Iniciacioni i Krishtere

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT, KAPITULLI 5, NR. 8

8. Ndjenja fetare si përmasë (dimension).

Zelli rrënjosur, i pamëshirshëm, nga i cili çlirohet ajo lëvizje e pashterueshme njerëzore në kërkim të fundit të mbramë të sendeve – zanafillë dhe fat i fundit – përshkruhet me një figurë të mrekullueshme në faqen e parë të veprës së Thomas Mann-it: Zefi dhe vëllezërit.

“I thellë është pusi i së kaluarës, a nuk mund ta quajmë të padepërtueshëm? I padepërtueshëm, dhe ndoshta më shumë se kurrë kur bëhet fjalë për të kaluarën e njeriut: të kësaj qënije enigmatike, që ndryn në vetvete ekzistencën tonë, që për nga natyra e saj është e gëzuar, por përtej natyrës , e mjeruar dhe e dhemshme. Është fare e kuptueshme që misteri i saj arrin të formojë alfën dhe omegën e të gjitha ligjërimeve dhe të gjitha pyetjeve tona, që i jep zjarrë dhe tension çdo fjale tonë, urgjencë çdo problemi tonë. Sepse pikërisht në këtë rast, ndodh ajo që sa më shumë gërmojmë në botën e nëndhemshme, të së kaluarës, [...] aq më shumë fazat e para të njerëzore, të historisë së saj, të qytetërimit të saj, shfaqen krejtësisht të padepërtueshme.
Dhe, megjithëse zbresim në ca thellësi përrallore, thellësimatësi vetë duke u sprapsur gjithnjë e më tepër drejt humnerash pa fund. Me të drejtë përdorëm shprehjen “vetëm duke u sprapsur” dhe “gjithnjë më shumë”, sepse e padepërtueshmja zbavitet duke lodruar me pasionin tonë kërkimtar, i ofron caqe dhe pikarritje të gënjeshtërta, prapa të cilave, sapo kemi arritur, kapen para nesh rrugë të tjera të së kaluerës , siç i ndodh atij, që duke ecur përgjatë brigjeve të Detit të Veriut, nuk e gjen kurrë fundin e rrugës që ka ndjekur, sepse, prapa çdo ndarjeje të formuar nga dunat e rërës, ku donte të arrinte, hapësira të tjera më të gjera e tërheqin përpara, drejt dunash të tjera”.

“Misteri – thotë Mann-i – i jep zjarr dhe tension çdo fjale tonë”.
Është po ajo metaforë që përdor Cesare Pavese në letrën drejtuar një profesoreshe, përkthyesë e Iliadës dhe e Odisë për serinë e botuesit Einaudi, të drejtuar nga shkrimtari i madh. Urimit që i bënte profesoresha,që një shenjë kërkese në drejtim të fesë, - e cila nëpër dukje në librin e tij të fundit “Para se të këndojë gjeli”, të mund të zvillohej dhe të kryhej, Pavese i përgjigjet:

“Përsa i takon zgjdhjes që më uron të gjej, unë besoj se me vështirësi do të vete përtej kapitullit XV të “Gjelit”. Sidoqoftë, nuk jeni gabuar kur e keni ndier se këtu është pika e zjarrtë, locus-i i tërë ndërgjegjes time”.

Ndjenja fetare është aftësia që ka arsyeja për të shprehur natyrën e vet të thellë në pyetjen problematike të fundit, është locus-i i ndërgjegjes që ka njeriu për ekzistencën.

Një pyetje e tillë e pashmangshme gjendet të çdo individ, dhe brenda shikimit të tij për të gjitha gjëra.

Filozofi amerikan Alfred N. Ëhaitehead e përcakton kështu fenë: “Ajo që bën njeriu në vetminë e vet”.
Përkufizimi është me interes, megjthëse nuk e thotë tërë vlerën nga e cila niset intuita që e ka përfituar atë përkufizim
Në të vërtetë, kjo pyetje e fundit është diçka përbërëse e individit, dhe në këtë vështrim individi është tërësisht vetëm: si vetë është ajo pyetje problematike, dhe asgjë tjetër.
Prandaj po e shikojmë një burrë, një grua, një mik, një kalimtar rrugës, dhe të mos bëjë jehonë te ne pasqyrimi i asaj pyetjeje, i asaj etjeje për fatin nga i cili përbëhet, marrëdhënia jonë nuk do të ishte njerëzore në çdo nivel: sepse nuk do të respektonte dinjitetin e tjetrit, nuk do të ishte në përputhje me përmasën njerëzore të tjetrit.
Porse, e njejta pyetje, po në atë çast që përcakton vetminë time, lëshon rrënjët e shoqërisë sime, sepse do të thotë që unë përbëhem nga diçka tjetër, qoftë dhe e mistershme.

Prandaj, po të duam ta plotësojmë përkufizimin e dhënë nga filozofi amerikan, feja është me të vërtetë ajo që njeriu bën në vetminë e vet, po ama është edhe ajo në të cilën zbulon shoqërinë e vet thelbësore.
Pastaj, kjo shoqëri është më origjinale se vetmia, përderisa ajo strukturë e pyetjes nuk përftohet nga dëshira e vullneti im, por është diçka që më është dhënë.Prandaj,me parë se vetmia,është shoqëria,e cila përqafon (përfshin) vetmin time,kështu që ajo nuk është më vetmi e vërtetë,por një britmë thirrjeje që i drejtohet shoqëris së fshehur.
Një jehonë mbresëlënëse takohet në poezin e çmimit Nobël për letërsin në vitin 1951, Par Lagerkvist:

Një i panjohur është miku im, njeri që nuk e njoh.
Një i njohur i largët,i largët.
Për te zemra ime është mbushur me mall.
Sepse ai nuk është pran meje.
Sepse,ndoshta,ai nuk egziston fare?

