Iniciacioni i Krishtere

[torrkerry]

Pres disa verejtje, pyetje, thellime.
Torrkerry

[torrkerry]

VAZHDOJMË SHKOLLËN E KOMUNITETIT: KAPITULLI 2, PJESA 4.

4) Një mënyrë veprimi me një rëndësi të veçantë.(Vazhdim i pjesës së IV).


Tema: Metoda e përshtatshme për të vërtetat “morale”.

Një fushë e realitetit të cilin mund ta kuptojë e ta përfshijë ndërgjegjja jonë është pra lëmi e realiteteve ose e të vërtetave “morale”: morale në vështrim etimologjik të fjalës, përderisa ato përcaktojnë “sjelljen” njerëzore, “qëndrimin” njerëzor, që në gjuhën latine quhet mores.

Në zbulimin e të vërtetave dhe të sigurive në lidhje me sjelljen njerëzore, arsyeja duhet përdorur në një mënyrë të ndryshme, përndryshe nuk do të ishte më e arsyeshme: për shembull, të pretendosh ta përkufizosh sjelljen njerëzore me anë të një metode shkencore, do të ishte një veprim i papërshtatshëm.

Ta zëmë se unë sonte vete në shtëpi dhe nëna më shtron përpara një pilaf të mirë dhe unë, ashtu papritur ndalohem dhe në vend që të filloj të ha, i uritur, ia nguli sytë pilafit me dyshim, dhe ajo, e shqetësuar, më pyet: “Cfarë ke kështu…mos je gjë i sëmurë?”, dhe unë i them; “Jo, jo, veçse desha t’i bëj një analizë këtij pilafi që të sigurohem se mos ka brenda cianur”, nëna do të më thoshte: “Dashke të bësh shaka sonte?”; ama, po ta shihte se unë e kam seriozisht me atë kërkesë të çuditshme, nuk do të thërriste një kimist analizash, por një psikiatër.
Siguria se nëna nuk ka fare ndër mend të më helmojë ekziston, pavarësisht nga mundësia për t’i bërë një analizë kimike ushqimit të përgatitur.

Përsëri ta zëmë që jemi dy miq që gjendemi në të njejtën ndales të tramit. “Tungjatjeta”, “Tungjatjeta! Si vete?”. Tjetri hipën në tram, kurse unë qëndroj në vend. Ndërkaq trami vihet në lëvizje dhe miku nxjerr kokën nga dritarja dhe më pyet: “Përse nuk hipe?”. Dhe unë ia kthej: “ Për derisa këshilli bashkiak nuk e ka vizituar për çdo ndalesë gjendjen psiko-fizike të trenistit, unë nuk do të hipi më në tram…”.
Atij trami, për të arritur nga Katedralja e Milanos (Duomo) deri te Porta Ticinese, do t’i duhej plot një vit!

Matematika, shkenca, filozofia, janë të nevojshme për evolucionin e njeriut si histori, janë kushte themelore për qytetërimin. Po ama, dikush do të mund të rronte fare mirë pa filozofinë, pa e ditur se toka rrotullohet rreth diellit: porse, njeriu nuk mund të rrojë pa siguritë morale. Pa pasur mundësinë që të japë gjykime të sigurta për sjelljen e tjetrit ndaj tij, njeriu nuk mund të rrojë.

Aq e vërtetë është se pasiguria në marrëdhëniet është një nga të këqijat më të tmerrshme të brezit tonë: është e veshtirë siguria e marrëdhënieve të ndërsjella, duke u nisur që nga familja. Kalohet jeta si të zënë nga sëmundja e detit, me një pasiguri të tillë në gërshetimin e marrëdhënieve, saqë nuk ndërtohet më aspekti njerëzor. Do të ndërtohen grataçele, bomba atomike, sisteme tepër të holla filozofike, por jo njerëzorja, sepse ajo qëndron në marrëdhëniet.


Torrkerry

[torrkerry]

VAZHDOJMË SHKOLLËN E KOMUNITETIT: KAPITULLI 2, PJESA 4.

