Financat Islame

[altruisti_ek84]

[B]Financat Islame

Nga Loretta Napoleoni

26/04/08 -- -- Financat Islame është bërë një sektor me rritje shumë të shpejtë dhe dinamik në financat globale. Çdo model nga produktet financiare perëndimore u përmbahet dispozitave sheriatike (ligjit Islamik), me instrumente të përshtatshme: mikrofinancë, pengu, eksploatimin e naftës dhe gazit, ndërtimn e urave, madje edhe sponsorimin e ndeshjeve sportive. Financat Islame është një sektor i ri, shumë fleksibil dhe me potencial shumë profitabil. "Operon në 70 shtete me 500 bilion dollar në vlerë të aseteve, është në drejtim të zgjerimit gjeometrik." Më shumë se një bilion Mysliman të etur në mbështetje të saj, analistët parashikojnë që ky sistem së shpejti do të menaxhon afër 4 përqind të ekonomisë botërore, ekuivalent me 1 triloin dollar në vlerë të aseteve. Këta tregues spjegojnë padurimin e bankave perëndimore që të lancojnë shërbimet financiare të sheriatit. Citigroup ka hapur filiale, sikur shumë banka të tjerë perëndimore, në shumë shtetet Myslimane.

Në fund të vitit 2004, Banka Islame e Britanisë, bankë e para që ka furnizuar klientët mysliman në Evropë, nxori në shitje aksionet e saj në bursën e Londonrës. Me ironi, tri krizat e mëdha ekonomike globale të kapitalizmit perëndimor - ajo e rezervave të naftës më 1970, më vonë më 1990 krizat Aziatike, dhe 9/11 – zgjeruan rrugën e ngritjes së financave Islame. Ndryshe nga ekonomia e tregut, Financat Islame fokusohet në parimet e religjionit Islam dhe operon në atë mënyrë që t'i mbaj myslimantët të mbështetur me sheriatin, me ligjin e religjionit që buron dretperdrejt nga Kur'ani. Aktivistët mysliman, intelektualët, autorët, dhe liderët religjioz gjithmonë kanë përkrahur ndalimin e kamatës, interesin që ngarkon huadhënësi, dhe e gjykuan si gharar, që i referohet çdo lloj spekulacioni. Sipas këtij besimi, paraja nuk është patjetër produkt në vete për shtimin e më shumë parave. Si rjedhim Financat Islame shmang investimet me risk dhe investimet në kompanitë jolikuide e që nuk kuotojnë në burse (private equity), sepse ata thjesht shumëfishojnë keshin nga spastrimi i aseteve. Paraja servisohet në kuptim ose instrument produktivitetit origjinal e parafytyruar nga Adam Smith dhe David Ricardo. Ky parim është i mishëruar në sukuk, bono thesari që përdoret në Financat Islame. Sukuk gjithmon lidh investimet reale – për shembull, pagesë për ndërtim të një autostrade të gjatë – dhe asnjëherë për qëlime spekulative. Ky parim rrjedh nga ndalimet e shariatit për lojrat e fatit (aktivitet e pasigurta, me risk) ashtu siç ndalon secilën formë të borxhit me risk dhe aktivitetet që tregtohen me risqe.

Në fund të shekullit nëntëmbëdhjetë, mbështetësit dhe promoterët e financave Islame vazhdimisht shprehën pakënaqësi me modelet e bankimit perëndimor të cilët depërtuan në shtetet Islame.
Disa fetva, ose dekrete nga dijetarët, u nxorën për t'u ripërsëritur parimet për aktivitetet e bazuara në kamatë të bankave koloniale tek të cilat janë vërejtur jopërputhshmëri me sheriatin. Aq më shumë, sepse institucionet financiare perëndimore ishin banka të vetme aktive në botën myslimane, besimtarët ishin të detyruar ti përdorin ato edhe pse ata kryenin punë helmuese të bazuar në aktivitete të ndaluara.

Që nga mesi i viteve 1950 deri në mes të 1970, ekonomistët, financierët, dijetarët e shkollave juridike të sheriatit dhe intelektualët, studiuan mundësinë e flakjes së normave të interesit dhe krijimin e institucioneve financiare të bazuara në sheriat - si alternativë e përshtatshme në vend të kamatës. Ata mendonin që në sistemin ekonomik Islam të inkorporohet zekati dhe elemente tjera themelore të fesë Islame, siç janë depozitat për në Haxh. Projektet e para për ekonomiksin e aplikuar Islam erdhën në eksistencë në treg konkurues në vitet 1950 në krahinën e poshtme të Egjiptit dhe në Kuala Lumpur, Malazi. Projekti Egjiptian, me seli në Meet Ghamr, Egjipt, ka mbështetur financiarisht plane ndërtimesh për një çmim më të ulët. Qeveria Malajziane, si eksperiment për mbështetje financiare është përkrahur nga Pilgrims' Administration dhe Fund of Malaysia. Të mbikqyrur nga institucionet financiare që kanë mbledhur kursime dhe i kanë investuar ato në përputhje me sheriatin. Me qëllim të financimit të haxhit, i cili, bashkë me zekatin, është një nga pesë shtyllat e Islamit.