Kush je ti ,që mbush zemrën time me mungesën tënde?
Që mbush tërë tokën me mungesën tënde?

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 5: PËRFUNDIMI

Përfundim

Vetëm hipoteza e Zotit,vetëm afirmimi i misterit si realitet ekzistues përtej afërsis sonë për vrojtim,i përgjigjet strukturës origjinale të njeriut.
Nëse natyra e njeriut është në kërkim të pandalshem për të marrë një përgjigje;ne qoftë se struktura e njeriut është ,pra ,kjo pyetje e palëkundshme,e pandalshme dhe e pashterueshme,mbytet pyetja,po të mos pranohet. Ekzistenca e një përgjigje.
Edhe kjo përgjigje nuk mund të jetë tjetër veçse e padepërtueshme.Vetëm ekzistenca e misterit përputhet me strukturën e lypjes që ka njeriu.Ky është një lypje e pangopshme dhe ajo që përgjigjet është diçka që nuk është vetvetja, që nuk mund të jepet,që nuk mund të matet,që Njeriu nuk di ta zotëroj.
“Bota pa Zotin do të ishte një përrallë e treguar nga një idiot në një shpërthim tërbimi; janë fjalët që Shakespeare-i i ve ne gojë të një personazhi,dhe asnjëherë nuk është përcaktuar me mirëthuerja e shoqëris ateiste.Jeta do të ishte ;një përrallë’’, një ëndërr e çuditshme, pra; një ligjërim abstrakt ose një imagjinatë e acaruar, e treguar nga një idiot’’; prandaj,pa mundësi lidhjesh , me segmente të coptuara,pa një rend të vërtetë,pa një mundësi parashikimi; ‘’në një shpërthim tërbimi’; domethënë,aty ku e vetmja metodologji e mardhënies (raportit) është dhuna,ose iluzioni për zotërim.

Ky saktësim i gjatë ekzistencial ka dashur të nënvizoj faktin se ndjenja fetare është brenda nesh,sesi del në sipërfaqe nga ndërgjegja jonë;kërkesë tërësishtë përbërëse e ndërgjegjes sonë,domethënë e afërsisë që ka njeriu për njohjen ,e hapjes së tij për t’u thelluar dhe për ta përfshirë gjithnjë e më shumë realitetin.
Nga vetë fakti që njeriu jeton, shtron këtë pyetje, këtë kërkëse, sepse është rrënja e ndërgjegjes që ka për realen. Dhe, jo vetëm që shtron pyetjen, por edhe përgjigjet, duke afirmuar një;diçka të fundit’’;sepse , për vetë faktin që dikush rron pesë minuta, pohon ekzistencën e një quid-i,për të cilin, në fund të fundit, ia vlen mundimit të e jetosh ato pesë minuta. Është mekanizmi strukturor i arsyes,është një ndërlikim i pashmangshëm.Ashtu si syri, që kur hapet, forma dhe ngjyra, po ashtu dhe arsyeja, për vetë faktin se vihet në lëvizje, afirmon ’’diçka të fundit’’, një realitet të fundit, nga i cili përbëhet çdo gjë ; një fat të fundit, që është kuptimi çdo gjëje.
Prandaj, atyre pyetjeve përbërse( konstitutive) ne u japim një përgjigje; në mënyrë të ndërgjegjëshme dhe të qartë; ose në mënyrë praktike dhe të pavetëdijshme. Pohimi se ekziston përgjigja, si e ngërthyer, e përfshirë, në vetë faktin e pyetjes, mund të simbolizohet në leximin e formulës:

A>A1

Kjo formulë tregon se A kalon në A1, domethënë është emblema e lëvizjes, e ndryshimit. Një lexim me zgjuarësi i formulës nënkupton se një element i tretë përfshihet aty, një element i tretë në dukje jo i saktësuar, mëgjithëse formulae përmban atë. Në fakt; po të mos pranohej ekzistenca e një X, përveç ekzistenca e A me A1 siç na e tregon qartë përvoja. Që një gjë të arrijë të kalojë nga një pozicion te një tjetër, do të thotë se “ diçka tjetër” e bën të mundur kalimin. Të thuash “ njeriu zhvillohet” ose “jeta kalon”, ngërthen ekzistencën e diçkaje tjetër; përndryshe, do të ishte një pohim që mohon vetëveten, sepse, pa pranuar që është një faktor i fshehur ai që përcakton kalimin, do të duhej pranuar- siç e kemi thënë tashmë- identiteti ndërmjet A dhe A1, çka do të sillte mohimin e formulës së lartëpërmendur, që është përshkrim i përvojës në veprim.


Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.


Do të donim tani të rreshtonim, qoftë dhe në mënyrë të përmbledhur, ato që do t’i quaja qëndrime “të paarsyeshme” në përballim e atyre pyetjeve që përbëjnë ndjenjën fetare.

Përse po përdor fjalën i paarsyeshme? Sepse i paarsyeshëm është një qëndrim, i cili pretendon ta shpjegojë një dukuri (fenomen) në një mënyrë që nuk përputhet me Të gjithë faktorët që ngërthen në vetevete ajo dukuri.
Nuk mund t’i jepet kësaj vërejtjeje një vlerë e përgjithshme, duke pohuar se një gabim shfaqet si i tillë, kur jemi të detyruar nga logjika e tij të harrojmë ose të mohojmë diçka.

