Besimi dhe arsyeja

[torrkerry]

Mbi këtwë temë, nga Katekizmi i Kishws katolike.

NJERIU ËSHTË I “AFTË” PËR ZOTIN

“Ti je i madh, o Zot, e i denjë për lavdi (...) Na ke bërë për vete
dhe zemra jonë nuk ka pushim derisa mos të pushojë në ty”
(Shën Augustini)

Vet Hyji, duke krijuar njeriun në pamjen e vet, e ka shënuar në zemrën e tij
dëshirën që ta shohë atë. Edhepse kjo dëshirë shpesh nuk është përfillur,
Hyji nuk pushon që ta tërheqë njeriun kah vetvetja, që të jetojë dhe gjejë
në Të plotësinë e vërtetës dhe të lumturisë, të cilën e kërkon pa pushim.
Për nga natyra dhe për nga thirrja, megjithatë, njeriu është një qenie fetare,
i aftë që të hyjë në lidhje me Hyjin. Kjo lidhje e afërt dhe jetësore me Hyjin
ja jep njeriut dinjitetin e tij kryesor.

Duke u nisur që nga krijimi, pra që nga bota dhe nga karakteri njerëzor,
njeriu, me arsyen e vetme, mundet me siguri të njohë Hyjin si fillim
dhe mbarim të gjithësisë, si të mirën më të madhërishme, të vërtetën
dhe bukurinë e pafundme.

Njeriu, në të njohurit e Hyjit në dritën e vetme të arsyes, përballohet në
shumë vështirësi. Për më shumë nuk mund të hyjë vetëm në intimitet
të fshehtësisë hyjnore. Për këtë, Hyji ka dashur ta shndrit atë
me Zbulimin e tij, jo vetëm për ato të vërtetat që i tejkalojnë aftësitë njerëzore
për të kuptuar, por edhe mbi të vërtetat fetare dhe morale që edhe pse të
arritshme pas dyshim për esencën e tyre, nga arsyeja, mund të jenë kështu të njohura
nga të gjithë pa vështirësi, me siguri të plotë, dhe pa ndërhyrje të gabimit.


Torrkerry

[torrkerry]

Do të kopjoj tani nga kapitulli i parë të enciklikës “Besimi dhe arsyeja” nr. 10.

Në Koncili i Dytë të Vatikanit, Etërit, duke ngulitur shikimin mbi Jezusin zbulues, kanë sqaruar karakterin shëlbues të zbulimit të Zotit në histori dhe kanë shprehur natyrën e tij në këtë mënyrë: “Me këtë zbulim, Zoti i padukshëm (Kol 1,15; 1Tm 1,17) në dashurinë e tij e pa fund u flet njerësve sikurse miqve të tij (Dal 33,11; Gj,15,14-15) dhe qëndron me ta (Bar 3,38) për t’i ftuar dhe për t’i pranuar në bashkësi me vetveten. Kjo ekonomi e shëlbimit, ndodh me ngjarje dhe fjalë të lidhura në brendësinë ndërmjet tyre, në mënyrë të tillë që, vepra e përmbushura nga Zzoti, në historinë e shëlbimit, shfaqin dhe përforcojnë mësimin dhe realitetet e shprehura nga fjala, dhe fjalët vërtetojnë veprat dhe sqarojnë misterin e përmbajtur në to, të vërtetën e thellë mbi Zotin dhe mbi shëlbimin e njerësve. Nëpërmjet kësaj zbulese, shkëlqen para nesh Krishti, i cili është njëherësh ndërmjetësi dhe plotësia e të gjitha zbulimeve” (DV 2).

Torrkerry

[torrkerry]

Nga katekizmii Kishws katolike.


HYJI I VJEN NË TAKIM NJERIUT: ZBULESA E HYJIT.



Hyji, në mirësinë dhe diturinë e vet i zbulohet njeriut. Me ndodhi dhe
fjalë ai e zbulon Vetveten dhe qëllimin e tij të dashamirësisë, të cilën e
ka paracaktuar që nga amshimi nëpërmjet Krishtit në dobi të njerëzimit.
Ky qëllim qëndron në pjesëmarrje nëpërmjet hirit të Shpirtit të Shenjtë,
të të gjithë njerëzve në jetën hyjnore, të atyre të cilët janë bijtë e tij të
adoptuar në të vetmin Birin e tij.

