Historia E Bab_lymit (myslym Pezes)

[ixnpeL]

Gjermanët pas sulmeve që u bënë forcat partizane ishin të vendosur akoma më shumë që të kryenin luftime të ashpra. Por në të njëjtën kohë partizanët qenë më të organizuar dhe numri i atyre që rrëmbyen armët ishte në rritje. Në fundin e vitit ’43 organizimi i tyre kishte marrë një tjetër formë.

Ushtria Nacionalçlirimtare në rethët drejtuese të saj kishte vendosur persona të përgatitur dhe të sprovuar në luftë. Njëri prej tyre ishte edhe Myslym Keta. Duke marrë parasysh aksionet që kishte organizuar ai dhe shokët e tij, Shtabi i Përgjithshmë, vendosi që Keta të drejtonte një prej batalioneve të Brigadës së Tretë Sulmuese. Por për të nuk kishte rëndësi detyra. Primare ishte lufta në terren. “Ai nuk u thoshte partizanëve kurrë “para!”, por “pas meje!”, shprehet një nga shokët e tij të fëmijërisë dhe të luftës, gjeneral Adnand Qatipi. Cilat ishin disa nga betejat, ku Keta tregoi trimëri të veçantë. Përse u doli përpara gjermanëve dhe si i mashtroi duke i futur në kurth. Si shpëtoi nga rrethimi i tre kolonave gjermane në Mesjetà. Si mundi ai të futej deri në pozicionet gjermane. Përse mbante gjithmonë me vete tri armë. Cilat ishin bëmat e tij në betejën e Arbanës dhe si mundi ai të çante rrethimin, kur në fushëbetejë mbetën të plagosur Mustafa Gjinishi dhe Adnand Qatipi. Të gjitha detajet e disa prej operacioneve më të sukseshme i tregojnë për gazetën “Panorama” disa nga bashkëkohësit e tij.

Keta mposht sulmin gjerman në tre drejtime
Data 2 shtator 1943. Myslym Keta dhe 12 shokët e tij kishin dalë në Mesjeta, (fshat afër Kërrabës) dhe ngritën pritë për të sulmuar çdo kolonë italiane që ishte në tërheqje. Por ndodhi ajo që nuk e kishin përfytyruar. Në vend që të ndalonin kolonat e shpartalluara italiane, ata hasën në disa ushtarë të tjerë. Ishin pikërisht gjermanët që erdhën nga Elbasani dhe që kishin pak ditë që shkelën tokën shqiptare. Një nga kolegët e tij, i cili po vrojtonte, u thotë se shikonte nga larg disa kamionë që nuk i kishte parë ndonjëherë. U dha urdhri të zinin pritat. Pikërisht në momentin kur kolona afrohet Myslym Keta së bashku me shokët e tij u del në rrugë dhe i ndalon. Asnjë nga gjermanët nuk reagoi, pasi nuk dinin se me kë kishin të bënin. Në ato momente e vetmja fjalë që thanë nazistët ishte “Nacionalist?”. Me dinakëri Keta tund kokën duke aprovuar. Me pas hipën në autoveturën gjermane, gjoja për t´u treguar rrugën për në Tiranë dhe Keta i fut makinat në fshatin Skuterrë. Ndërsa një kamion tjetër me ushtarë, i fundit në rradhë e nuhati kurthin dhe u kthye për në Elbasan. Sapo mbërritën në fshat, nën kërcënimin e armëve, të gjithë gjermanët u çarmatosën dhe më pas u mbyllën në një shtëpi. Por tashmë ishte e sigurtë 13 partizatë me në krye Myslym Ketën do të prisnin reagimin e gjermanëve që do të vinin nga Elbasani për të shpëtuar pengjet. Keta dha urdhër që të largoheshin të gjithë fshtarët në mal. Ndërsa më pas gjermanët e zënë robër i dërguan në fshatin Rrezevere. Më datë 3 shtator informohen se një autokolonë me shumë ushtarë gjermanë kishte ndaluar në rrugën kryesore dhe po vrojtonte në drejtim të fshatit Skëterrë. Pikërisht në ato momente të 13 partizanët nën drejtimin e Ketës zenë pozicionet kyçe. Ata u ndanë në tre grupe. Myslym Keta së bashku me tre të tjerë qëndroi në rrugën kryesore. Ndërsa dy grupet e tjera në të dy anët. Ashtu sikurse ishte e parashikuar gjermanët qëllojnë me artileri të rëndë në fshat. Më pas edhe ata ndahen në tri kolona për të shkuar deri në brendësi të fshatit ku pandehnin se ishin ushtarët robër së bashku me një kapiten. Por në ato momente Keta qëllon në drejtim të gjermanëve me mitroloz dhe granata. Luftimet ashpërsohen pikërisht në momentin kur dy kolonat gjermane që ishin në operacion për krahëmarrje rrethojnë Myslym Ketën. Sipas dëshmitarëve, Keta arrin të përleshet edhe trup me trup. Pas tri ditë luftimesh partizanëve u erdhën në ndihmë përforcime të tjera. Në këtë mënyrë gjermanët u tërhoqën. pas bilancit rezultoi se ishin vrarë 60 gjermanë dhe pjesa më e madhe e kufomave ndodhej në territorin që ishte mbrojtur nga Myslym Keta. Pas kësaj beteje të madhe, e vetmja pasojë e së cilës për shqiptarët ishte djegia e shtëpive të fshatit dhe plagosja e një partizani, u shtua urrejtja ndaj gjermanëve. Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalçlirimtari nxorri një komunikatë, ku bëhej bilanci i këtyre luftimeve dhe afishoi si një ndër luftëtarët më të famshëm Myslym Ketën. Por përsëri ai nuk u mjaftua me kaq.