I quaj edhe “çnjerëzore” këto qëndrime, pikërisht sepse janë të paarsyeshme.

Po rendit gjashtë qëndrime (pozicione).
Dhe këtë nuk po bëj nga meraku për të bërë lista, por sepse, në një mënyrë a në një tjetër, këto qëndrime janë tundime (ngasje), po nuk qenë bërë tashmë gjëra të jetuara, për të gjithë ne. “Humani nihil a me alienum puto” (asgjë njerëzore nuk e quaj të huaj për veten time); nuk mendoj se nuk mund të më ndodhë edhe mua diçka që i ka ndodhur një njeriu tjetër.
Sidoqoftë, këto qëndrime përcaktojnë statikisht, të paktën, qëndrimin praktik të shumicës.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.

1. Mohim i pyetjeve teorikisht (në mënyrë teoretike).

Pikësëpari quaj mohim teoretik i pyetjeve faktin se ato pyetje madhore, ato pyetje problemore, përcaktohen si “pa kuptim”.
Frazat që shprehin pyetje të tilla paskan vetëm përbërje formale.

Nuk paskan kuptim: ja pra, qenka njëlloj sikur të thuash se ekzistoka një gomar me fletë, me një makinë Jaguar në vend të këmbës së djathë, një valltare të operas në vend të syrit, etj. Mund ta shumëfishoni figurën sipas fantazisë suaj.

Porse, ato fraza do të kishin një të metë akoma më të madhe: ata nuk përbëjnë as një figurë, janë vetëm fjalë, vetëm tingull e asgjë më tepër.

Po citoj këtë çast, në të cilin kam zbuluar këtë qëndrim, si një pozicion sistematik.
U kisha dhënë nxënëzve një detyrë gjatë mësimit të fesë, në një klasë të tretë të liceut klasik, dhe disa nxënësit shkruanin, unë lëvizja nëpër klasë, në mes të bankave.
Si u ktheva në rreshtin e parë,mora librin e parë që më ra në dorë dhe po e hidhja një sy sa për të kaluar kohën.
Ishte Disegno storico della letteratura italiana (Përshkrim historik i letërsisë italiane) i Natalino Sapegno-s. Si e hapa, qëlloi rasti që më vajtën sytë pikërisht te ajo faqe ku përshkruhej jeta e Leopardit. Atëherë fillova ta lexoi me interes, por gjysmë minutë më vonë thashë: “Djema, ndërpriteni detyrën e klasës. Po ju, me tërë ato pretendimet tuaja, me tërë vullnetin që tregoni për pavarësi, qysh i lexoni këto gjëra dhe i pranoni si pa të keq, sikur po pini një gotë ujë?; ja cili ishte teksti:

“Pyetjet, tyek të cilat përqendrohet dëshira e adoleshentëve për të medituar, dëshirë e turbullt dhe pa fuqi dalluese, filozofia e tyre primitive dhe e përshpejtuar (Çfarë është jeta? Për se vlen? Cili është qëllimi i gjithësisë? Dhe përse të jetë dhembja?), këto pyetje, të cilat filozofi i vërtretë dhe i rritur i largon nga vetja si absurde dhe pa ndonjë vlerë të vërtetë spekulative, dhe si të atilla që nuk mbartin kurrfarë përgjigjeje, as mundësie zhvillimi, pikërisht ato u bënë ideja plot ankth e Leopardit, tërë përmbajtja e filozofisë së tij”.

Po. Po, e mora vesh! – U tashë nxënësve të mi – Homeri, Sofokliu, Virgjili, Dante-ja, Dostojevskij, Beethoveni, paskan qenë gjithë adoleshentë, sepse e tera shprehja e tyre përcaktohet nga ato pyetje, thërret për ato kërkesat që – sikundër thoshte Thomas Mann-i – i japin “zjarr dhe tension çdo fjalës sonë, unrgjencë çdo problemi tonë”. Unë jam shumë i lumtur që jam në shoqërinë e tyre, sepse një njeri që e anulon këtë çeshtje, nuk është njeri “njerëzor”.


Në Cronache di filozofia italiana (Kronika filozofie italiane) E. Garin porosit që mendimi “të jetë pa fluturime në ‘përtejqiell’ (iperuranio)...Sepse njeriu është, sigurisht, qendra dhe zoti i botës, por me kusht...që t’i japë trup dhe përmbajtje atij zotërimi të tij të lirë”.
Çfarë zoti a zoteruesi i botës është njeriu, kur ai fryt i tërë punës së vet përfton frikën e tmerrshme se mos do ta rrënojë me kulm e themel shtëpinë e vet të mjerë, këtë ‘lulistë që na bën aq të egër”? “Zotërimi i lirë” i thënkan atij, që të detyron të mendosh sipas mendësisë (mentalitetit) në fuqi, përndryshe të mëhjanojnë nga shoqëria dhe kur munden, të mbyllin në çmendinë, si në Rusi!

Përse qenkan të pamundura ato “përtejqiella” (iperurani)? Sepse kështu na thotë zoti Garin?

Në qoftë se natyra më ka dhënë në brendësi një shtytje shumë më të fuqishme se ajo e një rakete, një shtytje aq rrënjësore, që është pjesë përbërëse ime, përse vallë përgjigja që duhet t’i jap asaj (natyrës) u dashka të përfaqësojë një cak të pamundur, aq sa të jetë e kotë të bëhet fjalë për të?