4) Një mënyrë veprimi me një rëndësi të veçantë.(Vazhdim e pjesës së IV).

Ja përse natyra ka krijiuar në disa fusha një metodë, një rrugë, një mënyrë zhvillimi të ngadalshëm: të gjitha kalimet duhet bërë në një farë mënyrë, ose nuk jemi të sigurt sesi duhet vepruar; kështu që për disa gjëra arrihen rezultatet pasi kanë kaluar shekuj, madje mijëvjeçare. Përkundrazi, për të arritur që të korrim siguritë në marrëdhënjet tona, na është dhënë një metode shumë e shpejtë, që është më tepër një intuitë sesa një mënyrë veprimi a një process.
Kjo metode e katert është shumë më e afërt me punën e artistit sesa me atë të teknikut dhe të demonstruesit, sepse njeriu ka nevojë për të jetuar në cast.

Njëra metodë të jepet siguri matematike, një metodë tjetër sjell siguri shkencore, një tjetër të pajis me siguri filozofike: metoda e katërt të shpie te siguritë për sjelljen njerëzore, sjell siguri”morale”.
Thashë se, si metodë, kjo e fundit është më e krahasueshme me metodën e gjeniut dhe të artistit: këta nga shenjat arrijnë në përceptimin e së vërtetës.
Kur Njutoni pa të binte atë mollën e famshmë, kjo qe një shenjë që bëri të shkrepte hipotezën e madhe.
Gjeniu nga një shenjë e vogël zbulon një intuitë universale.
Metoda, sipas së cilës kuptoj se nëna më do të mirën, që më jep sigurinë se shumë veta i kam miq, nuk është ngulitur mekanikisht, por është kapur me anë të intuitës nga intelekti, si e vetmja ndjenjë e arsyeshme, i vetmi motiv i përshtatshëm për të shpjeguar konvergjencën e disa “shenjave” të caktuar.
Shumëzojini pa kufi këto shenja, me qindra , me mijëra: pika ku ato puqen, është se nëna më do të mirën. Me mijëra shenja konvergojnë në këtë pikë: i vetmi kuptim i sjelljes së nënës është ky: “Nëna ma do të mirën”.

Demosnstrimi, prova, e një siguri morale, është një kompleks shenjash, i vetmi kuptim
i të cilave, i vetmi motiv i përshtatshëm (adekuat), i vetmi lexim i arsyeshëm që mund t’u bëhet, është pikërisht ajo siguri.

Quhet jo vetëm siguri morale, por edhe siguri ekzistenciale (që ka të bëjë drejtpërdrejtë me jetën), sepse lidhet me çastin në të cilin ti lexon dukurinë, domethënë kap me anën të intuitës tërësinë e shenjave.
Për shembull: unë jam i qetë, sepse ai që kam përpara në këtë çast nuk ka në mend të më vrasë; edhe pasi ta them këtë, ky person nuk do të më vrasë, qoftë dhe nga dëshira për të provuar se jam gabuar.
Është një sjellje , një qëndrim, të cilin pasi e lexoj, arrij në këtë siguri. Po ama, nuk do të mundja ta pohoja një siguri të tillë në një kohë të ardhme, pasi të kenë ndryshuar tiparet e rrethanave!

Dy gjëra të rëndësishme që duhen të vënë në dukje:

E para: unë do të kem më shumë mundësi të kem siguri për ty, sa më shumë që e vezhgoj jetën tënde, domethënë bëj një jetë të përbashkët me ty. Në këtë mënyrë shenjat shumëfishohen.
Për shembull, në Ungjill, cilët qenë ata që mundën të kuptojnë se duhej pasur besim tek ai njeri? Jo turma që shkonte për t’u shëruar, por kush i vajti pas dhe jetoi bashkë me të. Bashkëjetëse dhe fat i përbashkët!

