Iniciacioni i Krishtere

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT, KAPITULLI 3 NR 5 (vazhdim).

Kjo është një gjë e pamundur, kryesisht për hir të vetë strukturës së dinamikës njerëzore: ky ndikim i faktorit n (ndjenja) nuk pakësohet, por shtohet aty ku objekti ngarkohet me një domethënjë më të madhe.
Pastaj, propozimi që jepet për të shpjeguar domethënjen e diçkaje jetësore për jetën e njeriut, ta gjykosh me indiferencë të plotë, është ta trajtosh sikur ke të bësh me një copë gur.
Dhe normalisht nuk kuptohet më asgjë.

Tani le të shohim çdo të thotë “ta vesh në focus lenten” ose ç’do të thotë “ndjenja në vendin e vet”?
Mbi të gjitha është e qartë se një problem i tillë nuk është një problem shkencor, por është një problem qëndrimi ose sjelljeje ndaj diçkaje, domethënë një problem “moral”, një problem që ka të bëjë me qëndrimin që marrim ne, me mënyrë si e drejtojmë a si e “qeverisim” veten tonë, si i dalim përballë realitetit.
Nuk është problem mprehtësie mendore, as problem zgjuarsie.

Dua të bëj një krahasim historik. Kristofor Kolombi, ose Galileo Galilei e kanë revolucionuar mënyrën e shikimit të geografisë dhe të astronomisë nga ana e njeriut: janë nga ato çaste kulmore të atyre kalimeve që e shtyjnë përpara historinë, kulturën, qytetërimin.
Një emër tjetër i krahasueshëm me të parët është ai i Pastërit (Pasteur): Zbulimi i rolit të mikroorganizmave në mjekësi ka revolucionuar vërtetë çdo gjë.
Pastërit i është dashur t’i përsëriste vazhdimisht eksperimentet e veta, sepse dukej se askush nuk po ishte i aftë t’ua njihte vlerën.
Të fundit që arritën të njohin vlerën shkencore të eksperimenteve të Pastërit qenë profesorët e Sorbonës, të cilët bënin pjesë në Akademinë e Shkencave të Parisit.
Për këta profesorë, të pranonin atë që mbronte Pastëri, do të thoshte se që të nesërmen u duhej të hypnin në katedër dhe të pohonin se duheshin ndryshuar shumë gjëra.
Kështu prekej krenaria, fama, paratë.
Problemi i funksionimit të mikrobeve, që është një problem objektiv, shkencor, për ata ishte një problem jetësor.
Çka duhej të bënin ata profesorë, që të ishin të aftë për të kuptuar vlerën e atyre eksperimenteve, të pakundërshtueshme edhe nga profanët, jo më nga specialistët!
Atyre u duhej të kishin ndershmëri, dinjitet moral, pasionin për objektivat e vërteta shkencore.
Porse këto veti nuk mund të fitoheshin menjëherë, nga një ditë në tjetrën, por duhej të ishin rezultati i një edukimi pikërisht moral.

Shkurt fjala, po qe se një gjë nuk më intereson, unë nuk ia hedh sytë fare: po të mos e shikoj, nuk kam sesi ta njoh.
Për ta njohur atë, më duhet ta përqendroj vëmendjen tek ajo. Vë-m,endje (it. Attenzione) vjen nga latinishtja (është fjala për italishten attenzione, F.L.) dhe do të thotë “të jesh i tendosur drejt…”. Po të më interesojë, po të më prekë diçka, atëherë do të jem i tendosur drejt saj.

Duhet vënë në dukje fakti se njeriu e studion me vështirësi një gjë që nuk njall interes.
Kjo mund të jetë edhe shenjë mendjengushtësie; porse, sigurisht që do të ishte padrejtësi të jepej ndonjë gjykim mbi këtë çështje.
Ta zëmë se unë dhe Marku jemi duke ecur nëpër trotuarët e qytetit, sepse Marku më ka shtruar një problem të rëndësishëm për t’ia zgjidhur dhe unë po heq keq t’i jap shpjegime.
Ai po ndjek pas, dhe unë gjithnjë e më i nxuhur, gjithnjë e më i qartë - ashtu më duket mua - i paraqes ato arsyet e mia. “Pra, kuptove çka të thashë?”.
“Po, po, deri këtu të kam kuptuar mirë”.
Ecim me sytë e ngulur në trotuar, duke diskutuar.
Porse ai ngre sytë lart, ndërsa në anën e kundërt të trotuarit kalon një vajzë e hijshme dhe Marku thotë: “Po, po”, duke i përsëritur këto fjalë gjithnjë e më mekanikisht, pasi ia ka ngulur sytë bukuroshës në kalim dhe duke e kthyer kokën prapa ndërsa ajo largohet.
Më në fund, duke ia ndarë sytë me melankoli, sapo ajo është zhdukur në horizont, kthehet nga unë pikërisht në çastin kur unë kam nxjerrë përfundimin dhe i them: “Atëherë, je e një mendjeje me mua, Mark?”.
Dhe ai përgjigjet: “Jo, jo! Nuk më mbushet mendja!”.

