Iniciacioni i Krishtere

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 13:
EDUKIMI PËR LIRINË.

3) Përvoja e rrezikimit (pjesa e parw).

a) Meditim.

Ku qëndron vështirësia e vërtetë e njeriut për të lexuar emrin misterioz të këshilluar, të shenjuar nga tërë ajo thirrje që ushtron mbi të realja?
Ku qëndron vështirësia e vërtetë për të identifikuar ekzistencën e Zotit, ekzistencën e misterit, të atij kuptimi, të asaj domethënje që është përtej njeriut?

Duhet vënë re përsëri se gjërat më të nevojshme për jetesë, natyra ia bën fare të lehta për t’i perceptuar njeriut.
Nga të gjitha ato gjëra të nevojshme për të jetuar, më e nevojshmja është kapja me anë të intuitës e përse-së, e kuptimit, është ekzistenca e Zotit.
Në veprën “Apologjia pro vita sua” i madhi Newman thotë se, kur ishte në moshën pesëmbëdhjetëvjeçare, duke shkuar rrugës, sikur u godit nga rrufeja, kur me anë të intuitës kuptoi se ishin “vetëm dy qenie vetvetiu-të qarta (autoevidente): uni dhe Zoti”.
Lehtësia në kulm për të kapur ekzistencën e Zotit identifikohet (njëjtësohet) me mënyrën e drejtëpërdrejtë me të cilën perceptohet ekzistenca e vetvetes.
Në të vërtetë, Zoti është ngërthimi (implikimi) më i drejtëpërdrejtë i ndërgjegjes për vetvete, sikundër e kemi parë.
Sipas një shikimi njerëzor të botës, parandjenja dhe kapja me intuitë e ekzistencës së një kuptimi të përshtatshëm (adekuat), të asaj që ne quajmë Zot, të atij x (iksi) misterioz, të këtij quid-i “asnjanës sublim”, është implikimi më i qartë dhe që s’të fal.

Një pasojë e paevitueshme e marrëdhënies me Zotin, e ndërmjetësuar nga dukuria e shenjës, është një përvojë që unë e quaj përvoja e rrezikimit.
Interpretimi i shenjës është si “transferacion”, është si lundrimi i Uliksit përtej shtyllave të Herkulit.

Rrezikimi nuk është një gjest ose një veprim që bëhet pa arsye të përshtatshme (adekuate), sepse atëherë nuk do të ishte rrezikim, por veprim irracional. Rrezikimi është gjetiu.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 13:
EDUKIMI PËR LIRINË.

3) Përvoja e rrezikimit (pjesa e parë).

b) Një eksperiencë personale.

Unë e kam kuptuar mirë këtë koncept, duke kujtuar papritur, pas kaq vitesh më vonë, një episod të fëmijërisë time.
Kërkoja pa pushim të merrja pjesë në një ngjitje në mal me disa alpinistë, por më thoshnin: “Je ende tepër i vogël për t’iu ngjitur malit, i varur me litarë. Po të kalosh klasën në qershor, do të shkosh bashkë me alpinistë, për herë të parë”.
Dhe vërtet ashtu ndodhi.
Përpara na printe udhërrëfuesi (guida), pastaj vija unë e pas meje dy burra,
Kishim bërë gjysmën e rrugës; në një farë vendi pashë udhërrëfyesin duke bërë një kercim të vogël.
Unë që po qëndroja tre ose katër metra më larg, duke e vërvitur litarin me dorë të nevrikosur, dëgjoj se më thërret udhërrëfuesi: “Jepi vetes! Hidhu!”.
Gjendesha në buzë të një shkëmbi tjetër, kurse poshtë ishte një greminë. Unë ktheva me një lëvizje të shpejtë, u kapa pas një thepi a spikame shkëmbi dhe tre burra nuk më shkulnin prej aty.
Edhe sot më kujtohen zërat që më thërrisnin: “Mos ki frikë, jemi ne këtu!”.
Dhe unë thosha me vete: “Sa budalla që je, do të marrin ata”; e thosha këtë me vete, por nuk arrija të shkëputesha nga ajo mbështetje e improvizuar.