Hyji, që nga zanafilla, shfaqet edhe te paraardhësit, Adami dhe Eva dhe
i thërret ata në një bashkim intim të ngushtë me të. Pas rënies së tyre,
ai nuk e ndërpreu zbulimin e vet dhe u premtoi shëlbim për tërë
trashëgimtarët e tyre. Pas përmbytjes, ai lidhi me Noen një besëlidhje
ndërmjet tij dhe tërë qenieve të gjalla.


Hyji zgjodhi Abrahamin duke e thirrur atë jashtë Vendit të tij për ta
bërë atë “babë të shumë kombeve” (Zan 17,5) dhe duke ia
premtuar atij se në të do të bekojë “të gjitha Fiset e tokës” (Zan 12,3).
Trashëgimtarët e Abrahamit do të jenë ruajtësit e premtimeve hyjnore
të dhëna Patriarkëve. Hyji krijoi Izraelin si popullin e tij të zgjedhur, duke
e shpëtuar atë nga skllavëria e Egjiptit, lidhi me të Besëlidhjen e Sinait
dhe nëpërmjet Moisiut atij ia dha Ligjin e vet. Profetët shpallën një
shëlbim të plotë të popullit dhe një shëlbim, i cili do të përfshinte të gjitha
Kombet në një Besëlidhje të re dhe të amshueshme. Nga populli i Izraelit
dhe nga fisi i mbretit David do të lindë Mesia: Jezusi.


Cila është etapa e plotë dhe përfundimtare e Zbulesës së Zotit?
Është ajo që Ati e ka zbatuar nëpërmjet Jezu Krishtit, Fjalës së tij
të mishëruar, ndërmjetësuesit dhe plotësuesit të Zbulesës. Ai, duke qenë
Biri i vetëm i Hyjit i bërë njeri, është Fjala e përsosur dhe
përfundimtare e Atit. Me dërgimin e Birit dhe me dhuratën e Shpirtit,
Zbulimi tashmë është kryer plotësisht edhe pse gjatë shekujve
feja e Kishës duhet të zbulojë gradualisht të gjitha pasuritë e tij.

“Që nga çasti kur ka dhuruar Birin e vet, i cili është Fjala e tij e
vetme dhe përfundimtare, Hyji na ka thënë të gjithat në një të
vetmën herë me Fjalën e Tij dhe nuk ka më asgjë tjetër të na
thotë” (Shën Gjoni i Kryqit).

Torrkerry

[torrkerry]

Do të kopjoj tani nga kapitulli i parë të enciklikës “Besimi dhe arsyeja” nr. 11.

Zbulimi i Zotit, pra, hyn në kohë dhe në histori.
Mishërimi i Jezu Krishtit, madhje ndodh në “plotësinë e kohës” (Gal 4,4). Dy mjijë vjet pas asaj ngjarje, e ndjej për dëtyrë të ripohoj me forcë që “brenda krishtërimit koha ka një rëndësi themelore”. Në të, faktikisht, del në dritë e tërë vepra e krijimit dhe e shëlbimit dhe mbi të gjitha, del në pah fakti që me mishërimin e Birit të Zotit ne jetojmë dhe paraprimë që tani, atë që do të jetë përmbushja e kohës (Heb 1,2).
E vërteta që Zoti i ka dorëzuar njeriut, mbi vetveten dhe mbi jetën e tij, hyn në kohë dhe në histori. Sigurisht, ajo është shpallur një herë e përgjithmonë në misterin e Jezusit nga Nazaretit. E thotë me fjalë shumë kuptimplota kushtetuta “Dei Verbum”:
“Zoti pasi foli herë pas here dhe në shumë mënyra nëpërmjët profetëve, na foli edhe neve nëpërmjet Birit të Tij (Heb 1,1-2). Dërgoi Birin e tij, domethënë Fjalën e amshuar, që ndriçohn të gjithë njerëzit, në mënyrë që të banonte në mes të njerëzve dhe t’u shpjegonte atyre të fshehtat e Zotit (Gjn 1,1-18). Jezu Krishti, Fjala e bërë mish, i dërguar si “njeri mes njerëzve”, “flet fjalët e Zotit” (Gjn 3,34) dhe përmbush veprën e shëlbimit, që i është besuar nga Ati (Gjn 5,36; 17,4).
Prandaj, duke parë Atë, shihet edhe Ati (Gjn 14,9), me gjithë praninë e tij dhe me shfaqjen e vetevetes, me fjalë dhe me vepra, me shenja dhe mrekulli, dhe veçanërisht me vdekjen dhe gjalljen e tij të lavdishme nga mesi i të vdekurve dhe në fund me dërgimin e Shpirtit të së vërtetës, përmbush dhe plotëson Zbulesën”.
Historia, ndërkohë, përbën për popullin e Zotit një shtegtim për t’u përshkuar tërësisht, në mënyrë që, e vërteta e zbuluar të shprehë në plotësi përmbajtjen e saj, falë veprës së pandërprerë të Shpirtit të Shenjtë (Gjn16,13). Kushtetuta “Dei Verbum”, përsëri, na mëson kur pohon që: “Kisha, gjatë shekujve, priret pandërprerë drejt plotësisë së vërtetës hyjnore, derisa në të, të përmbushen Fjalët e Zotit”.