Kjo nuk është e dtrejtë, sepse nuk më ka dëgjuar me vëmendje.
Është ai krimë që shumica e njerëzve bëjnë përballë problemit të fatit të njeriut, të besimit, të fesë, të kishës, të krishterimit.
Shumica dërmuese e bën këtë lloj krimi sepse “e zënë me punë krejt të tjera”, truri i saj është “i vdekur dhe i varrosur”për gjëra të tilla, megjithëse pastaj pretendon të këtë një gjykim, të shpreh një opinion: një bir e një bijë, nuk ka sesi të mos kenë mendimet e veta (opinionet) për babanë e nënën; po ashtu edhe një njeri që jeton, nuk mund të shpëtojë pa pasur një opinion rreth lidhjes që ka e tashmja me fatin e tij.

Nga shëmbulli me Pastërin dhe nga shëmbulli i fundit më rëndomtë, më duket, del e qartë se thelbi i problemit njerëzor të njohjes nuk qëndron te ndonjë afërsi e veçantë zgjuarsie.
Një vlerë, sa më shumë që është jetësore dhe themelore për rëndësinë e saj – fati i njeriut, dashuria për njeriun, bashkëjetesa në mes njerëzve – aq më shumë natyra i jep secilit zgjuarsinë për të njohur dhe për të gjykuar.
Qëndra e problemit është një pozicion i drejtë i zemrës, një qëndrim i saktë, një ndjenjë në vendin e vet, një moralitet.

Torrkerry

[torrkerry]

6) Moraliteti në veprimin e njohjes.

Nëse moraliteti qëndron në përkufizimi që i japim një qëndrimi të drejtë, edhe ky (moraliteti) përcaktohet nga objekti i trajtuar.

Nëse dikush duhet të japë mësim dhe një tjetër është në sportelin e një zyrë postale, i pari duhet të jetë i moralshëm në dhënjen e mësimit, i dyti në tërheqjen e parave dhe në derdhjen e tyre në llogarinë rrjedhëse: janë dy dinamika të mdryshme.
Edhe moraliteti ka një dinamikë të dallueshme.
Tani, për cilin zbatim të moralitetit e kemi fjalën?
Këtu është fjala për një qëndrim të përshtatshëm (adekuat) dhe të drejtë në dinamikën e njohjes së një objekti.
Duam të tregojmë ku qëndron moraliteti në lidhje me dinamikën e njohjes.
Në qoftë se ky objekt nuk më intereson, unë e lë mënjanë,, dhe shumë-shumë kënaqem me një farë përshtypjeje që më përçon shikimi me bishtin e syrit që e regjistron objektin.
Porse, për të përqendrtuar vëmendjen mbi një objekt, saqë të arrij të jap një gjykim për të, unë duhet ta kem në konsideratë (ta vlerësoj).
Për ta pasur në konsideratë një object, po ngul këmbë këtu, duhet ta jetoj interesin që kam për të.
Po ç’do të thotë interesi për objektin?
Është një dëshirë për ta njohur atë çfarë është vërtet objekti.

Duket diçka e rëndonmtë, banale, por nuk është punë e lehtë për ta vënë në pratikë, sepse ne jemi të interesuar me shumë lehtësi për të ruajtur dhe për të përçuar opinionet tona që tashmë i kemi formuar për objektet, sidomos për disa objekte.
Për t’u shprehur më me saktësi, ne jemi të prirur të mbetemi të lidhur pas atyre opinionevee që tashmë i kemi për domethënjen, kuptimin e sendeve dhe, po ashtu kemi prirje që të pretendojmë ta dokumentojmë qëndrimin tonë.

Kur një djalë ka rënë në dashuri me një vajzë, në qoftë se nëna, megjithëse përpiqet të jetë objective dhe e sinqertë, i vë në dukje ndonjë gjë të papërshtatshme, djali ka prirje të mos e marrë në konsideratë mendimin e së nënës dhe shprehet me të në mënyrë të atillë që ajo ta pranojë opinionin që ai tashmë ka formuar për vajzën.

Po të zbatohet në lëmin e njohjes, rregulli moral është ky: dashuria për të vërtetën e objektit më shumë sesa lidhja me opinioinet që kemi për të (objektin).
Në mënyrë koncize mund të thuhet “ta duam të vërtetën më shumë se veten tonë”.

Ja një shembull i bujshëm: Në një mjedis mendor, si ai që krijohet nga pushteti dhe nga instrumenti më i lartë i pushtetit që është kultura sunduese, le të përpiqemi të mendojmë çka ndodh me Zotin, me fetarinë ose me krishterimin e gjysmës së dytë të shekullit të nëntëmbëdhjetë e më tej.
Të gjithë rritemi të ngopur me opinionin në lidhje me ato çështje, që kanë depërtuar tek ne si për ozmozë ose me anë të dhunës më të hapur, të imponuara nga mjedisi (ambienti ku kemi jetuar).
Të japësh gjykime të vërteta në lidhje me këto probleme, çfarë shkëputjeje e fuqishme u dashka, sa liri e mundimshme duhet, për t’u shkëputur një herë e mirë nga përshtypjet e fituara më parë!

