Besimi dhe arsyeja

[torrkerry]

Kopioj n. 6 e Enciklikës “Besimi dhe arsyeja”.



E ngulitur fuqimisht në kompetencën që e ka zanafillën në të qenit e Zbulesës së Jezu Krishtit, Kisha ka qëllim të ripohojë nevojën e reflektimit mbi të vërtetën. Për këtë arsye unë kam vendosur t’ju drejtohem juve, vëllezër të nderuar në Ipeshkëvi, me të cilët ndaj misionin e shpalljes “haptazi të ungjillit” (2Kor 4,2), sikurse edhe teologëve dhe filozofëve të cilëve u takon detyra e hulumtimit mbi aspektet të ndryshme të së vërtetës, dhe të gjithave personave që janë në kërkim, për të ndarë disa përsjatje mbi rrugëtimin që çon te dija e vërtetë, derisa, kushdo që e ka në zemër dashurinë për të, të mund të ndërmarrë rrugën e drejtë për ta arritur dhe ta gjejë në të pushim për mundin e tij dhe gëzim shpirtëror.
Më shtyn në këtë nizmë, parasëgjithash, vetëdija që shprehet nga fjalët e Koncilit të Dytë të Vatikanit, kur pohon se Ipeshkvinjtë janë “dëshmitarë të së vërtetës hyjnore dhe katolike”. Dëshmimi i së vërtetës është atëherë një dëtyrë që na është besuar ne Ipeshkëvinjëve dhe nuk mund të heqim dorë prej saj, pa munguar në shërbesën që kemi marrë. Duke ripohuar të vërtetën e besimit, mund t’i japim njeriut të kohës tonë një besim të natyrshëm në aftësitë e tij njohëse dhe t’i ofrojmë filozofisë një stimul, që ajo të mund të rekuperojë dhe të zhvillojë dinjitetin e saj të plotë.

Një arsye tjetër më shtyn në shtrirjen e këtyre përsiatjeve. Në Letrën ënciklike Veritatis Splendor, kam tërhequr vëmendjen mbi “disa të vërteta themelore të doktrinës katolike që në kontekstin aktual rrezikojnë të shtrembërohen apo të mohohen”.
Me këtë Letër dëshiroj të vazhdoj atë reflektim, duke përqendruar vëmendjen mbi temën e të vërtetës dhe të themelit të saj në marrëdhënie me besimin.
Nuk mund të mohohet, në fakt, që kjo periudhë ndryshimesh të shpejta dhe të ndërlikuara i ekspozon, sidomos brezat të rinj, të cilëve u përket dhe nga të cilët varet e ardhmja, përpara ndjesisë së të qenit pa një pikëreferimi autentike.
Nevoja e një themeli, mbi të cilin ndërtohet ekzistimi personal dhe shoqëror, ndjehet në mënyrë të fuqishme, sidomos kur je i detyruar të konstatosh copëzimin e ideve të parashtruara që e ngrenë çka është e kalueshme në rangun e vlerës, duke shpresuar më kot për mundësinë e arritjes së kuptimit të vërtetë të ekzistimit.
Ndodh atëherë, që shumëkush e zvarrit jetën e tij pothuajse në grykë të humnerës, pa ditur se çka do të takojë.
Kjo varet edhe nga fakti se, ndonjëherë, kush ishte thirrur për të shprehur nëpërmjet formave kulturore, frytin e reflektimeve mendore të tij, e ka larguar shikimin nga e vërteta, duke parapëlqyer më shumë suksesin e menjëhershëm se sa mundimin e një hulumtimi të durueshëm mbi çka meriton të jetohet. Filozofia, që ka përgjegjësinë e madhe të formimit të mendimit dhe të kulturës nëpërmjet thirrjes së vazhdueshme për të kërkuar të vërtetën, duhet të rekuperojë fuqishëm thirrjen e saj zaënafillëse.
Prandaj kam ndjerë jo vetëm nevojën, por edhe detyrën e ndërhyrjes mbi këtë temë, që njerëzimi, në prag të mijvjeçarit të tretë të krishtërimit, të vetëdijesohet qartas për burimet e mëdha që i janë dhënë dhe të angashohet me një guxim të përtërirë për vënë në veprim planin shëlbues, brenda të cilit gjendet historia e tij.

torrkerry

[torrkerry]

Disa fjalë për të kuptuar: BESIMI.