Deri në fillim të viteve 1970, ekonomiksi Islam në thelb dukej embrion dhe vështrohej me skepticizëm të thellë. "Më pas, askush nuk mendonte që bankimi Islam do të bëhet e madhe," për rikujtim Sheiku Hussein Hamid Hassan, Egjiptian i shkollave juridike, u involvua në krijimin e një banke të parë Islame. "Banorët menduan se ishte një ide e çuditshme, aq e çuditshme sikur të bisedohej për një uiski Islam!" Çdo ditë u shtua skepticizmi perëndimor për shkak të mungesës kronike të kapitalit në vendet myslimane. Ata nuk kishin para për të hapur një sistem alternativë bankimi, mendonin që kjo kurrë nuk do të arrihet, prandaj njerëzit hoqën dorë nga ideja e një "sistemi financar Islam", kjo thjesht ishte vetëm një ëndër. Ky skenar u ndryshua më 1973–1974 kur ndodhi goditja për naftë, e që shkaktoi derdhje masive të kapitalit të importuesve perëndimor në shtetet Arabe që prodhojnë naftë. Çmimet e katërfishuara të naftës gjeneruan kapital të mjaftueshëm për të vënë në praktikë atë që kishte mbetur vetëm si ide e debatuar me dekada. Kjo ide u konkretizua me themelimin e Bankës për Zhvillim Ndërkombëtar për vendet Islame. Kjo bankë do të zmadhojë edhe ndikimin e Organizatës për konference Islamike, duke e konsideruar një fuqi potenciale bazë për disa nga shtete te pasura, posaçërisht Arabia Saudite dhe Algjeria. Në të njëjtën kohë, banka do të shërbejë si instrument për shpërndarje të ndihmës financiare nga shtetet myslimane të pasura me naftë tek vëllezërit e tyre në Afrikë dhe Azi. Kërkesat e para për themelim të Bankës Islamike për Zhvillim (IDB) erdhën nga kryetarët e shteteve si Arabia Saudite, Algjeria, dhe Somalia. Në marrëveshjet e kontratës për hartimin e IDB-së më 1974, zyrtarisht qëndronte ajo që aktivitetet bankare patjetër të sillen në përputhje me sheriatin.

Në bërthamë të sheriatit si ekonomi e përbërë, kemi të veçuar instrumentin ndërmarje me partneritet-ortakëri (Joint Venture, arab.-Musharaka). Në të vërtetë, ky partneritet u shfaq në vitet 1970 kur myslimanët dhe dijetarët e shkollave juridike të sheriatit filluan të bashkëpunojnë. Kjo ortakëri e jashtëzakonshme (Joint venture) është një fenomen unik në ekonominë moderne, por është e vetmja që ka betonuar themelet e një sistemi të rri ekonomik. Disa personalitete vizionare, si Princi Muhammed el Fejsal (djali i ish mbretit Saudit Faisal bin Abdul-Aziz), Saleh Kamel nga Arabia Saudite, Ahmed el Jaseen nga Kuvajti dhe Sami Hamoud nga Jordani, shpërndanë disa nga pasuritë e mbledhura nga kriza për naftë, për formimin e bankave të reja. Dijetarët e shkollave juridike të sheriatit dhe udhëheqësit fetarë, hartuan strukturën monetare të këtyre bankave të reja.
Bashkëpunimi ndërmjet liderve dhe udheheqësve fetar, pra, sherben si rrënjë e finansave Islamike. Ky koncept buron nga esenca qendrore në shpirtin e Islamit - Ummeti, trupi ose komuniteti i besimtarëve. Për myslimanët, Umeti paraqet një entitet (tërësi) të vetme dhe të njësuar; merr frymë, mendon dhe lutet në bashkësi. Kullon nga shpirti i Islamit. Kultura fisnore në Islam nuk pranon që të ketë kuptim Individualizmi. Vlerat tradicionale të fisit, siç janë obligimi për t'i ndihmuar miqtë që kanë nevojë dhe pranimin e autoritetit të udhëheqësit (halifit), janë nga shtyllat e kulturës Islame. Dijetarët e shkollave juridike të sheriatit këto vlera i transplantuan në ekonominë Islame; po të njëjtat parime lejuan Beduinët Arab që me shekuj të përballojnë vrazhdësitë e shkretëtirës. Bashkëpunimi në një mjedis kaq armiqësor ishte i domësdoshëm dhe aq më tepër në kohrat moderne.