Ky është një problem moraliteti. Sa më jetësore që është vlera, sa më shumë që është një propozim për jetën, aq më shumë nuk është më një problem zgjuarsie (inteligjence), por një problem moraliteti, domethënë dashurie për të vërtetën më tepër se për veten tonë.
Konkretisht, është dëshira e sinqertë për ta njohur objektin në fjalë në mënyrë të vërtetë më shumë sesa jemi të qepur pas opinionesh të gatshme ose të ngulitura tek ne nga jashtë.
Në një vepër të tij, Dostojevski thoshte: “Krishti është e vërteta, por, sikur të më thoshin se këtu është Krishti dhe aty është e vërteta, unë do ta braktisja të vërtetën për për t’u bashkuar me Krishtin.”.
Është një frazë që shpreh në mënyrë paradoksale lidhjen e fortë, nderimin dhe dashurinë e thellë që kishte shkrimtari Dostojevski për figurën e Krishtit. Porse, ashtu siç tingëllon ajo frazë fjalë për fjalë, nuk mund të quhet e krishterë: unë jam me Krishtin sepse është e vërteta.

Në Ungjill është një frazë që e shpreh në mënyrë të magjepsëse të njëjtin imperativ etik: “Lumë të varfrit në shpirt, se e tyre është mbretëria e qiejve”.
Por cili është i varfri? I varfri është ai që nuk ka asgjë për të mbrojtur, që është i shkëputur nga ato që duket se ka, kështu që jeta e tij nuk është për të pohuar (afirmuar) pronën e vet.
Varfëria më e lartë e shpirtit është ajo përballë së vërtetës, është ajo që dëshiron të vërtetën dhe i mjafton kaq, përtej çdo lidhjeje që jeton, provon, ndien dhe eksperimenton sipas përfytyrimeve që i ka krijuar vetes për sendet.

Zotynë na ka dhënë një shembull, një paradigmë të këtij qëndrimi me dashuri për të vërtetën: “Po të mos jeni si fëmijë, nuk do të hyni në mbretërinë qiellore”.
Ky është një idealizim i infantilizmit që na ka propozuar, por i një sinqeriteti veprues përballë reales, përballë objektit që merret në shqyrtim.
Fëmijët nuk i zgurdullojnë sytë dhe nuk thonë: “Porse…,sikur…, veçse…”. Ata i thonë “bukës bukë dhe verës verë”, ose siç thotë Krishti : “Thënia juaj të jetë “po”, “jo”; çdo qëndrim tjetër vjen nga gënjeshtra”.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT, KAPITULLI 3 NR. 7.

7) Paragjykim.

Një korolar i vogël mbi “paragjykimin” vlen për të shqaruar që në fillim një argument që do ta rimarrim më tutje.

Është e qartë se të duash të vërtetën më shumë sesa idenë që kemi krijuar për të në mendjen tonë, do të thotë të jemi të lirë nga paragjykimet.
Veçse , “mungesë paragjykimesh” është një frazë e dyshimtë, sepse mungesa e çdo paragjykimi, në kuptimin e drejtpërdrejtë të fjalës, është diçka e pamundur.
Për vetë faktin se njëri lind në një familje të caktuar, që njëri frekuenton disa miq, për faktin që ka pasur aksh mësuese në sdhkollën fillore, se ndjek një lloj shkollash së mesme,, se vete në lice, në universitet, për faktin se sheh television, se lexon gazetën, për vetë faktin se është njeri normal në kushte normale, është i tëri i mbushur, si për hir të ozmozës, me paragjykime, domethënë me ide e përfytyrime mbi vlerat, mbi domethëniet e sendeve, sidomos në ato tri fushat që kam përmendur më lart: fatin, jetën afektive, politikën.

Atëherë, problemi i vërtetë nuk është të mos kesh paragjykime: përkundrazi, po e përsërit, në atë masë, që dikush është njeri prodhues, i fuqishëm dhe me gjallëri, në të njëjëtin masë, sapo vihet përballë problemeve, ka menjëherë reagimin e vet, edhe si gjykim: i krijon vetes menjëherë një përfytyrim të sendeve.

Përkundrazi, është fjala për atë process të madh e fare thjeshtë të shkëputjes nga vetvetja, të cilin e trajton Ungjilli.
Kur Ungjilli flet për “shkëputje nga vetvetja”, nuk pretendon që të shkëputemi nga vetvetja në kuptim e fjalëpërfjalshëm të termit(Lk 17,33).
Bëhet fjalë për një qëndrim sipas të cilit liria pasqyrohet (reflektohet) mbi vetveten, dhe kështu sundohet për ta shfrytëzuar energjinë e vet në mënyrë të atillë që të përputhet me qëllimin.

Në fund të premisës së parë kemi thënë se për të arritur në burimin e atij kriteri që e kemi quajtur përvojë fillestare (elementare), duhet një askezë (përvojë asketizmi), sepse kurdoherë duhet depërtuar ajo kore e trashë që jeta vë përmbi ne.
Prandaj, po them këtu se për ta dashur të vërtetën më shumë se veten tonë, për ta dashur të vërtetën e objektit më shumë sesa përfytyrimin që i kemi krijuar vetes përmbi të, për këtë varfëri në shpirt, për këtë sy të zgurdulluar përpara reales dhe së vërtetës, ashtu si syri i një fëmijë, nevojitet një proces dhe një punë.