Ky lloj paniku i jashtëzakonshëm më ka bërë të kuptoj, shumë vite më vonë, çfarë është përvoja e rrezikut.
Nuk ishte mungesa e arsyeve që më mbante të bllokuar; por arsyet ishin si të shkruara në erë, nuk preknin.
Është analoge me atë që thonë njerëzit nganjëherë: “Ju keni të drejtë, por mua s’më mbushet mendja”.
Është një ndërprerje, një hendek, nje zbrazëtirë ndërmjet kapjes me anë të intuitës të së vërtetës, që na jep arsyeja, dhe vullnetit që vepron kundër: një shpërbashkim ndërmjet arsyes, perceptimit të të qenit, dhe vullnetit, që është ndjeshmëri, domethënë energji afruese me të qenët (krishterimi do të shihte në këtë përvojë një plagë të shkaktuar nga “mëkati origjinal”).
Kështu, njeriu i sheh arsyet, por nuk lëviz nga vendi.
Nuk lëviz, domethënë i mungon energjia e koherencës: e koherencës, jo në vështrimit etik të sjelljes me konsekuencë, por në kuptimit teorik të pranimit intelektual të së vërtëtës, të cilës e bëjnë të tejdukshme arsyet.
Me këtë koherencë nis uniteti i njeriut.
Kështu, koherenca mbetet energjia me të cilën njeriu e merr veten dhe puqet, “ngjitet fort” me atë që arsyeja e bën të shohë.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 13:
EDUKIMI PËR LIRINË.

3) Përvoja e rrezikimit.

c) Çarje ndërmjet arsyes dhe ndjeshmërisë.
Përkundrazi ndodh një çarje ndërmjet arsyes dhe ndjeshmërisë (gjendje afektive), ndërmjet arsyes dhe vullnetit: kjo është përvoja e rrezikimit a e rrezikut si frikë para diçkaje.

Kjo nuk është ndonjë ipotezë abstrakte, është diçka shumë konkrete.
Kemi, për shembull, një burrë, që ka shtatë vjet i fejuar me një vajzë dhe nuk vendos dot, jo sepse është i keq, por nuk vendos sepse vazhdimisht thotë me vete: “Po pastaj...; po sikur...; e po...; si mund të jem i sigurt që...”.

Po ai burrë nuk do të jetonte fare ndjenjën e rrezikimit, po të mos ishte fjala për martesë.
Në të vërtetë, kur depërton ndjenja e rrezikut?
Ndjenja e rrezikut realizohet atëherë ku ka të bëjë me kuptimin e ekzistencës tonë vetjake.
Dhe sa më shumë që paraqet interes për kuptimin e jetës, aq më shumë bëhet e mundur përvoja e kësaj ndarjeje irracionale.

Kam paraqitur krahasim e burrit që duhet të martohet, por është e qartë se ka ndikim shumë më të madh problemi i kuptimit tërësor të të jetuarit., ekzistenca e Zotit.
Këtu është e rëndë një ndarje ndërmjet energjisë së puqjes (adesione) me të qenët dhe arsyes si zbulim i të qenit: këtu vargu i shprehjeve “por”, “nëse”, “veçse”, “ndoshta”, sikundër thashë më lart, shërben si vijë zjarri që mbron tërheqjen nga impenjimi vetjak me misterin.
Është kulmi i imoralitetit përballë fatit vetjak.

Po kthehem tek kujtimet e mia.
Kur do të kisha qenë i aftë t’i shkëputja krahet nga ai thep shkëmbi?
Vetëm me një përpjekje kolosale të vullnetit.
Por, këtë forcë të vullnetit unë nuk e kisha: dhe zgjidhja nuk qëndron aty; do të ishte punë tepër e vështirë të gjeje energji aq të fuqishme e të pastra në atë lloj përvoje.
Vetëm një enërgji vullneti kolosal do të mund të puqeshe me arsye që duken abstrakte.
Vetëm një forcë e madhe vullneti do të mund të bënte të kapërcej një frikë për të afirmuar të qenët.