Në ekonominë Islame partneriteti është zemra që reh. "Sistemi i referuar ka të bëjë me filozofinë e shpërndarjes së riskut: huadhënësi apo kreditori duhet të ndajë riskun me huamarësin, duke i bërë të dy në partnerë efektiv, duke shëruar një komponent të fortë në sistemin financar. Ky koncept i veçon Financat Islame nga Financat Perëndimore, i cili kërkon të maksimizojë profitin dhe minimizojë humbjet përmes diversifikimit dhe transferit të riskut." Gjithashtu, paraja patjetër të vihet në punë. Sepse Financat Islame ndalojnë interesin, kërkojnë të ardhura nga qiratë, nga pushteti mbretëror, profit nga biznesi ose nga tregtimi me mallra; pengu, për shembull, përfaqson marveshje "për ta blerë pengun që jepet me qira"- (blerësi vendos për blerje të një pasurie të pa tundshme ose të tundshme, shtëpi ose veturë dhe pranon çmimin blerës nga shitësi. Më pas objekti blehet nga financieri ose banka dhe kalon në pronësi të saj, më pas pasuria i shitet blerësit me çmim më të latë, duke bërë pagesë mujore derisa të paguhet çmimi blerës-Murabaha, ose i shitet blerësit me atë çmim origjinal me pagesë mujore për një kohë të kontraktuar dhe gjatë asaj kohe blerësi gjithashtu paguan qiranë për shfrytëzim të pasurisë së bankës - Ixhara * koment nga përkthyesi). Kështu, konceptualisht, ekonomiksi Islam është e kundërta e finacave Perëndimore të cilat rrotullohen rreth interesit vetjak të individëve.

Nga krejt kjo e lartpërmendur, Financat Islame përfaqëson një forcë të veçantë në ekonominë globale që sfidon ekonomiksin mashtrues. Nuk lejon investimet në pornografi, prostitucion, narkotikë, duhan, dhe lojra fati. Nga diskutimet e lartpërmendura, që prej rënies së Murit të Berlinit, të gjitha këta territore lulëzuan falë globalizmit të paligjshëm me shikimet indiferente të shteteve të orientuara nga tregu.

Loretta Napoleoni: eksperte në financat në terrorisëm, Loretta ka këshilluar shumë qeveri për kundër-terrorisëm. Ajo është bashkëpuntore e vjetër në "G Risk"-agjencion për risk në Londër. - Ajo është studiuese Fulbright në Johns Hopkins University të Paul H. Nitze Shkollë Për Studime Të Avancuara Ndërkombëtare në Washington DC. dhe Rotary studiuese në London School of Economics..

Për më shumë artikuj dhe për t'i dëgjuar pordcas-tet nga Loretta Napoleoni, mund të vizitoni web-faqen: http://www.lorettanapoleoni.org




Nga anglishtja: Metin Hoxha

/B]

[eldonel]

SI DHE NË ÇFARË MËNYRE SHPENZOHET BUXHETI I SHTETEVE TË PASURA ISLAME NË BOTË


Sot si në botën Islame ashtu edhe në botën që nuk ka të bëj fare me Islamin dhe ligjet e tij njerëzit në përgjithësi e kanë idenë se cilat janë ato vend që janë më të zhvilluar në globin tonë qoftë në aspektin ushtarak, ekonomik apo ndonjë fushë tjetër. Meqë ne në këtë rast me shumicë jemi të drejtuar me urdhërat Islame kemi të drejtën që si popullat muslimane pa dallim race gjinie apo kombësie të dijm se si dhe ku shpenzohen financat e shteteve më të pasuar apo më të zhvilluara Islame ndaj atyre që janë më pak apo fare pak të zhvilluara. Tema në fjalë kërkon elaborim shumë të gjërë por këtu ne do të sjellim disa pika themelore dhe shembuj për të qartësuar dhe në të njëjtën kohë për të vetëdijësuar ata që kanë pak ose fare njohuri rreth këtij fenomeni.

Dihet se shtetet arabe që në të njëtën kohë janë edhe vende muslimane janë shumë të pasura dhe kjo pasuri nuk njifet në aspektin e zhvillimit ushtarak apo teknologjik por njifet si sistem gjigand i pareve të cilat vijn apo rrjedhin nga posedimi i karburaneteve vendore dhe si rrjedhoj pason shitja e tyre në tregun botëror me që rast justifikon sistemin e lartpërmendur. Jo të gjitha vendet Islame janë të pasura deri në atë masë sa që mund të rangohen në hierarkin e atyre siq janë: Arabia Saudite, Kuvajti, Irani, mandej Dubai i cili është më i pasuri nga gjashtë shtetet tjera që përbëjn paktin Emiratet e Bashkuara Arabe, Malejzia etj, në këtë rast kemi fjalën për karburantet, por këtu kemi edhe vendet e tjera muslimane që kanë potencialet e tyre në bazë të pozitës gjeografike apo burimeve të tjera me të cilat ato mund të ndikojn në sfera të ndryshme ekonomike botërore që ne deri me tani nuk dijm, nuk kemi njohuri apo ende nuk kemi parë veprime apo zhvillime të tilla si në rajon ashtu edhe më larg për çka edhe është bërë nevojë shkruarja e një teme të tillë. Me pak fjalë këtu ne duam të dijm se çka ndikojn financat apo buxheti i shteteve të forta islame në botë, si shpenzohen ato, kush përfiton më së shumti nga to dhe çka është më e rëndësishmja kjo shpërndarje a është më e madhe në drejtim të vendeve muslimane apo atyre që nuk janë anëtare të tyre duke mbërritur kështu deri tek ekuilibri apo pika e kuptimit të këtij trajtimi në fjalë.

