Pavarësia e Shqipërisë, sipas shtypit perëndimor

[RaPSouL]

Tërhiqen Anglia dhe Franca: “Do ta pranojmë Marrëveshjen e Londrës”


(Vijon nga numri i kaluar)

UASHINGTON – Megjithatë, ata ndihen ngushtë për t’i kërkuar qeverisë së Shteteve të Bashkuara që të marrë në konsideratë ndikimin e veprimit të tyre. Propozimi i 9 dhjetorit ka dështuar që në themel, për arsye se askush nuk dëshiron të ndërtohet shteti artificial i Fiumes. Propozimi i 20 janarit është hedhur poshtë nga Shtetet e Bashkuara, të cilat nuk ishin përfaqësuar në diskutim. Për këtë ata nuk mund të jenë të përfshirë ngushtësisht në ndryshimet e idesë dhe rrethanave, të cilat kanë zënë vend që prej kthimit të plotfuqishmërisë te Amerika.
Ata nuk mund të ndihmojnë me vetëdije sepse një pjesë e madhe e keqkuptimeve iu është atribuuar vështirësisë në arritjen e një qëndrimi të përbashkët. Në të tilla rrethana, siç veproi qeveria e Shteteve të Bashkuara, e cila shkaktoi keqardhjen e aleatëve, akoma nuk ka plotfuqinë e saj në Konferencën e Parisit. Propozimi që ky konflikt të shmanget për të rindërtuar vendet e rrënuara nga lufta kërcënon paqen në Europën Lindore dhe zgjidhja e tij është kërkuar në mënyrë urgjente që të mbyllet sa më shpejt të jetë e mundur.
Rikthim te Marrëveshja e Londrës
Për më tepër, qeveritë e Britanisë dhe Francës duhet të tregojnë se dështimi për të siguruar një zgjidhje të pranuar midis Italisë dhe Jugosllavisë, duhet t’i largojë ata nga rruga e një zgjidhjeje dhe të pranojnë vlefshmërinë e Traktatit të Londrës. Ata mund t’i sjellin ndër mend qeverisë së Shteteve të Bashkuara se Marrëveshja e Londrës ishte pranuar si e vlefshme në pranverën e vitit 1915, në momentin më kritik dhe më të rrezikshëm të luftës. Në këtë mënyrë, me hyrjen në luftë, në aspektin e lirisë njerëzore, Italia vendosi një kusht, që Aleatët duhet ta siguronin atë nga Austro-Hungaria, kufijtë strategjikë të së cilës mund t’i siguronin asaj në të ardhmen ruajtjen e vendndodhjes strategjike të fabrikave në veri të Italisë. Perandoria Austro-Hungareze, që vazhdonte të ishte aleate e Gjermanisë, ishte që të mbeteshin të forta kushtet e Marrëveshjes së Londrës. Në bazë të fjalës së Aleatëve të saj, Italia hyri në luftë deri në fund. Ajo pësoi një humbje me mbi 500 mijë njerëz të vrarë dhe tri herë më shumë të plagosur. Ndërsa populli italian ishte rrënuar tërësisht nga borxhet e mëdha.
“Në mënyrë të qartë, është e pamundur për aleatët e saj të deklarojnë në fund të luftës se firma e tyre te Marrëveshja nuk ka kuptimin e asgjëje tjetër përveç se ca copa letrash mbeturine; dhe se nuk ishte koha për të hequr dorë nga zbatimi i Marrëveshjes së tyre. Ata pranuan bashkë me presidentin Uillson se këto rrethana në të cilat ishte arritur Marrëveshja e Londrës, kishin ndryshuar nga vetë lufta”.
Perandoria Austro-Hungareze ishte zhdukur dhe rreziku se Italia kundërshton kushtet e Marrëveshjes, të cilat ishin parashikuar për t’u vendosur, ishte zvogëluar krejtësisht. Për këtë, ata iu bashkuan tërësisht synimeve të presidentit Uillson që të negociojnë një marrëveshje midis Italisë dhe Jugosllavisë, e cila mund të jetë në pajtim me kushtet e reja dhe që do të jenë të pranueshme nga të dyja palët. Por, gjatë gjithë këtyre propozimeve, ata nuk ia mbajtën kurrë të fshehtë atij faktin se e konsideronin si zgjidhje të fundit Marrëveshjen e Londrës, në rast se nuk do të arrihej një marrëveshje e vullnetshme. Për këtë, kur ata bënë fakt propozimet e tyre të 20 janarit, informuan qeveritë italiane dhe jugosllave se në rast se nuk do të shkonin drejt pranimit mes tyre, nuk do të kenë asnjë opsion tjetër, por do të lejojnë që të hyjë në zbatim Marrëveshja e Londrës, e cila nuk do të vinte si një surprizë. Në të vërtetë, kjo ishte metoda e vjetër për t’i dhënë fund këtij debati të gjatë. Ata po nxjerrin në pah se ky nuk është, ashtu siç duket se mendon qeveria amerikane, një ultimatum ndaj Jugosllavisë në emër të Italisë. Sipas Marrëveshjes së Londrës, Italia duhej të heqë dorë tërësisht nga Fiume, e cila kalon e gjitha te Jugosllavia. “Kjo pjesë e Marrëveshjes është aq e papranueshme nga italianët, siç mund të jetë edhe ajo e heqjes nga Jugosllavia të Dalmacisë dhe ishujve të tjerë. Për këtë, deklarata në lidhje me detyrimin e marrëveshjes ishte një përpjekje për të nxitur zgjidhjen e shpejtë të këtij debati të madh, përmes kushtit se, nëse dy palët nuk do të bien dakord për zgjidhjen, ku kompromisi midis palëve duket të jetë i largët, e vetmja alternativë ishte një marrëveshje, e cila do të jetë më pak e pëlqyeshme për të dyja palët.
Përfundimisht, qeveritë e Francës dhe Britanisë së Madhe u ndjenë të gatshme për t’u përgjigjur për përmbajtjen e vërejtjeve të përgjithshme të pjesës së fundit të Memorandumit të Shteteve të Bashkuara. Ata e njohin mirë çiltërsinë e dëshirës së presidentit Uillson për të vendosur një rend, duke siguruar garanci reale kundër përsëritjes së ngjarjeve të tmerrshme të këtyre pesë viteve të fundit. Ata janë ngurrues të besojnë se presidenti mund të konsiderojë se modifikimet, të cilat janë bërë në Memorandumin e 9 Dhjetorit, mund të përmbajnë në veten e tyre një justifikim për tërheqje nga i gjithë bashkëpunimi i tepërt me ta, në përpjekjen të rregullojnë paqësisht çështjet botërore. Ata ndjejnë besim të tepërt se shpjegimet në këtë përgjigje do të heqin çdo keqkuptim, siç ishin ato të propozimeve të Adriatikut. Në të njëjtën kohë ata janë të merakosur thellësisht që Shtetet e Bashkuara mund të shqyrtojnë me shumë kujdes planin që ata i kanë përcjellë.