torrkerry

[torrkerry]

Nw numrin 11 e Enciklikws Fjala me e rwndwsishme wshtw MISHERIMI.
Pwr tw kuptuar mirw mwsimi i Papws, do tw marrw disa faqe nga Katekizmi i Kishws Katolike.

Mishërimi
Duke rimarrë shprehjen e Shën Gjonit («Fjala u bë njeri»: Gjn 1, 14), Kisha e quan «Mishërim» faktin që Biri i Zotit ka marrë një natyrë njerëzore për të realizuar në të shëlbimin tonë. Kisha këndon Misterin e Mishërimit në një himn të sjellë nga shën Pali:
Kini në ju po ato ndjenja që ishin në Krishtin Jezus: i cili, edhe pse me natyrë Hyj, barazinë e vet me Të nuk e çmoi si një visar që s’ mundet pa të, por ia mohoi vetvetes e mori natyrën e shërbëtorit dhe u bë i ngjashëm me njerëz dhe, për kah pamja e jashtme, dukej vetëm njeri. E përuli vetveten duke u bërë i dëgjueshëm deri në vdekje, mu deri në vdekje në kryq (Fil 2, 5-8) .
Për të njëjtin Mister bën fjalë letra Hebrenjve:
Për këtë arsye Krishti duke hyrë në botë, thotë: «Fli e kusht ti nuk deshe, por ma bëre gati trupin; holokaustet dhe flitë për mëkate nuk të pëlqyen. Atëherë thashë: 'Ja, po vij!'... 'Për ta kryer, o Hyj, vullnetin tënd!» (Heb 10, 5-7) .
Feja në Mishërimin e vërtetë të Birit të Hyjit është shenja dalluese e besimit të krishterë: «Me këtë mund ta njihni shpirtin që vjen prej Hyjit: çdo shpirt që dëshmon se Jezu Krishti ka ardhur në trup, është prej Hyjit» (1 Gjn 4, 2). Është bindja e hareshme e Kishës që në fillimin e saj, atëherë kur këndon «Misterin e madh të përshpirtërisë»: «Ai u dëftua në natyrën e njeriut» (1 Tim 3, 16).


torrkerry

[torrkerry]

Do të kopjoj tani nga kapitulli i parë të enciklikës “Besimi dhe arsyeja” nr. 12.

12. Historia, pra, është hapësira në të cilën mund të vërtetojmë veprimin e Zotit në të mirë të njerëzve. Ai na arrin në çka për ne është më familjare dhe më e thjeshtë për t’u vërtetuar, pasi përbën kontekstin tonë të përditshëm, pa të cilin nuk do të mund të kuptoheshim.
Mishërimi i Birit të Hyjit na lejon të shohim të aktualizuar sintezën përfundimtare që mendja njerëzore, duke u nisur nga vetvetja, as nuk do ta kishte marë me mend: “Amshimi hyn në kohë, e tëra fshihet në të pjesshmen, Zoti merr fytyrën njerëzore”.
E vërteta e shprehur në Zbulimin e Krishtit, pra, nuk është e burgosur në një rrafsh të ngusht territorial dhe kulturor, por i hapet çdo burri dhe gruaje që do ta pranojë si fjalë përfundimisht të vlefshme për t’i dhënë kuptim ekzistencës.
Tani të gjithë në Krishtin mund të shkojnë tek Ati: me vdekjen dhe ngjalljen e tij, në fakt, Ai na ka dhuruar jetën hyjnore që Adami i parë e kishte refuzuar (Rm 5,12-15).
Me këtë Zbulim i jepet njeriu e vërteta e fundme mbi jetën e tij dhe mbi përfundimin e historisë: “Në të vërtetën vetëm në misterin e Fjalës së mishëruar gjen dritë të vërtetë misteri i njeriut (GS 22)”.
Jashtë kësaj perspektive, misteri i ekzistencës personale mbetet një enigmë e pazgjidhshme. Ku do të mund t’i kërkonte njeriu përgjigjet pyetjeve dramatike sikurse ajo e dhembjes, e vuajtjes së të pafajshmit dhe e vdekjes, përveçse në dritën që del nga misteri i mundimit, vdekjes dhe ringjalljes së Krishtit?

