Besimi dhe arsyeja

[torrkerry]

KREU VII: KËRKESAT DHE DETYRA AKTUALE.

B) 92-99: DETYRA AKTUALE PËR TEOLOGJINË.

97. Vlerësime analoge mund të bëhen edhe në lidhje me teologjinë morale.
Rekuperimi i filozofisë është urgjent edhe në lidhje me kuptimit të besimit që i përket sjelljes së besimtarit.
Përballë sfidave bashkëkohore në fushën shoqërore, ekonomike, politike dhe shkencore, ndërgjegjia etike e njeriut është e çorientuar.
Në letrën enciklike Veritatis splendor kam vënë në dukje se shumë probleme të pranishme në botën bashkëkohore rrjedhin nga një “krizë përreth të vërtetës. Pasi ka humbur ideja e një të vërtete universale mbi të mirën, e mundshme për t’iu njohur nga arsyeja njerëzore, ka ndryshuar në mënyrë të pashmangshme edhe konceptimi i ndërgjegjes: ajo nuk vlerësohet më në realitetin e saj zanafillës, domethënë si një akt i inteligjencës së personit, të cilit i takon të zbatojë njohjen universale të së mirës në një rrethanë të caktuar dhe të shprehë kështu një gjykim mbi sjelljen e drejtë që duhet zgjedhur këtu dhe tani: ka një prirje për t’i lejuar ndërgjegjes së individit përparësinë e vendosjes, në mënyrë autonome, së kritereve të së mirës dhe të së keqes dhe më pas të veprimit.
Një vizion i tillë është një gjë e vetme me një etike individualiste, sipas të cilës secili ballafaqohet me të vërtetën e tij, që është e ndryshme nga e vërteta e të tjerëve”.

Në gjithë Enciklikën kam nënvizuar qartësisht rolin themelor që i takon të vërtetës në fushën morale.
Kjo e vërtetë, që prek pjesën më të madhe të çështjeve etike më urgjente, kërkon, nga ana e teologjisë morale, një reflektim të kujdesshëm që të dijë të vërë në dukje rrënjët që i ka në Fjalën e Zotit.
Për të përmbushur këtë detyrë, teologjia morale duhet t’i referohet një etike filozofike që i drejtohet të vërtetës dhe të mirës; një etike pra, as subiektiviste, as utilitariste.
Etika që kërkohet, përfshin dhe prezupozon një antropologji filozofike dhe një metafizikë të së mirës.
Duke përdorur këtë vizion unitar që është domosdoshmërisht i lidhur me shenjtërinë e krishterë dhe me ushtrim e virtyteve njerëzore dhe mbinatyrore, teologjia morale do të jetë e aftë të përballojë problemet e ndryshme që i përkasin asaj – sikurse janë paqja, drejtësia shoqërore, familja, mbrojtja e jetës dhe e mjedisit natyror – në mënyrë të përshtatshme dhe efikase.

Torrkerry

[torrkerry]

KREU VII: KËRKESAT DHE DETYRA AKTUALE.

B) 92-99: DETYRA AKTUALE PËR TEOLOGJINË.


98) Puna teologjike në Kishë është së pari në shërbim të shpalljes së besimit dhe të katekezës.
Shpallja apo kerigma thërret për kthim, duke parashtruar të vërtetën e Krishtit që kulmon në Misterin pashkëvor: vetëm në Krishtin në fakt është e mundur të njihet plotësia e të vërtetës që shëlbon.

Në këtë kontekst kuptohet mirë pse, përtej teologjisë, ka një rëndësi të madhe edhe referimi ndaj katekezës.
Ajo përmban në fakt disa ndërlikime filozofike që duhen thelluar në dritën e besimit.
Mësimi që del nga katekeza ka efekt formues për personin.
Katekeza që është edhe një komunikim gjuhësor, duhet të paraqesë doktrinën e Kishës në tërësinë e saj, duke treguar lidhjen me jetën e besimtarëve.
Realizohet kështu një bashkim i veçantë ndërmjet doktrinës dhe jetës që nuk mund të arrihet ndryshe.
Çka përçohet nëpërmjet katekezës, në fakt, nuk është një njësi të vërtetash konceptuese, por misteri i Zotit të gjallë.

Përsiatja filozofike mund të ndihmojë shumë në sqarimin e marrëdhënies ndërmjet të vërtetës dhe jetës, ndërmjet ngjarjes dhe të vërtetës doktrinore e sidomos marrëdhënien ndërmjet të vërtetës së pëërtejme dhe gjuhës njerëzore.
Mardhënia e ndërsjelltë që krijohet ndërmjet disiplinave teologjike dhe rezultateve të arritura nga rrymat e ndryshme teologjike mund të shprehë një frytshmëri reale në të mirë të përçimit të besimit dhe të një kuptimi të tij sa më të thellë.