E dyta. Anasjelltas, sa më i fuqishëm të jetë një njeri aq më shumë është i aftë që nga disa shenja të arrijë një siguri në lidhje me tjetrin.
Kjo është ana gjeniale e njërzores, është gjeniu i aftë për të lexuar të vërtetën e sjelljes, të mënyrës së të jetuarit të njeriut.
Sa më i fuqishëm që është dikush si “aftësi njerëzore”, aq më shumë ka mundësi që të përceptojë me siguri.
“T’i besosh dikujt është mirë, por të mos i besosh, është akoma më mirë”, thotë një fjalë e urtë, dhe kjo është një urtësi mjaft e sipërfaqshme, sepse mundësia për të pasur besim është veti e njeriut të fuqishëm dhe të sigurt në vetvete,
Njeriu i pasigurt s’i beson as nënës së vet.
Sa më burrë që është dikush, aq më shumë është i aftë të ketë besim, sepse i kap me anë të intuitës motivet e drejta për t’i besuar tjetrit.

Atij që e ka “dellin” për një lëndë të caktuar shkollore, i mjafton një shenjë e vogel për ta hetuar zgjidhjen e problemit, ndërsa të tjerët u duhet të ecin me mundin hap pas hapi për të gjetur zgjidhjen. Të kesh “dell” për diçka është sikur të kesh një afri me të.
Delli i njerëzores do të thotë të kesh shumë humanitet (anë njerëzore) në vetvete; atëherë, po, unë arrij të zbuloj se deri në ç’pikë mund t’i besoj humanitetit tënd.

Është sikur njeriu të bënte një krahasim të shpejtë me veten e vet, me “përvojën e vet fillestare”, me “zemrën” e vet dhe të thoshte: deri këtu puqet me mua, prandaj është e vërtetë dhe mund të kem besim.

Torrkerry

[torrkerry]

DO TA KOPJOJ KËTU KAPITULLIN 2 NR 5 E SHLKOLLËS TË KOMUNITETIT.

5) Një zbatim i metodës së sigurisë morale: besimi.

Çfarë është besimi?
Është të bashkohesh me atë që pohon dikush tjetër.
Kjo mund të jetë diçka e paarsyeshme, po të mos ketë motive të përshtatshme për ta bërë; është e arsyeshme po të ketë motive të tilla. Po të kem arritur sigurinë se një person di çfarë thotë dhe nuk më gënjen, atëherë përsëritja nga ana ime me siguri e asaj që ai e thotë me siguri, është një koherencë me veten time.

Po unë mund të arrij sigurinë për sinqeritetit dhe aftësinë e një personi, pikërisht duke vënë në veprim sigurinë morale.

Pa metodën e njohjes së besimit nuk do të kishte zhvillim njerëzor. Sikur e vetmja arsyeshmëri të qëndronte në ato gjëra që duken qartë në mënyrë të dretpërdrejtë ose që mund të provohen personalisht (sikundër do të pretendonte ai profesori i filozofosë, për të cilin kemi folur në lidhje me Amerikën), njeriu nuk do të mund të vepronte më tej, sepse secili duhej t’i niste nga fillimi të gjitha proceset e jetës, kështu që do të mbeteshim përherë trogloditë (banorë të shpellave).

Në këtë vështrim problemi i sigurisë morale është problemi qendror i jetës si ekzistencë, por përmes saj edhe i jetës si qytetërim dhe kulturë, sepse i tërë prodhimi i të tri metodave të tjera bëhet bazë për një hov të ri, falë kësaj metodë të katërt.

Besoj se del qartë përse e kam tematizuar këtë premisë si domosdoshmëri të arsyeshmërisë. Objekti i një studimi kërkon realizëm, metoda imponohet nga objekti;
Por krahas kësaj dhe plotësuese për të, duhet që puna ndaj objektit të respektojë atë kërkësë të natyrës së njeriut që është arsyeshmëria: duhet të kesh motive të përshtatshme (adekuate) gjatë hapave që bën drejt objektit të njohjes. Ndryshueshmëria e metodave përcakton rendin e këtyre motivave të përshtatshme.
Një metode është vend për motive të përshtatshme (adekuate).

Të pretendosh se për të qenë të sigurt për sjelljen e njeriut, duhet zbatuar metri shkencor, sepse pa e zbatuar këtë, nuk arrike sigurinë. Kjo është diçka e paarsyeshme. Sepse është një pozicioin që nuk ka motive të përshtatshme (adekuate) sikundër e provon një vëzhgim mbi përvojën.

