Eugenio Montale

[Diabolis]

për K

Kujtoj buzëqeshjen tënde, që është për mua ujë i kthjellët
Gjetur në shtrat të një lumi mes shkëmbinjve rastësisht,
Pasqyrë e vogël në të cilën sheh dredhka bistakët;
Dhe e gjitha në përqafimin e një qielli të bardhë paqësisht.

I tillë është kujtimi im; s’mund ta di, o e largët,
Nëse pamja jote shpreh lirisht një shpirt patëkeq,
A në je nga endacakët që e keqja e botës u hap plagët
Dhe vuajtjet e tyre si talisman nga vetja s’i heq.

Por këtë mund ta them, që portreti yt ndër mendime
I mbyt shqetësimet trilliane qetësisht me një valë,
Dhe se fytyrimi yt i kacavirret grisë së kujtesës sime
Shqeto si bisku i një palme të re sapodalë...

[Diabolis]

Mos na pyesni për fjalën që çdo anë bën yrt
Shpirtrat tanë pa formë, dhe me gërma zjarri
Shpall dhe shkëlqen porsi lule shafrani
E humbur në mes të një lëndine të pluhurt.

Ah, burri që ecën i sigurtë,
Për të tjerët dhe për veten mik,
E hija e tij s’merakoset që zhegu në pisk
E stampon mbi një mur të ngurtë!

Mos na kërkoni formulën që mundet tu çelë botë
Si ca rrokje bullunga dhe si një degë e tharë.
Vetëm këtë mundemi tu themi sot,
Çfarë ne nuk jemi, ne nuk duam - çfarë.

[Diabolis]

Jeta ime, nga ty nuk dua linja
Fikse, fytyra të pashme a zotërime.
Në xhiron tënde të pandalur tani të njëjtën
Shije kanë mjalti dhe absintha.

Zemra që çdo lëvizje mban në të
Rrallë është shkundur nga brofje.
Ashtu si ndonjëherë në qetësinë
E krahinës një e shtënë pushke.

[Diabolis]

Shpesh të keqen e jetës kam takuar:
Ishte përroi që gurgullonte në shtjellë,
Ishte gjethja mbështjellë
përcëllimi, ishte kali i rrëzuar.

Të mirë nuk dija, jashtë asaj mahnitje
Që hap Indiferenca e lume:
Ishte shtatorja në përgjumje
mesdite, dhe reja, dhe fajkoi në ngritje.

[Askusho]

Përktheu poezitë nga italishtja
Ben Meçe

ERË MBI GJYSMËHËNËN

Ura e madhe nuk çonte te ty.
Do të të kisha arritur edhe duke lundruar
nëpër fekale, me një urdhër tëndin.
Po dhe forcat, bashkë me diellin mbi kristale
verandash, shkonin drejt shterimit.

Njeriu që predikonte mbi zhvillimin
më pyeti “E di ku është Zoti?”. E dija
dhe ia thashë. Tundi kokën. U zhduk
në vorbullën që mori njerëz e shtëpi
e i ngriti lart, në paqe.

SHPESH NEVERINË E TË JETUARIT KAM TAKUAR

Shpesh neverinë e të jetuarit kam takuar:
ishte burimi i mekur që gurgullonte,
ishte vyshkja e gjethes
së tharë, ishte kali i shembur përtokë.

Mirë nuk dita, veç mbinormales
që lë pak hapur hyjnoria Indiference:
ishte statuja në gjumin
e mbasdites, dhe era, dhe skifteri i ngjitur lart.

***

Antik, tingulli dehur nga zëri
që del nga gojët tuaja kur hapen
si këmbana jeshile e rihidhen
mbrapsht, e shkrihen.
Shtëpia e verërave të mija të largëta,
të rrinte afër, e di,
atje në fshatin ku dielli digjte
e mjegullonin ajrin mushkonjat.
Si dikur sot në prezencën tënde gurëzohem,
det, po jo më i denjë
ndihem ndaj këshillave solemne
të frymëmarrjes tënde. Ti më ke thënë i pari
se i vogëlthi shqetësim
i zëmrës sime nuk ishte veçse një moment
i tëndes; që për mua në fund ishte
ligji yt rrezikues: të jesh i gjerë, i veçantë
dhe njëkohësisht i palëvizshëm:
Dhe të zbrazem nga çdo mbeturinë
siç bën ti kur përplas në breg
mes sfungjerëve, algave, e guackave,
plehrat e pavlefshme të thellësive të tua.
Kush ngjitës mban bashkë
këta katër gurë.