Shkrimi është publikuar më 26 shkurt 1920 në “The New York Times”
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

SHBA-të mbajtën peng Konferencën e Paqes për çështjen e Adriatikut



(Vijon nga numri i kaluar)

UASHINGTON – Një nga vështirësitë parimore të ndeshura nga krerët e qeverive gjatë bisedimeve të paqes ishte bashkërendimi i detyrimeve të marrëveshjes me aspiratat kombëtare, të cilat ishin ndryshuar apo ishin trashëguar që në periudhën në të cilën marrëveshjet ishin firmosur. Me sa duket, është e vështirë të injorosh kërkesat e tyre më të fundit; shumë prej tyre dolën gjatë luftës, u formuluan me një qartësi të pashembullt dhe u nxitën nga vetë presidenti i Shteteve të Bashkuara. Është njësoj e pamundur të shmangësh marrëveshjet. Në fakt, lufta nisi për ta detyruar Gjermaninë të respektojë marrëveshjen solemne që ajo kishte bërë rreth 8 vjet më parë në lidhje me neutralitetin e Belgjikës. Është detyrë e krerëve të shteteve të botës të përpiqen që të rregullojnë aspiratat dhe idealet kombëtare, shumë prej të cilave janë vetëm transitore dhe të ndërlikuara me njëra-tjetrën dhe me vetë marrëveshjet ndërkombëtare.
“Vështirësia e punës, durimi i kërkuar për të ndikuar në mënyrë të suksesshme, padobia e përpjekjeve për të zbatuar idetë e papërpunuara mbi materialet kundërshtuese, ka qenë në mënyrë të qartë e padiskutueshme nga njëri te tjetri. Edhe në fjalimin e tij të hapjes në sesionin e Konferencës së Paqes, ai (presidenti Uillson), përmendi faktin se sa e pamundur ishte të mendoje qenien njerëzore ashtu jo të përkryer dhe shtetet e cunguara që të pranojnë, si dikur, zgjidhet ideale. Ai bëri të qartë në gjykimin e tij se i vetmi orientim përpara Konferencës së Paqes ishte të bësh më të mirën e saj në të tilla situata dhe të krijosh mekanizimin me anë të së cilës të përmirësoje dhe të korrigjoje atë që mund të ketë efekt në bazë të arsyes dhe sensit të përbashkët, nën autoritetin e Lidhjes së Kombeve, në vend të drejtimit te lufta.
Në përputhje me rrethanat nuk ishte vetëm krijimi i Lidhjes së Kombeve, por Artikulli IX ishte veçanërisht i përfshirë në sigurimin e konventës që Asambleja kohë pas kohe mund të na vërë në dijeni të rishikimeve nga anëtarët e Lidhjes, marrëveshjet e të cilës bëhen të pazbatueshme dhe gjykimet e rrethanave ndërkombëtare, të cilat vazhdimisht mund të rrezikojnë paqen e botës. Për këtë, pjesa thelbësore e marrëveshjeve të paqes kanë pasur të bëjnë me ndërtimin e mekanizimit për të modifikuar dhe korrigjuar vetëm ato marrëveshje ku eksperienca kishte treguar se ishte e nevojshme të bëheshin.
Mekanizimi i zgjidhjes
Për këtë, qeveritë e Francës dhe Britanisë së Madhe panë me frikë rrezikun e tërheqjes së qeverisë së Shteteve të Bashkuara nga qëndrimi i shteteve sepse ajo nuk ra dakord me kushtet strikte të Marrëveshjes së Adriatikut. Vështirësia e të pranuarit të gjykimit etnografik, krahas gjykimeve të tjera, sigurisht nuk është më kryesorja në rastin e Adriatikut dhe nuk prodhon më shumë rezultate anormale sesa rasti i pjesëve të tjera të marrëveshjeve të përgjithshme të paqes, - vështirë se të cilat mund të ishin pranuar nga presidenti Uillson dhe kolegët e tij, ku ata pranuan zgjidhjet më të mira praktike të kohës sepse mekanizmi i tyre për korrigjimin paqësore ishte fituar tashmë. Gjithashtu, arsyet etnologjike nuk mund të jenë vetëm një ndër argumentet që mund të merren për t’u llogaritur pasi tregohet qartësisht nga përfshirja e 3 milionë gjermanëve në Çekosllovaki dhe propozimet e mbështetura në mënyrë aktive nga delegacioni i Shteteve të Bashkuara për përfshirjen brenda Polonisë të një shumice të madhe ukrainasish prej 3.5 milionë banorësh nën sundimin polak.
Megjithëse përfaqësuesit britanikë panë objeksione serioze tek kjo marrëveshje, qeveria britanike nuk kishte qëllimin të justifikohej në rishikimin e anëtarësisë së saj në Lidhjen e Kombeve.
Justifikimi për të mos u tërhequr
“Për këtë qeveritë e Francës dhe Britanisë së Madhe besojnë seriozisht se megjithatë, pikëpamja përfundimtare e qeverisë së Shteteve të Bashkuara, si edhe për zgjidhjen e çështjes së Adriatikut, mund të jetë se ata nuk do të prishin të tërë mekanizimin e marrëdhënieve ndërkombëtare nga tërheqja prej marrëveshjeve të vitit 1919, sepse pikëpamja e tyre nuk është thjesht të pranojnë në rastin konkret. Ajo që mund të shkatërrojë shpresat tani është pritja nga miliona njerëz në të gjithë botën që pjesa më e qëndrueshme dhe më përfituese e Marrëveshjes së Paqes ishte caktimi i mekanizimit me anë të të cilit të metat e marrëveshjeve mund të kompensoheshin dhe se ndryshimi i kushteve dhe i kërkesave të njerëzimit mund të përshtatej nga procese të arsyeshme dhe të drejta në vend të betejës për armatime dhe orientimin te lufta. Qeveritë e Francës dhe Britanisë së Madhe nuk besojnë se ky është qëllimi i popullit amerikan; të ndërmarrë një hap me ndikim të gjerë dhe të tmerrshëm në efektet e tij mbi një terren që dukej se ishte i papërshtatshëm.

Millerand
D. Llojd Xhorxh
Davis

Shkrimi është publikuar më 26 shkurt 1920 në “The New York Times
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Fjalimi i Nolit në Lidhjen e Kombeve bllokoi ndarjen e Shqipërisë