Anasjelltas, arritja e sigurisë për sjelljen njerëzore, mund të ketë fare mirë motive të përshtatshme (adekuate) e prandaj mund të ngjasë me një arsyeshmëri të skajshme. Jeta jonë përbëhet nga ky lloj arsyeshmërie.
E kam fjalën për anën më interesante të jetës sonë, atë të marrëdhënjeve, por, në fund të fundit për atë aspekt të marrëdhënjeve që vendosin historinë dhe përmes të cilave përçohen brez pas brezi gjetjet e zbulimeve të bëra edhe me metoda të tjera.

Më në fund shënojmë se njeriu mund të gabohet gjatë përdorimit të metodës shkencore, ose të metodës filozofike, ose të metodës matematike.
Po aashtu mund të gabohet edhe atëherë kur jepet një gjykim sigurie mbi sjelljen njerëzore. Po kjo nuk do të thotë se me metodën shkencore nuk mund të arrihen siguri; po ashtu mund të thuhet edhe për metodën e njohjes “morale”.

Torrkerry

[torrkerry]

DO TA KOPJOJ TANI KAPITULLIN E TRETË TË SHKOLLËS TË KOMUNITYETIT.


PREMISA E TRETË: NDIKIMI I MORALITETIT MBI DINAMIKËS E NJOHJES.



Në premisën e parë ngulej këmbë mbi nevojën e një realizmi: realizmi imponohet nga natyra dhe situata e objektit.
Premisa e dytë ngul këmbë te shqetësimi dhe dashuria për të qenë racional, dhe kjo do të thotë të hidhet dritë mbi subjektin e veprimit, mbi mënyrën e lëvizjeve të tij.
Porse, përballë një pyetjeje të tipit: “Si duhet vepruar për të pasur besim te një njeri?” mbetet i hapur problemi, jo sepse lidhet me dinamikës e saktë të arsyes, po për faktin se të kesh besim te një person tjetër hyn në lojë një factor qëndrimi i personit, që ne e quajmë me termin e zakonshëm “moralitet”. Premisa e tretë kërkon të bëjë fjalë për ndikimin e moralitetit në brendësinë e dinamikës së njohjes.


1) Arsyeja është e pandashme nga uniteti i unit.

Një vaizë e vogël është shumë e zonjë në matematikë. Behet një detuyrë në klasë. Ka një dhembje e fortë stokaku: atë ditë nuk e zhvillon mirë detyrën e klasës: papritur është bërë e prapambetur? Jo, vetëm se i dhemb stomaku dhe asgjë tjetër.

Një djalë është shumë i aftë në hartime, do të bëhet gazetar. Vete i ftuar te disa miq ku i shtrojnë darkën me mish dhe verë. Djali ka oreks të mirë: han e pi sa mundet dhe gjatë natës bëhet shumë keq. Te nesërmen, ka shumë gjasë që hartimi i tij nuk do të jetë një nga “kryeveprat” e tij letrare. E zhvillon temën ashtu sa për të kaluar radhën. A mos vallë e humbi tërë aftësinë e vet e mbeti bosh fare nga ana shpirtërore? Jo, jo, ai gjori pati vetëm një prishje stomaku nga ngrënia pa rregull.

Atëherë ekziston një unitet i thellë, ka një lidhje organike ndërmjet veglës (instrumentit) të arsyes dhe pjesës tjetër të personit tonë.
Njeriu është një, dhe arsyeja nuk është një makinë që mund të shkëputet nga pjesa tjetër e personaliteti për ta vënë në veprim të vetmuar, sikur të ishte mekanizmi ose zembereku i një lodre.
Arsyeja është pjesë e brendshme e pandarë (imanente) e tërë unitetit të unit tim,është lidhur me një mënyrë organike, prandaj, para një dhembjeje fizike nuk shfrytëzohet mirë arsyeja, ose, kur kemi të bëjmë me një zemërim ose me një zhgënjim ndaj dikujt që nuk na kupton.
Po ai djalë për të cilin folëm pak më lart, i mërzitur që prindërit nuk po e kuptojnë, do të arsyetojë më pak mirë gjatës detyrës ne klasë.
Pastaj sikur vajza e tij ta linte në mënyrë të pabesë, pas tërë asaj kohe që ishin bashkë, vetëm për faktin që ajo ka takuar një tjetër, ai djalë mbetet vetëm, i zbrazët shpirtërisht dhe si i ngrirë, dhe mund të arrijë në një gjendhje të tillë shpirtërore sa të mos jetë i zoti të përdorë instrumentet e veta të arsyetimit.

