Une nuk mendoj se feja e shkenca mund te jene ne kundershtim. Zoti ka krijuar njeriun e pajsur me nje mendje te afte per te zbuluar gadalngadal misterin e krijimit,dhe edhe misteri i origjines se jetes. Nga ana filozofike mund te themi se feja dhe shkenca jane ne dy plane te ndryshme, secila me nje objekt te vecante e pra me nje metode te vecante, e me vegla te vecante.
Per origjinen e botes dhe te njeriut ne bote, shkenca duhet te pergjigjet kesaj pjetje: " Si ka filluar te ekzistoje bota? Si ka pasur fillim jeta ne bote?"
Feja ka pjetje tjera: " Kush ia ka dhene origjinen rruzullit dhe njeriut? Pse?"
Per mua, me pelqen ky meditim i shkurt per kete. Eshte nje pikpamje kristiane.
Askush nuk e ka pare Zotin ne momentin e krijimit. Eshte e qarte qe shume popuj kane produar tregime te ndryshme mbi fillimin e botes dhe origjinen e njeriut, nese ne ta lkerkojme nje pergjigje pjetjes si Zoti ka krijuar gjithesine e njeriun.
Bibla paraqet shume tradita per kete, ne perkim me zhvillimin shkencore e koherave ne te cilat tregim ka qene shkruar, por tregimet e Bibles, te Kuranit, te traditave kulturore me te ndryshme, jane dakord mbi faktin e fese: Zoti e ka krijuar gjithesine e njeriun, dhe i ka krijuar sepse ai e do njeriun.
«Ne fillim Hyji krijoi qiellin dhe tokėn» (Zan 1, 1). Me kėto fjalė solemne fillon Shkrimi shenjt. Simboli i fesė i rimerr duke dėshmuar se Hyji Atė ėshtė i gjithėpushtetshėm si «Krijues i qiellit dhe i tokės», «i tė gjitha sendeve qė shihen e qė nuk shihen». Prandaj ne do tė flasim nė radhė tė parė pėr Krijuesin, pastaj pėr krijimin e tij, mė nė fund pėr rėnien pėr shkak tė mėkatit, nga i cili Jezu Krishti, Biri i Zotit, ka ardhur pėr tė na shpėtuar.
Krijimi ėshtė themeli i «tė gjitha planeve shpėtimtare tė Zotit», «fillimi i historisė sė shėlbimit» , qė arrin kulmin me Krishtin. Anasjelltas, Misteri i Krishtit ėshtė drita vendimtare mbi misterin e krijimit: zbulon qėllimin sipas tė cilit «nė fillim Hyji krijoi qiellin dhe tokėn» (Zan 1, 1): qė nga zanafilla Zoti mendonte pėr lavdinė e krijimit tė ri nė Krishtin .
Pėr kėtė arsye leximet e Vigjiljes sė Pashkėve, kremtim i krijimit tė ri nė Krishtin, fillojnė me tregimin e krijimit; po ashtu nė Liturgjinė Bizantine, tregimi i krijimit ėshtė kurdoherė leximi i parė nė vigjiljet e festave tė mėdha tė Zotit tonė. Sipas dėshmimit tė tė vjetėrve, mėsimi i katekumenėve pėr Pagėzim ndjek tė njėjtėn rrugė .
Katekeza mbi krijimin
Katekeza mbi krijimin ėshtė me rėndėsi tė dorės sė parė. Ka tė bėjė me vetė themelet e jetės njerėzore dhe tė krishterė: nė tė vėrtetė shtjellon pėrgjigjen qė u jep feja e krishterė pyetjeve themelore qė kanė bėrė njerėzit e tė gjitha kohėve: «Nga vijmė?» «Ku shkojmė?» «Cila ėshtė prejardhja jonė?» «Cili ėshtė qėllimi ynė?» «Prej nga vjen dhe ku shkon ēdo gjė qė ekziston?» Tė dy pyetjet, ajo e prejardhjes dhe ajo e qėllimit, janė tė pandashme. Janė vendimtare pėr kuptimin dhe orientimin e jetės sonė dhe tė veprimeve tona.