Torrkerry.

[torrkerry]

MBYLLJE

99-108.

99. Pas më së njëqind vjetesh nga publikimi i Enciklikës AETERNI PATRIS e Leonit XIII, të cilit i jam referuar disa herë në këto faqe, m’u duk e domosdoshme të rimarr përsëri dhe në mënyrë më sistematike diskutimin mbi marrëdhënien ndërmjet besimit dhe filozofisë.
Rëndësia që mendimi filozofik merr në zhvillimin e kulturës dhe në orientimin e sjelljeve përsonale dhe shoqërore është i dukshëm. Ai ushtron një ndikim të fortë, jo gjithmonë të dukshëm, gjithashtu mbi teologjinë dhe disiplinat e saj të ndryshme.
Për këto arsye, kam menduar se është e drejtë dhe e nevojshme të nënvizoj vlerën që filozofia ka për inteligjencën e besimit dhe caqet që ajo has kur harron apo refuzon të vërtetën e Zbulesës.
Kisha në fakt, mbetet në bindje më të thellë se besimi dhe arsyeja “i japin njëra tjetrës një ndihmë të ndërsjelltë”, duke ushtruar mbi njëra tjetrën qoftë funksionin e një shoshitje kritike dhe pastruese, qoftë një stimul për t’u zhvilluar në punë kërkimore dhe thelluese.

Torrkerry

[torrkerry]

MBYLLJE

99-108.

100. Nëse hedhim shikim në historinë e mendimit, sidomos në Perëndim, shihet me lëhtësi pasuria që ka shpërthyer për zhvillimin e njërëzimit nga takimi ndërmjet filozofisë dhe teologjisë dhe nga shkëmbimi i arritjeve të ndërsjellta.
Teologjia, që ka marrë si dhuratë një hapje dhe një origjinalitet që e lëjojnë të ekzxistojë si shkencë e besimit, sigurisht e ka ngacmuar arsyen që të mbetet e hapur përballë risisë rrënjësore që zbulimi i Zotit sjell me vete.
Kjo ka qenë padyshim një përparësi të reja mbi domethënë të mëtejshme të cilat arsyeja është e grishur t’i thellojë.

Pikërisht në dritën e këtyre vlerësimeve, sikurse kam theksuar detyrën e teologjisë për të rekuperuar marrëdhënien e natyrshme me filozofinë, kështu e ndjej për detyrën të theksoj nevojën që, edhe filozofia, për të mirën dhe zhvillimin e mendimit, të rekuperojë marrëdhënien e saj me teologjinë.
Të ajo nuk do të gjëjë vetëm përsjatjen e një individit të vetëm që, edhe nëse është e thellë dhe e pasur, mbart në vetvete gjithmonë caqet perspektive të mirëfillta të mendimit të një njeriu të vetëm, por pasurinë e një përsjatje të përbashkët.
Teologjia, në fakt, në hulumtimin mbi të vërtetën mbështetet, për nga vetë natyra e saj, nga karakteristika e eklesialitetit dhe nga Tradita e popullit të Zotit me shumëformësinë e dijeve dhe kulturave në bashkësinë e besimit.


Torrkerry

[torrkerry]

MBYLLJE

99-108.


101. Duke këmbëngulur mbi rëndësinë dhe mbi përmasat e vërteta të mendimit filozofik, Kisha promovon njëherësh, qoftë mbojtjen e dinjitetit të njeriut qoftë shpalljen e lajmit ungjillor.
Për detyra të tilla sot në fakt nuk ka përgatitje më urgjente se sa kjo: të ndimosh njerëzit në zbulimin e aftësisë së tyre për të njohur të vërtetën dhe të aspiratës së tyre drejt kuptimit të fundëm dhe përfundimtar të ekzistimit.
Në përspektivën e këtyre kërkesave të thella, të gdhendura nga Zoti në natyrën njerëzore, shfaqet edhe më e qartë domethënia njerëzore dhe humanizuese e fjalës së Zotit.
Falë ndërmjetësimit të një filozofie që bëhet edhe urti e vërtetë, njeriu bashkëkohor do të arrijë të pranojë së ai do të jetë aq më shumë njeri sa më shumë, duke iu besuar Ungjillit, do t’ia hapë vetveten Krishtit.

Torrkerry

[torrkerry]

MBYLLJE

99-108.