Pra, pikësëpari, pranojmë pohimin se arsyeja nuk është një mekamizëm që mund të çmbrehet nga pjesa tjetër e këti kali që është njeriu në vrapim e sipër gjatë rrugës së vet; ajo është e lidhur thellë dhe në mënyrë organike me pjesët tjetra e unit.

Torrkerry

[torrkerry]

ËSHTË PJESA E DYTË E KAPITULLIT TË TRETË TË SKOLLËS SË KOMUNITETIT.

2) Arsyeja e lidhur me ndjenjën.

Një individ, duke rrëshqitur me ski, humbet ndjenjat pas një rënjeje të rrezikshme. E sheh veten të shtruar në një dhomë të pastër spitali dhe sapo zgjohet nga tronditja ndien menjëherë një dhembje të fortë: ka thyer kularthin (klavikulës).
Në klasë jepet tema: koha kalon pa rezultate. Pas tre çerekë ore plot mundim, shkrep një ide e papritur dhe gjeniale dhe studenti, i gëzuar, merr fletë dhe shkruan, shkruan pa pushim…
Rasti i tretë: një vajzë e vogël është duke ecur dhe ndien prapa shpinës një thirrje “pëss, pëss”.
Ndodhet para tre rasteve: “Mos është vallë prapë ai personi që i bie në qafë?”, ose “Kush mund të jetë vallë?”, ose nis t’i rrahë zemra më me forcë, sepse ajo e di kush mund të jetë personi që e thërret.

Tani ka një emërues të përbashkët për tërë ato dukuri: kemi të bëjmë në secilin rast me diçka që ndërhyn në horizontin e përvojës së individit.
Në përvojën vetjake depërton një ngjarje, një njarje fizike (kularthi i thyer), një ngjarje mendore (një ide që vjen papritur), një emocion (mërzitje, kureshtje, pëlqim për diçka); diçka ndodh brenda horizontit të përvojës së njeriut, Brenda caqeve të përceptimit nga ana e personit.
Diçka ndodh, depërton dhe prodhon në mënyrë të pamënjanueshme, mekanikisht, një farë reagimi, domethënë një gjendje shpirtërore, një dhembje fizike, një kënaqësi, një kureshtje, etj…Ndodh diçka që e prek personin, “e vë në lëvizje” personin, një emocion, një mallëngjim.

Lë ta zgjerojmë vëzhgimin tonë, ta përgjthësojmë: çdo gjë që të ndodhë në horizontin e njohjes së përsonit, prodhon një reagim të papërmbajtshëm, në përputhje me gjiallërinë e temperamentit njerëzor të atij personi.
Mund të jetë një gjendje shpirtërore indifference, simpatie, antipatie, sipas nuancave (ngjyrimeve) që mund t’u jepen këtyre fjalëve: porse nuk ekziston asgjë, që përfshihet në horizontin e njohjes sonë, prandaj edhe të përvojës sonë, që të mos provokojë të mos ngjallë, të mos nxisë, të mos përcaktojë e prandaj të mos gjejë tek ne një gjendje shpoirtërore të caktuar.

Fjala që e tregon këtë gjendje shpirtërore, këtë reagim, këtë emocioin, këtë prekje nga gjëja që ndodh, quhet ndjenjë. Në përputhje me gjallërinë njerëzore të një individi çfarëdo (edhe një fijë bari, edhe një copë guri që dikush e hedh tutje me këmbë), duke hyrë në brendësi të horizontit vetjak, mallëngjen, prek, sjel një reagim, që ka natyrë të ndryshme, tip të ndryshëm, por që specifikohet si ndjenjë.

