Iniciacioni i Krishtere

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I PARË: KRIJIMTARIA FETARE E NJERIUT.

1. Disa qëndrime të karakterit ndërtimtar të fesë (vazhdim).
a) Një lakim i parë i këtij qëndrimi është se njeriu e ndien për dëtyrë të zhytet në rrjedhën e harmonishme të kozmosit dhe të historisë dhe, duke iu përmbajtur rregullave të asaj harmonie të kundruar si i shtyrë nga një forcë e saj intime (e brendshme), ndjek rrugën e fatit të vet, dhe e përfytyron misterin si zanafillë dhe rezultat të asaj harmonie të natyrshme së cilës ai kërkon t’i bindet.

Për këtë qëndrim, tipik të shumë feve lindore, Werner Eichhorn na jep një shembull në lidhje me traditën kineze:
“Ndërmjet hyjnive të nderuara në shtetin Wei, paraqet interes dukja e njërës prej këtyre që përmendet për herë të parë në vitin 238 nën perandorin e dytë. Emrin i asaj hyjnije do të thotë pak a shumë kështu: ‘frymë e majës shumë të lartë dhe e harmonisë qendrore’.
Sidoqoftë, në këtë rast nuk kemi përpara nesh asnjë perëndi...por një parim që buron nga spekulimi rreth lindjes dhe formimit të gjithsisë...Është fjala për themelin e parë të tërë qenies, domethënë për frymën zanafillëse.
Tani, dukja e kësaj të fundit në flijimet zyrtare, si zanafillës dhe shkak i të gjitha forcave të natyrës, si për shembull i stinëve, i të nxehtit dhe të ftohtit, i diellit dhe i hënës, i vërshimeve dhe e thatësirave, do të thotë një hyrje vendimtare e filozofisë së kohës në sferën e fesë së shtetit”.

Prandaj njeriu kërkon të depërtojë tek ajo gjë që nuk arrin ta njohë, duke formuluar si postulat me të në marrëveshje të harmonishme që ai do të jetë në gjendje “ta administrojë” (a si i thonë sot “tamenaxhojë”).

Kështu e Panjohura shndërrohet në Harmoni dhe lind hipoteza e një bote të sunduar nga ajo, para ligjeve të së cilës njeriu të mund të impenjohet si para çdo ligji tjetër.

Këtu kemi një specifikim që po e nxjerrim nga përshkrimi i një konteksti tjetër – ai i fesë sumere – i bërë nga Juljen Ries:
“:Në tekstet sumere regjistrohet disa herë një fjalë me rëndësi themelore për mendimin fetar: kjo fjalë është me.
Sumerët e kanë përkthyer në katër mënyra: dekrete (vendime) hyjnore; përcaktime; modele; forca hyjnore.
Studiuesja Rosengarten sugjeron një përkthim tjetër: urdhërime, norma, rregulla.
Urdhërimet janë të drejta, të madhërishme, frytdhënëse; është fjala për një emërues të përbashkët që do ta bëjë të harmonishëm veprimin e të gjithë perëndive në botë.
...Sumerët e konceptojnë kozmosin si të sunduar tërësisht, të bukur dhe të mirë.
Të gjitha faktët vendosen nga perënditë.
Perënditë An, Enlil, Enki, shqiptojnë me...Ata formojnë një lidhje ndërmjet perëndive dhe kozmosit me qëllim që ky i fundit të mbahet në realitetin e harmonishëm të ekzistencës së vet”.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I PARË: KRIJIMTARIA FETARE E NJERIUT.

1. Disa qëndrime të karakterit ndërtimtar të fesë (vazhdim).

b) Lakimi i dytë shëmbëllen në mënyrë më të vendosur si njëndërkëmbim, një pakt, një kontratë ndërmjet fuqish të përfytyruara (të imagjinuara) që drejtojnë botën dhe njeriun, që kërkon t’i japë një kuptim dhe efektshmëri kohës që jeton.
Njeriu “nuk di”,, por rrezikon, duke iu drejtuar tashmë plot besim gatishmërisë së mirë të Tjetrit.

Ky qëndrim plot besim është tashmë i pranishëm në fetë më të vjetra, si ajo e Egjiptit.
Një shembull veçanërisht kuptimplotë na e jep një fragment i njërit nga himnet e Amunit të Leidas:
“Ai ka sy e veshë dhe shikim nga çdo anë për atë që i ka hyrë në zemër.
Ai dëgjon lutjet e atij që e thërret.
Ai vjen në çast nga larg pranë atij që i bën thirrje”.