Besimi

1) Besimi është një metodë njohjeje.
2) Cili ëashtë mjeti në dispozicion të njeriut për të njohur? Është arsyeja: arsyeja është mjeti që njeriu ka për ta njohur diçka. Për këtë mund të themi se besimi është një metodë për të njohur që ja përket arsyes. D.m.th. një njeri nuk do të kishte mundësi të besojë në qoftë se nuk do të ishte i pajsur me këtë aftësi që quhet arsyeja, që për këtë arsye duhet të kuptohet jo si një cilësi, por si një pjesë përbërëse të kustetutës (të natyrës) së njeriut.
Pra besimi nuk është një devocion ndaj Zotit, nuk është një ndjenjë ndaj Jezusit apo ndaj shejntërve, nuk është një alucinacion, nuk është një ndjenjë mëshirë ndaj të tjerëve, nuk është të dish përmend ligjet morale të imponuar nga një libër të shenjtë, nuk është të vishesh në një mënyrë të caktuar sepse je prift apo motër...Besimi është një metodë njohjeje e arsyes, arsyes që nuk është një cilësi për të arsyetuar në një mënyrë logjike, por është një pjesë përbërëse esenciale në njeriun kështu që mund të themi se njeriu u shfaq në këtë botë kur një materie filloi të jetë e pajsur me të.
Pse e arsyes? Sepse arsyeja është sistemi nëpërmjet të cilit njeriu njeh gjithçka. Sepse faktori i njohjes në njeriun është një metodë (metodë d.m.th. formë, sistem, dinamika) njohjeje së arsyes. Jo së engjëjve, por së arsyes! Jo së Shenjtit, por së arsyes!
Pse, duke qenë një metodë njohjeje së arsyes, quhet besimi? Cfarë metodë njohjeje është? Është një metodë njohjeje së arsyes në një mënyrë indirekte, d.m.th. nëpërmjet një dëshmitari.
Njohja direkte nuk ka nevojë për një dëshmitar? Zakonisht jo: 2 + 2 = 4 për mua, pa nevojë e vërtetimit të dikujt tjetrit. Por çdo herë që lezojmë një libër, apo që mësojmë astronomi, çdo njohje që thithim nga libra e nga media, ka një karakter indirekt.
3) Nëse besimi është një metodë njohjeje së arsyes, nëpërmjet një dëshmitari
( nëna ma ka thënë. E kam lexuar në një libër. E kam parë në televizion), problemi është që dëshmitari të jetë i besueshëm, që të më thotë të vërtetën, që të mos më mashtrojë. Problemi është besueshmëria e dëshmitarit: që unë ta di mirë atë që ju them e që nuk doja t’ju mashtroj.

