Gjeografia për fëmijë

[Dan]

Jam duke punuar në një përmbledhje të pyetjeve që pak a shumë mund të i shtron fëmija, e që prekin lëmin e gjeografisë. Për të pasuruar këtë forum dhe me qëllim të mbledhjes së pyetjeve të fëmijëve mbi natyrën në përgjithësi po e hapë këtë temë. Për të më kuptuar më saktë se për çka është fjala, në pjesën e më poshtme po paraqes disa pyetje-përgjigje të përmbledhjes. Shpresojë që moderatorët do të më ndihmojnë në korniza të mundësive të tyre.


Çka, pse, si, kush ?????

[Dorontina]

Pune e mir do jem me juve sukses per ket punê....

[Dan]

Cili yll është më afër diellit?
Vërtetimi i ekzistimit të planetëve jashtë sistemit tonë për shkak të largësisë është i vështirë. Ylli më afër diellit quhet Proksima Centauri dhe është katër vit-drite larg. Rrezes së dritës së lëshuar nga Proksima Centauri, i nevojitet katër vite që të mbërrijë në tokën tonë.

[Dan]

Si lindi toka?
Dielli dhe planetët e tij, përafërsisht kanë lindur në të njëjtën kohë. Më parë pluhuri dhe gazi silleshin në një pikë të gjithësisë si një mjegull e cila me kalimi e kohës bëhej gjithnjë e më e dendur. Pjesa më e madhe e kësaj mjegulle sillej përreth qendrës së diellit ndërsa pjesa tjetër e mbetur përreth qendrave të planetëve.

[Dan]

Çka është hëna?
Trupat qiellor që sillen rreth planetëve quhen hënëza. Hëna - prej të cilës janë quajtur edhe trupat tjerë të tillë, sillet rreth tokës dhe ikja e saj pengohet nga forcat tërheqëse të tokës. Ngjashëm me hënën tonë janë edhe hënëzat e planetëve tjera - Merkuri dhe Afërdita nuk kanë hënëza. Llogaritet që Saturni të ketë së paku 22 hënëza.

[Dan]

A është hëna e moçme sa toka?
Po. Hëna ka lindur në të njëjtën kohë sikurse dielli dhe planetët e sistemit diellorë, pra diku para 4,6 miliard viteve. Në fillim ishte si mjegull, pastaj mori formën e një bosi të guacave të zjarrta që dal-ngadalë me ftohjen e tij u ngurosën në formën që ne sot e njohim. Si duket koha e ftohjes ishte më e shkurtë se ajo e guacës së Tokës pasi që Hëna është më e vogël se Toka.

[Dan]

Sa është e madhe toka?
Toka për nga madhësia është planeti i pestë në sistemin diellorë. Nëse e pështjellim atë me një konopë atëherë për të prekur skajet e tij, njëri tjetrin, ai konop duhet të jetë i gjatë 40 705 kilometra - distanca Prishtinë-Gjakovë është 88km. Edhe pse perimetri i tokës është më i madh se ai i Merkurit, Marsit apo Afërditës, ky perimetër është shumë i vogël në krahasim me atë në Jupiter. Perimetri i Jupiterit është 318 herë më i gjatë se i tokës çka d.m.th se hapësira që zë Jupiteri mjafton që në të futeshin që të gjitha planetët tjera.

[Dan]

A është toka e rrumbullakët?
Jo. Por gati e rrumbullakët. Ngjashëm me portokallin, edhe polet e saja janë të shtypura aq sa e bëjnë që ajo të jetë një rrumbullak i shtypur. Kjo shtypje është në të vërtet tërheqja që shkaktohet nga forcat e brendshme me pikë nisje në qendër të rrumbullakut e të cilat shkencëtarët i quajnë forca centrifugale.

[Dan]

Çka është ekuatori?
Ekuatori është krijesë e mendjes së njeriut. Ekuatori është një marrëveshje sipas së cilës është paramenduar një vizë rreth mesit të tokës. Kjo vizë e paramenduar është pika fillestare e gjerësisë gjeografike d.m.th. shkalla zero e gjerësisë. Pikat e këtij rrethi janë pikat më të largëta nga qendra e tokës të cilat kur të vendosen njëra pas tjetrës formojnë një unazë.

[Dan]

Çka është poli?
Poli është pika qendrore e njërës nga anët e kundërta. Dy anët e tokës, ajo veriore dhe ajo jugore e kanë nga një qendër të tillë.