***

Mendoj ëngjëjt
të shpërndarë aty – këtu
që s’bien në sy
pa pendë, pa formë
të pavetëdishëm
injorues të aparencës së tyre
dhe tonës
edhe pse janë
një kundrapeshë më e fortë
se pika e Arkimedit
dhe në qoftëse askush s’i shikon
është sepse nevoiten të tjerë sy
që unë nuk i kam
por dhe nuk i dëshiroj.

E vërteta është në tokë
dhe këtë nuk mund ta dije
nuk mund ta doje
dhe sikur të duhet të na shkatërroje.

Kështu duhet shtirur
që ka diçka këtu
ndër këmbë, ndër duar,
as akt, as e kaluar
as e ardhme
dhe aq më tepër as mur
për ta kapërcyer
duhet shtirur
që levizja dhe statika
të kenë kuptimin
e jokuptimit
për të marrë vesh
që pika fikse është një kompleks
i hiçëzuar.

***

E vërteta është se jeta nuk shpjegohet
as me biologjinë
as me teologjinë.
Jeta është shumë e gjatë
edhe kur është e shkurtër
si ajo e fluturës –
jeta është gjithmonë e jashtëzakonshme
edhe kur toka nuk prodhon
asgjë.
E tmerrshme është lufta që bëhet
për ta kthyer në të kotë e të pamundur.
Nuk mbetet veçse zhytja
në inkoshiencë
farsa e fundit e teatrit tonë në mbyllje.
Do ta shpie në internim, a në litar
atë që e përkufizon apo e përballon. Dihet
që injoranca
është më se e mjaftueshme për të errësuar
errësirën.

***

Zbrita, dukë të dhënë krahun, të paktën
njëmilionë shkallë
e tani që nuk je më është bosh çdo
hap.
I shkurtër udhëtimi i jonë i gjatë.
Imi vazhdon akoma, as më duhen më
koiçidencat, prenotimet,
grackat, paturpësitë e atyre që besojnë
se realiteti është siç na prezantohet.

Zbrita duke të dhënë krahun
jo sepse me katër sy ndoshta
shikohet më shumë.
Më ty zbrita se e dija që ndër
ne të dy
të vetmet bebe, megjithëse
shikimturbullta,
ishin të tuat.

***

Ndoshta një mëngjes duke shkuar drejt një ajri
të qelqtë,
të thatë, do kthej kokën e do shoh si do ndodhë
mrekullia:
hiçin pas shpatullave, boshllëkun mbas
meje, më një tmerr prej të dehuri.

Pastaj si në një ekran,
do rreshtohen në distancë
pemë, shtëpi, kodra, gënjeshtra e zakonshme.
Por do të jetë shumë vonë; unë do iki
i heshtur
tek njerëzit që s’kthehen më, me
sekretin tim.

***

Rrotullohet rrota e pusit,
uji del në dritë dhe lëngëzohet.
Dridhet një kujtim në kovën plot,
në të përkryerin rreth një imazh qesh.
Mbështes fytyrën me buzët e fikura:
deformohet e kaluara, bëhet plakë,
i përket një tjetri…
Ah ja ku ankohet
rrota, të dhuron në fundin tjetër,
vizion, një distancë na ndan.

***

Eshtë qesharake të besosh
që njerëzit e nesërm
mund të jenë njerëz,
qesharake të mendosh
që majmuni të shpresojë
të eci një ditë
mbi dy këmbë.

Eshtë qesharake
të hipotekosh kohën
dhe gjithashtu është
të imagjinosh një kohë
të ndarë në shumë kohë

dhe sidomos
të supozosh që diçka
ekziston
jashtë ekzistencës,
vetëm kjo shikohet
nga të ekzistuarit.