Sot dihet qart në botë se kush nga muslimanët janë me pozit financiarisht më të fort e cilët janë ata që iu nevojitet ndihma. Duke mos hyrë shumë në detale por duke prekur vetëm pikat gjenerale nisemi nga ajo se cilat vende islame të pasura në botë kanë investuar në shkencë marrim si shembull vendet e ndryshme te tjera Islame që janë të varfura në këtë planet duke filluar nga ndonjë edukatore, shkollë, kolegj apo diçka që ka të bëjë me arsimimin e mirëfillt si në aspektin fetar ashtu edhe atë shkencorë që sot bota është duke bërë garë në një gjë të tillë duke investuar si në njerzë ashtu edhe në institucione. Ne poashtu dijm se disa investime janë bërë e ndoshta janë ndërtuara disa gjëra që ndoshta dikush do të mund ti numëronte ato por vërtet a është numri i tyre më i madhe sesa i investimeve që shkojnë në rrugë apo drejtime që nuk duhet bërë! Sa këto shtete të pasura islame kanë bërë sa i përket investimit të drejt rreth edukimit, shkollimit dhe arsimimit të këtyre shtresave në këto vende me diqka që sot njifet si shkencë e avancuar. Ne nuk ndalemi këtu, ne shkojm në të gjitha ato vendet që janë më shumicë të popullatës islame që iu nevojitet ndihma gjithashtu diku tjetër në botë si në : Afrikë apo Azi, si është gjendja e tyre në aspektin arsimore , nga kush financohen ato për edukim dhe cilat janë ato vende që investojn më së shumti.

Poashtu të mos harrojm një gjë se ne e dijm se kemi pasur investime nga vendet islame qofshin ato arabe apo shtete islame të tjera por a kanë qenë ato të mjaftueshme dhe a është bërë mjaft në këtë drejtim? Thënur të drejten nga situate që shifet sot në rajon apo edhe më larg një gjë e tillë nuk është arritur as për t’u përmendur jo aq apo deri në atë nivel sa përmendet ndihma apo më mirë të themi derdhja e parave pa ndonjë logjikë nga këto shtete islame në disa gjëra, në disa vende dhe në disa projekte që nuk nevojitete të mendosh thellë për të ardhur në përfundim se një gjë e tillë është shumë qesharake, absurde dhe në fund humbje e kot e kësaj pasurie në rrugë të gabuar drejt atyre që për fund as faleminderit nuk të thonë.

Dikush do të pyeste se vërtet ku jemi duke shkuar me këtë shkrim dhe me këtë temë që gjithnjë e më shumë është duke u kompleksuar e nuk është duke sjellur dritë rreth asaj që është thënur më lart.

Fillojm ngadal dhe me kujdes nga e para duke iu treguar haptazi se investimet e shteteve islame të pasura në përgjithësi kanë qene të vogla drejtuar vendeve tona që janë në nevojë - këtu është fjala për ballkanin që përveq riparimit të xhamive dhe ndertimit të disa të tjerave nuk është bërë diqka tjetër që kishte me qenë vlerësim i lart nga ana e këtij populli si në aspektin e .bashkpunimit qoft ai njerzor apo teknologjik. Është fakt se disa gjëra janë bërë në këtë drejtim dhe janë ndërtuar disa xhamia p.sh: në ballkan apo në disa vende përreth që është dashur të ndërtohen dhe të jipet ndihma nga këto shtete të pasura Islame pa bërë asnjë koment por nuk është dashur që mbas kësaj ato të shuhen apo të zvogëlohet interesimi i investimit, bashkpunimit dhe formave të tjera që do të na vendoste ne dhe të tjerve në atë pozitë që të mbesim të painkuadruar dhe të pa krah si dhe shumë e shumë vende të tjera që janë në hierarkin e listës së njëjtë. Pse ndodhi kjo? Pse ende ndodhë ky fenomen? Përgjigjja është e leht. Vendet e pasura muslimane kanë hapur krahët e tyre për tu lidhur me vendet e tjera jomuslimane dhe për të derdhur shpesh herë pasurin e tyre në gjëra që me plot të drejt i quaj rrugë e gabuar dhe pa asnjë kuptim që të dhemb koka nga një veprim i tillë. A është bërë ndonjë iniciativë nga Liga Arabe apo nga këto vende me ekonomi të fort Islame që vendeve të tjera jo shumë të pasura apo fare të pasura t’iu afrohet ndihma në aspektin e bashkpunimit shoqëror, ekonomik apo qoft edhe ai ushtarak?