Me të njëjtin theksim të besimit në një mister që i vjen në ndihmë njeriut nis Kurani, shkrimi i shenjtë i myslimanëve, po ashtu edhe liturgjia myslimane: “Në emër të Zoti të mëshirshëm dhe dashamirës” ose, sipas një versioni tjetër: “Në emër të Zotit, zemërbutë dhe të mëshirshëm”.
Në disa nga pjesët më të vjetra të Kuranit shprehet për mrekulli kjo bindje plot besim në kujdesin e Zotit ndaj një krijese që është “e tij”.

“Zoti yt nuk të ka braktisur, as nuk të urren
dhe jeta tjetër do të jetë për ty më e bukur se e para,
dhe do të të japë Zotin, e do të jesh i kënaqur nga ajo.
Por tashmë që në këtë jetë ta ka dëshmuar hirin e vet,
a nuk të ka gjetur jetim dhe të ka dhënë një strehë?
A nuk të ka gjetur endacak dhe të ka falur Rrugën?
A nuk të ka gjetur të varfër dhe të ka dhënë ato të mira?”.

Dhe si të mos e kujtojmë, në kontekstin e fesë të Izraelit, tekstin e mrekullueshëm profetik të Ozea-s, që e ka marrë më vonë edhe tradita e krishterë?
Këtu profeti shpall qëndrimin plot besim absolut në përkujdesjen hyjnore duke e bërë të flasë kështu Zoti i Izraelit:
“Kur Izraeli ishte i ri fare,
unë e kam dashur
dhe nga Egjipti e thirra birin tim.
Por, sa më shumë që e thërrisja,
aq më shumë largoheshin nga unë;
u bënin theror viktima Baalive,
u digjnin temjane idhujve.
Unë e mësoja të ecte Efraimin
duke e mbajtur për dore,
por ata nuk kuptuan
se po kujdesesha për ta.
Unë e tërhiqja me lidhje mirësie,
me lidhje dashurie;
isha për ata si ai që e ngre një fëmijë të faqja e vet;
përkulesha mbi të për ta ushqyer”.
(Oz 11,1-4).

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I PARË: KRIJIMTARIA FETARE E NJERIUT.

2. Një seri hipotezash.

a) Duke parë ekzistencën e shumë feve, njeriu i vetëdijshëm mund të krijojë përshtypjen se për të qenë i sigurt për të vërtetën e zgjedhjes së vet, duhet të nisë nga studimi i të gjithave, t’i krahasojë ndërmjet tyre dhe pastaj të zgjedhë.
Sepse ai shtron pyetijen: Si i bëhet që të përcaktohet dhe të njihet vlera e njërit ose e tjetrit ndërtim?”, sepse duket si diçka e logjishme të kërkosh pranimin e asaj që konstatohet si më i miri.
Ky qëndrim është bërë zyrtar nga racionalizmi modern dhe bashkëkohor: vetëm pasi i ka njohur të gjitha fetë një individ do të mund të zgjedhë atë që sipas ndërgjegjjes do t’i dukej më e përshtatshmja ose më e vërteta.
Por këtu del në shesh ana abstrakte e një qëndrimi të tillë: nuk është një ideal por një utopi.
Ç’është e vërteta, do të kërkonte një punë praktikisht të parealizueshme.

Të shpresosh se mund t’i njohësh të gjitha fetë, që të mundesh pastaj të zgjedhësh më të mirën, është një utopi dhe çka është utopi është një ideal i gënjeshtërt.
Ideali është dinamika në ecje përpara e natyrës së njeriut dhe në çdo hap realizohet diçka nga ai ideal.
Utopia është jashtë kësaj natyre; ajo është një ëndërr e mbivendosur, shpeshherë një pretekst për të ikur nga realiteti ose për ta shtrenguar realitetin.
Utopia është gjithmonë dhunë.
Të pretendosh t’i njohësh të gjitha fetë që prodhon historia njerëzore, me qëllim që të mund të bësh një zgjedhje të arsyeshme e me dinjitet, është një kriter sa abstrakt aq edhe i pabazueshëm.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I PARË: KRIJIMTARIA FETARE E NJERIUT.