Keta ndihmon shokët e plagosur
Lufta ishte ndezur. Data shënonte 9 tetor 1943. Në Arbanë të Tiranës një grup partizanësh të Brigadës së Tretë Sulmuese gjenden në befasi. Por menjëherë marrin situatën në dorë. Sulmit gjerman i përgjigjen me bombardime me artilerinë që kishin me vete. Më pas lufta ndizet dhe mbesin të plagosur Mustafa Gjinishi dhe Adnand Qatipi. Pikërisht në ato momente Myslym Keta del nga pozicioni dhe me një mitroloz të rëndë në dorë, prodhim italian i tipit “Breta”, hidhet në kundërsulm. Pasi shpartallon njërin pozicion ai kalon në drejtimin tjetër. Kjo u bëri përshtypje edhe gjermanëve, të cilët edhe pse tentuan me të gjithë llojet e armatimit që ta qëllonin, asnjë plumb apo predhë nuk kapi trupin e Ketës. Nga dokumentat dhe kujtimet e ushtarakëve gjermanë thuhet se mezi pritën natën që të tërhiqeshin duke lënë në fushën e betejës shumë të vrarë. Kështu ata përshkruan se ndër arsyet kryesore që i bënë të tërhiqeshin ishin sulmet e herëpashershme që vinin nga një person, i cili dilte sa në një pozicion në një tjetër.

Përse e mori pseudonimin “drapëri”
Shumkush e njihte me emrin “Tata” dhe ky nuk ishte epitet që e mori në luftë, por buronte, si të thuash, nga vetë karakteri i tij. Ishte në një moshë fare të re, por i riu nga Tirana shquhej për qetësi, thjeshtësi absolute dhe një karakter të fortë. Pikërisht për këto cilësi ai filloi të thirrej nga pjesëa më e madhe e personave “Tata”. Sikurse tregojnë bashkëkohësit e tij Keta shkëlqente në çdo aksion. Drejtuesit e njësitit gueril në Tiranë i dhanë epitetin e luftës “drapëri”. Dhe këtë emër të dytë nuk ia vendosën pa qëllim. Myslym Keta kishte shumë aftësi në përdorimin e të gjithë llojeve të armëve të lehta dhe mbi të gjitha kishte një shënjestër të mirë. Por arma të cilën e përdori më shumë në luftë ishte pikërisht mitrolozi “beta” që ua kishte marrë ushtarëve italianë. Sa herë që kryheshin aksione ai qëllonte aq shumë dhe me precizion saqë dukej sikur korrte. Këtej e kishte “burimin” dhe epiteti që i vunë ishte “drapri”. Por ai kurrë nuk mburrej edhe pse mund të konsiderohet si një nga atentatorët më të mëdhenjë të Luftës së Dytë Botërore. Shokët e tij tregojnë që Keta mbante gjithmonë me vete tri armë: një mitraloz të rëndë, një automatik dhe një pistoletë. Ishte i bindur se në çdo sulm që do të ndërmerrte do t`i nevojiteshën të gjitha armët. Në fillim të vitit 1944 Myslym Keta bëhet komandant i një batalioni të Brigadës së Tretë Sulmuese. Me vendim të Shtabit të Përgjithshmë të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, disa prej batalioneve të kësaj brigade do të merrnin pjesë në luftën për çlirmin e Tropojës. Më 16 Tetor të vitit 1944 Tropoja u çlirua dhe në këtë rreth nuk mbeti asnjë gjerman. Edhe në këto luftime vetë Keta dhe batalioni që ai drejtonte u shqua për heroizëm, çka bëri që pas disa luftimeve të ashpra gjermanët të pësonin humbje të mëdha. Por duke qenë në afërsi të Kosovës vjen urdhri nga Shtabi i Përgjithshmë që Keta të ndjekë forcat gjermane brenda këtij territori. Në një fshat të Junikut zhvillohen luftime të ashpra. Në to përveç forcave gjermane marrin pjesë edhe këtyre banorë të zonës. Pas disa orë luftimesh komandantit Keta i vriten tetë partizanë. Në këtë mënyrë ai u vu në vështirësi përballë sulmeve të gjermanëve. Më pas, në ndihmë të batalionit që drejtohej nga 19-vjeçari, vijnë edhe dy batalione të tjera, po të Brigadës së Tretë Sulmuese. Gjermanët shpartallohen totalisht dhe detyrohen që të tërhiqen më në brendësi të Kosovës. Pas dorëzimit, Myslym Keta dha urdhër që asnjë prej tyre të mos çarmatosej. “Ju jeni shqiptarë dhe ne nuk do t`ua marrim armët, përdorini ato kundër çdo armiku që shkel tokën tuaj dhe tonën bashkë”, tha Keta. Më pas të gjithë kosovarët u kthyen në shtëpitë e tyre së bashku me armët. Sipas të dhënave dhe dokumenteve të kohës, në atë zonë në asnjë betejë të mëvonshme sado të vogël nuk morën pjesë në rradhët e armikut forca shqiptare.