Sa është bërë që ne të dijm për sistemin bankar më të ri botëror Islam dhe për marketin që ai afron dhe është hallall? Sa është bërë që njerzit tanë të papunë t’iu mundësohet që të shkojn dhe punojn në vendet ku ekonomia e disa vendeve të pasur Islame në botë është 17% në rritje më e madhja në botë e që këtu kam fjalën për Dubain që tejkalon edhe Kinën me 7% të rritjes sa i përket standardit ekonomik? Sa është bërë që lëvizja jonë në këto vende dhe pranimi i jonë në institutet e tyre të zhvilluara të jetë më i leht si dhe cilat janë ato struktura që kanë bërë ndonjë studim rreth qështjeve që i brengos muslimanët në aspektin global dhe të vënë kornizat e një komunikim të shpejt dhe efikas? Cilat janë ato rrugë të sofistikuara që bota i di e ne jemi shumë mbrapa sa i përket investimit të drejtë të pasurisë sonë në shitje, blerje, investim, ndërtim, bashkpunim me kompani, qendra apo çkadoqoft ose kudo qoft tjetër që na mundëson prosperitet dhe progres në aspektin financiar dhe atë të zhvillimit ekonomik të gjithmbarshëm? E sa e sa pyetje të tjera që kemi për ti bërë e askush këtu apo atje për të na u përgjigjur drejt sa çka po ndodhë.


Ja se çka po ndodhë! Këto vende të pasura Islame nuk e kanë mundësin apo të themi më mirë nuk kanë kohë për ti bërë këto që i përmenda më lart sepse janë bërë veshshurdhër apo thënur më drejt edhe injorant modern të kohës më të re; por fatkeqësisht e kanë mundësin që ti bëjn shumë gjëra të tjera dhe të arrijn suksese të shumta që do bëjn të kënaqur botën joislame e që pikërisht këtu kemi argumentet që do ti sjellim më posht të renditura për të gjithë ata që janë të interesuar të dijn këtë të vërtetë.

Dubai ka mundësi që të bëj kontrat prej 30 milion dollarësh që të bëj renovimin e pikturave në Francë – Paris që ka ndodhur para pak muajve e që nuk shoh ndonjë sukses apo fitim të hallallit nga kjo gjë por jo të bëj atë që është e nevojshme dhe që përmenda më lart.

Dubai është vendi apo shteti i cili në botë njifet si vend i banuar me shumicë musliman dhe kategorizohet si shtetë Islam i EBA i cili poashtu i trajton punëtorët sikur skllevër që shpesh në publikime, media apo ndonjë vebsajt siq është vikpedia është referuar si “më pak se humane” duke vazhduar më tej se deri në tetë punëtor jetojn në një dhomë dhe nuk e kanë mundësin të kthehen kur të duan tek familjet e tyre për ti financuar si duhet dhe nëse tentojn do të humbin të gjitha parat që kanë punuar deri në atë kohë. Poashtu të shtojm se sektori edukativ ishte formuar vetëm para një viti dhe varet plotësisht këmb e krye nga vendet e huaja e në këtë rast SHBA-të. Për fund kemi informacionin e këtij vendi që do ta sjellim tek ju se rezervat e naftës në Dubai janë duke u harxhuar dhe zhdukur me të madhe dhe në bazë të ekspertëve ato do të shuhen dhe harxhohen në vitin 2027 mbas 20 viteve. Kjo ishte vetëm sa i përket këtij vendi duke mos hyrë shumë në detale e duke treguar atë që shumica e botës tani thuajse e di e të mos flasim për harxhimet, shpenzimet, derdhjet e panumërta dhe pakufij të buxheteve me multi biliona dollar të sheikëve dhe personave të pasur musliman rreth e qark botës që sot ata bëjn.

Të mos flasim për teknologjin e re që më herët shkon në vendet arabe apo vende të tjera të pasura Islame që nuk e kanë ende idenë se si ti përdorin mirë sesa fillon të shitet në Europë apo Amerikë, të mos flasim për salltanetet dhe fryrjet e majme me ushqime dhe pirje të llojllojshme të këtyre multi bilionerëve që ju vijnë me aeroplan special nga Franca, Britania apo ndonjë vend tjetër për çdo ditë, të mos flasim për edukimin e shtrenjët dhe sigurimin maksimal të fëmijve të tyre pa pasur nevoj në vende të huaja duke pasur mundësin që të tillat ti bëjn në vendet e tyre. Mandej të përmendim blerjet e shtëpive dhe vendeve të bukura rreth e qark botës që vizitohen nga të pasurit musliman një herë në vitë më së shumti 4-5 ditë e 360 ditë të tjera janë të boshatisura e vlera e tyre kap 300 - 400 milion dollar gjë që konsiston në investim të vdekur e humbës. Asnjherë nuk mendohet se si të investohet në objekte që prodhojn diqka përveq investimit në hotele, vende pushimi, objekete me karakter dëfryes e kështu me radhë duke mos menduar se gjithnjë këto vende të pasura Islame nuk do të mund të blejn produketet më të reja që dalin në botë.

Është shumë absurde të mendohet se vendi që i ka sjellur Zoti një dhurat të madhe e që ajo është karburantet për të cilën ka nevoj krejt planeti të shitete pa kurfar kontrolli e që është më e keqja paraja që vije nga ajo e mirë të shpenzohet pa arsye dhe logjikë në gjëra dytësore e tretësore dhe të harxhohet aq pamëshirshëm në rrugë dhe mjete që nuk janë nevojë primar e atij vendi sa që të bën të mendosh se këta njerz janë thjesht nivel i ulët që shfrytëzohen nga klasat e pasura jomuslimane që justifikojn planet e tyre me investime boshe dhe iu bëjn hije muslimanëve të pasur me media e gjëra tjera se vërtetë janë duke bërë një punë të madhe për ta. Ky është mjerimi modern që ndodh sot në botën Islame, ky është procesi i gabuar në të cilin edhe ne jemi pjesë e tij, ky është modeli i vendeve qifute për të shkatërruar pasurin e madhe dhe ekonomin gjigande Islame për të mos pasur më rolin e saj në sferen botërore e mandej të luajn me ne si të duan e atëherë ndoshta këta të pasur musliman do të kuptojn se çka kanë bërë.