102. Filozofia, përveç kësaj, është si një pasqyrë në të cilën pasqyrohet kultura e popujve.
Një filozofi që në ngacmimin e kërkesave të teologjisë, zhvillohet në përkim me besimin, bën pjesë në atë që quhet “ungjillizimi i kulturës”, që Pali VI e ka parashtruar si një nga qëllimet themelore të ungjillizimit.
Ndërsa nuk lodhem së porosituri urgjencën e një ungjillizimi të ri, i bëj thirrje filozofëve që të dinë të thellojnë përmasën e të vërtetës, të së mirës dhe të së bukurës, për të cilat fjala e Zotit u jep mundësinë e përqasjes.
Kjo bëhet ende më urgjente nëse shqyrtohen sfidat që mijëvjeçari i ri duket se po sjell me vete: Ato përhapen në mënyrë të veçantë në krahinat dhe kulturat me një traditë të krishterë të lashtë.
Edhe kjo përkujdesje duhet të vlerësohet si një ndihmë themelore dhe e veçantë në rrugën e ungjillizimit.

Torrkerry.

[torrkerry]

MBYLLJE

99-108.


103. Mendimi filozofik është shpesh e vetmja hapësirë mirëkuptimi dhe dialogu me kë nuk ndan besimin tonë.
Lëvizja filozofike bashkëkohore kërkon angazhimin e kujdeshëm dhe kompetent të filozofëve besimtarë të aftë që të kapin pritjet, hapjet dhe problematikat e këtij momenti historik.
Duke argumentuar në dritën e arsyes dhe sipas rregullave të saj, filozofi i krishterë, gjithnjë e udhëhequr nga inteligjenca e metejme që i jep Fjala e Zotit, mund të zhvillojë një reflektim të kuptueshëm dhe të kuptimtë edhe për ata që nuk mund ta kapin ende të vërtetën e plotë që shfaq Zbulesa hyjnore.
Një hapësirë e tillë mirëkuptimi dhe dialogu është sot shumë e rëndësishme, pasi problemet që i dalin me urgjencë njerëzimit – problemi i paqes apo i bashkëjetesës së racave dhe kulturave – gjejnë një zgjidhje të mundshme në dritën e një bashmëpunimi të qartë dhe të ndershëm të të krishterëve me bisimtarët e religjoneve të tjera dhe me ata që edhe pse nukk kanë një besim religjoz, kanë për zemër ripërtëritjen e njerëzimit.
E ka pohuar edhe Koncili i dytë i Vatikanit: “Për sa na përket, dëshira e krijimit të një dialkogu të frymëzuar nga vetë dashuria për të vërtetën dhe i zhvilluar me urtësinë e duhur, nuk përjashton askënd: as ata që kanë kultin e vlerave të larta njerëzore, megjithëse nuk e njohin ende Burimin, as ata që i kundërvihen Kishës dhe e përndjekin në mënyra të ndryshme”.
Një filozxofi në të cilën shkëlqen edhe diçka nga e vërteta e Krishtit, e vetmja përgjigjë përfundimtare e problemeve të njeriut, do të jetë një mbështetje efikase për atë etikë të vërtetë dhe njëherësh planetare për të cilën njerëzimi ka nevojë.

Torrkerry

[torrkerry]

MBYLLJE

99-108.


104. Dëshiroj fort ta mbyll këtë letër enciklike duke u drejtuiar një mendim të fundit përasëgjitash teologëve, në mënyrë që t’u kushtojnë kujdes të veçantë pasojave filozofike të Fjalës së Zotit dhe të kryejnë një reflektim nga i cili të dalë në pah dendësia spekulative dhe praktike e shkencës telogjike.
Dëshiroj t’i falënderoj për shërbimin e tyre kishtar.
Lidhja e brendshme ndërmjet dijes teologjike dhe dijes filozofike është një nga pasuritë më të veçanta të traditës së krishterë në thellimin e të vërtetës së zbuluar.
Prandaj i porosis të rekuperojnë dhe të vënë në dukje më së miri përmasën metafizike të së vërtetës, për të hyrë kështu në një dialog kritik dhe kërkues, qoftë me mendimin filozofik bashkëkohor, qoftë me të gjithë traditën filozofike, qoftë kjo në përkim apo në kundërshtim me Fjalën e Zotit.
Të kenë gjithnjë parasysh porosinë e një mësuesi të madh të mendimit dhe të përshpirtërisë, shën Bonaventura, i cili duke udhëhequr lexuesin në veprën e tij ‘Itinerarium mentis in Deum’, e fton atë të kuptojë se “nuk është i mjaftueshëm leximi pa përulësinë, njohja pa devocionin, kërkimi pa vrulli e mrekullimit, kujdesi pa aftësinë e braktisjes në gëzimin, veprimtaria e shkëputur nga religjoziteti, dija e ndarë nga dashuria, inteligjenca pa përvujtërinë, studimi që nuk mbështet nga hiri hyjnor, reflektimi pa dijen e frymësuar nga Zoti”.

