fjalëve nuk u jepshin atë kuptim që u jepte fjalori i përbashkët. Kështu, po e zamë, fjala “opinioni republik” merrej për “opinion publik”: fjala “idiot” për “simpatik”, si merrej “muhamedan” për “turk”, “kristian” për “grek”, “nacionalist” për “ksenofob” etj.”

Fillimisht krijimi i një asambleje kombëtare, i një “Kuvendi të dheut”, siç e quante populli sipas Gjergj Fishta, kishte bashkuar të dy ekstremet e politikës së atëhershme shqiptare: opozitën që mendonte të frenonte përmes saj krijimin e një qeverie diktatoriale në duart e Ahmet Zogut dhe vetë Ahmet Zogun e klikën e tij, të cilët, duke shfrytëzuar avantazhin e të qenurit në pushtet, shpresonin, që, përmes një asambleje të kontrolluar tërësisht prej tyre, të ligjëronin një pushtet të përqendruar fuqishëm në duart e Ahmet Zogut kryeministër, president apo mbret të shqiptarëve.

Por Asambleja që doli nuk i kënaqi të dyja palët, sepse “pati dalë përnjimend një gjasend krejt e neveritshme: një gjasend që s’ishte as mish që hahej, as lang që pihej. E lypte puna, pra, që kjo Asamble të shkatërrohej.Mirëpo, shpjegon Gjergj Fishta, këtë Asmable nuk mund ta shpërndante Këshilli i Naltë, sepse nuk kishte kompetencë për ta bërë një gjë të tillë. As institucionet ndërkombëtare nuk mund të ndërhynin në punët e brendshme të një shteti në kërkim të një qeverisje që mbështetej në votat e popullit.

Asambleistët vetë nuk e merrnin një iniciativë të tillë, pasi humbisnin privilegjet që buronin nga të qenurit “shkelqesa” ose sepse, si shkruan Gjergj Fishta, “asambleistët ishin aq të mendshëm e të urtë, sa mos me dashtë me e hjekë strajcën e tagjisë prej kreje, pa mbarue njëherë krejt tagjinë që ishte mbrendë në strajcë”.

Hapi i gjashtë është anarkia faktike që filloi të mbjellë kudo në Shqipëri qeveria e kohës. Ja si e përshkruan Gjergj Fishta atë: “E qe se, porsa nisi me u mëkambë forca bashibozuke e Matit dhe e Dibrës, e të disa vendeve të tjera të Shqipnisë së mesme, po fillojnë me u vërtetue ku në Kthellë, ku në Elbasan, ku në Kavajë, ku ngjetit, edhe do vrasje misterioze, të cilave s’u dihej, shkaku, as dorasi i vërtetë. Nisën me u ba do plaçka e do grabitje, për të cilat Qeveria s’çante kryet aspak...

(Gjithashtu) prej Matit e Dibrës po del një fuqi bashibozuke afër një mijë vetësh të armatosun, e cila bjen në Selitë edhe e plaçkitë dhe e robitë, e rresht për një javë ditë rrin mbrendë, tue ngranë e tue pi në shpinë të popullit të ngratë. Edhe Qeveria nuk merr kurrnjë masë, për me çarmatosë bashibozukët xhahila, e për me i dalë zot popullit të atij bajraku. Këso punësh të liga ndodhshin edhe ngjetit nëpër Shqipni.”

Hapi i shtatë ishin istikamet që Ahmet Zogu hapi përreth pallateve të veta në Tiranë për t’u mbrojtur në krye të “300 bashibozukëve matjanë e dibranë” kundër major Shefqet Korçës, komandanti i përgjithshëm i xhandarmërisë, “i cili i doli dore Ahmet Zogollit, Kryeministrit e Ministrit të P. Mbrendshme”, pikërisht kur u zbulua se “dikush shqiptarësh ishte tue dashtë me ia luejtë një lojë Asamblesë e mbarë popullit shqiptar”.

Në këtë pikë Gjergj Fishta i shmanget gjykimeve të prera për këtë konflikt. Ai shkruan: “Unë nuk di as nuk due me thanë, se cili ndër ta pati faj, por të sjellunit e bashibozukëve të armatosun në kryeqytet qe një punë përnjimend e pahijshme.

Me këtë punë Ahmet Zogolli – pa dashtë, asht e ditun- ishte tue sjellë ujë në mulli të atij xhahilit shqiptar; pse ku kishe mujtë me gjetë sintoma anarkie ma të qarta, se faktin, që Kryeministri i Shqipnisë, i cili kishte në dorë të gjithë fuqinë e armatosun të shtetit, me u ngujue me hajna, cuba, gjakës, batakçi të Matit e të Dibrës shi në zemër të kryeqytetit e këtë kundër kryekomandarit të xhandarmërisë, edhe në sy të përfaqësuesve të huej.

Përnjimend kjo sjellje e Ahmet Zogut qe një sjellje antipatriotike, e cila mund do t’i kishte pru një dam të madh shtetit, e i solli dam e idhnim edhe atij vetë.”

4. Lufta civile

1. Nëse vazhdojmë t’i referohemi gjthnjë vetëm Gjergj Fishtës, duhet të pranojmë se lufta civile në Shqipëri i ka nismat te atentati që iu bë Ahmet Zogut në Parlament.

2. Ngjarja që e pason, shpjegon Gjergj Fishta, e që lidhet me fillimet e luftës civile, është vrasja e dy amerikanëve në Mamurras.