Ja përkufizimi i vërtetë i përvojës së rrezikimit: një frikë për të afirmuar të qenët; e çuditshmë, sepse është diçka e huaj për natyrën, është kontradiktore me natyrën tonë.
Sa më shumë që një gjë paraqet interes për kuptimin e të jetuarit, aq më shumë ne kemi frikë ta afirmojmë.
Prandaj, kjo frikë do të mund të mposhtej nga përpjekja e vullnetit, domethënë nga forca e lirisë; por gjasa për këtë është tepër e vogël.

Ekziston në natyrë një metodë që arrin të na japë këtë energji lirie, që na bën ta kapërcejmë frikës e rrezikut.
Për të kapërcyer humnerën e shprehjevee “por”, “nëse”, “dhe “veçse”, metoda e përdorur nga natyra është dukuria e bashkësisë (fenomeni komunitar).

Një fëmijë vrapon nëpër korridor, me duart e vogla hap derën e një dhomë të errët; i frikësuar kthehet prapa.
Mamaja i del përpara, e merr për dore; me dorën e vet në dorën e nënës, fëmija futet pa frikë në çdo dhomë të errët të kësaj bote.
Vetëm përmasa e bashkësisë (dimensioni komunitar) e bën njeriun të aftë në mënyrë të mjaftueshme për të kapërcyer përvojën e rrezikut.

Në kujtimet e mia të shkollës, kur një klasë pësonte ndikimin e profesorit të filozofisë ose të historisë dhe atmosfera e përgjithshme e klasës ishte kundër faktit fetar, edhe ata dy a tre që ishin më të ndjeshëm në këtë pikë nuk mbeteshin pa u dridhur.
Në një klasë ku ishte e theksuar bindja fetare e disave, aty profesori, pavarësisht nga tërë aftësia e vet dialektike dhe frikësuesë, nuk ia dilte të çmobilizonte një atmosferë të hapur ndaj problemit të fesë.

Përmasa komunitare nuk përfaqëson zëvendësimin e lirisë, as nuk zëvendëson energjinë e vendimit vetjak, por është kushti për afirmimin e tij.
Sikur unë të vë mbi tryezë një farë plepi, edhe mbas një mijë vjetesh (po të mbetet çdo gjë ashtu siç është në atë çast) nuk do të zhvillohet asgjë nga ajo farë.
Por , po ta marr këtë farë dhe ta shtie brenda në tokë, ajo do të bëhet pemë.
Nuk është humusi që e zëvendëson energjinë e pamposhtshme, “personalitetin” e pakomunikueshëm të farës: humusi është kushti që të rritet fara.

Bashkësia është përmasa dhe kushti që fara njerëzore të japë frytin e vet.
Prandaj, përndjekja e vërtetë, më e zgjuara, është ajo që ka përdorur bota moderne, jo ajo që ka përdorur Neroni me anfiteatrin e vet.
Përndjekja e vërtetë nuk janë bishat e egra,, nuk janë as kampet e përqendrimit.
Përndjekja më e egër është ndalesa që shteti përpiqet t’i vërë shprehjes së përmasës komunitare të dukurisë fetare.

Kështu, për shtetin modern, njeriu mund të besojë çfarë të dojë, në brendësi të ndërgjegjes së vet: por ama, vetëm deri në atë pikë sa ky besim të mos ngërthejë (implikojë) si përmbajtje që të gjithë besimtarët të jenë një gjë e vetme, dhe prandaj të kenë të drejtën ta jetojnë dhe ta shprehin këtë realitet.
Të ndalosh shprehjen komunitare është njëlloj sikur t’ia presësh bimës ushqimin mu te rrënja; bima pas pak do të vdesë.