Kjo është ekonomia Islame që nuk funksionon dhe nuk di kush se çka po ndodh dhe kah po shkojn financat e këtyre vendeve të pasura Islame. Në vend se të kemi nje rrjetë të përbashkët global Islam të sistemit bankar por jo vetëm të atij por edhe të shumë sistemeve të tjera për të bashkëpunuar dhe mbijetuar në tregun botëror që edhe po të ishim apo jemi shumë të fort duhet të jemi syqel se po shkatërrohemi nga konkurenca e fort që sot egziston në treg dhe në botë e ne as nuk jemi në rend apo guxojm ti themi botës se po dalim në skenën botërore që të konkurojm me produktet Islame apo materialin Islam sepse jo që nuk kemi të drejt por nuk e kemi atë në dispozicion, nuk posedojm asgjë sepse kemi ndejtur duarkryq e qysh kemi punuar edhe jemi andaj në berzat botërore kompanit, strukturat apo individët me investimet e tyre qofshin ato grupore apo personale të ndonjë natyre Islame nuk egzistojn andaj edhe ne nuk mund të investojm se nuk kemi askujt se si ti besojm kur shtyllat në të cilat duhet të mbështetemi janë të huaja e nëse humbim ato nuk do të na ndihmojn apo rifinancojn përkundrazi do të na vjedhin e shkatërrojn dhe do të na dëbojn nga sistemi i tyre duke na lënur me gishta në gojë.

Para se ta përfundoj të mos harroj të shtoj se edhepse muslimanët dijnë dhe njohin për virtytin e të dhënurit në këtë botë si ndihmesë për të tjerët nuk mund t’ua kalojnë Amerikanëve të cilët kanë dhënur 104 miliard dollar ndihmë që llogaritet 916 dollar për person në vitin 1993 dhe gjithashtu ata kanë bërë punë vullnetare minimum gjashtë orë në javë. Të gjitha institucionet tona Islame, xhamiat, shkollat dhe organizatat e tjera janë në zero sikur automobili kur mbetet pa benzin shkon shigjeta në të kuqen ashtu janë këto institucione në zero dhe ato duhet të bëjn thirrje të shpeshta për të ngritur fonde dhe për të kërkuar para nga të tjerët për të mbijetuar dhe mbajtur ato e poashtu të mos harrojm të përmendim problemet e tjera politike që janë krijuar në vendet Islame si Kosova, Bosnia, Kashmiri, Palestina apo Somalia që kërkojn gjithë vëmendjen tonë.

Kjo është ekonomia Islame sot, kjo është fuqia e pasurisë sonë e cila shpenzohet më shumë në vende të pasura jomuslimane sesa në vende të varfura muslimane. Këto janë financat që derdhen për dëfrime e salltanëqe e ku të gjejm ne të tjera financa të ndërtojm shkolla e kolegje të mirëfillta apo katedra shkencore pa hedhur dorën tonë të lypsit ndaj të tjerëve. Shiqo sa qesharake një gjë këtu: ne kërkojm ndihmë nga të huajët e ata na japin shume herë pa na thënur jo; por ta dini se parat e tyre në shumë raste janë parat e shteteve të pasura Islame që në rend të parë nuk u janë dhënur vendeve Islame në nevojë e tani nderi mbetet tek të huajët me parat e muslimanëve mendjeleht që kanë shpenzuar më herët apo nga shfrytëzimi i të mirave të tyre që jomuslimanët e bëjn pa mëshirë.

Këtu ne si musliman me pozitë të palakmueshme dhe ekonomikisht jo të mirë shofim se nëse vërtet na nevojitet ndihma për gjëra madhore siq janë edukimi dhe institucionet shkencore për momentin nuk duhet të llogaritim shumë në ndihma apo vizione nga këto vende të pasura Islame se siq po shifet ato kanë humbur mendjen e tyre drejt botës materiale e neve na mbetet që të fillojm nga zeroja për të krijuar atë që sot është mëse e nevojshme e jo të mendojm shumë në ndihmë që do të vijë nga të sipërpërmendurit. Thënur të drejten kjo situatë në mes muslimanëve në globin tokësorë është shume shqetësuese dhe në të njëjtën kohë edhe mjeruese por siq po shifet ne jemi ata që po i pregadisim këtë vetës sonë andaj po nuk vendosim tani që të marrim hapa konkret dhe serioz drejt disa qështjeve që do të ndikojn në nivelin botëror për të përmirësuar kështu edhe pozitën tonë si popullësi Islame që për nga numri dhe përqindja figuron si më e madhja në këtë sipërfaqe të tokës, do të mbetemi në atë gjendje që më vonë edhe po të duam, dëshirojm apo edhe të kemi vullnetin e zjarrt të ndryshojm diqka nuk do të mund të bëjm asgjë se do të jetë tepër vonë.