Njeriu është ai nivel i natyrës, në të cilin natyra merr ndërgjegje, merr vetëdije për veten e vet, është ai nivel i realitetit, në të cilin realiteti fillon të bëhet ndërgjegje e vetvetes, domethënë fillon të bëhet arsye.
Do ta quajmë “vlerë” objektin e njohjes, përderisa ka të bëjë me jetën e arsyes.
Vlera është realiteti i njohur pikërisht sepse ngjall interes, sepse e vlen ta njohësh.
Po që se dikush është mendjengushtë, ka një zemër meskine, vlera do të ketë një hapësirë më të vogël sesa për atë që është zemërgjerë dhe është njeri plot gjallëri.
Ungjilli na kujton se për Zotin tonë edhe ajo lulja e vogël e livadhit që njeriu e shkel pa e vënë re, është një vlerë e madhe; dhe shton se Salomoni, me trërë lavdinë e vet, nuk ka mundur të vishet me atë shkelqim që e ka veshur lulen e vogël Ati ynë që është në qiell.

Pra vlera e objektit të njohur, e prek njeriun, sipas pozicionit dhe temperamentit të tij, në mënyrë të atillë sa të provokojë atë emocion që ne e kemi dalluar me fjalën ndjenjë, Prandaj ndjenja është gjendja shpirtërore e pamënjamueshme që vjen si pasojë e njohjes së diçkaje që përshkon ose depërton horizontin i përvojës sonë.

Porse kemi thënë se arsyeja nuk është diçka që mund të shkëputet nga uni ynë; prandaj arsyeja lidhet me ndjenjën, kushtëzohet prej saj.
Ta lexojmë përfundimisht formulën tonë: arsyeja, për ta njohur objektin duhet t’i
bëjë llogaritë mirë me ndjenjën, sidoqoftë është gërshetuar me gjendjen shpirtërore.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 3 NR. 3.


3) Hipoteza e një arsyeje pa ndërhyrje nga jashtë.

Këtu lind problemi mjaft i njohur i kulturës moderne, racionaliste dhe iluministe, por që sjell me vete edhe një përshtyrpje sipërfaqësore që mund të hetohet lehtë.
Arsyeja mendohet si aftësi njohëse që zhvillohet përballë objektit, pa lejuar që ndërhyjë asgjë tjetër, pra, ndërsa ndërhyn diçka tjetër, siç është gjendhja shpirtërore, ose ndjenja, atëherë nxjerr krye pyetja se a mund të jetë një njohje objective një njohje e vërtetë e objektit, apo përkundrazi kemi të bëjmë me një përshtypje tërësorë ose të pjeshme nga ana e subjektit.

Puna merr një ngjyrim dramatik, po të shtojmë edhe këtë vërejtje tjetër. Ekziston një tip objektesh që përbëjnë cakun e një interesi, të cilin njeriu nuk mund ta shmangë: ky është interesi për domethënjen e gjërave.
E kemi fjalë për këtë tip objektesh ndaj të cilëve personi ynë kërkon një domethënje për vete ose për atë tip objektesh që i parashtrohen personit tonë si një pretendim domethënje për të: problemi i fatit të njeriut, problemi i afekteve, problemi politik, më duken tri kategori tek të cilat mund të përfshihet ky tip objektesh i njohjes.

Sa më shumë që një gjë i intereson individit, domethënë sa më shumë se është një vlerë (“ia vlen mundimi” për jetën e personit), dhe sa më shumë që është jetësore (domethënë sa më shumë interes që paraqet për jetën), aq më me fuqi përfton një gjendje shpirtërore, një reagim simpatie ose antipatie, aq më shumë përfton “ndjenjë”, dhe aq më tepër kushtëzohet arsyeja nga kjo ndjenjë për njohjen e asaj vlere.
Atëherë kultura racionaliste mund të thotë:është e qartë që me atë tip objektesh nuk mund të arrjhet siguria objective, sepse hyn në lojë tepër faktori ndjenjë.
Në lidhje me fatin e njeriut, me dashurinë, me jetën në bashkësi dhe jetën politike, “sa janë kokat aq dhe mendimet”; luan rol tepër pozita vetjake në aspektin e saj mekanik, si gjendje shpirtërore, domethënë si ndjenjë.