Koloneli Myslym Keta u aksidentua rëndë në Fushë - Arrës, dhe para vdekjes le amanetin e fundit

“Mos dënoni shoferin, nuk ka faj”
Beqir Balluku urdhëron arrestimin e “ushtarit” të Ketës

Myslym Keta tashmë ishte kthyer në një legjendë. Shumë prej qytetarëve të Tiranës e njihnin për bëmat e tij si një ndrë atentatorët më të mëdhenj të Luftës së Dytë Botërore.

Shumë ushtarakë, madje edhe ushtarë të thjeshtë kishin respekt për njeriun që kurrë nuk mburrej për bëmat e tij. Në ushtri, kudo ku punoi, ai u soll mirë me të gjithë. Edhe pse mbi supe mbante gradën e kolonelit fliste me ushtarët dhe i respektonte ata. Bashkëkohës e shokë të tij tregojnë se Keta kishte një humor të hollë dhe tregohej i thjeshtë me të gjithë. Por jeta e ushtarakut dhe legjendës Keta përfundoi në mënyrë tragjike.

Atentatori që humbi jetën aksidentalisht
Pas Çlirimit Myslym Keta u emërua komandant i Gardës Kombëtare dhe i Repartit të Parë të Kavalerisë. Karakteristikat e tij tregonin për një ushtarak të lindur. Strukturat drejtuese të Ushtrisë vendosën që ta nisin për studime në Bashkimin Sovjetik. Pas tre vjet studimesh ai kthehet në Tiranë dhe emërohet komandant i Brigadës së Parë të Këmbësorisë. Ndërkohë është edhe një nga kuadrot e parë të Ushtrisë shqiptare që kontrobuan në themelimin e brigadës së Tankeve. Në këtë sektor ai mbante titullin e lartë të “Mjeshtrit të klasit të parë” në përdorimin e tankeve. Por jeta e tij do të merrte fund pikërisht kur ishte në pikun e karrierës së tij ushtarake. Myslym Keta niset për në Fushë-Arrës për asye pune së bashku me shoferin e tij ushtarin Petrit Topi. Pasi mbaron punë, gjatë kthimit për në Tiranë, maqina përplaset me një pjesë shkëmbi anës rrugës. Një copë metalike e makinës i ngulet në kokë. Ndërsa shoferi i tij pëson tronditje nga përplasja. Siç ishte i plagosur rëndë urdhëron ushtarin që të marrë armën e tij dhe të qëllojë në ajër për të lajmëruar për aksidentin, por ai nuk i kthen përgjigje pasi ishte i traumatizuar. Del vetë nga makina dhe qëllon në ajër për të dhënë alarmin. Por ndihma do t`i vinte pas 15 minutash nga një makinë e rastit. Edhe pse i plagosur rëndë ai u mbajt pa e humbur kujtesën deri sa mbërriti në Spitalin e Fushë-Arrëzit. Madje, sipas dëshmisë së shoferit që e transportoi ai mblodhi forcat dhe u ngjit vetë në makinë, edhe pse një pjesë të kokës e kishte të dëmtuar rëndë. Me shpejtësi koloneli u dërgua në Spitalin e Fushë-Arrëzit. Sapo mbërrin në urgjencë të vetmet fjalë të fundit që nxjerr nga goja në formë amaneti ishin “mos dënoni ushtarin tim, pasi nuk ka faj për aksidentin”. Lajmi i rëndë mbërriti shpejt në Tiranë. “Alo! Kolonel Myslym Keta është aksidentuar rëndë së bashku me ushtarin Petrit Topi”, ishte ky komunikimi i parë. Më pas ministri i Mbrojtjes, Beqir Balluku, urdhëroi të dërgohet një helikopter me disa mjekë për t`i transportuar të plagosurit në Tiranë. Por Keta dha shpirt para duarve të mjekëve të Spitalit të Fushë-Arrëzit. “Alo! Myslymi vdiq”. Kjo ishte telefonata e dytë që u bë në Ministrinë e Mbrojtjes. Duke e konsideruar humbjen si tepër të rëndë, ministri urdhëroi që të gjithë ushtarakët që ndodheshin në dikaster të mos lëviznin nga zyrat pasi kjo çështje duhej studiuar mirë.