Është interesant që realiteti thuajse shumë herë lëndon e prek aty ku shumë prej nesh nuk duam që të ndodhë por ndaluni dhe mendoni duke ia bërë vetës të vetmen dhe të fundit pyetje se nëse ne tani apo të tjerët në të kaluarën ua kemi mbajtur mend emrat e mësuesve dhe atyre personave që më heret kanë bërë diqka për këtë fe e për këtë popullë Islam kush do të jetë prej atyre që do të vijnë në të ardhmen që do të mbajnë në mend emrat e tonë për atë që kemi bërë dhe jemi duke bërë tani.





Senad Qosa

Columbia University

Department of Genetics

New York – USA

20 * 07 * 2007




Fusnotat:


“Dubayy” Encyclopedia Britannica, 2005,

Urbanization of Dubai,

“Workers safety queried in Dubai” by Julia Wheeler, BBC News September 27 2006.

Wealth and Economy - US

[eldonel]

I-BANKA ISLAME:


I.1.DEFINICIONI I BANKËS:


Fjala Bankë rrjedh prej italishtes BANKO që do të thotë tavolinë.Është quajtur kështu sepse ata që kanë bërë ndrrimin e monedhave në mesjetë janë ulur në tavolina-banga në vendet publike dhe kanë bërë shitblerjen e monedhave të ndryshme.

Në aspektin terminologjik, për bankën janë dhënë definicione të ndryshme, që ne nuk synojmë t’i përfshijmë në këtë lëndë, por do ta përmendim vetëm një nga ato, që të shërbejë si orientim për lexuesin:

BANKË:”Institucion financiar që ndërmjetëson ndërkëmbimet financiare dhe që kryen funksione të tjera me karakter financiar.Bankat nxjerrin kartmonedhën e vendit, pranojnë depozita, japin hua, ndërmjetësojnë në kryerjen e pagesave për klientët e tyre, etj.Sigurisht këto funksione nuk i kryen një lloj i vetëm banke.Ekzistojnë disa lloje bankash, si banka kombëtare, banka tregtare, banka e kursimeve, banka bujqësore, etj., të cilat zakonisht kryejnë një ose disa prej funksioneve të mësipërme.Banka qendrore, për shembull, është institucioni që ka rol përjashtimor në politikën monetare, ajo është edhe banka e bankave”1.

Funksioni esencial i bankës përqëndrohet në ndërmjetësimin për ndërkëmbimet financiare, tregtim në huaja dhe krijimin e borxheve.

Në lidhje me natyrën, punët dhe funksionin e bankave, Dr.Abdu-l-Hamid El-Gazali, thotë:”Bankat konsiderohen projekte ekonomike të cilat synojnë të realizojnë përqindje sa ma të madhe të profitit, mirëpo këto dallojnë nga projektet tjera ekonomike me atë se aktiviteti i tyre përqëndrohet në tregtim me borxhe dhe kredi.Kështu, këto banka ofrojnë shërbime huazimi për klientët e tyre, dhe nga të njejtit klient marrin kompenzim për këto shërbime.Bankat, nga shërbimet e këtilla synojnë të realizojnë profit sa ma të madh.Funksioni i këtillë në fakt përbëhet nga dy lloje veprimtarishë:a)Tregtimi me huaja; b)krijimi i borxheve”2.

Pasi përmendëm se Islami ka sistemin e vetë origjinal adekuat ekonomik, duhet theksuar se ky sistem parasheh edhe institucion financiar i cili sot quhet bankë, por normalisht dallon nga banka e sotme e cila është pjellë e një sistemi materialist imperialist.

Së këndejmi, duhet përmendur edhe definicionin e bankës, sipas botëkuptimit Islam.

Për këtë institucion financiar, dijetarët bashkëkohor islamë kanë përmendur definicione të shumta, ndërkaq ne do të ndalemi vetëm në një nga ata.

Kështu, Banka Islame është definuar si:”Institucion financiar komercial i cili bazohet në sheriatin-të drejtën Islame si dhe modele e aspekte menaxhuese”3.

Prej definicionit në fjalë, kuptohet se Banka Islame i kryen të gjitha funksionet bankare, por konform parimeve Islame.

Ky institucion u definua se është edhe institucion komercial, me qëllim që të përfshijë veprimtari të cilat e dallojnë Bankën Islame, e që janë të huaja për sistemin e sotëm bankar, fjala vjen si investimi përmes tregtisë, aksionarizmit (mudarebe), shitjes me fitim (murabeha), etj4.



I.2.BANKAT ISLAME, REALITET APO IMAGJINATË:


Para se të flasë për atë se bankat Islame, a janë realitet, apo thjesht vetëm dëshirë e mirë apo imagjinatë, mendoj se është e rrugës të thuhet diçka shkurtimisht për historinë e bankave në përgjithësi.