Ua drejtoj mendimin tim edhe atyre që kanë përgjegjësinë e formimit të priftërinjve, qoftë akademike, qoftë baritore, në mënyrë që të përkujdesen me vëmendje të veçantë për përgatitjen filozofike të atyre që do të shpallin Ungjillin njeriut të sotëm dhe akoma më shumë atyre që do t’i kushtohen kërkimit dhe mësimit të teologjisë.
Të përpiqen që të zhvillojnë punën e tyre në dritën e porosive të Koncilit II të Vatikanit dhe dispozitave të mëvonshme, nga të cilat del në pah detyra e padelegueshme dhe urgjente, për të cilën, të gjithë janë të thirrur të ndihmojnë për një përçim të natyrshëm dhe të thellë të së vërtetës së besimit.
Të mos harrohet përgjegjësia e rëndë për një përgatitje paraprake dhe të përshtatshme të corpus-it të docentëve të filozofisë qoftë nëpër seminare e qoftë në Fakultetet kishtare.
Është e nevojshme që ky corpus të zotërojë një përgatitje të mirë shkencore, të paraqitet në mënyrë sistematike duke parashtruar pasurinë e madhe të traditës së krishterë dhe të plotësohet me shoshitjen e duhur përballë kërkesave aktuale të Kishës.

Torrkerry

[torrkerry]

Postimi i fundit duhet të plotësohet duke shtuar tre fjalë, kështu:
...përballë kërkesave aktuale të Kishës dhe të botës.

Torrkerry

[torrkerry]

MBYLLJE

99-108.

105. Thirrja ime, më tej, u drejtohet edhe filozofëve dhe të gjithëve atyre që japin mësim në filozofi që të kenë guximin e rekupërimit, në vazhdë e një tradite filozofike përherë të vlefshme, e përmasave të një dije autentike dhe të së vërtetës metafizike, të mendimit filozofik.
Ta lejojnë veten të stimulohen nga nevojat që rrjedhin prej Fjalës së Zotit dhe të kenë forcën e zhvillimit të diskutimit të tyre racional dhe argumentues në përgjigje të këtij stimuli.
Të jenë gjithnjë të prirur drejt të vërtetës dhe të kujdeshëm ndaj të mirës që e vërteta përmban.
Do të munden në këtë mënyrë të formulojnë atë etikë të natyrshme për të cilën njerëzimi ka aq shumë nevojë, veçanërisht në këta vite.
Kisha ndjek me vëmendje dhe simpati kërkimet e tyre, ndërkohë të jenë të sigurtë për respektin që ajo mbart për autonominë e duhur të shkencës së tyre.
Do të doja të nxis në mënyrë të veçantë besimtarë që veprojnë në fushën filozofike, që të ndriçojnë rrafshet e ndryshme të veprintarisë njerëzore nëpërmjet ushtrimit të një arsyeje që bëhet gjithnjë e më e sigurtë dhe e mprehtë për shkak të mbështetjes që merr nga besimi.

Nuk mund të mos u drejtoj një fjalë edhe shkencëtarëve, që me kërkimet e tyre na japin një njohje gjithnjë në rritje të gjithësisë në tërësinë e saj dhe të larmisë jashtëzakonisht të pasur të përbërësve të saj, frymore dhe jo frymore, me strukturat e tyre të ndërlikuara atomike dhe molekulare.
Rrugëtimi i kryer prej tyre ka arritur, sidomos në këtë shekull, synime që vazhdojnë të na befasojnë.
Duke shprehur admirimin tim dhe nxitjen time për këta pionierë të vlefshëm të kërkimit shkencor, të cilëve njerëzimi u detyrohet shumë për zhvillimin aktual, ndjej detyrën t’i porosis që të vazhdojnë në përpjekjet e tyre duke qëndruar gjithnjë në atë horizont të dijes, në të cilin arritjet shkencore dhe teknologjike ecin së bashku me vlera filozofike dhe etike, që janë shfaqje karakteristike dhe e domosdoshme e personit njerëzor.
Shkencëtari është i vetëdijshëm që “kërkimi i të vërtetës, edhe kur i përket një realiteti të kufizuar të botës apo të njeriut, nuk mbaron kurrë; të çon gjithnjë drejt diçkaje që është përtej objektit të menjëhershëm të studimit, drejt pyetjeve që hapin mundësinë e hyrjes në Mister”.

Torrkerry