Torrkerry

[torrkerry]

3) Përvoja e rrezikimit.

d) Shenja e kozmosit.
Drama e vërtetë e marrëdhënies ndërmjet njeriut dhe Zotit, nëpërmjet shenjës së kozmosit, nëpërmjet shenjës që i jep përvoja, nuk qëndron në brendësinë e arsyes, sepse e tërë bota është një arsye e madhe dhe nuk ekziston shikim njerëzor mbi realitetin që të mos e ndiejë provokimin e kësaj përspektive që e tejkalon.
Drama e vërtetë qëndron në vullnetin që duhet të marrë pjesë në këtë qartësi (evidencë) të pafundme.
Dramaticiteti përcaktohet nga ajo që unë e quaj rrezikim.
Njeriu e pëson përvojën e rrezikimit edhe pse gjendet përballë arsyesh, e ndien veten sikur nuk lëviz dot, është si i bllokuar, i duhet një shtesë energjie e vullneti, energjie lirie, sepse liria është aftësia për t’u puqur me të qenët.

Kjo energji lirie, më e përshtatshme spikat aty ku njeriu jeton përmasën e vet komunitare.
Në këtë vështrim duhet marrë paradoksi i Chesterton-it: “Nuk është e vërtetë se një dhe një bëjnë dy; por një edhe një bëjnë dy mijë herë një”.
Edhe kjo zbulon gjeniun e Krishtit, që e ka njëtësuar (identifikuar) përvojën e vet fertare me Kishën: “Aty ku do të jenë dy ose tre të bashkuar në emrin tim, unë do të jem me ata”.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 14:
ENERGJIA E ARSYES: KA PRIRJE TË HYJË TEK E PANJOHURA.

Kemi folur kryesisht për natyrën e arsyes si marrëdhënie me pafundësinë, që shfaqet si kërkesë për një shpjegim tërësor.
Kulmi i arsyes është të kapurit me anë të intuitës i ekzistencës së një shpjegimi që e tejkalon masën e vet.
Duke përdorur atë lojë fjalësh që e kemi shprehur, arsyesja, pikërisht si kërkesë për të kuptuar ekzistencën, është e shtrënguar, nga vetë natyra e saj, që të pranojë ekzistencën e diçkaje të pakuptueshme.

Tani, kur ndërgjegja merr vetëdije për vetvete deri në fund dhe zbulon se natyra e saj realizohet më në fund duke kuptuar me anë të intuitës, të paarritshmen, ajo nuk pushon së qeni kërkesë për të njohur.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 14:
ENERGJIA E ARSYES: KA PRIRJE TË HYJË TEK E PANJOHURA.

1) Fuqi lëvizëse e arsyes (pjesa e parw).

Prandaj, pasi zbulohet kjo një herë e mirë, dëshira e pashuar, si të thuash, e arsyes është ajo që të mund ta njohë këtë të panjohur.
Jeta e arsyes është e dhënë nga vullneti për të depërtuar në të panjohurën (Uliksi i Dante-s), për të kaluar përtej shtyllave të Herkulit, një simbol që i vihet vazhdimisht, strukturalisht, kësaj dëshirë nga ekzistenca.

Madje është pikërisht tensioni ai që hyn në këtë të panjohur, që përcakton energjinë e arsyes.
Sikundër e kemi cekur më parë, në Veprat e Apostujve, shën Pali, përpara “filozofëve” që mblidheshin në Areopagun e Athinës, thotë:

“Zoti që ka bërë botën dhe çdo gjë që ajo përmban, që është Zot i qiellit e i tokës, nuk banon ndër tempuj të ndërtuar nga dora e njeriut dhe as nuk shërbehet nga duart e njeriut, sikur të kishte nevojë për diçka, sepse është ai që u jep jetën të gjithëve dhe frymë çdo gjëje.
Ai, nga një i vetëm, krijoi të gjitha kombet e njerëzve, që të banonin mbi të gjithë sypërfaqen e tokës.
Për ta ka caktuar rendin e kohëve dhe kufijtë e hapësirës së tyre, që të kërkonin Zotin, e ndoshta të arrinë ta gjejnë duke ecur si me të prekur, megjithëse nuk është larg nga secili prej nesh.
Në të vërtetë, në të ne jetojmë, lëvizim dhe ekzistojmë, ashtu siç kanë thënë disa nga poetët tuaj: Sepse ne jemi nga soji i tij”.