Në mënyrë të ngjashme, një nga përgjegjësit më të mëdhenj të asaj pedagogjie që ka formuar tashmë tërë ata breza në Amerikë dhe që arrin te ne si valë zbatice pas tridhjetë vjetësh, John Dewey pohon:

“Të hiqësh dorë nga kërkimi i realitetit dhe i vlerës absolute dhe të pandryshueshme, mund të duket si një sakrificë, por kjo heqje dorë është kushti për t’u angazhuar për një thirrje më jetësore.
Kërkimi i vlerave që mund të sigurohen dhe të pranohen si të drejta nga të gjithë, sepse lidhen me jetën shoqërore, është një punë kërkimore në të cilën filozofia nuk do të ndeshet në rivale, por do të gjejë bashkëpunetorë në njerëzit vullnetmirë”.

Porse, të heqësh dorë nga kërkimi i realitetit, i vlerës absolute dhe të pandryshueshme, është një sakrificë e tillë për të cilën njerëzit edhe mund të vriten.
Në të vërtetë do të duhej të braktisej diçka drejt së cilës na shtyn natyra: dhe kjo është diçka e paarsyeshme, diçka çnjerëzore.
Është një qëndrim (një pozicion) që nuk përputhet me gjymtyrët (termini) e problemit.

Dewey këshillon që të lihen pas dore gjërat e pamundura dhe të vihemi të gjithë së bashku të ndërtojmë një jetë shoqërore: veçse, në këtë mënyrë nuk merret parasysh fakti se uniteti ndërmjet njerëzve, dhe prandaj vetë mundësia e një bashkëpunim vërtetë konstruktiv, kërkon një faktor që e kapërcen, e tejkalon (trascende) njeriun. Pa këtë faktor, mund të zësh vend pranë njëri-tjetrit përkohësisht dhe në mënyrë fare të dyshimtë sepse nuk mund të kesh siguri për asgjë.

Deri dhe dashuria ndërmjet burrit e gruas arrin në një lidhje të thellë, jo në vrullin e moshës së re: forcimi i asaj dashurie qëndron në diçka “tjetër”, që objektivizohet te fëmija, te biri, ose le ta themi në mënyrë më të përgjithshme, te një detyrë.
Po kur në mes është një fëmijë, cila është detyra? Fati i fëmijës është pak a shumë i paqartë, pak a shumë i mjegullt, ose është e vetëdijshme rruga e tij si burrë; pikërisht kjo ndjenjë shtyn dhe dikton qëndrimin për një emocion real, për një impenjim të sigurt, për një ndjenjë dashurie në thjeshtësinë dhe tërësinë e saj.
Pa diçka tjetër, që e kapërcen marrëdhënien, marrëdhënia nuk do të qëndronte.

Duhet një arsye për marrëdhënien, dhe arsyeja e vërtetë e një marrëdhënieje duhet ta lidhë me të tërën.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.

2. Zëvendësim vullnetarist i pyetjeve.

Po të hiqet energjia nxitëse e “përvojës fillestare”, ajo “mamuze që gati na ther”; po të hiqet energjia dinamike që përcaktojnë ato pyetje, lëvizja që i japin natyrës tonë njerëzore; po të zbrazen nga përmbajtja ato pyetje që përbëjnë pikërisht shprehjen e mekanizmit thelbësor, motorin e personalitetit tonë, cila mund të jetë vallë ajo energji tjetër që mund të na bëjë të veprojmë?

Energjia që na bën të veprojmë reduktohet (thjeshtëzohet) në një afirmim të vetvetes.
Instrumenti i afirmimit të vetes sonë është vullneti; prandaj mund të bëhet fjalë vetëm për një energji, për një afirmim vullnetarist (volontaristico).

Ajo energji mund të marrë shkas: 1) nga shija për të vepruar në mënyrë vetjake; 2) nga një ndjenjë e ushqyer nga utopia; 3) nga një projekt shoqëror.

Unë nuk besoj se mund të shërbëjë vetëm si shembull ky dallim i trefishtë. Po ju sjell ndonjë ilustrim:

1) Ja një poezi e Jevtushenkos:

“Të shumtë janë ata që nuk më duan,
më vënë shumë faje,
dhe më gjuajnë,
me rrufe, shigjeta, bubullima.

Në mënyrë të zymtë dhe çjerrëse,
qeshen për këngën time,
dhe shikimet e tyre të pabesa
i ndiej mirë mbi kurriz.

Të gjitha këto mua më pëlqejnë.
Dhe jam krenar që ata
nuk arrijnë të më nënshtrojnë,
dhe nuk fitojnë asgjë.

Me kryelartësi përbuzëse
i shikoj grindjet e tyre,
me gëzim prej guri,
me qëllim unë i ngacmoj.

Por shumë i njohur nga të gjithë,
mëzi lëviz nganjëherë:
i pavendosur, i sfilitur,
për pak sa nuk rrëzohem.

Pa një buzëqeshje të gënjeshtërt
e kuptoj me ankth
se jam mendjemadh,
se jam tepër i shkathët.

Në thellësi të shpirtit
e di se jam një tjetër.
Po përse vallë më kanë zili,
këtë nuk e kuptoj dot.

Eci i heshtur
nëpër rrugicën me borë
dhe dëshiroj me zjarr
të jem mendjemadh.