Edhe këtu procesi quhet “askezë” (përvojë asketizmi).
Moraliteti lind si spontaneitet tek ne, si qëndrim origjinal, po pastaj, menjëherë, po të mos rifitohet vazhdimisht nga një punë, tjetërsohet, prishet.
Parabolës, që priret në mënyrë të pashmangshme të prishet, i duhet vënë vazhdimisht një pritë.

Po çfarë duhet të na bindë për të ushtruar këtë askezë, këtë punë dhe këtë stërvitje?
Në të vërtetë njeriu vihet në lëvizje vetëm nga një dashuri dhe nga një afekt.
Dashuria që mund të na bindë të bëjmë këtë punë, për të arritur që të bëhet zakon aftësia për t’u shkëputur nga opinionet vetjake dhe përfytyrime vetjake (jo eliminim po shkëputje prej tyre), saqe ta vëmë tërë energjinë tonë njohëse për të kërkuar të vërtetën e objektit, cilido që të jetë ai, është dashuria për veten tonë si fat i njeriut, është dashuria për fatin tonë. Është ky mallëngjim i fundit, është ky emocion suprem që të bind për virtytin e vërtetë.

Torrkerry

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 4.

NDJENJA FETARE: PIKËNISJA.

Premisë

Sa kemi thënë deri tani nuk e kemi bërë thjeshtë për kureshtje analize, po për të tërhequr vëmendjen tek kushtet që duhen respektuar në qëndrimin me të cilin përballohet çështja e ndjenjës fetare, kushtet që mund të përmblidhen në një gatishmëri për të pranuar kërkesat që imponon vetë çështja.

Le të hyjmë tani në brendi të thelbit të argumentit tonë, duke pasur kurdoherë parasysh aspektin metodologjik.
Ne jemi bërë për të vërtetën, duke kuptuar “për të vërtetë”, përkimin në mes ndërgjegjes dhe realitetit, sikundër e pamë se është natyra e dinamizmit racional (të arsyes).
Nuk do të jetë punë e padobishme të themi edhe një herë se problemi i vërtetë, përsa i takon këkikimt të së vërtetës mbi kuptimet e fundit të jetës, nuk është problemi i një zgjuarsie të posaçme që nevoitet, ose i një përpjekjeje të jashtëzakonshme, ose i mjeteve të nevojshme, që duhen përdorur për ta arritur.
E vërteta e fundit është njëlloj sikur gjen diçka të bukur në rrugë e sipër: shihet dhe njihet, po të jemi të vëmendshëm.
Pra, problemi qëndron tek kjo vëmendje.

Torrkerry

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI I KATËRT NR. 1.


1. Si duhet vepruar

Si duhet përballuar përvojën fetare për t’i kapur faktorët e saj përbërës?
Le ta përcaktojmë tani metodën që duam të përdorim. Mund të duket ende si diçka paraprake, megjithatë kjo shërben tashmë për ta individualizuar objektivin.

a) Në qoftë se përvoja fetare është një përvojë, nuk mund të nisemi veçse nga vetja jonë për ta shikuar në fytyrë dhe për t’ia kapur aspektet përbërëse.
Kujdes, se pohime të tilla duken si diçka tepër të njohura, po unë shpresoj se pastaj faktet do ta provojnë se nuk janë të tilla.
Madje, pikërisht këto afirmime (pohime) kërkohet të fshihen tërësisht nga mendësia e sotme.
Pra : nëse është fjala për një përvojë, pikënisja është vetvetja.

b) Porse “të nisesh nga vetvetja” është një propozim që mund të lërë vend për dyshime. Le të pyesim: si e identifikoj unë vetveten?
Kjo “vetvete” mund të pësojë rrezikun që të përcaktohet me një përfytyrim (imazh) që kam për veten time, me një paragjykim, përfytyrim dhe paragjykim abstrakt.
Kur nisemi vërtetë nga vetvetja?
Të nisesh nga vetvetja është diçka realiste, kur personi e sheh veten në veprim; domethënë vëzhgohet gjatë përvojës së vet të përditshme.
Në të vërtetë nuk ekziston një “unë” ose një person i abstraguar nga një veprim që kryen, veçse po të flejë - “epohe-ja” e çuditshme, humoristike, dramatike, në të cilën njeriu duhet të bjerë për një kohë të gjatë -; porse, veç po të flejë, njeriu është kurdoherë në veprim.
Të nisesh nga vetvetja do të thotë të vihesh në lëvizje, të nisesh nga personi yt i kapur brenda përvojës së përditshme.
Atëherë “lënda” nga je nisur nuk do të jetë më një paragjykim mbi vetveten, një imazh artificial i vetvetes, një përcaktim i personit tënd i huazuar nga idetë në qarkullim dhe nga ideologjia sunduese.

Torrkerry

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI I KATËRT NR. 2.


2. Uni në veprim

Pra, faktorët nga të cilët përbëhemi, dalin në sipërfaqe, duke e vëzhguar veten në veprim e sipër.
Pikërisht këtu duken elementet bazë të atij që është mekanizmi, subjekti njerëzor.