Kjo vrasje e organizuar kishte për qëllim të sensibilizonte opinionin e huaj për paaftësinë qeverisëse të Asamblesë, kështu të justifikohej shpërndarja e saj me dhunë prej një dorë të fortë: Pikërisht pas kësaj ngjarje organizohet “e para pikë e programit të atij shqiptarit xhahil, që, për me pasë shkak me shpërnda Asamblenë, donte me prishë qetësinë e përgjithtë, u çue në vend; pse, ku ma shumë, ku ma pak, anarkia filloi me zotnue gjithkah mbi Shqipni...

Lypej, pra, me gjetë mënyrën, se si me shti tmerrin e me shtypë nacionalistët shqiptarë. Edhe mënyra u gjet: duhej me vra Avni Rustemin, të cilin nacionalistët e sidomos mosha e re, e mbante për kryetar të vetin e perëndonte mbas tij, si mbas një fatosi të kombit”

3. Vrasja e Avni Rustemit shënon kulmin e reaksionit qeveritar dhe të kundërveprimit masiv të grupimeve kundërshtare “ç’merr prej kresë e deri në fund të Shqipnisë”, shkruan Gjergj Fishta. Ata kërkonin ose “gjyqit me ia dorëzue Selim Reçin (atentatorin e Avni Rustemit) me të gjithë ata, që e kishin shty në atë vrasje, ose Qeveria me heqë dorë prej fuqisë së Shtetit”.

Përballë qeverisë vihet edhe ushtria, e cila “bashkue me pjesën ma bujare të kombit, i jep urdhën Qeverisë me u shmangë prej fuqisë së shtetit. Qeveria nuk ndëgjon me e lëshue vendin pa gjak, edhe bleu me pare do bashibozukë të panjoftun, edhe me ta përbani një ushtri, e si kryekomandar të kësaj ushtrie vëllavrasëse të këtyne bashibozukëve vën Ahmet Zogollin.

S’ngjati, edhe krisi pushka... (Pas 10 ditë luftimesh) Ahmet Zogolli iku, e me të ikën edhe ata, që ndërgjegjen kombëtare e kishin pasë të përlyeme. E kështu u vërtetue fjala e Mehdi Frashërit, i cili me 23 prill 1923 i pati gërthitë Ahmet Zogollit: “Me gjak e ke marrë; me gjak je tue e mbajtë, e pa gjak s’ke me e lëshue””.

5. Përmbyllje
Artikulli “Trazimet e qershorit 1924” është një dimension i ri i prozës së Gjergj Fishtës që dëshmon profilin e publicistit analistit po aq sa edhe të kronistit okular e të historianit të përgjegjshëm, si e vetëpërcakton ai angazhimin e tij në këtë artikull kur thotë se po ia lë “nipnisë shqiptare një dokument historik mbi këtë lëvizje kombëtare”.

Por herë-herë realiteti historik përthyhet në syrin e shkrimtarit përmes një asociacioni që buron nga përjetimi emocional i fakteve, kur Shqipëria përfytyrohet si një “trup i gjallë” human dhe qeverisjet jo të drejta të vendit, si mikrobe, që, “tue e helmatisë gjakun e atij trupi e tue u ushqye në të, ia shterrin të njomët e jetës e dalngadalë, e lëshojnë vdekun në tokë edhe e kalbin.

Por çka, se me vdekje të atij trupi, ato i sjellin të zezën edhe vetes, pse, tue mos me pasë ma se me çka me u ushqye, do të cofin, do të mbarojnë”. Në raste të tilla, jo vetëm se historianit ia ka zanë vendin poeti, por të krijohet përshtypja se vetë historia nuk ka më tepër vlerë në vetëvete sa në përgjithësimet filozofike që burojnë prej saj.

Forca më e spikatur e kësaj proze të Gjergj Fishtës është rrëfimi realist i ngjarjeve, aftësia për të përzgjedhur faktet më të rëndësishme, për t’i pranëvënë rrjedhshëm dhe për të zbuluar prej tyre të vërtetat lakuriqe, pavarësisht sa të vrazhda e të pakëndshme që kanë qenë.

Por arma kryesore e tij mbetet ironia në përshkrimin e situatave, satirizimi i figurave konkrete apo në grup dhe sarkazma therrëse për bëmat e tyre. Në majen e hostenit të artikullit “Trazimet e qershorit 1924” është vënë Ahmet Zogu, institucionin i tij i kryeministrit, qeveria dhe e gjithë frota e politikanëve që sillej rreth tyre.

Pavarësisht nga epitetet që u ka vënë atyre dhe ashpërsia e gjykimeve për to, Gjergj Fishta në asnjë rast nuk lë të kuptohet se ka pasur më të voglin mllef personal apo çfarëdo interesi vetjak, përveçse interesat e popullit dhe të atdheut, të cilat ai shihte në prosperitet vetëm me një qeverisje të vërtetë demokratike.

Me këtë këndvështrim mund të shpjegohet edhe arratisja e Gjergj Fishtës nga Shqipëria pas dështimit të Revolucionit Demokratik të Qershorit.