***

Lumturi e plotë, ecet
për te ty mbi fillin e briskut.
Syrit i je dritë e zbehtë që lëkundet,
këmbës i je akull i rrezikshëm që thyhet;
kështu pra, të mos të të prekë ai që më shumë e do.

Kur arrin në shpirtrat e pushtuar
nga trishtimi dhe i kthjellon, mëngjesi yt
është i ëmbël e mallëngjyes si foletë
e zogjve.
Po asgjë mund të paguaj të qarën e fëmijës
kur topi i humbet shtëpive.

Mos më kërko fjalën që nuk kuadron
nga asnjë anë
kurajua jonë pa formë dhe me shkronja
të zjarrta
deklaroje e ndriçoje si një luleverdhë
e humbur në një lëndinë
tërë pluhur .

Ah njeriu që jeton i sigurtë,
mik i të tjerëve dhe i vetvetes
as hijen e tij nuk ruan se zagushia
ja stampon në një mur të rënë suvaje!

Mos ma kërko formulën që botët
mund të të hapë,
ji një rrokje e shtrembër dhe e tharë
si bujashkë.
Vetëm këtë mund të të dëftejmë sot,
çka nuk jemi dhe çka
nuk duam.

***

Lavdi e gjumit të mbasdrekës
kur as pemët nuk bëjnë hije
e për më shumë kur shfaqen rreth e rrotull
nga drita e tepërt, të verdhat shëmbëllime.

Dielli, atje lart, - shtrat lumi i tharë.
Dita ime ende s’ka mbaruar
matanë, muri, orët e bukura
mbyll në një perëndim të zbehtë e të praruar.

Përvëlim rreth e rrotull: një zog peshkatar
mbi një relike jete rrotullohet
shiu i mbarë është mbas gufosies
e ndërsa pres, lavdi gjumit që afrohet.

***

Një pëllumb i bardhë më zbriti
tek yjet, poshtë origjinave ku qielli
ka folenë. Agime e dritëra në pritje: kam dashur diellin,
ngjyrën e mjaltit, flori kërkoj të errëtin,
kërkoj zjarrin që e ngroh jetën, këtë varr
që nuk fluturon, shikimin tënd që sfidon.

***

Kam shumë besim te ty
dhe do vazhdojë
(është budallallëku që të thashë
një ditë)
derisa një vetëtimë nga e përtejmja
të shkatërrojë
këtë rrëpirë të pafundme ku
jetojmë.
Do të takohemi atëherë nuk e di,
në ç’pikë
po ka kuptim fjala pikë kur s’ka
hapësirë
e do diskutojmë për ndonjë varg
të shumëkuptimtë
të hyjnores poemë.

E di që jashtë të parit e të prekurit
nuk është jetë e mundur, po pasjetë,
ndoshta fytyra tjetër e vdekjes
se e mbajtëm të mbyllur në vetvete
për vite e vite.

Kam shumë besim te vetja
e ndeze ti padashur
pa e ditur që në çdo karkasë
të jetës ka një truk
që nuk e njohim dhe na ka zënë
pritë, ne të shpërndarëve e të pazotëve
për ti dhënë kuptim.

Kam shume besim që do më djegë: po
kush do më shohë do thotë është njeri prej hiri
pa e kuptuar se është rilindje.

***

Më sill lulediellin ta mbjell
në baçen time të djegur nga kripërat,
e ti dëftejë gjithë ditën të kaltrave
pasqyra
të qiellit, ankthin e fytyrës së saj të verdhë.

Tentojnë qartësinë gjërat e errëta,
shkrihen trupat në ujëvarë
ngjyrash: këto në muzikë. Të shuhesh
qënka fati i fateve.

Sillma ti lulen që të shpie
tek burimet e transparencave bionde
ku jeta esencat avullëzon;
sillma lulediellin e çmendur për dritë.

***

Ja shenja; merr jetë
mbi murin që arzohet;
një palmë si e gdhendur
e djegur nga vezullimi verbues
i agimit.
Hapi që vjen
nga serrat, bëhet i papeshë
nuk është i kadiftë nga bora
është akoma
jeta jote, gjaku yt
në venat e mia.