GJENEVË – Pasi dëgjuan delegacionet greke dhe jugosllave në lidhje me Shqipërinë, kufijtë e saj dhe praninë e trupave greke dhe jugosllave në territorin e saj, Këshilli i Lidhjes së Kombeve vendosi dje të paraqesë çështjen te Këshilli i Ambasadorëve.
Duke folur për Shqipërinë, Bishop Noli protestoi duke kërkuar që Këshilli i Ambasadorëve të marrë masa rreth çështjeve nëse ky vend duhej të fitojë apo të nënshtrohet, pasi kishte qenë vend neutral gjatë gjithë Luftës së Parë Botërore. Për këtë nuk do të pranojë kompetencën e Këshillit që të caktojë kufijtë e saj apo të vendosë për çështje të tjera në lidhje me të. Shqipëria rezervoi të drejtën të sjellë çështjen e kufijve të saj përpara Asamblesë së Lidhjes shtatorin që vjen.
Ndarja e Shqipërisë
Delegacionet greke dhe jugosllave kishin pohuar praninë e trupave të tyre në territorin shqiptar, por e shpjeguan këtë mbi baza të ndryshme; dy delegacionet këmbëngulën se ngjarjet që vijuan pas vitit 1913 kishin bërë që Traktatet e Londrës dhe të Firences që atë vit t’i përcaktonin kufijtë shqiptarë tërësisht të ndarë. Këshilli i Ambasadorëve tani është duke shqyrtuar kufijtë e Shqipërisë dhe për këtë arsye Këshilli i Lidhjes nuk mendon se ai mund ta diskutojë çështjen në mënyrë të menjëhershme. Ishte lënë përshtypja tek të gjitha palët në lidhje me domosdoshmërinë e një shtyrjeje të tillë, ndërsa nuk ishte kryer asnjë veprim, i cili mund të ndërlikonte linjën e procedimeve. Në mbyllje të takimit shpresohej se Këshilli i Ambasadorëve mund të japë një vendim në kohën më të shpejtë të mundur.
Fjalimi i Nolit
Njëra ndër pikat më të mprehta në hapjen e takimit ishe ajo rreth Shqipërisë. Ky vend përbëhej nga tre delegacione, që paraqitën çështjen e saj. Këto delegacione përfaqësonin shqiptarët grekë, katolikë romanë dhe muhamedanë, por kryetar i tyre ishte Bishop Noli, i cili ishte diplomuar në Universitetin e Harvardit dhe kishte qenë drejtues i Kishës Ortodokse në Boston. Tani ai është një nga anëtarët e Dhomës së Deputetëve Shqiptarë dhe kryetar i Partisë së Popullit.
Fjala e mbajtur nga Bishop Noli në një frëngjishte të shkëlqyer la një përshtypje të thellë te Këshilli. Ai theksoi se ndonëse kufijtë e Shqipërisë ishin caktuar në vitin 1913, ajo nuk mund të ndahet nga fqinjët e saj, Greqia dhe Jugosllavia, të cilat kanë marrë nga territoret e saj. Situata e politikës së saj të jashtme ishte aq delikate, saqë çdo indicet i ri në kufi mund të shkaktojë luftë. Ai tha se rreth një e gjashta e territorit të saj, ashtu siç ishte përcaktuar nga marrëveshjet e vitit 1913, akoma mbahej me forcë, i pushtuar nga trupat jugosllave. Për pasojë, Shqipëria duhet të mbajë rreth 40 mijë refugjatë që vijnë nga territoret e saj. Pas tërheqjes së trupave franceze majin e kaluar nga pjesa jugore e Shqipërisë, trupat greke pushtuan rajonin dhe rreth 2000 shqiptarë janë larguar tani nga ajo zonë dhe janë refugjatë.
Denoncimet para Lidhjes
Bishop Noli tha se Shqipëria pësoi humbje të konsiderueshme të territorit të saj në vitin 1913, kur njëra nga krahinat e saj, e cila kishte rreth 1 milion shqiptarë, ishte aneksuar te Jugosllavia e tanishme dhe se ajo nuk mund të vuajë më shkëputje të tjera territoriale.
Një tjetër çështje serioze e pakënaqësisë ishte se shqiptarët, jashtë territoreve të tyre, nuk ishin lejuar nga grekët dhe serbët që të kenë shkollat e tyre shqipe, ndonëse grekëve dhe serbëve në Shqipëri u ishte garantuar një gjë e tillë.
Madje Shqipëria ishte e detyruar të mbante një ushtri me 10 mijë trupa të mobilizuara për të mbrojtur kufijtë e saj, që është një peshë e rëndë për gjithë popullsinë e saj, e cila është vetëm 1 milionë banorë.
Pas seancës së Këshillit, Bishop Noli bisedoi me korrespondentin e gazetës dhe i kërkoi atij të përcillte urimet e popullit shqiptar për Kryqin e Kuq Amerikan, i cili jo vetëm po ndihmon në mbajtjen e refugjatëve shqiptarë, por gjithashtu po përkujdeset edhe për 600 jetimë.
“Kisha Metodiste Episkopale Amerikane tani është duke ndërtuar një kolegj në kryeqytetin tonë, me një kosto prej 2 mijë dollarësh”, - tha ai. “Kryeqyteti ynë është Tirana, jo Durrësi, që pas pushtimit të tij nga italianët dhe qeveria shqiptare u zhvendos prej andej drejt Tiranës. Ajo nuk ishte kthyer më”, - vijoi Bishop Noli.
“Vetëm nëse trupat greke dhe jugosllave mund të largohen nga territori ynë, Shqipëria mund të bëhet një nga vendet kryesore të asaj pjese të Europës, pasi popullsia e saj është shumë punëtore dhe është një vend tërësisht bujqësor”. “Unë besoj se ne jemi i vetmi shtet, i cili nuk ka akoma monedhën e tij. Ne akoma kemi arin në qarkullim dhe përdorim monedhën latine të argjendit. Por, mirëmbajtja e ushtrisë është një peshë e tmerrshme jo vetëm për strehimin e rreth 10 mijë burrave të përfshirë në strukturën e saj, por edhe është një kosto për mbajtjen e tyre”.
Ne nuk kemi marrë ndihma financiare nga asnjë vend dhe kur Gabriele D’Anunzio na ofroi dy anije me municion dhe pajisje ushtarake, të gjitha bashkë me vlerë 20 milionë franga, ne i refuzuam. Madje, ne nuk morën asgjë nga 60 mijë shqiptarët që jetojnë në Shtetet e Bashkuara, me përjashtim të disa gjërave që disa familje mund të merrnin nga të afërmit e tyre.
Ndonëse populli ynë shqiptar është i ndarë në katër besime të ndryshme, ai jeton në paqe të plotë me njëri-tjetrin dhe nuk kërkon asgjë nga bota, veç ta lërë atë në paqe”.
Në fillim Këshilli i Lidhjes kishte parashikuar të zhvillonte punimet të shtunën, por në momentin e fundit, anëtarët e tij deklaruan se ata ishin të rraskapitur dhe duhet të bënin një ditë pushim.



Marrur nga "The New York Times"

[RaPSouL]

Serbët në Lidhjen e Kombeve: “Njohim republikën e Mirditës, jo Shqipërinë”

“The New York Times” rrëfen debatet para fillimit të takimit të Asamblesë

GJENEVË – Në një takim të nxehtë të Komisionit të Çarmatimit të Lidhjes së Kombeve këtë pasdite ishte shënuar dështimi i propozimit të Asamblesë që bëri vitin e kaluar në një përpjekje për nxitur qeveritë që të kufizonin në planet e buxheteve të tyre shpenzimet për armatimet për dy vjet. Ishte raportuar se vetëm 50 vende ishin përgjigjur pozitivisht. Gjashtë vende ishin gati të pranonin propozimin me kushte, ndërsa shtatë të tjera dhanë përgjigje negative. Çarles Noblemaire, përfaqësuesi i Francës, që zëvendësonte zotin Viviani, bëri një protestë të zjarrtë ndaj akuzave se Franca ishte një qendër ushtarake. Ai deklaroi se vendi i tij “ishte duke i mbajtur njerëzit e saj nën armë në Rihne, jo sepse Franca dëshironte që ata të ishin atje, por sepse Fuqitë e Mëdha kishin firmosur në vendosjen e paqes që të bënin tërësisht detyrën e tyre për mbikëqyrjen e Rihnes. Ai shtoi se “kur të gjithë të jenë gati të bashkëpunojnë për sigurinë e ndërsjellë, Franca do të jetë e gatshme t’i çmobilizojë këta njerëz”.
Çështja shqiptare
Në takimin e ardhshëm të saj, Asambleja e Lidhjes do të vendosë për herë të parë për një konflikt territorial. Ky është rezultat i veprimit të Këshillit, i cili po paraqiste tek Asambleja tërësinë e çështjes së ngritur nga pakënaqësia e Shqipërisë kundër Greqisë dhe Jugosllavisë për pushtimin e territoreve që i ishin dhënë këtij vendi nga fuqitë e mëdha në vitin 1913. Çështja do të paraqitet para Asamblesë nga Bishop Noli, i diplomuar në Harvard, i cili është edhe kryetar i delegacionit shqiptar.
Jugosllavia do të kundërshtojë të drejtën e delegacionit shqiptar për të folur në emër të vendit të tij, pasi pretendonte se ishin vendosur përmes krijimit të Republikës së Mirditës. Ndërkohë, ishte pranuar kërkesa jugosllave që një komision të dërgohej për të vendosur nëse do të jetë qeveria e vjetër në Tiranë apo republika e re që do të flasë në emër të popullit. Bishop Noli tërhoqi vëmendjen e Këshillit te fakti se kryeqyteti i republikës së re është në Prizren, në Serbi (Prizreni ishte territor i deklaruar nën Serbi në atë kohë, - shën. red.).
Ndryshimi i rregullores
Këshilli mori një raport nga Komisioni i Bllokimit, i cili rekomandonte një shtesë te Konventa e Lidhjes për të hequr rregullin, duke kërkuar një votë unanime në rastin kur Këshillit i kërkohet të vendosë për një vend ku do të dalë kundër një shtet që ka përfaqësuesin e saj në Këshillin e Lidhjes së Kombeve. Kjo ishte nxjerrë në pah dhe mund të shmangë cenimin e shtetit nga veprimet ndërhyrëse të Këshillit.
Frank A. Vanderlip, ish-president i “National City Bank” të Nju Jorkut; Charls R. Crane, ish-ambasador fuqiplotë i Shteteve të Bashkuara për Kinën dhe David Hunter Miller mbërritën sot në Gjenevë dhe kishin rastin që të vëzhguar punët e Lidhjes së Kombeve.