Ēėshtja e zanafillės sė botės dhe e njeriut ėshtė objekt kėrkimesh tė shumta shkencore, qė i kanė pasuruar nė mėnyrė tė jashtėzakonshme njohuritė tona mbi vjetėrsinė dhe pėrmasat e rruzullit, mbi zhvillimin e formave tė gjalla, mbi dukjen e njeriut [mbi tokė]. Zbulime tė tilla na ftojnė ta admirojmė pėrherė e mė shumė madhėrinė e Krijuesit, dhe ta falėnderojmė pėr tė gjitha veprat e tija dhe pėr intelektin dhe diturinė qė u dhuron studiuesve dhe kėrkuesve. Sė bashku me Salomonin kėta mund tė thonė: «Ai ma dha urtinė e vėrtetė tė sendeve qė janė, pėr ta njohur pėrbėrjen e rruzullit dhe fuqitė e elementeve... sepse mė mėsoi urtia, mjeshtrja e tė gjitha sendeve» (Urt 7, 17-21).
Interesi i madh qė ngjallin kėto kėrkime, nxitet fuqishėm nga njė ēėshtje e njė rendi tjetėr, qė e tejkalon fushėn e mirėfilltė tė shkencave natyrore. Nuk ėshtė fjala vetėm pėr tė ditur kur dhe si ėshtė formuar kozmosi materialisht, as kur ėshtė dukur njeriu, sesa pėr tė zbuluar cili ėshtė kuptimi i njė zanafille tė tillė, domethėnė ėshtė e sunduar nga rastėsia, nga njė fat i verbėr, nga njė domosdoshmėri anonime, apo nga njė Qenie transcendente, inteligjente dhe e mirė, e quajtur Zot. Dhe nėse bota e ka prejardhjen nga urtia dhe mirėsia e Zotit, atėherė pėrse tė ekzistojė vallė e keqja? Ku e ka burimin? Kush ėshtė pėrgjegjės pėr tė? A ka ndonjė mundėsi shpėtimi prej saj?
Qė nė fillimet e saj feja e krishterė ėshtė ballafaquar me pėrgjigje tė ndryshme nga tė vetat nė lidhje me ēėshtjen e prejardhjes (origjinės). Dhe me tė vėrtetė, nė besimet dhe nė kulturat e lashta gjenden mite tė ndryshme pėr sa u takon zanafillave. Disa filozofė kanė mbrojtur tezėn qė ēdo gjė ėshtė Zot, qė bota ėshtė Zot, ose qė zhvillimi i botės ėshtė zhvillimi i Zotit (panteizėm); disa tė tjerė kanė thėnė qė bota ėshtė njė rrezatim (emanacion) i domosdoshėm i Zotit, qė shpėrthen nga ky burim dhe kthehet pėrsėri tek ai; disa tė tjerė kanė mbrojtur tezėn e ekzistencės sė dy parimeve tė amshuara, qė janė e Mira dhe e Keqja, Drita dhe Errėsira, nė konflikt tė vazhdueshėm ndėrmjet tyre (dualizėm, maniheizėm); sipas disa konceptimeve tė tilla, bota (tė paktėn bota materiale) qenka e keqe, produkt i njė rėnieje, prandaj diēka pėr tu hedhur poshtė ose pėr tu kapėrcyer (gnoza); disa tė tjerė pohojnė qė bota ėshtė bėrė nga Zoti, por sipas mėnyrės sė njė orėpunuesi, i cili, pasi e ka ndėrtuar e ka braktisur nė fatin e vet (deizėm); mė nė fund disa tė tjerė nuk pranojnė kurrfarė zanafille transhendente tė botės, por shohin tek ajo thjesht njė lojė tė materies qė paska ekzistuar pėrgjithmonė (materializėm). Tė gjitha kėto pėrpjekje pėr tė dhėnė njė shpjegim, vlejnė pėr tė dėshmuar qėndrueshmėrinė dhe karakterin universal tė problemit tė zanafillės. Kėto kėrkime janė diēka karakteristike pėr njeriun.