Shën Toma thotë në veprën De Veritate: “In hoc aliquis percipit se animan habere et vivere et esse, quod percipit se sentire et intellegere et alia huiusmondi opera vitae exercere”.
Që do të thotë: “Nga këto dikush e kupton se ekziston - se jeton -, nga fakti se mendon, ndien dhe kryen veprimtari të tjera të ngjajshme”.

Sa shumë probleme nxjerr ky vëzhgim!
Një njeri në përtaci të theksuar, të rëndë - jo në kuptimin e asaj “paresse”, së cilës i thur lëvdata Leclercq, po në atë kuptim që, kur ka mundësi të bëjë 10, dikush bën 1 ose 0 -, ky njeri është në kushte të tilla që nuk mund ta kuptojë dot vetveten, ose mund ta bëjë këtë me vështirësi shumë më të madhe.

Le të përfytyrojmë, për shembull, një djalë, i cili, për arsye të ndryshme, nuk e do aritmetikën dhe prandaj nuk është vënë asnjëherë për ta studiuar këtë lëndë.
Ai nuk do të jetë në gjendje ta marrë vesh nëse ka apo jo, qoftë dhe një aftësi minimale në atë lëmë.
Përkundrazi, në qoftë se do të impenjohej, ndoshta do të arrinte të e zbulonte se kishte një aftësi mbi normalen në aritmetikë.
Sepse, pikërisht veprimi “e zbulon” talentin, faktorin njerëzor.

Një vajzë pesëmbëdhjetëvjeçare apo shtatëmbëdhjetëvjeçare,mund të thotë në mëngjes, sapo ka nisur ditën e zakonshme: “Unë nuk vlej asgjë, nuk dij të bëj asnjë lloj pune; porse, mu në mbrëmjen e asaj dite, nëse një djalë, për të cilin ajo ndjen diçka, vjen dhe i thotë: “Unë të dua ty”, pikërisht atë mbrëmje ajo do të zbulonte se ishte e ndryshme nga ato që kishte menduar për veten e vet nga shkurajimi i mëngjesit.
Të ngacmuar nga një ndërhyrje e jashtme, faktorët (përbërsit) e personalitetit të saj kanë dalë në sipërfaqe.

Prandaj, në një shoqëri njerëzore, i papuni është një njeri që vuan nga një atentat i rëndë ndaj ndërgjegjës së vetvetes: është në kushte të atilla nga të cilat përceptimi i vlerave të tij vetjake përfundon kurdoherë më i mjegulluar.

Porse, qëndrime të ngjashme me atë “nuk jam e aftë” i vajzës së shembullit të mësipërm, nuk takohen vetëm si shprehje adoleshentësh.
Nëse një njeri i rritur, përballë faktit të fesë, merr një qëndrim që e shtyn të thotë: “Nuk e ndjej Zotin, nuk kërkoj ta përballoj këtë problem”, ai e vë veten në atë pozitë, i shtyrë nga një varg kushtëzimesh centrifugale, shpërqëndruese të vëmendjes dhe jo i udhëhequr nga arsyeja, e cila, po të vihej në punë në mënyrë korrekte,nuk do të mund ta eliminonte një problem të tillë. Nga ato kushtëzime - të përdorura si alibi - nxirren përfundime që s’kanë të bëjnë fare me formulimin e arsyeshëm të një gjykimi që lind nga një impenjim i vërtetë me faktin jetësor.
Faktorët përbërës të njerzores përceptohen aty ku ata janë të impenjuar në veprim, përndryshe nuk mund të nxirren në pah, është sikur të mos ekzistonin, zhduken fare. Prandaj, një person që nuk ka dashur asnjëherë, gjatë jetës së vet, të impenjohej me faktin e fesë, do të kishte të drejtë të thoshte se çdo gjë që lidhet me këtë fakt, nuk ka të bëjë me të, sepse, meqë nuk e ka marrë ndonjëherë në konsideratë, në një pikë të caktuar, ai fakt është për të sikur nuk ekziston fare.
Veçse, nga njëra anë është e vërtetë se ai person merr këtë qëndrim pa vënë në veprim më parë, brenda horizontit të arsyes së vet, elementet e nevojshme për një gjykim; nga ana tjetër, për të arritur deri në atë pikë kushtëzimi i është dashur - sikundër do ta shohim më tutje - të përshkojë një rrugë të tërë, jo të arsyeshme, plot me harresa.

Torrkerry

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI I KATËRT NR. 3.

3) Impenjimi me jetën.

Nga sa kemi vënë në dukje, del e qartë se sa më shumë që dikush impenjohet me jetën, aq më mirë i kap vetë faktorët e jetës edhe në një përvojë të veçantë.

Jeta është një ndërthurje ngjarjesh e takimesh që e ngacmojnë ndërgjegjen, duke prodhuar tek ajo probleme në masë të ndryshme.
Problemi nuk është asgjë tjetër, veçse reagim përballë takimeve.
Prandaj jeta është një ndërthurje, një gërshëtim problemesh, një endje ngjarjesh plot më reagime ndaj takimeve, qofshin këto pak ose shumë ngacmuese (provokuese).
Kuptimi i jetës - ose i gjërave më thelbësore e më të rëndësishme të jetës – është një pikëarritje e mundur vetëm për atë që e merr jetën seriozisht, prandaj dhe njarjet e takimet, për atë që impenjohet me problematikën e jetës.