Përtej kuptimit, me anë të intuitës, të vetmisë së rëndë që e mundon, projekti i të jetuarit është një veprin vullnetarist.

Torrkerry.

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.

2) Zëvendësim vullnetarist i pyetjeve.

2) Ose kjo energji vullnetariste, si e verbër, i vë vetes një qëllim: nuk tërhiqet nga ndonjë cak, ndonjë pikëarritje e pranuar si objektive; ia vë vetes cakun, pikëarritjen. Bertrand Russell-i, profeti i kulturës radikale, shkruante në fillim të shekullit të kaluar (XX):

“Ja pra, unë e kam provuar papritur diçka të atillë si ajo që populli fetar e quan “kthim” a “konversion”...Papritur, u bëra gjallërisht i vetëdijshëm për vetminë në të cilën rrojnë shumica e njerëzve dhe u mbusha me dëshirë e pasion për të gjetur disa rrugë për ta pakësuar këtë veçim (izolim) tragjik...Jeta e njeriut është një marshim i gjatë përmes natës e rrethuar nga armiq të padukshëm e munduar nga sfilitja dhe vuajtja shpirtërore. Një nga një, në rrugë e sipër, shokët tanë të udhëtimit zhduken para syve tanë...Fare e shkurtër është koha në të cilën mund t’i ndihmojmë. Le të hedhë koha jonë një dritë diellore në shtegun e tyre, për t’i dhënë zemër guximit që venitet, për t’u dhënë besim në orët e dëshpërimit”.

Cili besim? Besim në çka? Është sikur dikush që i fryn muskujt, ashtu si bënim kur ishim fëmijë për të treguar forcën tonë, për të përballuar kohën me një ndjenjë ideale, të prodhuar po nga ajo përpjekje . Është njëlloj sikur t’i forcosh muskujt e vullnetit në mënyrë boshe, ose si një vel anijeje i fryrë nga era, por pa liman si pikëarritje.

Ja një copë tjetër tipike e Russell-it, e nxjerrë nga Misticizëm dhe logjikë:

“Gjë e shkurtër dhe e brishtë është jeta e njeriut; mbi të dhe mbi tërë llojin ku bën pjesë, bie e ngadaltë dhe e sigurt dora e pamëshirshme e një fati të errët. E verbër para së mirës dhe së keqes, pa përfillur shkatërrimet, materia e gjithpushtetshme vazhdon pamëshirshme rrugën e vet. Njeriut, të dënuar për të humbur sot atë që ka më shumë për zemër, dhe për të kapërcyer nesër ai vetë pragun e errësirës, nuk i mbetet gjë tjetër veçse të kultivojë me dashuri, para se t’i bjerë mbi kokë goditja fatale, mendimet e larta që fisnikërojnë ditën e tij të shkurtër: të vihet e të adhurojë para altarit të ndërtuar me duart e veta, duke mohuar frikësimet e urryera të atij që është shkllav i fatit; indiferent ndaj pushtetit të fatit, duke ruajtur mendjen e shpirtin të lirë nga tirania e çmendur që mban nën sundim rrethanat e jashtme të jetës së tij; duke sfiduar me krenari forcat e papërmbajtura që mezi durojnë, veç për një çast, që të njihen dhe të dënohen prej tij, të mbajë i vetëm mbi shpatulla, - Atlas i lodhur po i panënshtrueshëm - , botën, të cilën idealet e tij kanë ditur ta farkëtojnë, qoftë dhe nën shtyrjen e një dhune të pavetëdijshme, që ecën përpara duke shkelur çdo gjë”.

Është e paarsyeshme, sepse i duhet të mbytë dhe të lërë mënjanë gjerësinë e kërkesave që e bëjnë të shkruajnë këto rreshta.
Për të akuzuar në atë mënyrë, do të thotë se ka diçka “brenda”, që ekziston objektivisht, që thërret dhe kërkon tjetër gjë nga situata në të cilën gjendet.
Nuk mund të përgjigjet me një ftesë pa breg, së cilës a priori i është mohuar një liman.

Torrkerry.

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.

2.Zëvendësim vullnetarist i pyetjeve.

3) Dalim tani te projekti shoqëror. “Tendosni muskujt, fryni faqet, për të realizuar projektin e një shoqërie të ndryshme”.
Një projekt i bërë nga kush? “Nga unë – do të thoshte Marksi. “Nga ne” –do të thoshin disa tjerë.
Është një emfazë vullnetariste që harron përmbajtjen më të mprehtë e më objektive, atë vetjaken, e vetmja që është edhe burim i interesit shoqëror.
Është një thjeshtëzim, një reduktim që abstragon, një harresë shoqërore.
Jo më kot prodhimi filozofik në BRSS i kushtohet pothuajse tërësisht etikës: një moralizëm gjithpushtues.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.

3. Mohimi praktik i pyetjeve.(pjesa e parw)

Nëse qëndrimi i parë pohon se pyetjet janë pa kuptim, nuk kanë kurrfarë domethënieje të kuptueshme, tani është fjalë për një qëndrim thjesht ekzistencial, për një konceptim të jetuar.
Madje, pyetjet janë therëse, të shkaktojnë dhembje. Atëherë, u dashka ta organizojmë jetën në mënyrë të atillë që ato pyetje të mos dalin në sipërfaqe.