Por, për të qenë të hapur deri në fund, duhet të pohojmë se Gjergj Fishta ishte për një qeverisje sa më demokratike në Shqipëri, por ai nuk ishte kundër edhe po të ishte një mbretëri konstitucionale. Vetëm se në në të dy rastet Gjergj Fishta ishte katërcipërisht kundër me një figurë si ajo e Ahmet Zogu në krye të shtetit shqiptar, e çfarëdo forme që të ishte qeverisja e tij.

Megjithëkëtë, Gjergj Fishta u kthye në Shqipëri pasi Ahmet Zogut u realizua në ambiciet e veta në krye të shtetit shqiptar si mbret. Madje, Gjergj Fishta u pajtua me mbretin e vendit të vet. Ai hoqi dorë nga qëndrimet e hapura opizitare dhe mbreti e dërgoi në përbërje të delegacioneve apo edhe si kryetar delegacioni në takime ndërballkanike, si: në Athinë (1930), Stamboll (1931) e Bukuresht (1932).

Ne na duhet të hamendësojmë se dikush e ndërmjetësoi mbretin me poetin më parë se ky i fundit t’i hypte vaporit e të kthehej në atdhe. Por ky ndërmjetësues nuk është vështirë të merret me mend, kur bëhej fjalë për një prift françeskan që dëshiron të kthehet te besimtarët e vet.

E, sipas gjasave, Gjergj Fishtën e kanë ndërmjetësuar eprorët e tij të Urdhërit Françeskan në Shqipëri. Por ajo që ka rëndësi të theksohet, është se Gjergj Fishta, aq sa është objektiv, si opozitar, kur shqyrton shkaqet që sollën luftën civile të qershorit të vitit 1924, përfshirë këtu edhe antagonistin kryesor, ish-kryeministrin Ahmet Zogu, po aq objektiv është pas disa vitesh, kur Shqipëria nuk ka mundësi për një alternativë tjetër përveç monarkisë së instaluar tashmë prej të njëjtës figurë politike, duke e pranuar atë me qytetari, për sa kohë ta toleronte pa e kontestuar populli i tij.

E Marte 13 mars 2007
Koha Jone

[Lioness]

Qe historia perseritet, dihet, por nen pershkrimin e Fishtes shijon shume me hidhur cdo germe e "shkruar."

[BARAT]

postim nga luanesha
Qe historia perseritet, dihet, por nen pershkrimin e Fishtes shijon shume me hidhur cdo germe e "shkruar."

Hidhur the??...llogarit se sa hidhur i vinte atij kur iu kthye edhe vete Zotit me akuza. Po me siguri kur ka marre urdherin e Feniksit ka thene...hej shyqyr paska Zot

Goditi Fishta dhe i ra ne shenje...historia perseritet qe c ke me te sepse Evropa ngelet si e thote ai

Moj Evropë, moj kurv’ e motit…

per Perëndinë.
“O Perendi a ndjeve/tradhtarët na lanë pa atdhe/e ti rrin e gjun me rrfe/lisat nëpër male kot”.
.....po as atehere e as tani nuk bie rrufeja mbi deptet

[Lioness]

Po me siguri kur ka marre urdherin e Feniksit ka thene...hej shyqyr paska Zot

Aman Barat, ka mundesi te komentohet ne kete teme per Fishten e vetem per Fishten e t'i leme te tjerat?! Se po te vazhdojme asaj rruge, shko kapu dhe me personalitete te tjera ... psh, i pari qe me shkon ne mendje eshte Kadareja, edhe ai ka nje titull nga komshija ne jug, "qytetar nderi i Athines" qe ne 1998 .

Na u merzit kjo pune ...

[imodhjom]

mendoj se Fishta po kthehet ne figure percarese.
intelektualet e veriut po e reklamojne shume,disa vlera po ja rrisin artificialisht (sidomos ne letersi)dhe e kane kthyer ne simbol te diskriminimit intelektual dhe rolit te dores se dyte qe i eshte imponuar veriut gjat diktatures,gjithashtu shihet si simbol revanshi ndaj jugut.pra antivlerat e dikurshme sot trajtohen si vlera absolute dhe anasjelltas pra po perserisim te njejtat gabime.mbase ne vetvete e gjitha kjo nuk ka ndonje gje te keqe por po lihen thuajse ne harrese shume figura te tjera vetem e vetem se dikur flitej mire per to,si Migjeni apo Mjeda.

sidoqofte si intelektual dhe atdhetar nuk mund t'ia mohosh vlerat."lahuta e malcis" me ka pelqyer jashtezakonisht.

[lissius]

Patër Gjergj Fishta akoma i trajtuar si “gogol”.

Sa keq. Ç'fatkeqësí për kombin tonë !