Ballku: Dënoni ushtarin, përgjegjësin e aksidentit
Beqir Balluku urdhëroi që, pas marrjes së ndihmës mjekësore ushtarit Petrit Topi t’i hidheshin prangat dhe të dënohej. Pikërisht kështu ndodhi. Një grup punonjësish të policisë e arrestuan dhe e dërguan në qeli. Ai u mor në pyetje. Për shkak të plagëve dhe të tronditjes psikologjike ishte evaziv në deklarimet e tij. I vetmi që mund ta shpëtonte nga dënimi ishte Myslym Keta, por ky tashmë kishte mbyllur sytë përgjithmonë. Megjithatë ishte pikërisht amaneti i kolonelit që e shpëtoi ndoshta nga një dënimin shumë i rëndë ushtarin e tij. Amaneti i Ketës duhej të çohej në fund. Mjeku dhe një person tjetër që e pritën Ketën të plagosur dëshmuan se koloneli u kishte treguar se ushtari i tij nuk ishte fajtor. Pas shumë ndërhyrjesh të miqve dhe të shokëve të Ketës ushtari nga Durrësi u la i lirë, pasi nga ekspertiza rezultoi se, në momentet kur ndodhi aksidenti, në timomin e makinësë ishte Myslym Keta.

Ekspertiza: Probleme teknike
Humbja e ushtarakut Keta ishte shumë e rëndë. Strukturat drejtuese të asaj kohe urdhërua që të bëheshin të gjitha veprimet për të nxjerrë shkaqet e vërteta të asidentit. U desh disa ditë që të dilnin rezultatet e ekspertizës dhe në fund ajo doli ashtu sikurse pritej. Kolonel Myslym Keta ishte përplasur me shkëmbin, pasi automjeti kishte pasur probleme. Nga analiza e ngjarjes rezultoi se nuk mund të aludohej për ndonjë kurth të ngritur ndaj Ketës, pasi këto lloj aksidentesh ishin të paevitueshme. Mirëpo deri në përfundim të hetimeve ministri i Mbrojtjes, Beqir Balluku qëndroi gjithmonë në ndjekje të të gjitha veprimeve. Vetëm atëherë kur u siguruan se problemet ishin mekanike dhe se në timonin e makinës në momentin e përplasjes ndodhej Myslym Keta vendosën ta lironin nga burgu edhe ushtarin Petrit Topi.



Ceremonia mortore
Mijëra qytetarë në varrimin e Ketës

Myslym Keta në qytetin e Tiranës njihej nga pjesa më e madhe e banorëve. Shumë e njihnin si një atentator, shumë të tjerë si një njeri të qetë dhe shumë popullor, ndërsa jo pak si ushtarak. Pjesa më e madhe e qytetarëve e respektonin jo vetëm për gradat madhore që mbante mbi supe, por mbi të gjitha si njeri. Pas vdekjes aksidentale në shkurt të vitit 1966 me mijëra qytetarë të kryeqytetit shkuan për t‘i dhënë lamtumirën Myslym Ketës. Strukturat e ministrisë së Mbrojtjes organizuan një ceremni madhështore, për më tepër që Keta ishte shpallur dy vjet pas Çlirimit “Hero i Popullit”. Megjithatë trupi i tij u vendos në varrezat publike të kryeqytetit. Një pjesë e mirë e qytetarëve ndoqën rrugën deri në Shish Tufinë më këmbë për t‘i dhënë lamtumirën e fundit Myslym Ketës, njeriut që për virtytet e tij të larta, ata e kishin nderuar me epitetin “Tata”.