Shkrimi është publikuar në “The New York Times” më 3 shtator 1921
Raportimi është marrë nga Associated Press
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Mesazhet e Nolit nxitën Lidhjen: “Të ndalohen sulmet serbe kundër Shqipërisë”

“The New York Times” tregon reagimet e Lidhjes për sulmet serbe. Publikohen dy telegramet e qeverisë shqiptare. Reagimet e Fan Nolit

Edwin L. James

GJENEVË – Hija e luftës u ndje në radhët e Lidhjes së Kombeve, kur mbrëmjen e sotme, peshkopi Fan Noli, kryetar i delegacionit shqiptar, u ngrit para komitetit 6-anëtarësh të Asamblesë dhe lexoi një telegram në emër të qeverisë së tij, duke thënë se serbët kishin nisur veprimet ushtarake kundër Shqipërisë me artilerinë goditëse, në fshatrat kufitare. Ai kërkoi pa asnjë ekuivok që Lidhja të ndërhyjë për të vepruar në këtë konflikt.
Peshkop Noli tha se rreth 70 serbë u kishin dhënë shqiptarëve një ultimatum, që brenda 24 orësh të dilnin jashtë fshatrave që ndodhen në kufi. Por kur shqiptarët refuzuan, serbët nisën të bombardonin zonat të shtunën pasdite. Ai deklaroi se paqja në Ballkan ishte në rrezik. Më pas ai lexoi dy telegrame:
Telegrami i parë
Tiranë, 17 shtator: - Komandanti i serbëve në Drin kishte paraqitur një ultimatum te oficeri ynë në kufi, ku urdhërohej për t’u zhvendosur brenda 24 orësh nga zonat të cilat deri më tani janë mbajtur nën zotërimin tonë. Fshatrat janë; Muhërr, Arras, Sinaj, Darka dhe Mali i Lurës. Kërcënimet ishin që nëse nuk përfundon evakuimi brenda afatit të përcaktuar, trupat serbe do të përparojnë dhe do t’i pushtojnë këto fshatra.
Pak ditë më parë këto zona shqiptare ishin vizituar nga zoti Marcouard, përfaqësues i Kryqit të Kuq Ndërkombëtar dhe zoti Eyres, konsulli britanik. Vendet për të cilat diskutohet kanë një vlerë strategjike dhe autoritetet serbe urdhëruan evakuimin e tyre për të lehtësuar aksionet e bandave serbe brenda territorit shqiptar. Ju duhet të ndërmerrni hapat për të protestuar te autoritetet serbe kundër këtij veprimi të ri agresiv.
Evangheli, ministër i Punëve të Jashtme.
Telegrami i dytë
Mesazhi i dytë thotë: Tiranë, 19 shtator: - Në vijim të telegramit të parë, të datës 17 shtator, më 18 shtator, në orën 3:00 të pasdites, artileria serbe ndërmori një bombardim në krahinat e Arrasit dhe qendrat e tjera në kufirin tonë. Përmes telegramit, unë protestova te ministrat e Punëve të Jashtme dhe Lidhjen e Kombeve kundër këtij agresioni, duke kërkuar që ata të ndërhyjnë për të shmangur gjakderdhjen dhe të bllokojnë përsëritjen e ngjarjeve të një natyre të tillë që trazojnë rëndë paqen në Ballkan.
Evangheli, ministër i Punëve të Jashtme.
Delegacioni serb sulmon Shqipërinë
Edhe Shqipëria, edhe Serbia, janë anëtare të Lidhjes. Sapo Peshkopi Fan Noli kishte kërkuar që Lidhja të ndërhyjë për të ndaluar bombardimet, zoti Spalaikovitç, kryetar i delegacionit serb, u ngrit dhe ritheksoi se ishte absurde të thuash se Serbia ishte duke dhunuar kufijtë e Shqipërisë, sepse kufijtë e saj nuk janë përcaktuar ende. Ai e nuk vuri në dyshim korrektësinë e telegrameve të dërguara nga shqiptarët në Lidhjen e Kombeve.
Lordi Robert Cecil ishte ngritur në këmbë dhe për momentin tha se një përgjigje e tillë nga përfaqësuesi serb nuk mund të pranohet dhe Lidhja duhet të ndërmarrë një veprim. Një minutë më vonë ishte njoftuar se Këshilli mund ta shqyrtojë konfliktin shqiptaro-serb nesër pasdite.
Situata në favor të Shqipërisë
Një gjë ishte e sigurt të thuhej; ndjesia e shumicës dërrmuese të delegatëve të Asamblesë ishte pro shqiptarëve. Sulmi i papëlqyeshëm i zotit Sapalaikovitç ndaj shqiptarëve, i shtruar në Asamblenë e Lidhjes javën e kaluar, solli më pas kundërshtime nga të gjitha anët. Artur J. Balfour, kryesuesi i delegacionit britanik, përfitoi nga rasti t’i qortojë rreptësisht serbët. Zelli me të cilin kritika e tij, e cila dukshëm ishte bërë në mënyrë elokuente, solli ndryshimin e opinionit të Asamblesë për çështjen. Anëtarë e delegacionit shqiptar thanë sot në mbrëmje se kanë mjaftueshëm trupa të armatosura mirë dhe të trajnuara në afërsi të vendit të konfliktit, por nuk janë të prirë që të nisin një luftë të re në Ballkan. Ata argumentojnë se përmes sulmeve ndaj Shqipërisë, Serbia ka dhunuar pikat e Konventës nga Neni 10 deri te Neni 16, dhe ishte dhunuar në mënyrë të hapur thelbi i Konventës, duke u orientuar drejt veprimeve ushtarake përpara se çështja të shtrohej para Lidhjes, ndonëse Serbia e kishte firmosur këtë dokument.
Ndjesia në radhët e përfaqësuesve të fuqive të mëdha është fuqimisht në favor të ndërmarrjes së hapave të shpejtë për të shpëtuar Shqipërinë, nëse realisht gjendja është ashtu siç ishte paraqitur. Tani Këshilli i Ambasadorëve është duke marrë në shqyrtim caktimin e kufijve në Veri të Shqipërisë, të cilat ishin bërë burim konflikti midis Shqipërisë dhe Serbisë, apo Jugosllavisë që pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore.