Torrkerry

[torrkerry]

Do të kopjoj tani nr. 13 e Enciklikës “Besimi dhe arsyeja”.


Arsyeja përballë misterit.


13. Nuk duhet të arrojmë, pra, që Zbulimi mbetet plot me mister.
Sigurisht me gjithë jetën e tij, Jezusi zbulon fytyrën e Atit, duke qenë se ai ka ardhur për të shpjeguar të fshehtat e Zotit; megjithatë njohja që ne kemi për një fytyrë të tillë është e shenjuar gjithnjë nga copëzimi dhe nga caku i kuptimit tonë.
Vetëm besimi lejon të hysh në brendësinë e misterit, duke i dhënë përparësi një inteligjence koherente (të misterit).

Koncili na mëson se “Zoti qqë zbulohet, i detyrohemi me dëgjesën e besimit”.
Me këtë pohim të shkurtër, por e dendur, tregohet një e vërtetë themelore e krishtërimit.
Thuhet, parasëgjithash, që besimi është një përgjigje dëgjese ndaj Zotit. Kjo sjell që Ai të pranohet në hyjninë e tij, që është përtejshmëri dhe liri supreme.
Zoti që lejon të njihet, në autoritetin e përtejshmërisë së tij absolute, mbart me vete besueshmërinë e përmbajtjeve që zbulon.
Me anë të besimit njeriu jep pëlqimin e tij ndaj një dëshmie të tillë hyjnore.
Kjo do të thotë se pranon plotësisht dhe krejtësisht të vërtetën e asaj që është zbuluar, sepse vetë Zoti është ai që garanton.
Kjo e vërtetë e dhuruar njeriut dhe që ai nuk mund të mëtojë, hyn në kontekstin e komunikimit ndërpersonal dhe e shtyn arsyen t’i hapet dhe të pranojë kuptimin e thellë të saj.
Për këtë arsye, akti me të cilin i besohet Hyjit, gjithnjë, është parë nga Kisha si momenti i një zgjedhjeje themelore, në të cilën njeriu është i përfshirë krejtësisht.
Intelekti dhe vullneti ushtrojnë në shkallën më të lartë natyrën e tyre shpirtërore, në mënyrë që t’i lejojnë subjektit të kryejë një akt, në të cilin liri personale ushtrohet plotësisht.
Në besim, pra, liria nuk është thjesht e pranishme: ajo kërkohet.
Madje, është besimi ai që i lejon gjithësecilit që të shprehë më së miri lirinë e tij.
Me fjalë të tjera, liria nuk realizohet në zgjedhjet kundër Zotit.
Si do të mund të vlerësohej përdorim autentik i lirisë, refuzimi i hapjes drejt asaj çka lejon realizimin e të vetvetes?
Nëpërmjet besimit personi kryen aktin më domethënës të ekzistimit të tij; këtu në fakt liria arrin sigurinë e të vërtetës dhe vendos të jetojë në të.

Në ndihmë të arsyes që kërkon inteligjencën e misterit, vijnë edhe shenjat e pranishme në Zbulim. Ato shërbëjnë për ta çuar më thellë kërkimin e së vërtetës dhe për të lejuar që mendja të mundet, në mënyrë autonome, të huluntojë edhe brenda misterit.
Këto shenja megjithatë, nëse nga njëra anë i japin një fuqi më të madhe arsyes, sepse e lejojnë të kërkojë në brendësi të misterit me mjetet e saj, për të cilat me të drejtë është xheloze, nga ana tjetër shtyjnë në tejkalimin e realitetit të tyre, si shenja për të kapur domethënjen e përtejme që ato mbartin.
Në ta, ndërkohë, është tashmë e pranishme një e vërtetë e fshehur që mendja duhet ta kërkojë dhe nga e cila nuk mund të shkëputet pa shkatërruar vetë shenjën që i ofrohet.