Ska dyshim qė intelekti i njeriut mund ti japė njė pėrgjigje problemit tė zanafillės. Nė tė vėrtetė ėshtė e mundur tė njihet me siguri ekzistenca e Zotit Krijues nėpėrmjet veprave tė tija, falė dritės sė arsyes njerėzore , edhe pse kjo njohuri shpeshherė errėsohet dhe shpėrfytyrohet nga gabimi. Prandaj feja ndėrhyn pėr tė pėrforcuar arsyen dhe pėr ti dhėnė dritė nė tė kuptuarit e drejtė tė kėtyre tė vėrtetave: «Me anė tė fesė e dimė se botėrat u trajtuan prej fjalės sė Hyjit, nė mėnyrė qė ēka shihet u pėrftua nga ato qė nuk shihen» (Heb 11, 3).
E vėrteta e krijimit ėshtė kaq e rėndėsishme pėr tė gjithė jetėn njerėzore, saqė Zoti, me mirėsinė e vet, ka dashur ti zbulojė Popullit tė vet, ēdo gjė qė ėshtė e nevojshme tė njihet nė lidhje me kėtė ēėshtje. Pėrtej njohjes sė natyrshme qė do njeri mund tė ketė pėr Krijuesin , Zoti ia ka zbuluar pak nga pak Izraelit misterin e krijimit. Ai, qė i ka zgjedhur patriarkėt, qė e bėri tė dilte Izraelin nga Egjipti, dhe qė, duke e zgjedhur Izraelin, e ka krijuar dhe e ka formuar , zbulohet si i tillė tė cilit i pėrkasin tė gjithė popujt e tokės dhe toka mbarė, si i tillė qė, i vetėm, «krijoi qiellin dhe tokėn» (Ps 115, 15; 124, 8; 134, 3).
Zbulesa e krijimit ėshtė kėshtu e pandashme nga zbulesa e realizimit tė Besėlidhjes sė Zotit, Njė tė Vetmit, me Popullin e vet. Krijimi ėshtė zbuluar si hapi i parė drejt njė Besėlidhjeje tė tillė, si dėshmimi i parė dhe universal i dashurisė sė gjithėpushtetshme tė Zotit . Pastaj e vėrteta e krijimit shprehet me njė forcė nė rritje e sipėr nė porosinė e profetėve , nė lutjen e Psalmeve dhe tė Liturgjisė, nė reflektimin e urtėsisė sė Popullit tė zgjedhur.
Ndėr tė gjitha fjalėt e Shkrimit shenjt pėr krijimin, njė vend krejt tė veēantė zėnė tre kapitujt e parė tė Zanafillės. Nga pikėpamja letrare kėta tekste mund tė kenė burime tė ndryshme. Autorėt e frymėzuar i kanė vendosur nė krye tė Shkrimit, nė mėnyrė qė tė shprehin me gjuhėn e tyre solemne, tė vėrtetat pėr krijimin, pėr zanafillėn dhe pėr cakun e tij nė Zotin, pėr rregullin dhe mirėsinė e tij pėr thirrjen e njeriut, mė nė fund pėr dramėn e mėkatit dhe pėr shpresėn e shėlbimit. Po tė lexohen nė dritėn e Krishtit, nė unitetin e Shkrimit Shenjt dhe tė Traditės sė gjallė tė Kishės, kėto fjalė mbeten burimi kryesor pėr katekezėn e mistereve tė «zanafillės»: krijim, rėnie, premtim shėlbimi.
Nuk jam nje besimtar. Por ajo qe kam shkruar me siper, e ndjej me perkim me natyren time njerezore, qe eshte nje dhurate e Zotit qe e ka pajsur cdo njeri me disa aftesi: inteligjence, arsyeje, racionalitet ... e per te cilet e falenderoj gjithemone Ate. Me simpati: crici_01
Krijoni Kontakt