Këshilla e parë është ajo e përgjithshmja, e njohur nga të gjithë, edhe nga ne: “Mos e mendo fare! Hiqe mendjen!”.
Ashtu si në dramën e Shakespeare-it Henriku IV , kur Dora i thotë Falstafit: “O derrkuci im i këndshëm i panairit të shën Bartolomeut, kur do të pushosh së luftuari ditën e të përdorësh shpatën natën, dhe do të fillosh ta arnosh trupin tënd të vjetër për ta bërë gati për qiellin?”.
Falstafi i përgjigjet: ‘Mbylle atë gojë, moi Dora ime e mirë, mos fol si një kokë të vdekuri, mos ma kujto fundin tim!”.
Kjo është urtësia më e lartë e shumicës.


Por një ngjyrim tjetër hetohet për shembull, tek Kazimierz Brandys: Shoqëria sajon interesa për të errësuar interesin e madh të pyetjes thelbësore, të pyetjes për kuptimin e gjërave. Por nuk ia del dot. Dhe atëherë, jeta në shoqëri zëvendësohet nga alkooli (ose, sot, nga droga).

“Në rruget e qytetit tonë turma lëviz në trotuare të zgjeruara, nën ndërtesa të larta si asnjëherë më parë. Në një shqetësim të shurdhër e të dhembshëm kërkon të shijojë ditën e pranishme.
E etur për eksitime të forta, leshohet ndër kinema, ndër stadiume, ndër pijetore. Nuk është e kënaqur me motivimin shoqëror të ekzistencës,megjithse i është dashur ta pranojë logjikën e saj, të ilustruar çdo ditë me një mijë argumentime.
Argumentet, në përgjithësi, e bindin: turma nuk përbëhet nga të çmendur; ajo e ka kuptuar rëndësinë e punës në jetën e vet, e merr seriozisht përpjekjen e organizuar, ka nderim për energjinë materiale, burim i sukseseve të saj në të ardhmen. Veçse, të tëra këto, nuk davaritin shqetësime e saj. Parimet dhe qëllimi nuk i kënaqin nostalgjitë. E munduar nga një dëshirë e paqartë, duke lakmuar që ta harrojë programin e realizimeve të veta, turma kërkon të zbulojë lezetin e jetës, që ta lejojë të shijojë kënaqësinë e hapësirës së ekzistencës. Nuk është aq kërkuese në këtë pikë, merr atë që i japin. Alkooli përmban garancinë më të sigurt për t’u pajtuar me të tanishmen, një shishë gjysmëlitërshe përmban përqindjen e dëshiruar të irracionales”

Në dramën e Shakespeare-it ‘Stuhia’, në një farë vendi thuhet:
“në gabim, qëllimi i fundit i harron premisat”; “Duhet ndërtuar një shoqëri më e drejtë, etj...”; ky mund të ishte qëllimi i fundit.
Ku qëndron gabimi i kulturës së sotme? Kjo harron premisat: ato janë në ndërgjegjen e njeriut, në njeriun që i bën me zë të lartë ato pyetje.
Dhe ato pyetje depërtojnë marrëdhëniet që kemi me bijtë tanë, me miqtë, me të huajt; depërtojnë në punën dhe në mbajtjen; depërtojnë në mënyrën e të shprehurit: “Sa ditë e bukur është sot!”; depërtojnë në mënyrën me të cilën dikush përballon jetën shoqërore.
Madje, tërheqja që ushtron problemi shoqëror, nuk jepet pikërisht nga logjika e problemit shoqëror si i tillë, por nga ajo urgjencë, nga ai pasion a etje për drejtësi që nuk do të gjejë kurrë metra e masa të mjaftueshme, shteruese; kurrën e kurrës.

Në fazën fillestare të Beats-ve, një nga parullat më të njohura ka qenë kjo: “Duhet të vemi”.
Të bësh, për të mos dëgjuar, për të mos thelluar një shqetësim, edhe atëherë kur duket sheshit.


Një ngyrim skeptik është në themel të këtij qëndrimi, që nënkupton papërgjegjshmërinë e më të shumtëve (sepse skepticizmi kurdoherë puqet me ikjen nga një impenjim me realitetin në tërë faktorët e tij, pa përjashtim).
Në një libër apokrif të Biblës, Libri i katërt i Ezdras, thuhet: “Çfarë dobi kemi që të na premtohet shpresa e pavdekshme, përderisa në këtë botë jemi të hedhur në mes të mjerimit!”
“Prandaj – do të dilte si përfundim – t’i lëmë mënjanë ato pyetje të fundit dhe të përpiqemi të jemi mirë këtu!”.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.

3. Mohimi praktik i pyetjeve.(pjesa e dytë)




Porse, aspekti më fisnik, më i formuar, më i motivuari filozofikisht, e vetmja alternativë me dinjitet për t’u impenjuar për një jetë sinqerisht fetare, domethënë një impenjim i vërtetë me ato pyetje, është ideali stoik i ataraksisë, i qëndrimit të patundur para çdo situate.
John Falstaf-i jepet pas dueleve me shpatë, një tjetër pas alkoolit, tjetri nis drogën, dhe prapë, dikush tjetër merr drogën e skepticizmit; por ekziston edhe një qëndrim tjetër më i ndërlikuar e më dinak. Atyre pyetjeve nuk është e mundur t’u japësh përgjigje: prandaj duhet të anestetizohemi përballë tyre. Ja njeriu me dinjitet dhe i urtë, që ushtrohet me sundimin e vetvetes dhe ndërton për vete një ekuilibër tërësisht racional, të përfytyruar dhe të realizuar prej tij, dhe ky ekuilibër e bën të qëndrueshëm, të patrembur, përballë të gjitha peripecive të jetës.