Në një farë mënyrë, na paraqitet horizonti sakramentor i Zbulesës dhe në mënyrë të veçantë shenja eukaristike, ku bashkimi i pandashëm, ndërmjet realitetit dhe domethënjes së tij, lejon të hapet thellësia e misterit.
Krishti në Eukaristi është me të vërtetë i pranishëm dhe i gjallë, vepron me Shpirtin e tij, por sikurse e ka thënë mirë Shën Toma: “Ti nuk shikon, nuk kupton, por besimi të vërteton, përtej natyrës”.
“Është një shenjë ajo që shfaqet: fsheh brenda misterit realitete sublime”.
I bën jehonë edhe filozofi Pascal: “Sikurse Jezu Krishti mbeti i fshehur ndërmjet njerëzve, ashtu e vërteta mbetet midis opinioneve të zakonshme, pa ndryshim jashtësor. Kështu mbetet edhe Eukaristia ndërmjet bukës zë zakonshme”.
Njohja e besimit nuk e asgjëson misterin, vetëm se e bën më të pranishëm dhe e shfaq si një fakt ekzistencial për jetën e njeriut: Krishti Zot, “duke zbuluar misterin e Atit dhe të dashurisë së tij i zbulon plotësisht njeriun njeriut dhe i bën të njohur thirrjen e tij shumë të lartë”, që është ai pjesëmarrjes në misterin e jetës trinitare të Zotit.

Torrkerry

[torrkerry]

Nr. 14 Enciklikës “Besimi dhe arsyeja”.

14) Mësimi i dy Koncileve të Vatikanit hap një horizont risie edhe për dijen filozofike.
Zbulesa shtjen në histori një pikë referimi, nga e cila njeriu nuk mund të shkëputet , nëse do të arrijë në kuptimin e misterit të ekzistencës së tij; megjithatë, nga ana tjetër kjo njohje na çon në mënyrë të vazhdueshme në misterin e Zotit, që mendja nuk mund ta sosë, por vetëm ta marrë dhe ta pranojë në besim.
Brenda këtyre dy momenteve, arsyeja zotëron një hapësirë të veçantë që e lejon të hulumtojë dhe të kuptojë, pa qenë e kufizuar nga asnjë tjetër, përveçse nga mbarimësia e saj përballë misterit të pafund të Zotit.

Zbulesa ndërkohë, shtjen në historinë tonë një të vërtetë universale dhe të fundme, që nxit mendjen e njeriut të mos ndalet kurrë; e shtyn madje që të zgjerojë vazhdimisht hapësirat e dijes së saj, derisa të ndjejë që ka përmbushur sa ishte në pushtetin e saj pa lënë pasdore asgjë.
Për këtë reflektim, na ndihmon një nga inteligjencat më frytshme dhe më domethënëse të historisë së njerëzimit, të cilit e ka për detyrë t’i referohet qoftë filozofia, qoftë teologjia: Shën Anselmi.
Në Proslogion-in e tij, Arqipeshkëvi i Canterbury-t shprehet kështu: “Duke ia drejtuar shpeshherë dhe me angazhim mendjen time këtij problemi, ndonjëherë më dukej se mund ta kapja atë ç’ka kërkoja, kurse herë të tjera i ikte krejtësisht mendimit tim; derisa më në fund, i dëshpëruarnë në këtë kërkim, desha të ndal kërkimin e diçkaje që ishte e pamundur ta gjeja. Por kur desha ta përzeja nga vetja atë mendim, sepse, duke zënë mendjen time, të mos ma hiqte mendjen nga probleme të tjera prej të cilave mund të kisha ndonjë përfitim, atëherë filloi të riparaqitej me më shumë dhunë…Por i mjeri unë, një nga bijtë e mjerë të Evës, larg Zotit, çfarë fillova të bëj dhe çfarë përfundova? Drejt ku po shkoja dhe ku mbërrita? Çfarë aspiroja dhe për çfarë ofshaj?...O Zotëri, ti jo vetëm je ç’ka nuk mund të mendohet asgjë më të madhe, por je më i madh se gjithçka që mund të mendohet…Nëse ti nuk do të ishe i tillë, do të mund të mendohej diçka më e madhe se ti, por kjo është e pamundur”

Torrkerry

[torrkerry]

Nr.15 i Enciklikës “Besimi dhe arsyeja”.