Të jesh i impenjuar me jetën, nuk do të thotë një impenjim i dëshpëruar me njërin apo tjetrin aspekt të saj: impenjimi me jetën nuk është kurrë i njëanshëm.
Impenjimi me njërin apo tjetrin aspskt të jetës, po të mos jetohet si një degëzim nga një impenjim tërësor me vetë jetën, ka rrezik të shndërrohet në një njëanshmëri çequilibruese, një fiksim dhe një histeri.
Më kujtohet një thënie e shkrimtarit anglez G, Chesterton: “Gabimi është një e vërtetë që është bërë e çmendur”.

Prandaj impenjimi që kërkohet si një premisë e ngutshme e mbajtjes një qëndrim, në mënyrë që procesa që na intereson të ecë përpara me të vërtetë, mos të ngatërrohet me impenjimin që ka për objektivin njëri apo tjetri aspekt i ekzistencës.

Kushti që na jep mundësi për ta hetuar tëk ne ekzistencën dhe natyrën e një faktori bazë (mbështetës), vendimtar, siç është ndjenja fetare, është impenjimi me tërë jetën (me jetën në tërësi), në të cilën përfshihet gjithçka, dashuri, studim, politikë, para, deri tek ushqimi dhe pushimi, pa harruar asgjë, as miqësinë, as shpresën as faljen, as durimin.
Sepse çdo gjest ka në vetvete një hap drejt fatit vetjak.

Torrkerry

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI I KATËRT NR. 4.

4. Aspekte të impenjimit.

a) Nga aspektet e jetës, pjesë të impenjimit tonë me ekzistencën në tërësi, do të nxjerr në pah menjëherë njërin që është thelbësor.
Zakonisht ai aspekt nuk përfillet, harrohet, të paktën si ndërgjëgjesim për të, edhe në praktikë keqtrajtohet dhe shtrembërohet shumë përsa i takon vlerës së tij: e kam fjalën për traditën.

Ky faktor i jetës ka lidhje të forta me problemin e fesë.
Sepse, vlera e fesë, vlera fetare, njëson (unifikon) të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen dhe, me autenticitetin e vet (vërtetësinë e vet) është thellësisht mike dhe vlerësuese e çdo ngjyrimi të së kaluarës, ashtu silundër është e gatshme për çdo rrezik për të ardhmen, dhe qëndron i paepur për të tashmen, pa gjumë, syhapur, sipas shprehjes së Ungjillit (Khr Lk 21,36).

Secili prej nesh lindi nga një traditë.
Natyra na hedh brenda dinamikës së ekzistencës, duke na armatosur me një instrument të ndërlikuar për ta përballuar mjedisin që na rrethon.
Çdo njeri e përballon realitetin përreth i pajisur, nga vetë natyra e tij, me ato elemente që i ka në vetvete si të dhëna, të ofruara.
Prandaj tradita është ajo pajisje e ndërlikuar me të cilën natyra armatos përsonin tonë.

Jo sepse duhet të fosilizohemi brenda saj (traditës), por sepse duhet ta zhvillojmë – qoftë dhe për ta ndryshuar thellësisht – vetë atë që na është dhënë.

Po për të ndyshuar atë që na është dhënë, duhet më parë të veprojmë “me” atë që na është dhënë, duhet ta përdorim atë.
Është për hyr të vlerave dhe të pasurive që kam marrë, që mund të bëhem edhe unë krijimtar, i aftë për të zhvilluar atë që më ka rënë në dorë, dhe pikërisht falë vlerave dhe pasurisë që më është dhënë, unë arrij t’ia ndryshoj (traditës) rrënjësisht kuptimin dhe bazën.

Ne themi se tradita është si hipoteza e punës me të cilën natyra na vendos në kantierin e madh të jetës dhe të historisë.
Vetëm duke shtënë në përdorim këtë hipotezë pune, ne mund të fillojmë, jo për të ngatërruar, por për të ndërhyrë me arsyetime, me projekte, me figura kritike në lidhje me mjedisin, prandaj për të ndikuar mbi atë mjedis tepër interesant që jemi ne vetë.

Ja pra përse kërkohet me ngut (me urgjencë) një sinqeritet, një qëndrim luajal ndaj traditës: kjo urgjencë kërkohet nga një impenjim tërësor me ekzistencën.

Nëse një njeri del në jetë me traditën e vet në dorë, por e flak tutje para se ta ketë provuar me të vërtetë, një qëndrim i tillë ndaj një instrumenti kaq origjinal të natyrës, dëshmon një qëndrim jo të çiltër (luajal) ndaj aspekteve të tjera të jetës, po mbi të gjitha ndaj vetvetes dhe fatit vetjak.
Dhe që sinqeriteti ndaj traditës të mund të realizohet si një hipotezë pune vërtetë vepruese, duhet që pasuria e traditës të zbatohet në praktikën e jetës përmes shoshitjes kritike të asaj që, në premisën tonë të parë, e kemi quajtur përvojë fillestare (elementare).