Tërë ecuria e jetës njerëzore, tërë përpjekja e kësaj “fuqie vepruese që na mundon nga një lëvizje në tjetrën” është njohja e Zotit.
Sepse lëvizja e popujve përmbledh në vetvete si formulë tërë përpjekjen kolosale të kërkimit nga ana e njeriut.
Të zbulosh misterin, të hysh në brendësi të misterit, që gërthen dukjen e jashtme, ngërthen atë që ne shohim dhe prekim me dorë, është motivi i arsyes, forca e saj lëvizëse.

Kështu është marrëdhënia me atë të përtejme që e bën të mundur edhe aventurën e përkthejme, përndryshe mbizotëron mërzitja, burimi i mendjemadhësisë bishtnuese (evazive) gënjyese ose i dëshpërimit shakatërrues.
Vetëm marrëdhënia me botën e përtejme e bën të realizueshme aventurën e jetës.
Forca njerëzore për t’i kapur sendet e kësaj bote është e dhënë nga vullneti i depërtimit në botën e përtejme.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 14:
ENERGJIA E ARSYES: KA PRIRJE TË HYJË TEK E PANJOHURA.

1) Fuqi lëvizëse e arsyes (pjesa e dytë).

Miti i lashtë, më i afërm me mendësinë tonë e sotme, ka gjetur shprehjen e vet të fuqishme në truallin e krishterë: është miti i Uliksit.

Te Dante Alighieri ky mit ka gjetur forcë shprehëse më shumë se në asnjë vend tjetër, se në asnjë version të letërsisë antike.

Uliksi, njeriu i zgjuar, që kërkon të matë me mprehtësinë e mendjes së vet të gjitha gjërat e kësaj bote, ka një kureshtje të madhe dhe të papërmbajtshme: ai është sunduesi i Mare Nostrum (Detit Mesdhe).
Përfytyrojeni këtë njeri me të gjithë detarët e tij, që i bie detit me anije nga Italia në Libi, nga Libia në Sicili, nga Sicilia në Sardenjë, nga Sardenja në Ishujt Baleare: i tërë Mare Nostrum-i matet e sundohet, përshkohet gjerë e gjatë prej tij.
Njeriu është masë për të gjitha gjërat.
Por, sapo arrin te shtyllat e Kerkulit, gjendet përballë bindjes së përgjitshme së tërë urtësia e tij, domethënë masa e sigurt e reales, nuk është më gjë e mundur.
Përtej shtyllave të Herkulit nuk ka më asgjë të sigurt, ka zbrazëti dhe çmenduri.
Ashtu si ai që vete përtej atyre shtyllave është një ëndërrues që nuk do të ketë më asnjë siguri, po ashtu, përtej kufijve eksperimentale, të kuptuar në mënyrë pozitiviste, ka vetëm fantazi o, sidoqoftë, pamundësi sigurie.
Por ai, Uliksi, pikërisht falë “kalibrit të vet si njeri”, që e kishte shtyrë t’i binte gjerë e gjatë Mesdheut, kur arrin të shtyllat e Kerkulit, jo vetëm që e ndiente se aty nuk ishte fundi, por ishte sikur natyra e tij e vërtetë po çlirohej pikërisht në atë çast.
Atëherë, e shkeli urtësinë e vet dhe vajti.
Nuk u gabua që vajti më tutje: të shkonte më tej ishte diçka që e kishte në gjak si njeri, duke marrë atë vendim e ndjeu veten vërtet njeri.
Kjo është ajo luftë ndërmjet njerëzores, domethënë ndjenjës fetare dhe çnjerëzores, domethënë qëndrimit pozitivist të tërë mendësisë moderne.
Kjo do të thoshte : “Djalë i mirë, e vetmja gjë e sigurt është ajo që ti konstaton dhe mat në mënyrë shkencore, eksperimentale; përtej këtij caku ka vetëm fantazi të kotë, çmenduri, pohime të imagjinatës”.