Nga Mërgim Korça





Këmbëngulja me të cilën vazhdohet të insistohet në drejtim të ruajtjes së shtrëmbërimit të të vërtetave historike por në mënyrë më të sofistikuar, që të duket sa më i besueshëm shtrëmbërimi, parimisht më revolton shumë. Shtysë që t'a trajtoj problemin siç do t'a shihni në vazhdim, u bë pohimi i një personaliteti të mirëfilltë në fushën e studimeve shoqërore i cili së fundi ishte pozicionuar duke thënë pak a shumë ... mos t'i shkojë në mëndje njeriu të shajë personalitetet e shquara të letërsisë tonë se do të nxjerr në dritë disa letra të Fishtës ku ai i shan toskët ... .
Ky pohim kërcënues, i bërë pikërisht nga ana e një studiuesi, i lidhur me pohime e konsiderata të së njejtës natyrë të bëra nga njerëz me vlera tejet të diskutueshme niveli kulturor, (pavarësisht nga titujt edhe gradat shkencore që mbajnë), më bëjnë të mendoj se kemi të bëjmë me një sindromë e jo më me çfaqje simptomatike. E sindromat, po nuk u trajtuan, çojnë drejtë sëmundjesh të thella e dëndur edhe të pashërueshme.
Hyjmë tashti në temën e mirëfilltë : cili shqetësimi kryesor imi ? Patër Gjergj Fishta, shkrimtari i anatemuar përgjatë diktaturës komuniste, nuk ka qenë as grek, as serb e as kamerunas. Ai ka qenë shqiptar dhe veprat e Tija kanë qenë vepra të një shqiptari të flaktë. Nga ana tjetër shtroj pyetjen : a ka person të përkryer dhe pa gabime në jetë ? Si tha Krishti kur qe fjala të goditej me gurë gruaja e përdalë ? “Le t'a hedhë gurin e parë ai që ësht'i pa mëkatë “ . (E doemos askush nuk guxoi t'a godiste mjeranen). Prandaj si të gjithë njerëzit e gjallë, para Fishtës si edhe mbas Tij derisa të shuhet bota, gjithsecili kanë bërë gabime si edhe faje e do të vazhdojnë të bëjnë të tilla. E me që Fishta paska edhe anë të errëta përgjatë jetës së Tij, fjalë është kjo të kërcënojmë se do t'i bëjmë publike ato në qoftë se kritikohen personalitete të shquara të letërsisë tonë ? Është fakt i pamohueshëm se vetëm atje ku ka shumë dritë mund të qëmtohen edhe hije ! Kujt ësht'i zhytur në errësirë nuk i shquhen hijet, por ama as dritë ai nuk ka ! E pra pa dashur t'u themi atyre që kërcënojnë t'a hedhin shikimin prapa e t'a shikojnë udhën e përshkuar nga ata vetë duke u krahasuar me Patër Gjergj Fishtën e t'a gjykojnë veten e tyre, por vetëm i ftoj të mendohen mirë dhe t'a pyesin veten se kujt i shërbejnë duke vepruar kësisoji me një personalitet shqiptar i cili ka fituar respekt e konsiderata ndërkombëtare ? Ky kërcënim për t'i a hedhur në fytyrë një qëndrim të gabuar një personaliteti të tillë, është qëndrim që i ka hije vetëm një kategorie shqiptarësh : Piros Dimas-ve (ish Pirro Dhima) me shokë ! Nga ana tjetër problemi, në themel, nuk është as të fshihen e të mbulohen fakte e bëma të lidhura me jetën e cilitdo, por kryesorja është këto të studjohen e të analizohen lidhur me kohën si edhe rrethanat kur u përjetuan. Por ama në asnjë mënyrë të mos trajtohen si kërcënime . Ky, po, është faj dhe faj i rëndë !
Personalitete poliedrike përmasash si ai i Patër Gjergj Fishtës, për qëllime pragmatiste politike të caktuara, u anatemuan përgjatë gjithë periudhës diktatoriale pa i u njohur atyre asnjë meritë qoftë kombëtare, artistike apo qoftë edhe shkencore. I zi u etiketua Patër Gjergji dhe u luftua si i tillë. As që pranohej të shquhej një e mirë sado e vogël tek Ai ! Dhe e keqja më e madhe qe se për t'a mbështetur këtë qëndrim lloj, lloj shtrembërimesh u sajuan rreth Tij si edhe veprës Tij ! Kjo qe një taktikë, një direktivë partie. E njejta gjë u bë me figurën e Mustafa Merlika Krujës. Nuk i mohohet dot atij se qe bashkënënëshkrues i Aktit të Pavarësisë në Vlorë. Pa as më të voglin dyshim Mustafa Merlika Kruja ishte gjuhëtari më i shquar ndër bashkëkohësit e tij, por në asnjë tekst të botuar gjatë periudhës diktaturës s'është zënë në gojë ky fakt. Kurse, për interesa politike të ngushta të regjimit komunist, figura e Mustafa Krujës u etiketua vetëm si fashist e si kuizling, akuza edhe këto vetë shumë të diskutueshme ! Vazhdojmë me fizikantin Selaudin Toto të cilit i qenë pushkatuar dy vëllezërit si antimonarkistë, vetë qe internuar nga fashizmi italian e pastaj, kur pa asnjë faj dënohet me vdekje dhe pushkatohet nga diktatura komuniste, dhunshëm i harrohet emri edhe si fizikant. Po ky nuk qe fizikant, dhe aq. Ishte nxënës i shquar i të madhit Enrico Fermi që me këmbëngulje desh t'a mbante në grupin e asistentëve të tij kurse Selaudin Totua nuk e pranoi karrierën e shkëlqyer që i hapej ... sepse desh të vinte e t'i shërbente Atdheut (që ia hëngri kokën).
I solla shëmbujt e mësipërm vetëm me vetëm që të sqaroj sadopak se sa e dëmshme është për interesat kombëtare t'i trajtojmë figurat e shquara të kombit tonë nisur nga mllefe edhe pasjone që në themel kanë arsye politike e këto pastaj mbështeten nga njerëz të pakarakter dhe që ushqejnë cmira profesionale.
Vazhdojmë tashti me argumentin tonë të fillimit, Patër Gjergj Fishtën. Përse u anatemua Patër Gjergji nga diktatura ? Përse u bë e pamundura që atij vigani të kombit as mos t'i zihej në gojë emri i Tij ?