Në rast të kundërt – domethënë duke e përjashtuar atë shoshitje kritike – subjekti, ose është i tjetërsuar dhe i fosilizuar brenda traditës, ose, duke iu shitur dhunës së mjedisit, do të përfundojë duke braktisur atë.
Kështu ndodh në ndërgjegjen fetare të shumicës: dhuna e ushtruar nga mjedisi vendos për ata.

Po ngul këmbë: ta përdoresh në mënyrë kritike këtë faktor të jetës, nuk do të thotë të krijosh dyshime për vlerat e saj – edhe sepse një gjë e tillë sugjerohet nga mendësia në qarkullim, porse do të thotë të shfrytëzohet ajo hipotezë pune shumë e pasur, nëpërmjet shoshitjes së një parimi kritik që e kemi brenda nesh, të lindur bashkë me ne, sepse na është dhënë si një zanafillë dhe që është përvoja fillestare.
Po që se tradita do të përdoret kështu, në mënyrë kritike, ajo bëhet faktor personaliteti, lëndë për një fytyrë specifike, për një identitet në botë.
Thoshte poeti dhe shkrimtari i madh gjerman, W. Goethe: “Atë që ti trashëgon nga etërit e tu, rifitoje për ta bërë pronën tënde”.

Torrkerry

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI I KATËRT NR. 4.

4. Aspekte të impenjimit.( pjesa e dytë).

b) Një aspekt i dytë themelor i impenjimit të unit, për të zbuluar faktorër nga të cilët përbëhet, është vlera e së tanishmes.
Të nisesh nga e tanishmja është diçka e pashmangshme.
Për ta zhytur shikimin tonë thellë në të kaluarën – e largët ose të afërme – nga cila pikë nisemi?
Nga e tanishmja.
Për të marrë guximin për t’u futur në përfytyrime të rrezikshme të së ardhshmes, nga se nisemi?
Nga e tanishmja.

Kjo e tanishme mezi e kapshme, që nga një pikëpamje para syve tanë, duket një hiç, një çast i vetëm, po të vështrohet me më pak ankth, duket aq e ngarkuar dhe e mbushur plot me tërë ato gjëra që kanë qenë para nesh.
Në masën që unë jam vetvetja, unë jam i pasur me gjithçka ka qenë para meje.
Toma nga Akuini thoshte: “Anima est quodammodo omnia”. “Shpirti i njeriut, në një farë mënyrë, është gjithçka”.
Sa më shumë se dikush përqafon dhe rron në çastin e tanishëm, çdo gjë që ka qenë para tij dhe që e rrethon, aq më shumë është person, është njeri.

E tanishmja është kurdoherë në veprim, pavarësisht nga tërë plogështia, lodhja, hutimi i mundshëm i protagonistit të saj.
Një nga frazat vërtetë revolucionare që ka nxitur tronditjet e para të kontestimit të vitit 1968, lexohej në muret e Sorbonës së Parisit: “De la presence, seulement de la presence” (prani, vetëm prani), një frazë që e lexuar në vërtetësinë e saj, nuk tregon thjesht aktualitetin e çastit, porse, me emrin “prani, pjesëmarrje”, sugjeron tërë dimamizmin që pulson (rreh si puls) në atë çast të caktuar dhe që e ka prejardhjen e vet si “lëndë” nga e kaluara dhe, si nizmë misterioze, nga liria.
Sepse e tanishmja është vendi, enigmatik dhe plot shkëlqim, në të njëjtën kohë, i lirisë, energjia që e manipulon përmbajtjen e së kaluarës, duke çliruar një krijimtari të përgjegjshme (me përgjegjësi).

Kemi thënë se njeriu, për të kuptuar faktorët nga të cilët përbëhet, duhet të niset nga e tanishmja.
Do të ishte një gabim i rëndë perspektive të niseshe nga e kaluara për të njohur të tanishmen e njeriut.
Sikur, për shembull, për të hetuar mbi se mbështetet përvoja ime fetare, të thosha: “Të studiomë historinë e feve, të analizojmë format primitive të fetarisë:kështu do t’i nxjerrim në dritë faktorët e vërtetë të përvojës fetare”, një pretekst i tillë niseje nga e kaluara, sodoqoftë, do të thoshte se nuk është e mundur të shmanget një imazh i “së tanishmes”, dhe kështu do të rrezikohej të identifikohej kjo (e tanishmja) me një konceptim të ndërtuar në të sotmen.
Vetëm përballë vetëdijes se tanishmes sime kam mundësi të vihem në dijeni për fizionominë njerëzore në elementet dhe në dinamikën e saj natyrore – e prandaj edhe të identifikueshme në të kaluarën.

Po t’i kap (t’i kuptoj) tani faktorët e përvojës sime si njeri, mund të hidhem në të kaluarën dhe të dalloj po ata faktorë që nxjerrin krye në vargjet eHhomerit, të Virgjilit, ose të Dantes, dhe kjo vlen për ta përforcuar unitetin e madh të farës njerëzore, do të bëhet vërtetë një përvojë qytetërimi që rritet dhe pasurohet vazhdimisht.
Po të nisem nga e tanishmja, pë të hetuar në vlerat e saj përbërëse përvojën e njerëzores, atëherë studimi i së kaluarës do ta ndriçojë përherë e më shumë këtë shikim që hedh mbi vetveten.
Porse, para se të hyj tek enigma e së kaluarës duhet të kem në dorë, qoftë dhe sapo të cekur, faktorët e ndritur të përsonalitetit tim të tanishëm.