Tani vetëm dy verejtje:
a) Nëse besimi është një metodë njohjeje së arsyes, ai nuk është një fenomen që merret me krishtërimin, apo me myzlymanizmin, me ateizmin...Ai është veti karakteristike e njeriut, e natyrës njerëzore. Njerëzit nuk do të njihnin as 1/10 të gjërave që i njohin, nësë kjo metodë njohjeje nuk do të ekzistonte. Njerëzit nuk do të kishin mundësi të jetojnë në shoqëri nëse nuk do të kishin në dispozicion këtë metodë njohjeje indirekte, të bazuar në mundësi të veproj sipas besueshmërie apo jo besueshmerie ndaj atyre qe më rrethojnë.
b) Merret me krishtërizmin kjo metodë njohjeje indirekte? Po, sepse krishtërimi flet për Zotin, për unitet dhe trinine e tij, shpall misterin e misherimit të personit se dytë të trinisë së Shenjtë. Si i njeh njeriu këta dy mistere e besimit? Cfarë duhet të bëjë për ta njohur? Shqyrton Zotin? Studion Zotin? Si për shëmbull Pasteur ka zbuluar bakteret duke shikuar me një mikroskopi?
Përgjigja do të jetë: JO.
Sepse një i krishter i njeh këto mistere nëpërmjet një dëshmitari, në një mënyrë indirekte, pra nëpërmjet Jezusit. Atëherë problemi është nëse Jezusi është e besueshëm apo jo.
Pas disa muaj, në temën “iniciacioni i krishter” do të studiojmë nëse Krishti meriton besimin tonë apo jo. Kjo është tema esenciale e krishterimit. Krishtërimi është njohja nëpërmjet një dëshmitari njerëzor, e një gjeje që nuk mund të njohim me mjetet vetëm njerëzorë: nëpërmjet besimit, që është një metodë njohjeje së arsyes, mund të njihet natyra e Zotit dhe jeta e tij, natyra e Misrterit, dhe jeta e tij, sepse Ai (Zoti, Misteri) e don këtë.


torrkerry

[torrkerry]

Vënia e Enciklikës “Besim dhe arsyeja”në quadrin e kohës së vet, në përspektivën e mësimit të Magjiterit kishtar mbi arsyen.

Marrëdhenjet mes kishës Katolike dhe filozofisë moderne dhe bashkëkohore duken paradoksale. Por është një paradoks që zgjon habje dhe ngjall vëmendje në ata që mund të lexojnë e të interpretojnë pa paragjikime çfarë me vërtetë ka ndodhur.
Në fakt, kur arsyeja shpreh pretendimin e vet per “të njohur gjithçka” e për këtë pretendon të sundojë mbi çdo gjë e mbi njeriun, Magjisteri i Kihës menjëherë ia përkujton asaj kufijtë e saj, nga momenti që edhe ajo është një qenie e krijuar e, pra, për këtë Kisha kërkon që ajo të jetë e vetdijshme për dobësinë radikale e saj. (Në këtë kontekst do të ishte shumë interesantë një studim e kritikës kundër racionalizmi sipas Dokumentit “Dei Filius”, së Koncilit të parë së Vatikanit).
E kur, ndryshe, arsyeja e frushkullon veten, duke menduar se është e paaftë për të kumptuar diçka e duke marrë një qëndrim që e shtyn të heqë dorë përballë pyetjeve përfundimtare metafisike, që, sido që të jetë, janë të pranishme në ndërgjegjen e çdo qenie që mendon (“Kush jam? Nga vij e ku shkoj? Pse prania e të keqës? Pse vdekja? Çfarë do të jetë pas vdekjes?” - Enciklika Besimi dhe arsyeja), ateherë Kisha është gjithmonë në gatishmëri për t’ia përkujtuar asaj këtë të vërtetë, që ajo nuk mund të refuzojë rolin e vet dhe vetitë e posaçme të vet. Kisha, përkundrazi, e nxit atë që të guxojë të ecë drejtë aventurës së diturisë. (mjafton që ta përkujtojmë kritikat kundër fideizmit nga ana e Magjisterit së Kishës).
Enciklika “Besimi dhe Arsyeja”, duke mos harruar krejt rreziqet e pretendimeve racionaliste, i inkurajon mendimtarët në qëllim që të thellësojnë kërkimet e tyre, në këtë moment ndryshimesh kulturorë, që mund të quajmë “postmodernitet”, në mënyrë që të jenë të qartë kufijtë, por edhe më shumë fuqinë e arsyës, sepse kultura e sotme, e infektuar nga një subjektivizëm i acaruar, të çon në drejtim të një relativizmi dhe të një nikilizmi, që e paralizojnë impenjimin e mendimtarëve që me realizëm kërkojnë nëpërmjet arsyes ta njohin realitetin në të gjitha faktorët e tij.