Shkrimi është botuar në “The New York Times” më 21 shtator 1921
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Si përdorën grekët senatorë amerikanë kundër çështjes shqiptare


Edwin L. James

GJENEVË – Presidenti Harding dhe senatori Lodge ishin shfaqur këtë pasdite para Komitetit të Gjashtë të Asamblesë së Lidhjes së Kombeve në mbështetje të Greqisë, kundër Shqipërisë së vogël, të cilën presidenti Uillson e mbrojti në Konferencën e Paqes në Paris. Tani ajo po kërkon ndihmë te Lidhja për shkak se është e rrezikuar nga agresioni i fqinjëve më të mëdhenj, Greqia dhe Jugosllavia. Gjatë javës së kaluar atje kishte pasur luftime përgjatë kufirit verior të Shqipërisë. Pasi ishte tërhequr nga një sërë pozicionesh, Shqipëria tani është duke mobilizuar ushtrinë e saj të vogël për të luftuar serbët. Gjatë takimit të sotëm ishin lexuar mesazhe të njëpasnjëshme që tregonin se ky vend po luftonte.
Lufta kishte nisur
Shqipëria pretendon se të gjitha luftimet janë bërë brenda kufijve të saj. Ajo deklaron se kufijtë e saj ndodhen më poshtë sesa ato që ishin përcaktuar në Marrëveshjen e Londrës së vitit 1913. Serbët përgjigjen se kufijtë e vitit 1913 nuk ekzistojnë më dhe se ata nuk kanë shkuar poshtë vijës së caktuar në Konferencën e Paqes, ku u caktuan paraprakisht kufijtë e saj. Dhe e gjitha ajo ata po bëjnë është të kthejnë shqiptarët prapa, në territoret që u takojnë. Për këtë ata argumentojnë se Shqipëria nuk ka arsye të shtrojë çështjen përpara Lidhjes. Zhurmat e luftës kishte nisur dhe grekët nuk hezitojnë të tregojnë se ata kanë pretendime ndaj territorit të Epirit, ndërkaq edhe shqiptarët kanë të tyret.
Lobimi i grekëve
Ishte pikërisht Franguli, përfaqësues i Greqisë në Komitetin e Gjashtë, që i solli argumentet e presidentit Harding dhe senatorit Lodge. Duke komentuar kushtin paraprak që presidenti Uillson kishte vendosur në Konferencën e Paqes, i cili e ndaloi Greqinë që të marrë Epirin, zoti Franguli argumentoi se tani qeveria amerikane ka ide tërësisht të ndryshme. Ai shpërndau te delegatët një dokument të titulluar: Letra e presidentit Warren Harding”. Megjithatë, dokumenti ishte një letër e datës 24 tetor 1920, përpara se të zgjidhje senatori Harding, dhe ishte në mënyrë të qartë një thirrje zgjedhore, që siç duket, mund të jetë lexuar para komunitetit grek në Boston atë kohë. Me sa duket letra ishte publikuar në atë periudhë. Pasi jepej një lëvdatë për kombin grek, letra thoshte: “Ju duhet të jeni të sigurt se unë do të luftoj që të bëj më tepër për çështjen e drejtë të kombit grek, pasi shumë shtetas të shkëlqyer të këtij vendi kanë kontribuar për atdheun tonë. Unë do të vazhdoj t’ju ndihmoj në çdo mënyrë të mundshme, ashtu siç kam bërë në Senat gjatë dy viteve të kaluara. Unë votova për rezolutën e Lodges, duke deklaruar se Senati mund veprojë në mënyrë të arsyeshme që Epiri i Veriut, duke përfshirë Korçën, 12 ishujt dhe bregdetin perëndimor të Azisë së Vogël, t’i bashkëngjitet Mbretërisë së Greqisë. Unë jam për një zgjidhje, e cila do të sjellë drejtësi të plotë për popullin grek. Amerika gjithmonë do të përmbushë rolin e saj të plotë dhe njerëzor në mbarë botën ndonëse këmbëngul se ajo do të jetë e orientuar nga ndërgjegjja dhe koncepti i saj i drejtë dhe i paanshëm. Vendi ynë gjithmonë do të jetë në pararojë të komunitetit të kombeve për promovimin e paqes me drejtësi dhe vërtetësi dhe për shërimin e botës së plagosur nga vuajtjet”.
Loja e përfaqësuesit grek
Më pas, zoti Frangulis i paraqiti Senatit një rezolutë të miratuar më 17 maj 1920, që thoshte se Senati kishte arsye që Epiri i Jugut t’i kalojë Greqisë. Në mënyrë të dukshme grekët mbivlerësonin miqësinë e senatorit Lodge për realizimin e kauzës së tyre, apo ndoshta ata dështuan, pasi ai (senatori) ishte më tepër kundër presidentit Uillson sesa pro grekëve për Shoqërinë e Miqve të Greqisë, e pohuar edhe në letrën e shkruar nga zoti Lodge, e cila mban datën 29 qershor 1921:
“Unë kam letrën tuaj të tridhjetë. Rezoluta që unë parashtrova në Senat, për të cilën unë isha shumë i lumtur të bëja përpjekjet e mia, sigurisht, në pajtim të Kongresit, edhe mund të jetë përmendur nga ndonjë prej anëtarëve të tij, por unë nuk e ndiej se kjo do të aprovohet, meqenëse Shtetet e Bashkuara nuk janë anëtare të Lidhjes së Kombeve dhe një anëtarësim i tillë ishte refuzuar nga vetë populli. Që kjo çështje të shtrohet për zgjidhje, unë mund të marr përsipër të ofroj më pas ndonjë këshillë nëse do të më bënin anëtarë të Senatit apo kryetar të Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë”.
Reagimi i Fan Nolit
Peshkopi Fan Noli, kryetar i delegacionit të Shqipërisë, i cili ishte shfaqur shpesh në Amerikë si një “prind i edukuar”, nuk iu përgjigj këtyre letrave. Atje nuk ishte debatuar mbi këtë pjesë të fjalimit të përfaqësuesit grek, përveçse një rezolute, e cila caktoi një komision për të vëzhguar gjendjen në Shqipëri që do të vepronte në emër të Fuqive Aleate dhe atyre që u bashkëngjiten. Ashtu si presidenti Harding, dhe senatori Lodge, mundet, nëse ata e dëshirojnë një gjë të tillë, që të dërgojnë një përfaqësues për të marrë informacion në terren, direkt në dorë të parë. Një tjetër rezolutë ishte kaluar, ku rekomandohej që Shqipëria të pranojë vendimin e Konferencës së Ambasadorëve, e cila tani angazhohej më caktimin e kufijve. Përtej këtyre rezolutave, Lidhja nuk mund të bënte asgjë tjetër në lidhje me përpjekjen e Greqisë dhe Jugosllavisë, me gjithë mbështetjen e siguruar nga Franca, Anglia, Italia dhe Japonia. Ambasadorët e kishin çështjen në dorë dhe Lidhja e Kombeve duhet të presë vendimin e tyre. Në një farë kuptimi, kjo nuk i gëzoi shqiptarët, çështja e të cilëve, në tërësi, është ndërtuar mbi pretendimin e Konferencës së Ambasadorëve dhe Këshillit të Ambasadorëve që ata nuk kanë të drejtë të caktojnë kufijtë e tyre që ishin skicuar në vitin 1913.