2. Një seri hipotezash.

b) Atëherë do të mund t’i ktheheshim kriterit për të njohur së paku fetë më të ndjekura numerikisht: për shembull, hebraizmin, krishterimin, islamin, budizmin.
Por ky kriter rezulton i njëanshëm në mënyrë të pamënjanueshme.
I tillë do të kishte qenë, për shembull 2000 vjet më parë në Romë, kur shkruanin Taciti dhe Svetoni dhe në qytetin e Amshuar ishte shfaqur një grup i vogël personash, të cilin si Taciti ashtu dhe Svetoni e dinin si një “sekt të vogël” hebrejsh të lidhur pas ‘një farë Krishti”.
Ishin të krishterë, dhe unë po të kisha jetuar në atë epokë dhe në ato vende dhe të kisha ndjekur sugjerimin e një opinioni të kultivuar, do të kisha qenë i detyruar të mos përfillja atë grup të vogël njerëzish dhe nuk do të kisha arritur kurrë të zbuloja se e vërteta ime qëndronte pikërisht aty.
Në qoftë se një kriter është një kriter do të duhej të ishte i zbatueshëm, sido që të vijë puna.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I PARË: KRIJIMTARIA FETARE E NJERIUT.

2.Një seri hipotezash.

c) Një figurë e fundit e pretendimit iluminist abstrakt është ideja e sinkretizmit në lidhje me fetë: domëthënë, që të krijohet një lloj feje universale, e cila të merrte herë pas here gjërat më të mira nga fetë e ndryshme; pra një fe në ndryshim të vazhdueshëm, një sintezë e gjërave më të mira të njerëzimit.
Por harrohet fakti se ajo që është më e mirë për njërin nuk është më e mirë për tjetrin.
Gjendemi përballë mendjemadhësisë klasike së një shoqërie sipas së cilës populli duhet të ulë kokën para vullnetit të një grupi ndriçimtarësh.
Domëthënë, nëse temperamenti im fetar arrin të zbulojë A-në dhe temperamenti i një tjetri arrin te B-ja, dhe nëse një person i tretë do të dëshironte të krijonte një C të formuar nga gjëra më të mira të A-së dhe nga më të mirat të B-së, kjo C nuk do t’i kishte kurrsesi karakteristikat universale të kërkuara, sepse në çdo rast do të ishte një zgjedhje po aq e varur nga temperamenti si A dhe B.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I PARË: KRIJIMTARIA FETARE E NJERIUT.

2.Një seri hipotezash.

d) Përkundrazi duket më e drejtë zgjidhja empirike.
Njeriu lind në një mjedis të caktuar, në një moment të caktuar historik; ajo fe që e shpreh mjedisi i tij, ka shumë gjasë që të jetë shprehja fetare më e përshtatshme për temperamentin e tij.
Prandaj, po të duam vërtet të caktojmë një normë, jo absolute por sipas rrethanave, do të na duhej të thoshim: çdo njeri le të ndjekë fenë e traditës së vet.

Mund të ndodhë që nga një takim në jetë të mund të shkrepë prania e një lajmërimi (anuncimi), e një doktrine, e një morali, e një emocioni që përputhet më shumë me pjekurinë e arsyes ose me historinë e shpirtit vetjak.
Atëherë dikush do të mund “të ndryshojë”, “të kthehet”, “të konvertohet”.
Niumani (Newman) vëren se “kthimi a konversioni” nuk është gjë tjetër veçse zbulimi më i thellë e më autentik i asaj që është pranuar më parë.

Sidoqoftë, këshilla për ta jetuar fenë e traditës vetjake mbetet udhëzimi themelor pa pretendime të tjera.

Dhe në këtë vështrim të gjitha fetë janë “të vërteta”.
E vetmja detyrë që ka njeriu është serioziteti në ushtrimin e tyre.

Torrkerry

[ademmerovci]

Shume mire - faleminderit - veshtire, por domethenese

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I DYTË: KËRKESA PËR ZBULESËN.

Përballë fatit të vet, kuptimit të fundit të vetvetes, njeriu përfytyron rrugët e veta, që janë projektim i burimeve të tij, por, në atë masë që është serioziteti i mendimit të tij dhe i emocionit të tij, e vuan enigmën e fundit si një stuhi pasigurie ose vetmie të hutuar.
E vetmja ndihmë e përshtatshme (adekuate) para pafuqisë ekzistenciale tashmë të njohur të njeriut, nuk mund të jetë tjetërkush veçse vetë hyjnorja, ajo hyjni e fshehur, misteri, që në ndonjëfarë mënyrë të bashkohet me përpjekjen e njeriut për ta ndriçuar dhe për ta mbështetur në rrugëtimin e tij.

Kjo nuk mund të jetë veçse një hipotezë përsosurisht e arsyeshme, domethënë që i përgjigjet vrullit dhe koherente me hapjen e natyrës njerëzore, plotësisht e brendashkruar në kategorinë e madhe të mundësisë.
Arsyeja nuk arrin dot të thotë ndonjë gjë për atë çka mund të bejë ose nuk mund të bëjë misteri: pikërisht për të qenë besnike ndaj vetvetes nuk mund të përjashtojë asgjë nga ato që mund të ndërmarrë të bëjë misteri.