15) E vërteta e Zbulesës së krishterë, që takohet në Jezusin e Nazaretit, i lejon gjithsecilin të pranojë “misterin”e jetës së vet. Si një e vërtetë supreme, ajo ndërkohë, respekton autonominë e krijesës dhe lirinë e saj, e angazhon që t’i hapet përtejshmërisë. Këtu marrëdhënia ndërmjet lirisë dhe të vërtetës arrin kulmin e saj dhe kuptohet plotësisht fjala e Zotërisë: “Do të njihni të vërtetën dhe e vërteta do t’ju bëjë të lirë”(Gjn 8.23). Zbulesa e krishterë është ylli i vërtetë i orientimit për njeriun, që ecën mu në midis të kushtëzimeve të mendësisë imanenitiste dhe ngushticave të një logjike teokratike; është mundesia e fundit që i jepet nga ana e Zotit për të gjetur plotësinë e shestimit fillestar të dashurisë, i nisur me krijimin. Njeriut dëshirues për të njohur të vërtetën, nëse ende është i aftë të shikojë përtej shestimeve të tij, i është dhënë mundësia të ndreqë marrëdhënien e natyrshme me jetën e tij, duke ndjekur rrugën e së vërtetës. .Fjalët e Ligjit të Përtrirë mund t’i shkojnë mirë kësaj situate: “Ky urdhër që unë po ta jap sot, nuk është tepër i vështirë për ty, as nuk është tepër larg teje;nuk është i vënë në qiell, që të thuash: ‘kush mund të ngjitet për ne në qiell për të na e sjellë, që ta mësojmë dhe ta shtiem në veprim ?’ as nuk është përtej detit, që të gjesh shkak të thuash: ‘kush do të mund të kalojë përtej detit për ne për të na e sjellë që ta njohim e të kryejmë çka është urdhëruar?’ Jo, fjala është krejtësisht afër teje, mu në gojen tënde, në zemrën tënde që ta zbatosh!”(30,11-14).
Këtij teksti i bën jehonë mendimi i famshëm i shenjtit filozof dhe teolog Agustinit: “Noli foras ire, in te ipsum redi.In interiore homine habitat veritas”. Në dritën e këtyre vlerësimeve, një përfundim i parë bëhet i detyrueshëm : E vërteta, që Zbulesa na bën të njohim, nuk është fryti i pjekur apo pika kulmore e nje mendimi të përhapur nga arsyeja. Ajo, përkundrazi, paraqitet me karakteristikat e dhurimit, ngjiz mendime dhe kërkon pranimin si shprehje e dashurisë. Kjo e vërtetë e zbuluar është paraprirje, e vendosur në historinë tonë, e atij vizioni të fundëm dhe përfundimtar të Zotit, që është ruajtur për sa besojnë në të dhe e kërkojnë me zemër të sinqertë. Qëllimi i fundëm i ekzistencës personale, pra, është objekt qoftë i filozofisë, qoftë i teologjisë.Të dyja, edhe pse me mjete e permbajtje të ndryshme, paraqesin këtë “shteg të jetës”(ps16[15]11), që sikurse na thotë besimi, përfundon në gëzimin e plotë dhe të përzgjatur të kundrimit te Zoti, Një dhe Tre.

Torrkerry

[torrkerry]

NJË KOMENT, NJË QË TA KUPTOJMË MË MIRË KAPITULLIN E PARË TË ENCIKLIKËS “BESIMI DHE ARSYEJA” DHE ATË QË KAM SHKRUAR NË TEMËN “INICIACIONI I KRISHTERË”.

E VËRTETA E KRISHTERIZMIT.


Besimi mes arsyes dhe ndjenjës.

1) Kriza aktuale e besimit.