Të shumta ishin fajet që ai mbarte mbi kurriz : së pari, qe intelektual i shquar klerik. Nga ana tjetër, ishte ai që hodhi në letër nëpërmjet vargjeve të Lahutës Malcís “Historin'e Shqipërisë” në marrëdhënjet e saj me fqinjin tonë verior sllav duke trajtuar një periudhë kohore që nga 1858-ta e deri më 1913 me frymën e së vërtetës e duke e skalitur e nxjerrë në pah shovinizmin serb ashtu siç ishte me të gjitha atavizmat e tija antishqiptare. Si klerik ai domosdo ishte edhe antikomunist sepse e njihte mirë e me themel si ideologjínë komuniste e gjithashtu edhe bindjet e skajëshme ateiste të përkrahësve të saj. Patër Gjergji pikëpamjet ateiste që kishin filluar e përhapeshin në Shqipëri mbas Luftës I-rë Botrore e deri në vitet kur filloi Lufta e II-të, i kish përcaktuar si “ Të mishnuemt e ateizmit mâ të rafinuem t'Oksidentit e i egërsísë mâ të ftoftë t'Orientit “ . E me që të gjitha virtytet e Patër Gjergjit duheshin kthyer në faje të tij , u përdor edhe helmi i mashtrimit djallëzor duke e akuzuar si antikombëtar e gjithashtu edhe si fashist.
Për hir të së vërtetës, në vijim, t'i hedhim një sy fluturimthi pikave më kulmore të veprimtarisë patriotike të Patër Gjergjit, e pastaj japim edhe përgjigjet e mirëfillta.
I referohemi studiuesit të madh arbëresh Gaetano Petrotta i cili ka pohuar : Fishta është ndër të parët e më të mëdhenj atdhetarë të cilët në kohët më të vështira bënë çmos për t'a mbajtur gjallë lëvizjen kombëtare kundër dhunës barbare të qeverisë turke, kundër lakmísë dhelparake serbe dhe kundër propagandës greke. Kudo që ishte çeshtja e Shqipërisë, At Fishta gjëndej aty pranë e, ku me vepra e ku me shkrime, sidomos me poezinë e gjallë të vetën, zgjonte prej gjumit më të plogështit dhe mbante gjallë gjithmonë shpresën e ardhmërisë.
Duhet thënë që në fillim se prof. Petrotta nuk i kishte të pambështetura konsideratat e tija për At Gjergjin, por ishin veprat si edhe veprimtaría e prelatit të madh që e çuan studjuesin e madh arbëresh në këto përfundime. T'i shikojmë.
Për Patër Gjergjin nuk kish të ndalur përkushtimi atdhetar : kur e ardhmja e kombit të Tij ishte e rrethuar nga një mjegullnajë krejtësisht e turbulltë edhe kur Bismarcku Shqipërinë e shihte si “ një shprehje gjeografike ” duke shtuar edhe “ ... shqiptarët as gjuhë të tyre të shkruar nuk kanë … “ Ai e kuptoi se asnjë përpjekje për themelimin e shtetit shqiptar nuk mund të kishte sukses në qoftë se nuk hidheshin themelet e gjuhës shqipe të shkruar. Sot, të folurit edhe të shkruarit shqip brënda kufijve shqiptarë, duket si një gjë krejtësisht normale. Mirëpo duhet të kthehemi në vitet e para të kapërcyellit shekujve të XIX-të si edhe të XX-të (gjë të cilën ne nuk e konceptojmë dot sot), dhe të përjetojmë atë që e ka përcaktuar me një pohim sa lakonik e gjithashtu kuptimplotë studjuesi i thellë i historisë dhe i gjuhës shqipe, Mustafa Merlika Kruja “ ... nën sundimin tyrk, kur filluen me na u çelë syt neve, shkrimi e këndimi shqip përbânte nji delikt kundra shtetit. ”
E pra, në ato kondita, kur pushtuesi otoman rrekej me çdo mjet t'a pengonte popullin tonë mos t'a lakmonte pavarësínë e Shqipërisë e gjithashtu mos t'i binte mbrapa lavrimit të gjuhës shqipe që e ka mbajtur gjithmonë në këmbë ndjesínë e kombësísë, Patër Gjergji me të gjitha fuqít'e Tija i luftoi këto qëllime të prapta t'armikut ! E tërë veprimtaría e Atë Fishtës kishte si shtysë idealin e mbarë jetës Tij që qé Shqypnía zojë n'védi mrenda kufîjve ku flitet shqyp ! Dokumentim i këtij përkushtimi është fakti se si në bashkëpunim me atdhetarin e shquar, Abatin e Mirditës Imzot Prengë Doçin, si edhe të mbështetur nga atdhetarët e tjerë si Ndoc Nikaj, Pashk Bardhi, etj. në vitin 1899 themeluan shoqërinë letrare “ Bashkimi “ ku Imzot Fishta, duke qenë krahu i djathtë i Abatit, ishte anëtari më aktiv. Pikërisht alfabeti i gjuhës shqipe, i formuluar si alfabet shkencor, qe vepër e shoqërisë letrare Bashkimi e prandaj Patër Gjergji, i cili ishte ndër krijuesit e këtij alfabeti, në nëntorin e vitit 1908, duke i peshuar edhe drejtëpeshuar të gjithë këta faktorë, u bë njeri nga nismëtarët e Kongresit të Manastirit. Ai e shihte qartë se nuk kishte si të bashkohej kombi ynë në një shtet të mirëfilltë kur gjuha e tij shqipe të shkruhej me “kirilicat” e Kirilit apo me “krrabat” osmane që për më se 500 vjet u kishin ngecur në fyt shqiptarëve ! Zgjedhja e tij si Kryetar i Komisísë së Alfabetit Shqip flet qartë për ndikimin e madh bindës që ai pati ndër pjesëmarrësit e Kongresit dhe me ndikimin e personalitetit të Tij alfabeti i shoqërisë letrare Bashkimi , me shumë pak ndryshime, u shpall pastaj nga Kongresi i Manastirit si alfabeti zyrtar i gjuhës shqipe ! Pra, Patër Gjergji, lojti rol kryesor duke u bërë pjesë e rëndësishme e asaj kryeure që lidhi Rilindjen tonë Kombëtare me Pavarësinë e Shqipërisë, në atë kapërcyell shekujsh !
Patriotizmi i Tij shquhet dukshëm edhe në lidhje me dasínë fetare të cilën fqinjët shovinistë, (së bashku me mungesën e gjuhës së shkruar), i konsideronin armë të mprehta dhe prova evidente të mosekzistencës një kombi shqiptar. E pikërisht për t'iu kundërvënë këtyre insinuatave që në kancelerit'e Europës kishin zënë vënd, më 1913-ën, në shënjë revolte kundra Fuqive Ndërkombëtare që e mbanin të pushtuar Shkodrën, Patër Gjergji do të ngrinte Flamurin Shqiptar në Kishën e Gjuhadolit. E, në shënjë vëllazërimi dhe solidarizimi mes muslimanëve dhe katolikëve, do të lidhte me një banderollë dritash Kishën me minaren e Xhamisë së Fushë Çelës. Çuan atëherë “qeveritarët e huaj” dërgatën e tyre që mes kërcënimesh frikësuese urdhëruan uljen e flamurit por “Frati trim” me ironinë e Tij të guximëshme i dërgoi mesazhin e Tij sundimtarit të Shkodrës, admiralit britanik Sir Cecil Borney ku mes të tjerash i shkroi : “Flamuri jonë e ka për ndérë të gjuhet prej topash t' huej” . Dhe admirali vërtet që nuk iu përgjigj letrës Atë Fishtës por ... as nuk dërgoi forca t'ia ulnin flamurin !
Patër Gjergji qe ai që pohonte botërisht :