Porse, përtej këtij Mare Nostrum, që mund ta zotërojmë, çka është të sundosh dhe të matësh?
Është oqeani i kuptimit [të gjërave].
Dhe pikërisht në kapërcimin e këtyre shtyllave të Herkulit dikush fillon ta ndiejë veten njeri: kur e kapërcen këtë cak, këtë kufi të shkajshëm, të vendosur nga urtësia e gënjeshtërt, nga ajo siguri shtypëse, dhe futet në enigmën e të kuptuarit të gjërave.
Realiteti, në ndeshjen me shpirtin njerëzor, zgjon atë dinamikë që syhtyllat e Herkulit kanë zgjuar në zemrën e Uliksit dhe të shokëve të tij, me fytyrat e tendosura nga dëshira për diçka tjetër.
Për ato fytyra plot ankth dhe ato zemra të mbushura me dëshirë të zjarrtë, shtyllat e Herkulit nuk ishin një kufi, por një ftesë, një shenjë, diçka që thërret përtej vetes.
Jo sepse vajtën më tutje, gabuan Uliksi dhe timonierët e tij.

Por është diku një faqe e shkruar edhe më e madhe se ajo e Uliksit të Dantes; edhe më shprehëse se ky qëndrim ekzistencial i arsyes së njeriut.
Gjendet te Bibla, atëherë kur nga mërgimi, domethënë nga shprishja ose nga një realitet i huaj nga vetja, Jakobi po kthehet në shtëpinë e vet.
Dhe arrin te lumi kur bie muzgu, dhe muzgu është i shpejtë.
Kanë kaluar tufat e bagëtive, shërbëtorët, fëmijët, gratë.
Kur i vjen radha atij, si i fundit për të kaluar vaun, ka rënë nata.
Dhe Jakobi kërkon të vazhdojë rrugën nëpër errësirë.
Por, para se të vërë këmbën në ujë, ndien se ka bnjë pengesë përpara vetës; një person që i del përballë dhe përpiqet t’ia ndalojë kalimin në va.
Dhe me këtë person, që nuk ia sheh fytyrën, me të cilin vë në veprim të gjitha energjitë e veta, nis një luftë që do të zgjatë tërë natën.
Më në fund, me të feksur agimi, ai personazh i çuditshëm arrin t’i japë një goditje në ijë dhe pas kësaj Jakobi do të eci i çalë tërë jetën.
Por, po në atë çast, ai personazh i çuditshëm i thotë: “Je i madh, o Jakob! Tani e tutje nuk do të quhesh më Jakob, por do të çuhesh Izrael, që do të thotë: “Kam luftuar me Zotin”.
Kjo është lartësia, “kalibri” i njeriut në zbulesën hebraike-të krishterë.
Jeta , njeriu, është luftë, domethënë tension, marrëdhënie (raport) – “në errësirë – me botën e përtejme;
Një luftë pa e parë fytyrën e tjetrit.
Kush arrin ta kuptojë këtë për veten e vet, është një njeri që ecën, në mes të tjerëve, i çalë, domethënë i shenjuar; nuk është më si njerëzit e tjerë, është i shenjuar.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 14:
ENERGJIA E ARSYES: KA PRIRJE TË HYJË TEK E PANJOHURA.

2) Një pozitë marramendëse.

Nëse kjo është pozita ekzistenciale e arsyes, është gjë mjaft e lehtë të kuptosh se një pozitë e tillë është marramendëse.

Gati sikur, falë një ligj, si direktivë për mënyrën sesi duhet të jetoj, detyrohem të mbetëm i varur pezull pas një vullneti që nuk e njoh, çast pas çasti.
Ky do të ishte i vetmi qëndrim racional.
Bibla do të thotë: “Si sytë e një shërbëtori të vëmendshëm që ndjekin çdo shenjë të të zotit”.
Për tërë jetën, ligji i vërtetë moral do të ishte që të qëndrojmë të varur nga ky “zotëri” i panjohur, gati për t’iu përgjigjur shenjave të një vullneti që do të na shfaqej përmes një rrethane të marramendshme e të pastër.