Torrkerry

[torrkerry]

“Besimi dhe arsyeja janë si dy krahët me të cilët shpirti lartësohet drejt kundrimit të së vërtetës”.

Do të filloj me një mendim mbi “postmodernitetin”.
Disa mendimtarë e konsiderojnë një fenomen kalimtar, lidhur me një modë kulturorë që nuk ka një përspektivë drejt një ardhshme së gjatë.
Papa Gjon Pali mendon që fjala “postmodernitet” është emri i një epokës së re, që me karakterët e veçantë së tij, mund të ndikojë në kulturën e një epokës së historisë. “Termi, në fakt, përcakton emergjencën e një tërësie faktorësh të rinj të cilët, meqenëse janë përhapur gjerësisht dhe fuqishëm, janë treguar të aftë të krijojnë dryshime të rëndësishme dhe të qëndrueshme” (nr. 91).
Karakterët e dukshme të kalimit nga moderniteti në postmodernitetin mund të jenë kalimi nga sistemi në fragmentin, e, në drejtim antropologjik, kalimi nga “figura e njeriut që, i paijsur me pemën e palmës” (me një shkop në duart), ec në këtë botë nëpërmjet përdorimit të një arsyeje të aftë të fitojë çdo luftë, në “ego-n, pluhur dhe hi”, të vetdijshëm për paqëndrueshmëri radikale së tij, të vetdijshëm për ekzistimit e tij në histori (pra të faktit që do të ketë një mbarim) e vetdijshëm edhe për pamundësinë e tij për ta njohur të vërtetën në tërësinë e saj (Nga Rosenzëeig: Ylli i shpërblimit).

Gjon Pali i Dytë, duke shprehur mendimin katolik autentik, shpall bindjen e tij që besimi e arsyeja duhet të bashkëjetojnë në harmoni në një mendim që lind nga bindja që njeriu është për natyrën e vet një qenie që varet prej dikuit, pra në një mendim të lidhur në njëfarë mënyrë me besimin, e që, sa herë që paraqitet rasti, do të privilegjojë aspektet filozofikë apo teologjikë, por që në çdo rast duhet të hyn në një horizont unitar dije, për të zhmangur rrezikun postmodern të një copëzimi të acaruar. Ndoshta fjalët e Papës mund të jenë më të qarta: “...dëshiroj të ripohoj fuqimisht bindjen se qenia njerëzore mund të arrijë në një vizion unitar dhe organik të dijes...Segmentimi i njohjes, me afrimin e pjeshëm ndaj të vërtetës dhe copëzimin pasues të kuptimit, pengon unitetin e brendshëm të njeriut bashkëkohor. Si mund të mos shqetësohet Kisha nga kjo? Kjo detyrë e dijes u vjen barinjve të saj, drejtëpërdrejtë nga Ungjilli, dhe ato nuk mund të tëriqen nga detyrimi për ta kryer atë” (nr 85).
Atëherë, fillimi i Enciklikës na ndihmon ta kuptojmë atë në një mënyrë më të thelle: “Besimi dhe arsyeja janë si dy krahë tme të cilët shpëirti njerëzor lartësohet drejt kundrimit të së vërtetës”. Fjala “dy” është shumë e rënsdësishme, sepse ajo na detyron që të zhmanget çdo integralizëm, qoftë nga ana e besimit në ballafaqim me arsyen (integralizëm fideistik), qoftë nga ana e arsyes në ballafaqim me besimin (integralizëm racionalistik), dhe njëkohësisht propozon një vizion kundrues të së vërtetës, në të cilën zhduken të gjitha format e mendimit zotërues dhe del në pah me fuqinë e tij pasurues mendimi sodites, që detyrimisht duhet të marrë si pikëreferimi Zbulesën, që në Enciklikën “Besimi dhe arsyeja” orienton jo vetën mendimin teologjik, por edhe mendimin filozofik: “Zbulesa e krishterë është ylli i vërtetë i orientimit për njeriun, që ecën mu në midis të kushtëzimeve të mundësisë imanentiste dhe ngushticave të një logjike teknokratike; është mundësia e fundit që i jepet nga ana e Zotit për të gjetur plotësinë e shestimit fillestar të dashurisë, i nisur me krijimin. Njeriut dëshirues për të njohur të vërtetën, nëse ende është i aftë të shikojë përtej shestimeve të tij, i është dhënë mundësia të ndreqë marrëdhënjen e natyrshme me jetën e tij duke ndjekur rrugën e së vërtetës. Fjalet e Lp mund të shkojnë mirë kësaj situate: “Ky urdhër që unë po ta jap sot, nuk është tepër i vështirë për ty, as nuk është tepër larg teje, nuk është i vënë në qiell , që të thuash: -Kush mund të ngjitet për ne në qiell për të na e sjellë që ta mësojmë dhe ta shtjem në veprim?-. As nuk është përtej detit që të gjesh skak të thuash: -Kush do të mund të kalojë përtej detit për ne për të na e sjellë që ta njohim e të kryejmë çka është urdhëruar? - . Jo fjala është kreitësisht afër teje, mu në gojen tënde, në zemrën tënde që ta zbatosh!” {(30,11-14) e nr 15}.