Si t'kshtênë, si muhamedan, / Shqypninë s'bashkut t'gjith e kan,
E prandej t'gjith do t'qindrojmë, / Do t'qindrojm'e do t'luftojmë,
Kem m'u bâ kortarë-kortarë, / Priftën, fretën, hoxhallarë
Për Shqypní !
Pa le pastaj kur Patër Gjergji derdhte mllefin e Tij të skajshëm kundra gjith'atyre që nuk punonin për të patur një Shqipëri të fortë. U sulet prelati atyre me forcë që luftëtarët më të ashpër do t'ia kishin zilí e nuk ndalet as para mëkatit të agresivitetit edhe ndaj vetë Perëndisë, e thotë :

O Perendi a ndjeve, / tradhtarët na lane pa Atdhé.
E Ti rrin e gjuen me rrfé, / lisat n'për male kot !
Kurse kur vjen puna tek gjuha e Tij amtare, meshtári patriot shkruan vargje që për nga lirika e tyre mund të quhen me plot gojën tipike e në vazhdim ata përfundojnë me një dramaticitet të përkryer, vërtet shëmbullor :

Porsi kânga e zogut t'verës, / Qi vallzon n'blerim të prillit;
Porsi i âmbli fllad i erës, / Qi lmon gjit e drandofillit;
Porsi vala e bregut t'detit, / Porsi gjâma e rrfés zhgjetare,
Porsi ushtima e njij tërmetit, / Njashtu â'gjûha e jonë shqyptare.
E pastaj vazhdon Poeti me një vrull të shquar patriotik edhe thotë :

Prá, mallkue njaj bir shqyptari, / Qi kët gjûhë të Perendis
Trashigim qi na la i Pari, / Trashigim s'ia lên ai fmis;
Edhe atij iu thaftë, po, goja, / Që përbuzë kët gjûhë hyjnore;
Qi n'gjûhë t'huej, kur s'âsht nevoja, / Flet e t'vetën lên mbas dore.
Por Patër Gjergji aq sa ishte patriot i skajshëm, aq me takt dinte edhe të shkruante. Homeri i kombit tonë, (siç e ka quajtur albanologu gjerman Maksimilian Lambertzi), në vargjet e Lahutës Malcisë, nuk i lejoi vetes në asnjë rast të çfaqeshin as armiqësítë klasore, as dasítë e fiseve e aq më pak çfaqjet e fanatizmit. Ylli Polar i Tij qe : “Mâ s'parit të bâhej Shqypnija, mandej ajo të zbukurohej e të stolisej !” Për atë “Lahutë” të përbërë nga 30 këngë të gjata me kompleksivisht 16.838 vargje, të cilat përshkohen nga hove dhe shpirt luftarak, e që janë të mbushura me burrní, njomësí si edhe limontí njëheresh, Poeti punoi jo pak por 30 vite !
Vijmë tashti tek akuza e komunistëve se Patër Gjergji qe antikombëtar.
Si provë e kësaj fajësíe janë paraqitur vargjet e Tija tek “Metamorphosis” e Ânzave të Parnasit ku autori shprehet :