Sikur arsyeja të pretendonte t’i caktonte një masë hyjnores, për shembull një pamundësi të kësaj për të hyrë në lojën e njeriut, për ta mbështetur në ndonjëfarë mënyrë në rrugëtimin e tij, po të arrinte të mohonte zbulesën (rivelacionin) kjo do të ishte forma më e skajshme e edhujtarisë, përpjekja e skajshme e arsyes për t’i imponuar Zotit një imazh vetjak për Të.
Përpara çdo konsiderate tjetër, do të ishte një gjesht irracionaliteti në shkallën më të lartë.

Parandjenja ose pohimi i asaj hipoteze për ndihmë njeriut, qëndron mu në zemër të artit më të madh të të gjitha vendeve dhe të gjitha kohëve. Që nga Platoni deri te Leopardi mund të lexohet britma e arsyes që hidhet drejt asaj hipoteze, që del në sipërfaqe në masa të ndryshme, kaq shumë është e arsyeshme, kaq shumë përputhet me natyrën tonë.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I DYTË: KËRKESA PËR ZBULESËN.

1. NDONJË SHEMBULL.

Të shohim tani me ndonjë shëmbull sesi kërkesa dhe pretendimi për një zbulesë (rivelacion) mund të artikulohen në historinë fetare të njerëzimit.
Në fakt kërkesa për zbulesë përmban në vetvete pritjen e një përgjegjeje të përshtatshme nga ana e atij kuptimi të jetës që nuk mund të ndiqet nga njeriu, as si njohje teorike, as si garë forcash.

Do t’i hymë një rrugë të shpejtë për të shqyrtuar disa dëshmi sintetike të disa studiuesve të mëdhenj, me të vetmin qëllim për të dokumentuar sesi kërkesa që misteri të puqet me pyetjen njerëzore të fundit, jetohet si një shfaqje e vetë misterit, e paraqitjes së tij në rrugën e mundimshme të njeriut.

a) Vërejtja e parë i përket rendit të njohjes.
Njeriu, gjatë tërë historisë së vet, e ka shprehur kurdoherë bindjen se mund të jetë ndriçuar në lidhje me atë që është “diçka tjetër” nga vetja e tij, për të Panjohurën, përderisa kjo do pikërisht që të shfaqet në realitet.
“Njeriu – vëren Juljen Ries – e njeh të shenjtëruarën (sacrum-in) seepse e shenjteruara shfaqet.
Një hierofani është një shfaqje e të shenjtëruarës, domethënë një veprim i mistershëm, falë të cilit ajo që është “diçka krejt tjetër”, shfaqet në një objekt ose në një qenie të kësaj bote profane”.
Dhe vazhdon: “Çdo hierofani është dukuri fetare komplekse ku takohen qenia dhe objekti i natyrshëm, ajo “krejt tjetra” që shfaqet nëpërmjet kësaj qenjeje ose këtij objekti dhe, duke u shfaqur, i jep kësaj qenjeje ose këtij objekti një përmasë sakrale (të shenjtëruar) që lejon të kryhet një funksion ndërmjetësimi”.

Prandaj, për njeriun janë shumëfishuar vendet ideale, vendet “e shenjta” të këtyre shfaqjeve (manifestimeve).
Mircea Eliade shkruan: “Çdo mikrokozëm, çdo krahinë e banuar ka atë që mund të quhet “qendër”, ose vend i shenjtë i mirëfilltë.
Pikërisht këtu, në këtëë qendër, shfaqet e shenjtëruara (sacrum) në mënyrë tërësore...
Megjithatë, nuk duhet konceptuar ky simbolizëm i Qendrës me implikimet gjeomëtrike të frymës shkencore perëndimore.
Për secilin nga këta mikrokozma mund të ekzistojnë “qendra” të ndryshme...
Të gjitha qytetërimet lindore – Mezopotamia, India, Kina etj. – njohin një numër të pakufishëm “qendrah”.
Jemi në prani të një geografie të shenjtëruar dhe mitike, e vetmja që është efektivisht reale dhe jo sipas një gjeometria profanë, “objektive”, në njëfarë mënyrë abstrakte dhe jo thelbësore (esenciale), ndërtim teorik i një hapësire dhe i një bote në të cilën nuk banohet dhe prandaj nuk njihet” (Immagini i simboli).