Ky është ideali më i lartë ku arrin konceptimi i njeriut, pavarësisht cila filozofi e mbron, përveç asaj fetare.

Le të shohim më së pari një poezi të Jevtushenkos, një shembull ataraksie, e jetuar në mënyrë pragmatike dhe e ndier estetikisht:

“Në tramvaje të stërngarkuara,
duke u shtyrë njëri pas tjetrit,
duke u përpëlitur së bashku,
së bashku na merren këmbët.
Të barabartë na bën
një lodhje e barabartë.
Herë pas here na përpin
pastaj nga goja, metroja,
me tym na pështyn përjashta.

Nëpër rrugë të pasigurta,
në mes vorbullash të bardha
ecim ne, njerëz përmbri njerëzish.
Frymët tona përzihen ndërmjet tyre,
shkëmbehen dhe përzihen gjurmët.

Nga xhepat nxjerrin duhanin,
pëshpëritim nëpër dhëmbë
ndonjë këngëz të modës.
Duke u shtyrë me bërryla,
kërkojmë të falur – ose nuk themi asgjë.

Bora përplaset në faqet e qeta,
fjalë të kursyera, të shurdhëra këmbëjmë.
Dhe pikërisht ne, të gjithë ne, ja këtu,
të gjithë së bashku, jemi
ajo, që jashtë shterit e quajmë Moskë!

Ne që ecim këtu me çantat tona
nën sqetull, me pakot e plaçkurinat tona,
jemi ata që në qiej lëshojmë anijë kozmike
dhe mahnitin mendjet e zemrat.


Secili, për llogari të vet, përmes
Sadovieve, Lebiazieve, Trubnieve tona,
Duke ndjekur itinerarin e vet
e pa u njohur njëri me tjetrin
ne duke cikur njëri-tjetrin
shkojmë...”.

Padepërtueshmëri, thatësi e plotë.

Po pikërisht ky po bëhet ideali i tërë asaj letërsie bashkohore.
Do të dëshiroja të ftoj të lëxohet finalja e Lamtumirë armë e shkrimtarit amerikan Hemingway: Njeriu që e mposht dhembjen për vdekjen e gruas së vet “duke fishkëllyer” ndërsa largohet – ky është njeriu racional, zot i vetvetes!

Në rubrikën Italia domanda (Italia pyet) të së përjavshmes “Epoca” të 15 janarit 1961 Augusto Guerriero kishte përfshirë kërkesën e një lexuesi dhe i kthente përgjigje:
“Po ju drtejtohem juve, si i vetmi Person që mund të më ndihmojë.
Në vitin 1941, kur isha vetëm 17 vieç, e kisha marrë seriozisht parullën “fashist i përsosur, libër dhe pushkë”. Lashë shtëpinë dhe studimet dhe hyra në Batalionet M. Luftova në Greqi kundër partizanëve, u plagosa, pastaj më kapën gjermanët dhe më çuan rob në Gjermani. Gjatë robërisë u sëmura me tuberkuloz. Kur u ktheva nga robëria ua mbajtja të fshehur të gjithëve sëmundjen time, edhe njerëzve të familjes.
Dhe këtë e bëra i ndikuar nga mendësia meskine e përghithshme se një i sëmurë nga tbc, edhe atëherë kur sëmundja nuk është ngjitëse (si në rastin tim) është qenie për t’i qëndruar larg, për t’u mëshiruar, për ta afruar, kur nuk vepron dot ndryshe, vetëm pasi ke marrë një mijë masa paraprake. Dhe unë nuk e doja një gjë të tillë. E dija se nuk jam i rrezikshëm për të tjerët dhe doja të jetoj edhe unë si të gjithë njerëzit, së bashku me njerëzit e tjerë.
Nisa përsëri studimet, mora diplomën dhe gjeta një nëpunësi të vogël. Kam jetuar vite të tëra pa e vrarë mendjen, shpesh duke harruar fare se kisha qenë ndonjëherë i sëmurë.
Veçse, tani, sëmundja po përparon dhe po më tërheq zvarrë drejt fundit.
Ditën, përpiqem të harroj duke kërkuar të rroj në mënyrë sa më intensive. Por, natën, nuk më zë gjumi dhe mendimi se pas pak nuk do të jem më, më shkakton djersë të ftotha.
Nganjëherë më duket sikur do të çmendem. Po të kisha ngushëllimin e besimit do të kisha një strehë aty; tek ai do të gjeja nënshtrimin e nevojshëm. Por, mjerisht, besimin e kam humbur me kohë.
Dhe leximet e shumta, ndoshta të tepërta, lexime që më kanë bërë ta humb, nuk më kanë dhënë si shkëmbim atë qetësi, atë siguri, atë gjakftohtësi që i lejon të tjerët ta përballojnë qetësisht atë kalim. Kam mbetur përfundimisht i zhveshur dhe i pafuqishëm...Prandaj po ju drejtohem juve.
E admiroj qetësinë tuaj shpirtërore, që tejduket nga të gjitha shkrimet e juaja, dhe jua kam zili. Një letër juaja do të ishte një ngushëllim i madh për mua dhe do të më jepte fuqi. Ju lutem, po të mundeni, më ndihmoni”.