T'a dijë Shqypnija / Pra, e shekulli mbarë
Se mâ mbas sodit / Un s'jam shqyptar.
Duke e gjykuar tashti akuzën si edhe ata që e mbështesnin akuzën e tyre në këta vargje, mundësítë janë dy : ose keqdashje e skajëshme si pasojë e urrejtjes së paprincip ndaj nji kollosi të patriotizmit si edhe kulturës, ose injorancë aq e pakufíshme sa që vetë Patër Gjergji, Patër Anton Harapi ose Baba Rexhebi me të gjithë atë plejadë kollosësh ... do t'i mëshironin ! Sa i takon keqdashjes, nuk kemi pse të merremi me të si edhe me bartësit e saj, do të qe kohë e humbur. Sa i takon padíjes së të gjithë atyre që mendojnë se janë në gjëndje t'a gjykojnë kollosin Fishtë duke i lexuar vargjet e Tija pa asnjë bazë përgatitjeje, e ndjej për detyrë t'u shpjegoj se në “Metamorphosis” autori evokon ndërrimet apo kuptimin e anasjelltë duke marrë si shëmbull kryeveprën e poetit të madh të Romës lashtë, Ovidit. Kurse, shprehur pa krahasime simbolike, me ata vargje Poeti shpreh zemërimin e Tij skajor dhe nxjerr mllefin e grumbulluar brënda shpirtit të Tij patriotik kundra bashkatdhetarëve shqiptarë të kohës, dallkaukë e mjeranë ! E për t'ia paraqitur thjeshtë edhe qartë lexuesit vullnet-mirë idén'e Mjeshtrit Fishtë, aq sa i ka lartësuar Ai virtytet e besës edhe burrnisë së shqiptarit në apoteozën e Lahutës, po aq e ka fyer, tallur edhe poshtëruar në Anzat e Parnasit vesin si edhe përçudnimin e virtyteve shqiptare nga ana e njerëzve të pakarakter !
Akuza tjetër, e propaganduar me harsh mes katër erërave nga diktatura komuniste, qe se Fishta ishte fashist sepse pranoi të bëhej anëtar i Akademisë së Shkencave të Italisë e domosdo duke u bërë kësisoji ithtár i fashizmit, e miratoi pushtimin e Shqipërisë nga Italia fashiste.
Argumentet për t'a hedhur poshtë këtë akuzë janë të shumëta. Mjafton që lexuesi objektiv i këtyre radhëve të gjykojë me logjikë të paanëshme faktet që do të paraqiten e pastaj, po deshi të thellohet e të qëmtojë më thellë, të tëra i gjen të dokumentuara ndër arkiva.
Qeveria fashiste italiane, me dekret mbretëror, e dekoroi Patër Gjergjin me dekoratën më të lartë që akordonte ajo. Ky qe hapi i palës italiane për t'a heshtuar zërin e fratit françeskan i cili me vargjet e tija patriotike mbushte zemrat e shqiptarëve. Dhe reagimi i Patër Gjergjit ndaj kësaj fyerjeje që i bëhej personalitetit të tij n'aspektin patriotik, (siç e mendoi Ai), qe i menjëhershëm : E refuzoi t'a pranonte dekretin mbretëror duke u shprehur : Kjo dekoratë nuk âsht për mue !
Në vijim Akademia Italiane, anëtarë të së cilës ishin personalitete nga më të shquarat në botë, shumë edhe lauratë të çmimit Nobel, ngarkon Atë Agostino Gemellin, Rektorin e Universitetit të Zemrës së Krishtit në Milano dhe mik i Patër Gjergjit, të merrej vesh me të në se Ai pranonte t'emërohej anëtar i Akademisë. Dhe Atë Gjergji pranoi, ndonëse dekoratën e fashizmit e ktheu mbrapsht. Ai pranoi së pari, sepse një pjesë e madhe e akademikëve ishin të njohur si antifashistë duke filluar që nga filozofi Benedetto Croce, kompozitori i famshëm Pietro Mascagni, Maestro Perosi, vetë Atë Agostino Gemelli e të tjerë me radhë. Kurse nga ana tjetër Ai u pohoi studentëve të Tij e ndërmjet tyre edhe Atë Danjel Gjeçajt që e ka publikuar se “ ... kurkush nuk thotë se aj qi e pranon çmimin Nobel u bâ suedez ... e në luftë s'pëvetë kush se ç'fabrike i ke armët, por se si i ke përdorë ato ... un sot për sot si akademik mund vyej mâ shum për Shqypni ... ” Edhe vetë Ati i Shënjtë Papa Piusi i XII-të, (i cili dihet se nuk qe fashist), gjatë pritjes që i akordoi Patër Gjergjit në vitin 1940, mes të tjerash i tha : “ ... Emnimi yt si akademik i Italisë âsht nji nderë për Fé edhe për Kombin t'ând. ”
Vijmë tashti tek një fakt tjetër tejet kuptimplotë. Nga data 10 dhjetor 1940 Mjeshtri po përjetonte ditët e spasme të jetës Tij. E viziton Arqipeshkvi i Shkodrës, Imzot Gaspër Thaçi, dhe Fishta i thotë :