Shkrimi është publikuar në “The New York Times” më 27 shtator 1921
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Fan Noli në Lidhjen e Kombeve: “Ne i duam serbët aq sa ata na duan ne”

“Times”-i rrëfen për mbledhjen e Lidhjes së Kombeve në shtator të 1921-shit. Deklaratat serbe shkaktojnë të qeshura në selinë e Lidhjes në Gjenevë

Edwin L. James

GJENEVË – Debati për kërkesën e Shqipërisë ishte ndër takimet më të hidhura që kishte zhvilluar ndonjëherë Lidhja e Kombeve. Lufta po zhvillohej rreth mundësisë së rishqyrtimit të Konferencës së Paqes, ndërsa frynin erërat e urrejtjes raciale dhe religjioze. Delegatët kërkuan që secili nga anëtarët e tjerë të flasë, por kryetari ishte shprehur që të ndërpritej për të mos u dhënë më kohë debateve. Peshkopi Fan Noli tha se Këshilli, i kontrolluar nga Fuqitë Aleate, kishte refuzuar kërkesën e Shqipërisë në betejën e saj për kufijtë kundër fqinjëve të fuqishëm; qeveria e tij apeloi te Asambleja, e cila aktualisht, në trajtimin e kësaj përplasjeje, kishte shënuar progres. Ai kërkoi nga Lidhja që të përpiqej për të vendosur paqen dhe të tërhiqeshin serbët nga territori shqiptar. Por kërkesa e dytë risolli çështjen se cili ishte territori shqiptar dhe i gjithë diskutimi ishte bazuar në debatin për kufijtë. Përfaqësuesi i Anglisë, zoti Fisher, ndërmori qëndrimin e tij, që dy palët duhet të mbajnë nën fre trupat e tyre atje, megjithëse nuk mund të bëhej asgjë, por duhet të priteshin vendimet e ambasadorëve.
Pretendimet greke dhe serbe
Zoti Frangulis e mbështeti këtë dhe më pas mbajti një fjalim të gjatë, duke mbrojtur pretendimet greke për Epirin, të cilin e pretendonin edhe vetë shqiptarët. Zoti Spalaikovitç, përfaqësuesi i Jugosllavisë, i akuzoi shqiptarët për nxitjen e vazhdueshëm të trazirave dhe parashikoi rrjedhjen e konfliktit në një luftë fetare. Kjo shkaktoi një klithmë në qoshen ku ndodheshin përfaqësuesit shqiptarë. Disa delegatë ishin në këmbë dhe përfaqësuesi jugosllav tërhoqi referencën e tij për çështjen fetare. Ai lexoi një numër telegramesh, duke treguar luftimet që po vazhdonin tani atje dhe duke u bazuar në kauzën e tij ai deklaroi se asnjë ushtar serb nuk e kishte kaluar vijën që shtrihet poshtë zonës së përcaktuar nga Konferenca e Paqes, duke përfunduar se luftimi po transferohej në veri të kufirit dhe se kjo po ndodh për faj të vetë shqiptarëve.
Simpatia e shumicës së delegatëve ishte qartë kundër përfaqësuesit serb, edhe kur ai deklaroi se “Ne i duam shqiptarët”. Këtu shpërtheu një e qeshur nga të gjitha anët e sallës. Zëdhënësi grek shkoi në sallën e konferencës dhe tha se Greqia nuk do të pranojë ndërhyrjen e Lidhjes në këtë çështje, pasi ajo nuk mund të bëjë asgjë.
Propozimi për palën shqiptare
Lordi Robert Cecil argumentoi se përderisa shtrohej çështja e paqes ose e luftës, Lidhja kishte të drejtë të ndërmerrte një mision dhe se anëtarët duhet të bëjnë diçka. Megjithatë, ai pohoi se pozita e çështjes ishte bërë e vështirë për të ndërmarrë ndonjë veprim pozitiv. Ai propozoi rezolutën, duke kërkuar që shqiptarët të pranojnë vendimin e ambasadorëve dhe në anën tjetër të garantohen për një komision, i cili në rast të luftimeve të reja të mund të përcaktojnë përgjegjësinë. Pas kundërshtimit nga delegatët e Francës dhe të Greqisë, këto rezoluta ishin miratuar. Në mbyllje, peshkopi Fan Noli tha se në të ardhmen nuk mund të premtojë të pranojë linjën e ambasadorëve, por deklaroi se Shqipëria do të tregohet e arsyeshme.
Përplasja mes Nolit dhe delegatit serb
“Unë jam thellësisht i prekur nga këto deklarata dashurie nga të gjithë fqinjët tanë”, - tha ai. “Ne nuk kërkojmë më shumë prej tyre. Ne kërkojmë vetëm të na lënë të qetë. Ne i duam serbët po aq sa ata na duan ne”. Në përgjigje të deklaratës së lexuar nga zëdhënësi serb lihej të kuptohej se ajo mund të jetë shkruar nga kreu i qeverisë disidente të Shqipërisë. Peshkop Noli tha se njeriu, emri i të cilit ishte dëshmi e koniunkturës së Serbisë, as nuk mund ta shkruajë apo ta lexojë një gjë të tillë. Zoti Spalaikovitç qëndronte në këmbë dhe lëshoi një rrëke fjalësh, kuptimi i të cilave ishte që sa më shpejt të jetë e mundur ata mund ta dëbonin qeverinë aktuale të Shqipërisë, pasi mund të vijë të jetojë në Serbi.
Presidenti, përfaqësuesi i Suedisë, zoti Branting, deklaroi se mendimet tashmë ishin thënë dhe debati është mbyllur. E gjithë rrjedha e debatit në tërësi ishte një demonstrim shprehës se sa e mundshme është për Lidhjen e Kombeve, ashtu siç po ecën tani çështja, që të ndërmarrë ndonjë veprim të rëndësishëm në rastet kur janë të lidhura interesat materiale të vendeve të fuqishme të organizatës.

Shkrimi është publikuar në “The New York Times” më 27 shtator 1921
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Negociatat shqiptaro-italiane pas luftës së vitit 1920 në Vlorë

“The New York Times” publikon tekstin e propozimeve italiane. Shqiptarët zhgënjehen nga miqësia me autoritetet e Romës

ROMË – Situata italiane në Vlorë mbetet e qetë, megjithëse kryengritësit vazhdojnë që të shtojnë trupat dhe të mbajnë një numër të konsiderueshëm përqark qytetit. Baron Aliotti, i dërguar nga qeveria italiane për të negociuar një marrëveshje mes dy palëve, ka shkuar në Durrës për të nisur bisedimet.
Pikat e Marrëveshjes
Ndërsa shtypi këtu (në Romë, - shën. red.) jep disa pika bazë të marrëveshjes, domethënë:
- Njohjen nga qeveria italiane të qeverisë shqiptare në Tiranë.
- Premton se Shqipëria do të administrojë krahinat e saj pa ndikimin e huaj.
- Zhvendosjen e trupave italiane nga e gjithë Shqipëria.
- Lejen për shtetin shqiptar që të vetarmatoset për të mbrojtur integritetin e tij kombëtar.
- Autorizimin që lejon Italinë të ndërtojë projektet për mbrojtjen detare dhe stacionin radiofonik në ishullin e Sazanit, përballë Vlorës, i cili do të mbahet nën zotërimin e trupave italiane.
- Rimbursimin ndaj Italisë të shpenzimeve të shkaktuara në Shqipëri për organizimin civil.
Komentet në Itali
“Idea Nazionale”, organi i shtypit nacionalist, e konsideron se “kjo mund të shkojë më larg, qëkur vetë Giolitti deklaroi se Italia nuk mund ta lërë Vlorën që të zaptohet nga ndonjë fuqi tjetër e huaj dhe premtoi se vetëm kur Shqipëria të jetë e “riorganizuar tërësisht dhe të jetë e bashkuar”, atëherë do të jetë e mundur të negociohet një marrëveshje përfundimtare me Shqipërinë në lidhje me Vlorën.
Përderisa Shqipëria nuk është në gjendje të mbrojë integritetin e saj territorial, “Idea Nazionale” kundërshton realizimin e menjëhershëm të një programi të tillë të gjerë, i cili nuk jep garanci që tërheqja e Italisë nuk do të jetë një mundësi që të avancojë në atë vend një fuqi tjetër e huaj. Gazeta e tjetër “Tribuna” publikoi një intervistë me një gazetar amerikan, i cili sapo ishte kthyer nga Vlora, pas një periudhe të gjatë qëndrimi me trupat shqiptare.
Zhgënjimi i shqiptarëve
Duke e pyetur për arsyet që sollën ndryshimin e qëndrimit nga miq në armiq të shqiptarëve që banojnë në zonat e thella të Vlorës, amerikani tha se shqiptarët besojnë për veten e tyre se ndihen të tradhtuar nga Italia. Ai tha se ndonëse Italia i siguroi shqiptarët se dëshiron të respektojë dhe mbrojë integritetin e Shqipërisë, Roma negocioi një marrëveshje midis Tittonit dhe Venizelos, e cila i jep grekëve Shqipërinë Jugore.
Agjentët grekë e shpërndanë këtë informacion në të gjithë Shqipërinë, duke shkaktuar pakënaqësi të thellë dhe humbjen e besimit tek Italia, e konsideruar si protektore e pavarësisë së shqiptarëve. Zhgënjimi i shqiptarëve ishte konfirmuar edhe kur ata morën vesh përmbajtjen e kompromisit mes Londrës dhe Parisit këtë vit, kur në vend që të mbrohej autonomia e shqiptarëve, Italia u duk sikur pranoi në heshtje që Shqipëria të përdorej si një peng për kompensime dhe koncesione të ndërsjella midis Aleatëve, duke lejuar që Shkodra t’i ofrohej Jugosllavisë dhe Shqipëria e Jugut grekëve.
Kësaj i shtohej edhe hezitimi i Italisë për të njohur qeverinë e Tiranës dhe gërricjet e vogla midis ushtarakëve shqiptarë dhe italianë; të gjitha këto të gërshetuara shkaktuan fyerjen e shqiptarëve kundër Italisë, e cila arriti kulmin në sulmin e tanishëm.
Tani vetëm pavarësi
Shqiptarët kërkojnë në të gjithë Shqipërinë, madje edhe në Vlorë, një administratë të pastër shqiptare, megjithëse pranojnë se Italia duhet të ketë një pikë mbrojtëse strategjike në bregdetin e Vlorës. Gazetari amerikan e përmbylli duke thënë se opinioni publik është i bashkuar në kërkesën për autonomi dhe pavarësi nga Italia dhe besojnë se si dikur, edhe sot ata do të jenë mjaft të fuqishëm të mbrojnë veten e tyre nga intrigat greke dhe jugosllave.