Kështu simboli dhe miti janë jetuar në historinë e njeriut si mjetët (instrumentet) më të mira njohëse dhe zbuluese të misterit, mjete për t’u zhytur në atë që është përcaktuar të rrojë gjatë.
Sikundër vëren Eliade, “për botën arkaike miti është diçka reale sepse tregon shfaqjet (manifestimet) e realitetit të vërtetë: të shenjtërueshmen (sacrum)”.
Sipas përcaktimit të Ries-it: “Miti është një histori e vërtetë, e shenjtë dhe shembullore, që ka një kuptim specifik dhe përmban një përsëritje dhe kjo krijon mundësinë për formimin e një tradite...
Funksioni i miteve është ta zgjojnë dhe mbajmë të gjallë ndërgjegjen e një bote të ndryshsme nga bota profane (laike), botën hyjnore”.
Bën pjesë në përpjekjet më fisnike njerëzore kapërcimi i dukjes së jashtme dhe i rastësisë, për të arritur në atë pikë që jeta ka më të paprishshme, origjinale dhe të mistershme.
“Simbolizmi fetar, i kapur në ekzistencën dhe në jetën e homo religiosus, ka një funksion zbuluese (rivelacioni)....Simbolet fetare që prekin strukturat e jetës zbulojnë një jetë që e kapërcen (është trashendente) përmasën natyrore dhe njerëzore”.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: VËLLIM I DYTË.
NË ZANAFILLË TË PRETENDIMIT TË KRISHTERË.

KAPITULLI I DYTË: KËRKESA PËR ZBULESËN.

1. NDONJË SHEMBULL.

b) Vërejtja e dytë, tashmë e përfshirë në të parën, ka të bëjë me faktin se njeriu ka njohur, ka pranuar gjithmonë, jo vetëm nevojën e një ndërmjetësi realitetesh kozmike dhe natyrore për kontaktin e vet me hyjnoren, por e ka ndier nevojën e vazhdueshme për ndërmjetësinë e njerëzve të tjerë.
Mircea Eliade, kur flet për kuptimin dhe rëndësinë e shamanizmit në fetë e Eurazisë së lashtë, thotë: “Ekzistojnë disa “specialistë” për të shenjtëruaren (sacrum-in), njerëz të aftë “t’i shohin” shpirtrat, të ngjiten në Qiell dhe të takojnë perënditë, të zbresin në botën e Ferrit, dhe të luftojnë me demonët, me sëmundjen dhe vdekjen”.

Është për t’u shënuar shembulli i një formë të vjetër shmanizmi kinez, Wuizmi.
Wu-të kishin si karakteristikë se mund të hynin “personalisht në kontakt të ngushtë me hyjni dhe shpirtrat”
Është prekëse një pjesë poetike që përshkruan një takim me hyjninë. Thotë gruaja Wu:
“Me hove të mëdha zbret zoti im. Oh, ja ku është! Tërë dritë e shkëlqim, aq i kthjellët e i pakufishëm!”.

Dhe pasi kryen ritin e mikpritjes, kur perëndia largohet dhe gruaja e shikon si zhduket, ja si qahet ajo:

“Po është e madhe dëshira për Zotin, e thellë psherëtima ime. E pikëlluar është zemra ime dhe e lodhur nga trishtimi”.

Në këtë pritje për zbulesë hetohet një ankth, një turbullim që lind nga intuita se në atë takim po rivendoset një marrëdhënie e humbur.
“Në tërë historinë e Kinës takohet ajo që do të mund të quhet malli i Parajsës, domethënë dëshira për të rindërtuar, me anë të ekstasë, “një situatë të zanafillës”: atë të përfaqësuar nga uniteti-tërësia e zanafillës (huen-tuen), ose atë kohë kur njeriu mund të ishtee në kontakt të drejpërdrejtë me perënditë”.

Natyrisht, historia e njerëzimit ka parë shumë versione të tjera të këtij specializimi të së shenjtëruarës, ose më mirë të mënyrës për t’ia besuar njerëzve të tjerë marrëdhënien me hyjnoren.

Është edhe një lakim i kësaj dukurie më ngushtësisht politike.
Një shembull na vjen nga Tibeti: “Funksioni i mbretit ishte themelor në fenë tradicionale.
Natyra hyjnore e sovranit shfaqet në “shkëlqimin” e tij dhe në fuqitë e tij magjike: mbretërit e parë qëndronin mbi tokë vetëm gjatë ditës, kurse natën ktheheshin në Qiell; nuk i prekte vdekja e mirëfilltë, por në një çast të caktuar ringjiteshin në Qiell përfundimisht me anë të litarit të tyre magjik, mu (ose dmu), një litar që sipas mendimit fetar tibetan...kryen një funksion kozmologjik – atë për të lidhur Tokën me Qiellin si një axis mundi (bosht i tokës).

Torrkerry