Torrkerry

[NoName]

faleminderit per Encikliken "Fides et Ratio"

[torrkerry]

Do të kopjoj tani nga kapitulli i parë të enciklikws “Besimi dhe arsyeja” nr. 7.

Titulli i Kapitulli është: ZBULIMI I DIJES SE ZOTIT.
Tema e parë e kapitullit është: Jezusi, zbuluesi i Atit.

7) Në themel të reflektimit, që Kisha kryen, qëndron vetëdija se ajo mbartësja e një lajmi që e ka burimin te vetë Zoti (2Kor 4,1-2). Njohja, që ajo u parashtron njerëzve, nuk vjen nga një reflektim i saj, qoftë edhe më i larti, por nga pranimi në besim i fjalës së Zotit (1Sel 2,13) . Në zanafillën e besimit tonë, qëndron një takim, i vetëm në llojin e tij, që shënon hapjen e një misteri të fshehur në shekuj (1Kor 2,7; Rom 16,25-26), por tashmë i zbuluar: “I pëlqeu Zotit, në mirësinë dhe dijen e tij, të zbulojë vetveten dhe të bëjë të njihet misteri i vullnetit të tij (Ef 1,9), nëpërmjet të cilit njerëzit nëpër Krishtin, Fjalën e bërë njeri, në Shpirtin e Shenjtë, hynë tek Ati dhe bëhen pjesëmarrës të natyrës hyjnore” (DV 2).
Kjo është një nismë krejtësisht e dhuruar, që e ka zanafillën te Zoti. Për të arritur të gjithë njerëzimin dhe për ta shëlbuar atë, Zoti, si burim i dashurisë, dëshiron të njihet, dhe njohja që njeriu ka për të, çon në përmbushje të çdo njohje tjetër të vërtetë që mendja është e aftë të arrijë, përmbi kuptimin e ekzistimit së tij.

torrkerry

[torrkerry]

Studiojmë një fjalë për të kuptuar më mirë Emciklikën “Besimi dhe arsyueja”.

ZBULESA.

Papa Gjon Pali i Dytë ka zgjedhur të vendos në qendër të letrës së vet, temën e Zbulesës, për t’ia dhënë mësimit të vet një orientim të përshtatshëm për të hyrë në dialog me mendimtarët e fundit të modernitetit , e me mendimtarët e postmodernitetit, që shpeshherë ballafoqohen me këtë temë shumë të rëndësishme e themelore në teologinë e krishterë, nëpërmjet kategorive dhe metodologjive të tyre.