Shkrimi është botuar në “The New York Times” më 4 korrik 1920
Titulli është redaksional

[RaPSouL]

Pazaret mes grekëve dhe italianëve kundër Shqipërisë në vitin 1920


Grekët ngurrojnë të firmosin Marrëveshjen Turke, sepse ajo i kthen Italisë ishujt e Egjeut, bashkë me popullsinë e tyre greke, të cilat Italia i ka mbajtur deri në verën e vitit 1912. Një marrëveshje e bërë midis Greqisë dhe Italisë nxori në dritë të gjitha pikat e saj për çështjen që ishte shtruar vitin e kaluar, kur Nitti ishte kryeministër i Italisë dhe Tittoni ministër i Jashtëm. Një nga pikat e marrëveshjes ishte dhënia e ishujve Greqisë pas vendosjes së paqes. Grekët paguan për ato; ata e shlyen përmes një marrëveshjeje që i caktonte Italisë një pjesë të konsiderueshme të këndit jugperëndimor të Azisë së Vogël. Në atë territor ka shumë grekë të mirë dhe pothuajse asnjë italian. Kërkesa e Italisë ishte ekonomike; Interesi grek ishte thjesht etnik. Gjithashtu nuk ishte pa vlerë, por kjo mund të dukej se grekët ishin disi më mirë në kërkesën e tyre.
Pazaret greko-italiane
Tani zoti Giolliti refuzoi të heqë dorë nga Egjeu. Kushtet kishin ndryshuar qëkur ishte bërë marrëveshja; njëra prej pikave të mëparshme ishte që t’i jepeshin Greqisë rajonet e njohura për grekët, si Epiri i Veriut, zonë e cila pretendohej nga shqiptarët si pjesa jugore e vendit të tyre. Italia e mbajti protektoratin në pjesën e mbetur të Shqipërisë dhe interesat greke dhe italiane në atë vend ishin bërë burim trazirash për një kohë të gjatë, por që tani së fundi duket se janë paqtuar.
Të dyja palët i llogaritën këto gjëra pa shqiptarët. Aty ishin shënuar dështime të trupave pushtuese italiane dhe fare rastësisht një gjë e tillë shmangu realizimin e plotë të planeve greke: Korça, thesari më i çmuar i të gjitha krahinave, u pretendua nga Greqia, por që sot ajo mbahet nga shqiptarët. Pa dyshim, Italia mund ta ripushtojë vendin, por me një kosto, e cila është shumë e rëndë për zotin Giolitti. Borxhet e rënda dhe shqetësimet sociale në vendin e tij duket se kanë ndikuar te ky udhëheqës për marrjen e një vendimi që ta lëshojë Shqipërinë në këtë kohë dhe të shpresojë te fati për të mbajtur nën kontroll Portin e Vlorës.
Lulëzimi i Greqisë
Ndonëse Italia, në këtë mënyrë, ishte duke humbur një pikë mbështetjeje në të cilën ajo ishte futur dhe në përmirësimin e së cilës ajo kishte harxhuar shumë, por ishte një pazar i mirë për të fituar, grekët ishin duke korrur sukses gjetkë. Ushtritë greke kanë pushtuar Jafar Tayar, duke hyrë në Adrianople dhe pothuajse konfiskuan të gjithë Thrakën. Forcat greke në Anatoli kanë pësuar dështime të rënda përballë Mustafa Qemalit, i cili zaptoi më shumë territore sesa Greqia, sipas Marrëveshjes së Konferencës së Paqes. Pakënaqësia rreth rritjes së një fqinji të padëshiruar mund të ndihmojë që të sqarojë ndryshimin e sferës italiane. Por këtu pakënaqësia është e pajustifikuar. Të nisesh qoftë edhe nga fakti se nuk ka siguri që grekët do t’i mbajnë këto zona shtesë të pushtuara. Ushtria greke bëri për Aleatët punën që nuk mundën ta bëjnë Anglia dhe Franca, kundër rezistencës së nacionalistëve turq. Trupat greke në Brusa dhe Alashehr ishin luftëtarë besnikë në të njëjtën fushatë kundër turqve, në të cilën Aleatët u ndodhën para armëpushimit kur ishte duke përfunduar puna që Allenby nisi në Megiddo.
Ata ishin duke bërë një shërbim në të gjithë Europën, duke përçarë dhe infiltruar besimin e nacionalistëve turq, për të cilët Fuqitë e Mëdha ishin thuajse të frikësuar në pranimin e rezistencës së tyre në vlerën që ata shfaqen; ata rritën prestigjin europian në një masë tejet të konsiderueshme përmes fitoreve të tyre. Dhe ata akoma janë duke operuar si Agjentë të Këshillit Suprem, gjë që e kanë bërë pa qenë të sigurt se do të kenë dëmshpërblim territoresh, apo diçka tjetër.
Skenarët e Italisë
Ndërsa italianët e shohin me disfavor luftën për të cilën zoti Nitti u përpoq t’u kthejë mendjen Aleatëve në Sanremo. Ata mund t’i lejojnë turqit të bëjnë punën e tyre dhe i paralajmëruan miqtë e tij francezë dhe britanikë se Italia nuk do të kontribuojë as me një ushtar të vetëm në drejtim të vendosjes së kushteve ndaj Mustafa Qemalit. Grekët kanë pohuar se trupat ushtarake turke, të lodhura nga lufta, gjetën strehim në zonën e ndikimit italian dhe atje ata u mbrojtën nga ushtritë italiane. Gjithsesi, kjo mund të jetë e vërtetë, pasi nuk ka dyshim se italianët në Anatolia vunë bast për kalorësin e gabuar. Tani ata janë duke u përpjekur të shlyejnë gjynahet për zhgënjimin e tyre nga mbajtja e Egjeut.
Megjithatë, ajo që nuk mund të mendohet është se ata nuk do të dorëzojnë Dymbëdhjetë Ishujt. Më 18 korrik sekretari i Giolittit dha një intervistë për korrespondentin e “The Chicago Tribune”, në të cilën ai riparashtroi pikëpamjet e shprehura nga kryeministri. Ky zotëri tha se zoti Nitti ishte përpjekur të mbajë çdo territor të përvetësuar, megjithëse një gjë e tillë mund të jetë e justifikuar ose jo; por zoti Giolitti ishte merakosur me rivendosjen e ekuilibrit ekonomik. Egjeu mund t’i kthehej Greqisë në shkëmbim të lëndëve të para, grurit, kredive dhe parave. Megjithëse i kishin blerë një herë e një kohë përmes formave të koncesioneve territoriale, grekët tani duhet t’i blejnë ishujt sërish. Greqia nuk mund të sigurojë grurë, lëndë të para, kredi dhe as shumë para. Franca, Anglia dhe Amerika duhet t’ia blejnë Italisë këto ishuj në të cilët 90 për qind e popullsisë janë grekë dhe asnjë italian, me përjashtim të ushtrisë dhe zyrtarëve administrativë. Nevoja e Italisë për grurë, lëndë të parë dhe kredi, në të vërtetë mund të jetë dëshpëruese nëse ata duhet të jenë të pajisur me mjete të përshtatshme, të tilla si këto. Italia ka nevojë për dhe duhet t’i ketë ato, por e ka të vështirë t’i marrë me mënyra të tilla. Një respektim disi më skrupuloz i angazhimeve të vjetra mund të nxisë besimin e Fuqive që i kanë këto mundësi më tepër sesa qëllimin që të rigjejnë terrenin e humbur, kur Italia i mori turqit kaq seriozisht.