Po e përsërit: njeriu, jeta racionale e njeriut, do të duhej të ishte e varur në çast, e varur në çdo çast pas kësaj shenje në dukje kaq të paqëndrueshme, kaq të rastësishme, siç janë rrethanat përmes të cilave “zotëria” i panjohur më heq zvarë, më nxit për planin e vet.
Është, t’i thuash “po” në atë çast pa parë asgjë, thjesht duke iu përgjigjuar presioneve që vijnë nga rrethanat.

Torrkerry.

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 14:
ENERGJIA E ARSYES: KA PRIRJE TË HYJË TEK E PANJOHURA.

3) Padurimi i arsyes.

Bibla zbulon se “një ngjitjes e tepruar pas vetvetes” (Formula psikologjike e njëjtë që e shpreh këtë është fjala “sedër” ose “sedër e semurë”) e shtyn arsyen e njeriut, në dëshirën e vet plot pasion, në pretendimin e tij për të marrë vesh këtë kuptim suprem, nga i cili varen të gjitha veprime që bën, të thotë në një farë pike: “Ja, tani e kuptova: misrteri është ky”.

Nga pikëpamja ekzistenciale, domethënë kjo natyrë e arsyes si kërkesë për të njohur, për të kuptuar, depërton çdo gjë, prandaj pretendon të depërtojë edhe të panjohurën nga e cilat varet çdo gjë, nga e cila edhe fryma e frymëmarrja e saj varen nga çasti në çast.
Arsyeja me padurimin e vet, nuk toleron që të bashkohet me të vetmen shenjë për të ndjekur të Panjohurën, një shenjë kaq e errët, kaq e zymtë, kaq pak e tejdukshme (trasparente), kaq e rastësishme në dukje, siç është rrokullisja e rrethanave: është sikur të gjendesh në mëshirën e një lumi që të shpie herë andej e herë këtej.

Në gjendjen e vet ekzistenciale natyra e arsyes vuan nga një marramendje, së cilës në fillim mund t’i bëjë ballë, por pastaj dorëzohet.
Dhe marramendja qëndron në këtë papjekuri ose padurim me të cilin thotë: “E mora vesh, kuptimi i jetës është ky”.
Të gjitha pohimet si këto: “Kuptimi i botës është ky, kuptimi i njeriut është ky, fati i fundit i historisë është ky”, në tërë larminë e format e ndryshme të tyre, janë të gjitha dokumentime të asaj rënieje.

Torrkerry

[torrkerry]

SHKOLLA E KOMUNITETIT: KAPITULLI 14:
ENERGJIA E ARSYES: KA PRIRJE TË HYJË TEK E PANJOHURA.

4) Një pikëpamje tjetërsuese.

Por, kur arsyeja e njeriut thotë: “Kuptimi i jetës sime është...”, “kuptimi i botës është...”. “kuptimi i historisë është...”, në mënyrë të paevitueshme e identifikon (njëtëson) këtë “është” me: gjakun e racës gjermane, luftën e proletariati, garën për epërsinë ekonomike, etj.

Sa hërë që ky “është” do të identifikojë një përmbajtje të përkufizimit, do të niset nga një pikëpamje e caktuar.

Kjo do të thotë, - në qoftë se njeriu pretendon përkufizimin e kuptimit global – se nuk bën tjetër veçse bie në ekzaltimin e pikëpamjes së vet, të një pikëpamjeje të caktuar.
Nuk do të pretendojë tjetër gjë, veçse ta paraqesë tërësinë me anë të një veçorie; një veçori e së tërës fryhet për të përcaktuar tërësinë.