Kjo zgjedhje nuk është absolutisht e re në traditën e krishterë, përkundrazi paraqet një mësim të mirënjohur në krishterizmin, për sa i përket problemit së të vërtetës që definohet “adaequatio rei et intellectus” (një njohuri është e vërtetë kur ajo që kemi në mendjen, përputhet me realitetin).
Në “Besimi dhe arsyeja” lexojmë: “Sidoqoftë ky funkcion i dijes nuk mund të interpretohet nga një filozofi, e cila nuk do të ishte ajo vetë një dije e vërtetë dhe autentike, që drejtohet jo vetëm aspekteve të veçanta dhe relative të reales – qofshin këto funkcionale, formale apo utilitare – por edhe të vërtetës së saj absolute dhe përfundimtare, domethënë vetë qënie së objektit të njohjes. Ja atëherë një domosdoshmëri e dytë: sqarimi i aftësisë së njeriut për të njohur të vërtetën, që të arrijë në një nhohuri e cila mund të kapë të vërtetën objektive me anë të “adequatio rei et intellectus” së cilës i referohen doktorët e Skolastikës. Kjo kërkesë, tipike e besimit, u ripohua shumë qartë nga Koncili i Dytë të Vatikanit: “Inteligjenca nuk kufizohet vetëm në caqet e fenomeneve, por ajo mund të pushtojë realitetin e kuptueshëm me siguri të plotë, edhe pse, si pasojë e mëkatit, ajo errësohet dhe dobësohet disi” (nr.82).

Pra, në qoftë kam kuptuar mirë, ato nujohuri që mund t’ i arrijmë me ndihmën e Zbulesës, nuk i përjashtojnë, por më fakt, i supozojnë, i kërkojnë, i fuqizojnë ato të vërteta që i arrijmë “naturalis rationis lumine” (nëpërmjet një dritë që vjen nga arsyeja).

Për këtë, Enciklika “Besimi dhe arsyeja” pohon pamjaftueshmërinë e një mendimi filozofik, që merret vetëm me aspektin fenomenik e ndodhive, e që për këtë mund të quhet relativistë, e ia beson mendimtarëve katolikë (e jo katolikë) një dëtyrë shumë të vështirë, që absolutisht duhet të kryhet: hapja e një ecjeje të rëndë, por të mundshme nga fenomeni në esencën, nga celësitë në njw kujptim të përsosur, nga tërësia e “si-ve” në tërësinë e “pse-ve”. “Në fund të këtij mijëvjeçari, ne ndeshemi me një sfidë të madhe; të dimë të bëjmë kalimin nga fenomedni tek themeli, një hap sa i vevojahëm aq dhe urgjent. Nuk mund të ndalemi vetëm tek përvoja; edhe nëse përvoja zbulon brendësinë dhe përshpirtërinë e njeriut, mendimi spekulativ duhet të depërtojë në thelbin shpirtëror dhe në themelin që e mbështet.
Prandaj, një mendim filozofik që shmang metafizikën, do të ishte rrënjësisht i papërshtatshëm për të kryer një funkcion ndërmjetës në të kuptuarit e ZBULESES.

Torrkerry

[torrkerry]

Një fjalë e një koncept tjetër shumë të rëndësishëm në Enciklikën “Besimi dhe arsyeja”: METAFIZIKE.

Papa Gjon Pali ik Dytë në “Besimi dhe arsyeja” e përdor fjalën “metafizikë” në lidhje me kuptimin e saj në Magjisterin e Kishës në kohët e fundit e modernitetit e me filozofinë e Tomës nga Akuini.