Po ta quhajmë a (ose “arsye”) energjinë njohëse të subjektit njerëzor dhe po ta quhajmë v (ose “vlerë”) realitetin që duam të njohim, për aq sa në fakt depërton në horizontin e interesit njerëzor, a-ja nuik do të mund të ketë kurrë një ide të qartë dhe objective për v-në, për shkak të pranisë së ndërmjetme dhe tjetërsuese të faktorit n (ose “ndjenjë”).
Kemi pra këtë formulë:

a > n < v
Objekti i njohjes përderisa ka të bëjë me v-në, ngjall një gjendje sentimentale n
(ndjenjë); dhe kjo e kushtëzon aftësinë njohëse a-en (arsyen).
Përdorimi me seriozitet i arsyes, do të kërkonte si kusht mënjanimin e n-ës (ose e “ndjenjës”) ose një pakësim në minimum të këtij faktori.
Vetëm pas një eliminimi, ose të themi, një pakësimi në minimum të faktorit n (ose “ndjenjë”), njohja do të ishte vërtetë njohje objective, njohje e vërtetë e objektit.

Po qysh mund të ndodhë në realitet kjo përkujdesje që priret ta eliminojë atë factor që mund të ndërhyjë?
Një gjë e tillë mund të veprojë vetëm në fushën e shkencës ose të matematikës.
Prandaj kështu do të argumentonte mbrojtësi i hipotezës që po shqyrtojmë – vetëm në lëmin e shkencës dhe të matematikës mund të perceptohet dhe të afrirmohet e vërteta në lidhje me objektin.
Në një tip tjetër – do të përfundonte argumentuesi i mësipërm – në problemin e fatit të njeriut, në problemin e afekteve, në problemin politik, nuk do të mund të arrihet kurrë një siguri objective, një njohje e vërtetë e objektit.
Këtu jemi në lëmin e pakundërshtueshëm të opinionit ose të përshtypjes subjective.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETI: KAPITULLI 3 NR. 4.

4) Një çështje ekzistenciale dhe një çështje metode.

Porse mbeten për t’u bërë edhe dy vëzhgime.

a)Nga pikëpamja ekzistenciale, kjo gjendje, po të shtyhet më thellë në logjikën e vet, duhej të jepte këtë rezultat sa më shumë që më bën natyra të interesohem për diçka, prandaj sa më shumë që më ngjall kureshtjen, kërkesë dhe pasion për ta njohur, aq më shumë më ndalon ta njoh..
Në fakt natyra, në çastin që më bën të interesohem për objektin, e kushtëzon instrumentim tim të njohjes me ndjenjën që nxit njëkohësisht.
Tani është e vërtetë se Leopardi i mjerë ka thirrur: “O natyrë, o natyrë,…përse kaq shumë i gënjen ti bijtë e tu?”, por ky është një shpërthim helmi, trishtimi ekzistencial; nuk mund të merret si një parim pozicioni filozofik; e tërë qenia jonë ngre krye kundër një pasojë të tillë.
Sigurisht, natyra mund të tregohet kontradiktore në mënyrë të pariparueshme, por, para se të arrihet në këtë përfundim, është e arsyeshme të kërkohet ndonjë zgjidhje tjetër.
Është një zgjidhje e tillë drejt së cilës po ecim.

b) Ja vërejtja e dytë: është gabim të formulohet një parim shpjegues sipas të cilit, për të zgjidhur çështjen, duhet eliminuar një factor në lojë. Do të thotë se parimi nuk qenka i përshtatshëm.
Nëse natyra vepron kështu, përse vallë, për të dhënë shpjegimin ose zgjidhjen e enigmës, u dashka të jemi të dëtyruar të themi: “Ta zhdukim njërin nga elementet e problemit”?
Nuk është i arsyeshëm një gjest i tillë.
E vetmja zgjidhje qëndron në një pozicion që jo vetëm nuk e ndien nevojën të eliminohet një factor, por nxjerr në pah të gjithë faktorët dhe i vlerëson ata.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT, KAPITULLI 3 NR. 5.