Atëherë, kjo pikëpamje do të përpiqet të mbajë brenda përspektivës së vet çdo aspekt të realitetit.
Dhe, meqenëse është një pjesë e veçantë e realitetit, kjo përpjekje për ta përfshirë tërësinë tek e veçanta, nuk do të bëjë tjetër veçse të mohojë ose të lërë në harresë diçka; nuk do të bëjë tjetër, veçse ta reduktojë, ta mohojë pamjen e plotë dhe të ndërlikuar të realitetit.

Ndjenja fetare, ose ajo arsye si afirmim i një kuptimi të fundit, prishet, degradohet deri aty sa ta njëtësojë (identifikojë) objektin e vet me diçka që e zgjedh vetë njeriu: dhe patjetër do ta zgjedhë brenda kuadrit të përvojës së vet.

Do të jetë një zgjedhje që e tjetërson fytyrën (pamjen) e tërë jetës, sepse çdo gjë do të fryhet ose do të zvogëlohet, do të lartësohet ose do të harrohet, do të ngrihet në qiell ose do të lihet mënjanë, sipas lidhjeve me pikëpamje e zgjedhur, me faktorin e zgjedhur.

Ku qëndron pathosi i këtij qëndrimi? Qëndron në faktin se ndjenja fetare, domethënë natyra e njeriu në lartësinë e vet të fundit, do ta njëtësojë (identifikojë) kuptimin tërësor të jetës së vet me diçka që kuptohet për vete (që e ka kuptimin në vetvete).

Dhe këtu qëndron rrënja e gabimit: “me diçka që kuptohet për vete”.
Pikërisht sepse natyra e arsyes është kërkesë për të kuptuar, përballë kapjes me anë të intuitës të të Panjohurës, të misterit, pëson një marramendje; dhe gati si pa u kujtuar, ajo rrëshqet, ia ul vlerën, shikimit të vet, dhe duke e përqendruar të një aspekt, ndërmjet aspekteve të ndryshme të ekzistencës së vet, të një faktor, ndërmjet faktorëve të ndryshëm të përvojës së vet, thotë: “Ky është kuptimi”.

Natyra e arsyes është e tillë që, për vetë faktin se vihet në lëvizje, e kap me anë të intuitës misterin, pamatshmërinë e kuptimit tërësor, me mundësitë e veta të njohjes, por, përsa i takon aspektit ekzistencial, nuk e mban dot veten, nuk e përballon dot hovin e vet origjinal, vë në veprin menjëherë një parabolë reduktuese (pakësuese).
Prandaj e degradon identifikimin e objektit të vet me diçka që kuptohet nga vetja, prandaj brenda përvojës së vet, sepse përvoja është horizonti i gjërave të kuptueshme për të.

Po që brenda përvojës të gjërave të kuptueshme nga unë, del një hollësi, një e veçantë, që ngrihet lart për të shpjeguar gjithçka.

Kemi thënë se problemi i vërtetë, që qëndron në krye të gjithë këtij ligjërimi tonë, është çfarë është arsyeja: a është arsyeja caku (rrethi) i realës apo arsyeja është një shteg, një kalim mbi realen.
Por nga sa bën të qartë përvoja jonë, arsyeja shfaqet si një sy i hapur fort mbi realitetin, një shteg kalimi tëk të qenët, tek i cili nuk merr fund kurrë hyrja në të, i cili, për vetë natyrën e tij, shkapërderdhet në të katër anët dhe prandaj kuptimit global është misteri.

Rënia (dekadenca), degradimi për të cilin po flisja, parabola që vepron menjëherë brenda arsyes, sipas një lloj force graviteti, qëndron në pretendimin se arsyeja është masa e realës, domethënë që vetë ajo mund të identifikojë, prandaj edhe të përcaktojë, cili është kuptimi i gjithçkaje.
Të pretendosh të përcaktosh kuptimin e gjithçkaje, në fund të fundit çfarë do të thotë? Do të thotë të pretendosh të jesh masa e gjithçkaje, me një fjalë, të pretendoshh të jesh Zoti.

Torrkerry