Më parë, duhet të nënvizohet që qëndrimi i Papës ndaj moderniteti e postmodernitetit, (edhe në qoftë se janë përshkruar në perspektivën e copëzimit së mendimit e të ndarjës mes arsyes dhe besimit) nuk është vetëm negativ e nga Enciklika nuk dalin vetëm një refuzim e një kritikë radikale kundër tyre, sepse:
“është e qartë që, duke vëzhguar me kujdes, edhe në reflektim filozofik të atyre, që ndihmuan në zgjerimin e ndarjes midis besimit dhe arsyes, shfaqen nganjëherë fara të çmueshme mendimi, që nëse thellohen dhe zhvillohen me ndershmëri mendje dhe zemre, mund të bëjnë të zbulohet rrugëtimi i të vërtetës.
Këto fara të së vërtetës, për shembull, gjenden në analizat e thelluara mbi perceptimit dhe përvojën, mbi imagjinatën dhe pavetëdijen, mbi personalitetin dhe ndërsubjektivitetin, mbi lirinë dhe vlerat, mbi kohën dhe historinë. Edhe tema e vdekjes mund të kthehet në një qortim të aspër, për çdo mendimtar, që të kërkojë brenda vetës së tij kuptimin autentik të ekzistimit vetjak. Kjo, megjithatë, nuk pengon që marrëdhënia aktuale midis besimit dhe arsyes të kërkojë një përpjekje të kujdesshme dalluese, sepse si arsyeja ashtu edhe besimi janë varfëruar dhe janë dobësuar përballë njëra tjetrës” (nr 48).

Pastaj Toma nga Akuini nuk propozohet vetëm, si dikur, për përmbledhjet e mësimit së tij, por pikërisht për metoden dialogjike e tij me tradita kulturore dhe fetare të ndryshme. “Një vend të veçantë në këtë rrugëtim të gjatë i takon shën Tomës, jo vetëm për shkak të përmbajtjes së veprës së tij, por edhe për shkak të marrëdhënies dialoguese, që ai diti të ndërtojë me mendimin arab dhe hebre të kohës së tij. Në një kohë në të cilin mendimtarët e krishterë rizbulonin thesaret e filozofisë së lashtë dhe në mënyrë të drejtëpërdrejtë atë aristotelike, ai pati meritën e madhe se vuri në dukje harmoninë, që ekziston ndërmjet arsyes dhe besimit.
Drita e arsyes dhe ajo e besimit rrjedhin të dyja nga Zoti – argumentonte ai – prandaj nuk mund të kundërshtojnë njëra-tjetrën” (nr. 43).

Në vazhdim të këtij reflektimi, duke përkujtuar se kuptimi i besimit ka nevojë për një themelim autentik në metafizikën dhe në ontologjinë, Enciklika na inkurajon që të shmangim “rënien në përsëritje të shterpëzuara të skemave të vjetëruara” (nr 97), sepse një interpretim autentik i Shëm Tomës kërkon që Metafizika, e kuptuar mirë në brendësinë e traditës të krishterë më të mirë, paraqet një karakter dinamik të veçantë: ajo, në fakt, nuk e merr frymë nga një nocion i të qenurit në esencën e tij, por nga nocioni i të qenurit në ekzistimit e tij e në veprim ( = actus essendi). E kjo, sipas Enciklikës, duket një interpretim autentik e mendimit të Shën Tomës.

Në fund fare, Enciklika nuk përkujton vetën filozofinë e shën Tomës, por edhe një seri mendimtarësh katolik që e kanë dhënë kontributin e tyre në dialog me rrymat filozofike më të ndryshme e që kanë dëshmuar se me të vërtetën një marrëdhënjë korrektë mes filozofisë dhe teologjisë mund të japë shumë frytë: “Ripërtëritja tomiste dhe neotomiste, megjithatë nuk ka qenë e vetmja shenjë e rinisjes së mendimit filozofik në kulturën e frymëzimit të krishterë.Para dhe njëherësh me ftesën leoniane, kishin dalë në dritë jo pak filozofë katolikë, që, duke u rilidhur me rryma mendimi të asaj kohe, sipas një metodologjie te vetën, kishin prodhuar vepra filolzofike të një ndikim të madh dhe me vlerë të qëndrueshme. Pati prej tyre përpunues të disa sintezave të një profili shumë të lartë, që nuk kanë ëfarë t’i kenë zili sistemeve të mëdha të idealizmit; pati prej atyre që vunë bazat epistemologjike për një trajtim të ri të bësimit në dritën e një kuptimi të ripërtërirë të ndërgjegjes morale; pati edhe prej tyre, të cilët prodhuan një filozofi, që, duke u nisur nga e të së këtushmës, hapi rrugën drejtë të përtejmes, dhe kush në fund, u përpoq të lidhte kërkesat e besimit me horizontin e metodologjisë fenomenologjike. Nga perspektiva të ndryshme, me pak fjalë, u vazhdua të prodhoheshin forma të reflektimit filozofik që kanë patur si qëllim të mbanin të gjallë traditën e mendimit të krishterë, një njësinë e besimit dhe të arsyes (nr. 59).