Ishte viti 1927.
Një grupë shkencëtarësh diskutonin për besimin dhe arsyen. Flitej për faktin që Ajnshtajni fliste shpeshëherë për Zotin e që Max Plank-u mendonte që nuk kishte kontradikta mes shkencave natyrore e besimit, e që, kjo ishte e çuditshme për këtë kohë, besimi e shkenca mund të shkojnë dakord.
Një prej tyre, Ajzembergu, e interpretoi mendimin e Plank-ut në kuptimin që mes tyre nuk ka konkurencë sepse merren me dy sfera të ndryshme te realitetit. E rëndësishme për shkencën është zgjedhja, alternative mes asaj që ështëe e vërtetë dhe asaj që është e rremë (mes të qenës dhe të paqenës).
Në fe alternativa është mes asaj që është e mirë dhe asaj që është e keqe, mes vlerës dhe antivlerës.
Dy zgjedhjet drejtohen e para drejt aspektit objektiv të botës, e dyta drejt aspektit subjektiv të saj: “Shkencat natyrore janë mënyra me të cilët përballohemi në aspektin objektiv të realitetit…Besimi në të kundërtën është shprehja e një vendimi subjektiv, nëpërmjet të cilit ne i zgjedhim vlerat që duhet të na shërbejnë si një pikë referimi. Në këtë vendim ndikojnë shumë faktorë, kushtezime, te pranishëm në histori, në kulturë, në edukim, në ambient, por është gjithmonë një vendim subjektiv e pra nuk ndiqet këtu kriteri i të qenit dhe i të paqenit. Pra, sipas Ajzemberg-ut, vendimi i Plank-ut për vlera të krishtera ka qenë vetëm subjektiv, në këtë kontekst, në këtë mbledhje, Ajzemberg-u e shprehi mendimin që një komunitet mund të mbijetojë me këtë ndarje mes njohjes dhe besimit.
E një tjetër, Volfang Pali, shtoi: “Ndarja e plot mes njohjes dhe besimit është vetëm një rrugëdalje emergjence për një kohë të shkurtër…Për shembull mund të ndodhë në perëndim, momenti në të cilin fjalët dhe imazhët e fesë, si ajo ka qenë deri tani,
nuk do të ketë më fuqinë bindëse të nevojshme as për njerëzit më të thjeshtë, në atë kohë edhe normat etike tani në fuqi, nuk do të pranohen më, e do të ndodhin gjëra me një mizori aq të madhe, që nuk arrijmë ta imagjinojmë atë. Pas 12 vjet fillojnë të ndodhin këto gjëra. Një pakicë i kundërshtuan ato, por shumica u tërhoq
nga e keqja…

Një moral të përgjithëshëm?

Pas luftës së dytë botërore, rilindi shpresa në një rend më të mirë se ai i mëparshëm, duke ribashkuar Dreitësinë dhe Politikën, me vlerat morale të besimit biblik. Sot, pas 70 vjetëve, ky ribashkim nuk ekziston akoma, për shkak të krizës morale të përgjithshme.
Shkatërrimi i lidhjes mes Drejtësisë e Politikës dhe Ligjeve morale të nxjerra nga tradita e krishtere, është një fakt i njohur, e ndihet me frikë që kjo do të lindë një rënje të vlerave humane të kulturës perëndimore. J. Fest ka shkruar: “Në momentin në të cilin modelet utopike të çojnë tek rrugët padalje e njëkohësisht parimet morale të krishterizmit shkatërrohen tashmë pa fuqi, duhet t’i nënshtrohesh faktit që s’ka me një përgjigje dëshirës ekzistenciale ndaj trashendencës.
Në këtë situatë, ata që i refuzojnë vlerat e krishtera, kanë bërë shumë thirrje drejtuar popullit që të jetë i urtë, “për asnjë prej tyre nuk ia thotë njeriut si ai mund të jetojë pa shpresë në një jetë të përjetshme, pa frikë për gjykimin e fundit, pa këto gjëra si ai mund të luftojë vazhdimisht kundër egoizmave dhe lakmive të tij”.
Në të vërtetë dialektika mes subjektivës dhe objektivës, mes heqjes dorë nga e vërteta dhe nevojës për vlera, është e pambajtshme, e padurueshme. Dikush ka thënë: “Meqenëse duhet të jem një ateistë, dua të jem të paktën një shenjtë”

E dimë se disa filozofë e mendimtarë kërkojnë të zgjidhin këtë dilemë, të dalin nga kjo skizofreni e kohës tonë, duke nisur nga një mendim shkencor që kërkon themelet e tij në drejtim të një “Qendre Drejtuese” që funksionon si një pikë referim për të gjithë, duke bashkuar në vetvete aspektin subjektiv dhe aspektin objektiv.
Por ndoshta ka edhe një rrugë tjetër.

Torrkerry