“ Nuk po më vjen keq se po des, mbasi të gjithë atje do të shkojmë, por po më vjen e rândë se tânë jetën e kam shkri për të pa nji Shqipni të lirë e në vedi, ndërsa sot po e lâ të shkelun prej ushtrive të hueja. ”
Edhe kur u varros, arkivoli i Patër Gjergjit, simbas dëshirës Tij, u mbulua me flamurin kombëtar autentik të Dedë Gjo' Lulit, flamur pa sopatat e Liktorit të qindisura mbi të, (të cilat u hoqën kur Mustafa Merlika Kruja e vuri këtë si njerin nga kushtet e tija, kur pranoi të formonte qeverinë e tij).
Mendoj se me të gjitha këto argumente, të cilave studjuesi i mirëfilltë dhe pa komplekse politike mundet t'u gjejë edhe dokumentacionin mbështetës arkivor, hidhen poshtë të gjitha akuzat çpifëse edhe dashakeqe ndaj Poetit tonë Kombëtar, Patër Gjergj Fishtës !
Para epilogut të këtij shkrimi, nuk mundem mos të radhis pohimet e disa prej personaliteteve nga më të shquarat të kombit tonë që janë shprehur duke e vlerësuar Atë Gjergjin dhe veprën e Tij.
Profesor Eqrem Çabej , pa asnjë mëdyshje ndër studjuesit më të thellë të gjuhës shqipe, ka pohuar në një kartolinë të cilën ia pat dërguar Lasgush Poradecit : “ Lexova Lahutën e Malcisë dhe u mahnita. Jam gati të bëhem katolik për hir të Fishtës . “
Profesor Kostaq Cipua na e ka pohuar në klasë : “… tek vepra e Fishtës shkriheshin në një atdhedashuria me mjeshtrinë poetike . “ Profesor Cipua gjithashtu është shprehur me shkrim duke e quajtur Atë Gjergj Fishtën, “ Patriarkun e letrave shqiptare .”
Sejfulla Malëshova është shprehur në shtyp: “... mëndjes së fuqishme të Fishtës Shqipëria duhet t'ia dijë poezitë më të mira epike, lirike, dramatike . “
Hafëz Ali Korça , klerik musliman dhe mësues i gjuhës shqipe, shprehej lidhur me Atë Fishtën : “ ... Me këmbënguljen e tij gjuha jonë e lashtë gjeti sintetizim të shkruar … Nuk kam si t'a harroj me sa dashuri më përqafoi dhe më përgëzoi, (kur qemë takuar shumë vite më vonë me Fishtën), që në demonstratën e madhe të Korçës më 1910 kundër shkruarjes së gjuhës shqipe me shkronja arabe, unë bekova shkronjat latine të abecesë shqipe të Kongresit Manastirit dhe thashë edhe një lutje për to …”
Shkrimtari Petro Marko ka thënë : “ Fishta është elefant i mbuluar nga pluhuri gjatë dekadave të regjimit komunist . “
Poeti i i madh Lasgush Poradeci e ka përcaktuar Fishtën “ shkëmb i shpirtit shqiptar – Vigan i Kombit . “
Vijmë tashti edhe tek epilogu i këtyre radhëve.
Analistët e indoktrinuar mund të qëmtojnë kalime nga shkrime ose epistolari i Patër Gjergjit ku Poeti i Madh të jetë shprehur pa respekt kundra toskëve. Nuk e ve fare në dyshim. Po studjuesi në fjalë duhet atëhere të bëjë edhe një analizë “sasiore” ku të verë në ballancë sa herë është shprehur Atë Gjergji kundra gegëve e sa herë kundra toskëve. E vetëm kësisoji analistit do t'i rezultojë se në 90 % të rasteve Patër Gjergji ka kritikuar, sharë e shpotitur gegët dhe mjedisin e tyre e vetëm 10 % toskët. Dhe arësyeja është evidente : sepse Gegërínë edhe gegët Mjeshtri i njihte me rrënj'e me themel ! Prandaj jo pa qëllim, nga moría e personaliteteve shqiptare si edhe të huaja që janë shprehur me vlerësime dhe respekt sipëror ndaj Personit si edhe veprës Patër Gjergjit, radhita vetëm pozicionimin e figurave të shquara nga Toskëria të kombit tonë !
Mbas kësaj analize dhe ballafaqimi faktesh historike, vërtet e ndjej veten dishka të lehtësuar, por prap me kokë ulur dhe i dëshpëruar i mbyll këto radhë dhe shtroj pyetjen : përse duhet kërcënuar se po u mundua njeri të kritikojë shkrimtarë tanë të shquar që shkëlqimin e morën me veprat e tyre gjatë periudhës Realizmit Socialist, me vrap do t'u kundërvihen e t'a kritikojnë viganin Fishtë? Pse, frika e nxjerrjes në dritë të hijeve të kollosit Fishtë duhet t'ua evidentojë dritën, që eventualisht kanë, ata shkrimtarë e t'ua fshehë hijet e tyre? Jo zotërinj. E vërteta historike kërkon që drita dhe hijet e secilit jo vetëm të nxirren në shesh por edhe të krahasohen. Ky i vetmi kriter simbas të cilit do të shquhet kush është titan e kush pigmé