Shkrimi është botuar në “The New York Times” më 1 gusht 1920
Titulli është redaksional. Titulli origjinal është: “Greqia dhe Italia”

[RaPSouL]

Perandori gjerman: Si u njoha me shqiptarët dhe debatet për zgjedhjen e mbretit


William Hohenzollern*

Në atë kohë (në vitin 1912) ishte në vëmendjen time çështja e pavarësisë së shtetit shqiptar dhe shtrimi i alternativave nga Fuqitë e Mëdha për drejtimin e saj. Një numër kandidatësh, me dëshirë të etshme për t’u kurorëzuar mbretër, e kishin paraqitur veten e tyre tashmë para Fuqive ende pa marrë pëlqimin e tyre; një numër kandidatësh, të vlerësuar nga shtetet e mëdha, ishin hedhur poshtë nga vetë shqiptarët. Unë e pashë problemin në vetvete me indiferencë dhe ishte një mendim si në rastin krijimit të çdo kombi – ku vëmendja më e madhe e mundshme duhet të kushtohej te zhvillimi historik, gjithashtu te veçoritë gjeografike dhe zakonet e banorëve vendas. Në këtë veçanti të këtij vendi, atje nuk ishte bashkuar asnjëherë shteti nën një sundues apo një dinasti. Në krahinat e rrethuara nga të gjitha anët me male të larta, fiset shqiptare jetonin të ndara, në një largësi të konsiderueshme nga njëri-tjetri.
Sistemi politik dhe zakonet
Sistemi i tyre politik nuk është i ngjashëm me atë të fiseve të Skocisë. Kristianë dhe muhamedanë janë të përfaqësuar në numër të barabartë. Zakoni i “gjakmarrjes” vjen që nga lashtësia, i mbartur nga tradita, e cili nuk ka më pak të ligjshëm edhe plaçkitjen dhe vjedhjen e bagëtive. Bujqësia është akoma në një fazë të prapambetur zhvillimi; blegtoria është në hapat e para të saj; mjetet që përdoren këtu janë të kohës së hershme.
Kreu i fisit vendos drejtësinë në të gjithë krahinën, siç bëhej njëherë e një kohë te gjermanët e lashtë. Çdo njeri është i armatosur dhe shumica e tyre kanë armë të shkëlqyera. Kurdo qoftë, kryetari i fisit dilte nga shtëpia, shaluar mbi kalë, në ture përgjatë territorit të tij në katunde, ku banorët i shprehin bekimin atij në një mënyrë të veçantë, duke i hedhur monedha që tingëllonin, të cilat ndonjëherë shpërndaheshin përqark tij që lart nga shala. Sigurisht, kjo është bërë zakon, veçanërisht në fillimin e kohës së qeverisjes së tij dhe kur nuk ndodh një gjë e tillë, kjo tregon pakënaqësi të madhe.
Shërbëtorët e sulltanit
Gjer në kohën e Luftës Ballkanike shumë shqiptarë u përfshinë në shërbimet turke, ku ata u ngritën në lartësi të mëdha, duke qenë të vlerësuar shumë për zellin e tepërt, zgjuarsinë e hollë, si dhe për këmbënguljen dhe energjinë e tyre. Ata i dhanë administratës turke një numër të madh zyrtarësh. Gjithashtu, në njëfarë përqindjeje ata u futën në strukturat diplomatike dhe ushtarake. Të rinjtë fisnikë shqiptarë ishin krenarë që të shërbenin në kompanitë më të mira të ruajtjes së pallatit të sulltanit, të cilët pothuajse nuk dallonin përsa i përket paraqitjes ushtarake dhe bukurisë mashkullore nga ushtarët turq. Këta ishin në një farë mënyre “njerëzit e shtëpisë” së sulltanit, që kur, më vonë, ai mori femra fisnike shqiptare të fiseve kryesore në haremin e tij, në mënyrë që ai të mbrohej nga “vëllazëria e gjakut” dhe të shpëtuar nga “hakmarrja” e fiseve. Gjithashtu, ai mund të merrte vesh çdo gjë që mund të vlejë rreth ndjesive të prijësve shqiptarë. Etja e madhe e shqiptarëve arriti tek ai përmes kësaj mënyre, - për shembull, si bëhej furnizimi i armëve dhe municioneve, ndërtimi i shkollave dhe rrugëve, etj., dhe për këtë arsye, ishte i garantuara në një mënyrë që nuk binte në sy. Kështu që, sulltani nuk ishte në gjendje të mbante qetësinë e shqiptarëve trazues në mënyrë të vazhdueshme, dhe “besnikëria” tek ata kuptonte thjesht “lidhjet familjare”.
Refuzohet “princi egjiptian”
Me këtë njohje të çështjeve të shtetit, mbi këtë bazë, unë u mundova të sjell me influencën time gjetjen e një princi muhamedan, nëse do të ishte e mundur, - mbase një princ egjiptian, pa harruar se ai duhet të ketë një burim të ardhurash financiare të sigurta, gjë që është absolutisht e domosdoshme në Shqipëri.
Sugjerimi im nuk u mor në konsideratë nga “Këshilli i Fuqive”, anëtarët e së cilës nuk u përzien në telashe të tilla me interesa e shqiptarëve; por, mbi të gjitha, ata po shikonin për pretekste dhe mundësi për të peshkuar në ujërat e turbullta shqiptare në një mënyrë të tillë që të përfitonin vendet e tyre.

Ditari është publikuar në “The New York Times” më 8 tetor 1922. Gazeta ka marrë fragmentet ku flitet për Shqipërinë
William Hohenzollern ka qenë perandori gjerman, që njihej me emrin William II
Titulli origjinal është “Kujtimet e një ish-mbreti”. Titulli i gazetës është redaksional