Torrkerry

[torrkerry]

NGA SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI I KATËRT NR. 5.

5. Realitet i dyfishtë.

Po të vështrojë me kujdes përvojën e vet, njeriu zbulon dy tipe realitetesh.

a) Një tip realiteti, që e gjen në vetvete, është i gjatë ose i gjerë, i rëndë ose i lehtë, i përshkrueshëm nga pikëpamja sasiore. Le të përdorim një fjalë më të saktë, i matshëm.

Që kur isha fëmijë në shkollën fillore më kanë thënë se të matesh do të thotë të krahasosh të tërën me një pjesë të saj, të ngritur në njësi matjeje.
Atëherë, në qoftë se të matësh do të thotë të krahasosh të tërën me një pjesë të saj, do të thotë se e tera është e ndashme, se e matshme është ajo që mund të copëzohet, të pjesëtohet.
Pra, një karakteristikë tjetër themelore e një realiteti të matshëm është karakteristika më e thellë e ndashmërisë.

Më në fund, vetë ajo lloj dukurie që është vërtetuar si e ndashme dhe e matshme, pas një analize të vëmendshme shfaqet, në thelb, e ndryshueshme.
Sikur të lija një copë shkëmb, edhe nga më i qëndrueshmi, mbi një tryezë, dhe sikur pas një miliard vitesh dikush të mund ta vëzhgonte, do ta gjente thellësisht të ndryshuar (të modifikuar).
Sikur unë të kisha syrin e Zotit, do të mund ta kapja në çastin që kalon, ndryshimin infinitezimal (pafundësisht të vogël) në veprim e sipër.

Tipi i realitetit që paraqet karakteristikat që sapo treguam, do të mund të përcaktohej me një term të përgjithshëm: material (lëndor). Është materialiteti (aspekti lëndor).

b) Porse kur njeriu është i impenjuar tërësisht në atë çast meditimi mbi vetvete, do të vërë re në “unin” e vet një tip përmbajtjeje që nuk identifikohet me sa kemi përshkruar deri tani.

Për shembull, ideja e mirësisë, ai kriter që e gjejmë brenda nesh dhe që na bën të themi për dikë: “Është i mirë”, kjo ide nuk mund të matet, të shprehet në sasi dhe nuk do të ndryshonte me kalimin e kohës.
Kur, në fëmijërinë time, shikoja nënën “ndija” –qoftë edhe pa reflektuar – sa e mirë ishte. “Nëna ime është e mirë” them edhe tani,dhe pa shikuar ndërgjegjësimin e ndryshëm, të thelluar, është e njejta ide mirësie që e përcakton pohimin tim.
Gjendem plotësisht identik (i njëjtë) përsa i takon përmbajtjes së ndërgjegjes së fëmijërisë sime: jo i ndryshueshëm.

Po të them: “Kjo është një fletë letre”, kjo frazë mbetet e vërtetë edhe pas një miliard shekujsh.
Është një gjykim, dhe nëse gjykimi nuk është i gënjeshtërt, ai mbetet përjetësisht i vërtetë, po ashtu si, në të kundërtën, do të mbetej përjetësisht i gënjeshtërt.
Një identifikim tjetër pandryshueshmërie, përveçse në idenë dhe në gjykimin, takohet në dukurinë e vendimmarrjes (decisione).
Kur them: “E dua këtë person”, përcaktimi i marrëdhënies (raportit) që zgjedh liria ime, qëndron si i tillë; koha dhe matja nuk hynë fare në përcaktimin strukturor të këtij veprimi.

Pra dalin si të pandryshueshëm ideja, gjykimi, vendimmarrja.
Janë dukuri me një përmbajtje realiteti që nuk është e matshme, e pjesëtueshme.

Pikërisht këtu metoda e përafrimit me realitetin njerëzor vetjak, tregon madhështinë e vet, pikërisht këtu del në pah fakti sesi përvoja është burim njohjeje.
Po që se kriteri i vlerësimit është diçka thelbësisht e brendshme (imanente) e personit, në rast se subjekti nuk është i tjetërsuar dhe nuk i shtrembëron gjërat, ai, duke vëzhguar vetveten në çastin e veprimit, do të shohë, duke dalë në sipërfaqe, një tip faktoresh me disa karakteristika dhe një tip faktoresh që ka ca të tjera, të pareduktueshme me të parat.
Vëzhgimi që subjekti i bën vetvetes në veprim e sipër, i zbulon, pra, atij faktin se uni i tij përbëhet nga dy realitete të ndryshme: të përpiqesh t’i thjeshtësosh njërën me tjetrën, do të ishte njëlloj sikur të mohosh përvojën që na i paraqet të ndryshme.
Këto dy realitete me karakteristika të papajtueshme, mund të queshin në shumë mënyra: i kanë quajtur materie dhe shpirt, trup dhe shpirt. Ajo që ka rëndësi është të mbahet mirë e palëkundur shkrirja (pareduktueshmëria) e njërës me tjetrën.

Torrkerry