Po përgjigjem.
...Më thoni:çfarë mund të bëj për ju? T’ju shkruaj një letër? Për se mund t’ju shërbëjë një letër? Unë shkruaj vetëm për politikë, po çfarë do t’ju vlente sikur do t’ju shkruaja për politikë? Ju keni nevojë t’ju flas për gjëra të tjera, po unë nuk shkruaj kurrë për ato gjëra të tjera, madje as që mendoj fare, dhe pikërisht për të mos i menduar, shkruaj për politikë dhe për punë, për të cilat, në fund të fundit, nuk më bëhet vonë fare. Kështu arrij të harroj veten time dhe mjerimin tim. Ky është problemi: të gjesh mënyrën për të harruar vetveten dhe mjerimin tënd”.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 6:

QËNDRIME TË PAARSYESHME PËRPARA PYETJES SË FUNDIT PROBLEMATIKE: HUMBJE E KUPTIMIT TË PYETJES.

3. Mohimi praktik i pyetjeve.(pjesa e tretë)


Nuk është punë e urtë të pohosh: “Ditën, përpiqem të harroj, duke kërkuar të rroj në mënyrë sa më intensive”, nuk mund të jetë urtësi një sugjerim që të mëson të harrosh. A je i sigurt se po jeton në mënyrë intensive, si njeri, në mënyrë të arsyeshme, kur përpiqesh të rrosh duke harruar? Nuk janë qëndrime që përputhen me atë që jemi.
Ideali i ataraksisë, ideali i vetvetes, përveçse është i papërshtatshëm dhe i gënjeshtërt, sepse nuk qëndron, të lë kurdoherë në mëshirën e fatit.
Ti mund të kthehesh në njeri të patundur dhe të pasulmueshëm, porse këtë do ta arrish në atë masë sa je i thatë shpirtërisht, në atë masë sa je i fuqishëm nga pikëpamja njerëzore.
Sidoqoftë, atë ngrehinën tënde, që e ke mbajtur me këmbë për vite të tëra jete asketike reale, mjafton një frymë për ta shembur.

Këtë ma ka treguar, me ngyra të forta, një nga vovelat e rinisë të Thomas Mann-it.
Gjeniu i madh shpreh vërtetë kulturën mbisunduese, por është e pamundur që të mos lërë të depërtojë shqetësimin që mbetet tek ajo dhe të metat që e karakterizojnë. Titulli i asaj novele është Zotëria i vogël Friedemann.

Protagonisti ishte djali i katërt i një familjeje të pasur fisnike, diku në një qytet gjerman.
Një fatkeqësi që kishte pësuar sapo kishte lindur, ja kishte shtypur trupin përpara dhe i kishte shkaktuar një gungë prapa, në kurriz, kokën e kishte të futur brenda, pra i tëri rakitik. Natyra e kishte shumëfishuar tek ai ndjeshmërin e vetëmbrojtjes, kështu që ai vënte në zbatim instiktivishtë në mënyrë të pavetëdijshme, tërë zgjuarsinë e vet, tërë forcën e vullnetit, për të ndërruar një modus vivendi( mënyrë të jetuarit), në të cilën, përplasjet e instiktit, të tërheqjeve, të propozimeve të jetës, të mos e shqetësonin dot: e kuptonte, me intuitë, se nuk t’i lejonte vetes ato që u lejoheshin njerëzve të tjerë. Kështu, ishte rritur në mes të një monotonie të madhe, por me një stil rregulli, me një ekuilibër të plotë. Njerëzit në qytet e rrespektonin, sepse shihej se ishte njeri që e zotëronte veten me zgjuarsi. Nuk e donin,por e respektonin. E vetmja gjë, pas së cilës ishte dhënë, si të thuash i vetmi hobby i tij, ishte teatri. Simbolikisht, asnjëherë aktor në jetë, por spektator: në të vërtetë, ideali i kësaj ataraksie është që të bëhesh sa me shumë spektator i zellit të dyshimtë dhe të rrezikshëm për ta jetuar jetën. Porse, një rënie në dashuri krejt absurde, fare e papritur dhe pa vend, e shkatërron atë rend jete, pak më parë të sunduar në mënyrë të përsosur; dhe tërë kjo ndodh brenda pak ditëve, madje në një çast të vetëm. Dhe tërë ajo energji e ataraksisë, tërë zgjuarsia dhe forca me të cilën e kishte përmbajtur veten, të shpartalluara menjëherë, përfundojnë duke e shndërruar në një vetëvrasës gjakftohtë. Përgjigja pyetjeve të jetës nuk qëndron në këtë zotërim, në këtë sundim të vetëvetes.
Bulkthat, që heshtin për një çast nga zhurma që bën uji pas rënies së zotit Friedemann që kërkon të mbytet, të sjellin ndër mend indiferencën e “ gomarit të hirtë”poezisë Davanti San Guido( Përpara San Guidos) të poetit G.Carducci, ose të romanit Dhe yjet rrijnë e vështrojnë të Cronin-it( ose të Il libro të Pascali-t); janë simboli i natyrës, që edhe ajo, e thatë, e pandjeshme, e braktis njeriun në vetminë e tij të plotë, atëherë kur vetë njeriu e le të bjerë poshtë, në çfardo mënyre që të jetë, shtytjen drejt misterit, tek i cili e shpien me autoritet, ato pyetje që janë pjesë përbërse e zemrës së tij.
Dhe “ qeshjet e mbytura” të njerëzve gjatë rrugës kallëzojnë një qëndrim të huaj dhe të pamerakosur për etjen tragjike për dashuri e lumturi në zemrën e zotërisë së vogël Friedmann, pikërisht ashtu siç është indiferenca e pavetëdijshme e bulkthave.

Torr kerry