5) NJË PIKËPAMJE TJETËR.

Dhe vërtetë, në rastin tonë, duke hetuar më tej, gjejmë fare lehtë këtë pikëpamje tjetër, këtë qëndrim të përshtatshëm (adekuat), të ekuilibruar, që vlerëson në mënyrë të plotë dinamizmin njerëzor.

Të përfytyrojmë sikur gjendemi me pushime në Val Gardena. Kemi arritur në Qafëmalin Sella. Është një ditë e mrekullueshme. Marr dylbinë, mundohem të shikoj, po nuk shoh gjë prej gjëje, çdo gjë është e errët, e murme. Vë lenten në focus dhe ja ku më del përpara një panoramë e jashtëzakonshme në të cilën arrij të dalloj personat që rrëshqasin me ski mbi Marmolada-n.
Lentja e dylbysë nuk është bërë për të penguar a për ta bërë më të vështirë pamjen, po për ta bërë atë më e lehtë.
Dhe si e bën më të lehtë? Duke e sjellë, si të thuash, Marmolada-n më afër bebës së syrit, kështu që energjia pamore e syrit tim e kap me lehtësi.
Natyra na ka dhënë këtë kristalin brenda syrit, jo për të ndaluar që energjia pamore e nervit optik ta kapë objektin, por që kristalini, jo vetëm të këtë mundësi, po ta këtë edhe më të lehtë kapjen e objektit.
Dhe vërtet, kristalini vepron si diçka që duhet t’i sjellë objektet më afër në mënyrë që energjia pamore të arrijë “t’i marr, t’i kapë”.

Diçka analoge ndodh edhe për problemin që na intereson.
N-ja,domethënë ndjenja, përfytyrohet si një lente: objekti nga kjo lente drejtohet më afër energjisë njohëse të njeriut; arsyeja mund ta njoh më me lehtësi e me siguri më të madhe. Atëherë, n-ja (ose ndjenja) qenka një kusht i rëndësishëm për njohjen; ndjenja qenka një factor thelbësor për pamjen.
Jo në kuptimin që është ndjenja ajo që sheh, por në kuptim se përfaqëson kushtin, falë të cilit syri ose arsyeja arrijnë të shohin sipas natyrës së tyre.

Një shopjegim i tillë jep vlerë të tre faktorëve njëherësh dhe më duket diçka fare racionale (e arsyeshme), ndryshe nga shpjegimi i parë.
Po që se kristalini është me katarakt dhe shihet keq,; po qe tepër i shtypur ose tepër konveks dhe nuk shihet mirë nga afër ose nga larg, problemi nuk është që të shkulet kristalini nga syri, po lenteja duhet vendosur në focus.

Pra problemi është që të mos mënjamohet ndjenja, porse ndjenja të jetë në vendin e duhur.
Që, për të gjykuar, njeriu duhet të jetë absolutisht asnjanës (të mbajë qëndrim neutral), domethënë të jetë absolutisht indifferent ndaj objektit që gjykohet, mund të duket diçka e drejtë, po të shikohet çështja në mënyrë abstrakte, po kjo nuk vete mirë për vlerat jetësore.
Nuk është një utopi, po ama në realitet është një mistifikim të mendohet se gjykimi, me anën e të cilit arsyeja kërkon të arrijë të vërtetën në lidhje me objektin, na qenka më i përshtatshëm (më adekuat), më i vlefshëm e më dinjitoz, atëherë kur gjendja shpirtërore është në një ataraksi (sundim i plotë i çdo ndjenjë e pasioni) të përsosur, në një indiferencë të plotë.

Torrkerry

[crici_01]

Torrkerry me pelqen puna jote. Ngadalengadale dalin ne pah te gjitha paragjykime e mentalitetit moderne kunder fete.

Me simpati: crici_01