[ixnpeL]

Po Enver Hoxha, çfarë autoriteti kishte në atë kohë ndër ata komunistë që vinin aty në shtëpinë tuaj?
"Nga ata komunistë që streoheshin në shtëpinë tonë, Enveri si të thuash ishte ndër të fundit për nga rëndësia. Po t'i marrim një për një emrat e tyre, si Qemal Stafën, Vasil Shanton, Gogo Nushin, Mustafa Gjinishin, Hasan Reçin, apo dhe Kajo Karafilin, të gjithë këta pa dyshim, kishin një autoritet më të madh se Enver Hoxha. Madje deri aty nga pranvera e vitit 1942, Enveri ishte krejt i panjohur, madje atë nuk e njihte fare as Myslym Peza".

Kush e solli për herë të parë Enverin në shtëpinë tuaj dhe përse thoni që Enverin nuk e njihte as Myslym Peza?
"Për herë të parë Enver Hoxhën në shtëpië tonë e pati sjellë Qemal Stafa dhe ajo ka ndodhur aty rreth pranverës së vitit 1942. Ndërsa për atë që Myslym Peza, nuk e pati njohur Enver Hoxhën fare deri në pranverën e vitit 1942, mua ma pati thënë vetë Myslym Peza".

Kur ua ka thënë Myslym Peza këtë gjë dhe në ç'rrethana?
"Kjo gjë ka ndodhur diku aty nga fundi i pranverës së vitit 1942. Në atë kohë, Esat Dishnica i çoi fjalë babës tim, Xanit, që të shkonte për ta takuar atë në dyqanin "Flora". Pas kësaj baba shkoi në dyqanin "Flora" dhe takoi Esatin i cili i tha se Enver Hoxha, donte t'i çonte një palë dylbi Myslym Pezës. Xani e mori përsipër që t'ja çonte dylbitë Myslymit dhe atë gjë ma ngarkoi mua. Unë i futa dylbitë në një çantë dhe u nisa e shkova në këmbë në fshatin Pezë e Vogël, ku rrinte Myslym Peza në atë kohë. Lymin e takova në një hije të madhe pemësh ku ai ishte duke pirë raki me meze, me disa nga njerizit e tij. Sapo më pa, ai m'u drejtua: "Ouu çuni i Xanit, po ç'paske dalë mër babë". Pasi më takoi dhe më pyeti për babën e njerzit e tjerë të shtëpisë, unë i nxorra dylbitë nga çanta dhe ia dhashë në dorë, duke i thënë se ato ia kishte çuar Enver Hoxha. Ndërsa ai filloi t'i shihte dylbitë duke i rrotulluar mbarë e prapë, më tha: "Po kush është ky Enver Hoxha mër babë se nuk e njof". Unë i thashë se Enveri ishte ai burri që rrinte tek dyqani "Flora" me Esat Dishnicën. Por edhe pas atij shpjegimi që i dhashë unë, Myslymi nuk kujtohej se kush ishte Enver Hoxha dhe m'u përgjigj: "Vallai se njef baba atë, por këto dylbitë i paska të mira" dhe i mori ato e i futi në çantën e tij".

Po Enver Hoxha në kujtimet e tij thotë se me Myslym Pezën është njohur që në korrikun e vitit 1939?
"Nuk është e vërtetë ajo që ka shkruar Enver Hoxha në kujtimet e tij, sepse në atë kohë Myslymi ka qenë në emigracion në Jugosllavi dhe ai është kthyer në Shqipëri vetëm në dhjetorin e vitit 1939. Këtë gjë unë e di shumë mirë, sepse në atë kohë që u kthye nga Jugosllavia, Myslymi për herë të parë ka ardhur në shtëpinë tonë. Unë e mbaj mënd si tani atë ditë dhjetori të vitit 1939, sepse në atë kohë kishte filluar Lufta italo-greke dhe baba jonë na kishte nisë ne fëmijët tek një miku i tij në fshatrat e Tiranës. Kur u ktheva unë në shtëpi, pashë tek dera shumë opinga fshatarësh dhe kur pyeta se kush kishte ardhë, nëna më tha se ishte kthyer Myslym Peza nga Jugosllavia dhe aty në shtëpinë tonë kishin ardhur për ta pritur disa fshatarë pezakë që i kryesonte Dyl Çelmeta, miku i ngushtë i Myslymit".