Torrkerry

[torrkerry]

Do të kopjoj tani nga kapitulli i parë të enciklikës “Besimi dhe arsyeja” nr. 8

Duke marrë pothuajse fjalë për fjalë mësimin e paraqitur nga kunstetuta “Dei Filius”, të Koncilit të parë të Vatikanit, dhe duke iu përmbajtur parimeve të parashkruara nga Koncili i Trento-s, kushtetuta “Dei Verbum” ka vazhduar rrugëtimin shekullor të inteligjencës së besimit, duke reflektuar mbi ZBULESEN, në dritën e mësimit biblik dhe të tërë traditës patristike (eterve të Kishës).
Në Koncilin e Parë të Vatikanit, etërit kishin nënvizuar karakterin e mbinatyrshëm të zbulimit të Zotit. Kritika racionaliste, që në atë periudhë vihej në lëvizje kundër fesë, mbi bazën e tezave të gabuara dhe shumë të përhapura, rrotullohej rreth mohimit të çdo njohjeje që nuk ishte fryt i aftësisë natyrore të arsyes. Ky fakt e kishte dëtyruar Koncilin të ngulmonte me forcë, që përtej njohjes së mirëfilltë të arsyes njerëzore, e aftë për nga natyra të mbërrinte deri te Krijuesi, ekziston edhe një njohje, që është karakteristikë e veçantë e besimit. Kjo njohje, shpreh një të vërtetë, që themelohet mbi vetë faktin që Zoti zbulohet dhe është një e vërtetë shumë e sigurtë, sepse Zoti nuk mashtron dhe nuk do të mashtrojë.

torrkerry

[torrkerry]

Do të kopjoj tani nga kapitulli i parë të enciklikës “Besimi dhe arsyeja” nr. 9.

Koncili i Dytë e Vatikanit, pra, mëson se e vërteta e arritur nëpërmjet reflektimit filozofik, dhe e vërteta e zbulesës nuk pështjellohen, asnjëra nuk e bën të parëndësishme tjetrën: “Ekzistojnë dy rende njohjeje, të dallueshme, jo vetëm prej parimit të tyre, por edhe prej objektit: prej parimit, sepse, te njëri njohim nëpërmjet arsyes natyrore, tek tjetri nëpërmjet besimit hyjnor; prej objektit, sepse përtej të vërtetave që arsyeja natuyrore mund të kuptojë, na është parashtruar që të shikojmë misteret e fsheta te Zoti, të cilat nuk mund të njihen nëse nuk janë të zbuluara prej së lartit”.
Besimi që themelohet mbi dëshminë e Zotit dhe përfiton nga ndihma mbinatyrore e hirit, efektivisht është e një rendi të ndryshëm nga ai i njohjes filozofike. Kjo e fundit, në fakt, mbështetet mbi perceptimin e ndjesive, mbi përvojën, dhe leviz në dritën e intelektit.
Filozofia dhe shkenzat enden në rendin e arsyes natyrore, ndërsa besimi, i ndriquar dhe i udhëhequr nga Shpirti, pranon në lajmin e shëlbimit “plotësinë e hirit të vërtetës” (Gj 1,14) që Zoti ka dashur të zbulojë në histori dhe në mënyrë përfundimtare nëpërmjet Birit të tij, Jezu Krishtit (1Gj 5,9; Gj 5,31-32).

Torrkerry