Fillet5 e bankave kthehen në kohën e babilonasve, diku dy mijë vjet para erës së re, kur ata faltoret e tyre i përdornin si banka ku i depononin pasuritë e tyre.Poashtu, sistemi i bankave ka qenë i përhapur mjaftë në perandorinë romake, edhe pse veprimtaria bankave në fjalë ka qenë e kufizuar vetëm në ndrrimin e parave dhe huazim.

Për sa u përket bankave bashkëkohore, fundi i shekullit gjashtëmbëdhjetë, konsiderohet fillim i vërtetë i këtyre bankave.Kështu, në Venedik u ngrit banka e quajtur Banco dela pizza dirialto, në vitin 1587.Më vonë, në vitin 1609 u themelua Banka e Amsterdamit në Holandë.

Bankat e këtilla, më vonë depërtuan edhe në botën arabe dhe Islame.Fillet e depërtimit të tyre kthehen në vitin 1898, kur u themelua Banka Nacionale e Egjiptit në Egjipt.Dr.Teufik Esh-Shavi, thotë:”Që para disa shekujsh, kur filloi ekspanzioni kolonizues, kompanitë dhe bankat, kanë qenë forcat aktive të cilat e filluan ekspanzionin imperialist, poashtu, këto kompani dhe banka i futën shtetet industriale europiane që të ndërmarin fushata kolonizuese në Afrik, Azi dhe Amerik, i detyruan që t’i përdorin komplotet politike dhe forcwn ushtarake, pwr ta ushtruar dominimin e tyre mbi popujt e dobët, ashtu që të mundësohet që kapitalistët, kompanitw dhe bankat e ndryshme, të mund t’i realizojnë planet e tyre ekspanzioniste dhe t arrijnë hise më të madhe të profitit dhe pasurisë, përmes shfrytëzimit të resurseve të popujve tjerë, në veçanti repromaterialet dhe burimet energjetike...”6.

Depërtimi i bankave me kamatë në botën islame dhe përhapja e transaksioneve me kamatë, si në banka poashtu edhe mes njerëzve, ishte shkak shkak që kjo çështje të diskutohet nw qarqe shkencore, me qëllim që t’u tërhiqet vërejtja muslimanëve mos bien në këto veprime të ndaluara fetarisht, si dhe të gjurmohet për të gjetur zgjidhje alternative e të shpëtohen shoqritë islame nga kolonializmi i rij ekonomik.

Dijetarët islamë e paraqitën idenë e themelimit të bankave islame, me qëllim që tu iket bankave me kamatw dhe transaksioneve jo legjitime fetarisht.

Kështu, në vitin 1963, u bë hapi i parë në këtë drejtim, ashtu që u themeluan bankat lokale të deponimit në Mit Gomer-Egjipt, pastaj në vitin 1971 u miratua ligji i Bankës Sociale Naseriane nr.66, sipas të cilit ndalohen transaksionet me kamatë, mirëpo këto dy përvoja, nuk mundën të qëndrojnë në rrugën e drejtë.

Në vitin 1975 u themelua Banka Islame e Dubait, kurse në vitin 1977 u themelua shtëpia financiare e Kuvajtit, poashtu u themeluan edhe dy banka tjeraanka Islame Fejsal e Sudanit dhe Banka Islame “Fejsal” e Egjiptit.Në vitin 1975 u themelua Banka Islame për zhvillim me seli në Xhedë të Arabisë Saudite, kurse në vitin 1977 u themelua Unioni ndërkombëtar i Bankave Islame.Nw vitin 1978 u themelua Banka Islame e Jordanisë për financim dhe investim.

Me këtë rast, duhet përmendur se muslimanët e Malezisë, në këtë drejtim ecën shumë përpara ne historinë bashkëkohore.Ata filluan të bëjnë deponimin dhe investimin e mjeteve financiare për financimin e udhëtimin për në Haxh.Kështu, në vitin 1959 e themeluan formën e parë të fondit deponues i cili synon grumbullimin dhe financimin e mjeteve financiare të atyre që duan të shkojnë në haxh.Në vitin 1962, ky fond investues u shëndrua në Bankë Islame Investuese.Më vonë u zhvillua dhe u zgjerua saqë u rendit në grupin e bankave të mëdha të malezisë, që nga fillimi i viteve të nëntëdhjeta7.

Në kohën tone, tre shtete Islame, kanë bërë shëndrimin e sistemit të tyre bankar në sistem islam, edhe atë:Pakistani, në gjysën e parë të viteve të tetëdhjeta, Irani në gjysën e dytë të viteve të tetëdhjeta si dhe Sudani, në gjysën e parë të viteve të nëntëdhjeta8.

Ajo që prezentuam me këtë rast, është shumë pak në krahasim me numrin e madh të bankave islame ekzistuese në botë.Ky është argument i pa kontestueshëm se bankat islame janë realitet e jo imagjinatë.

Sekretari gjeneral i Unionit Ndërkombëtar të Bankave Islame Semir Abid, thotë se shtimi i numrit të bankave islame, në anë të ndryshme të botës, është reflektim i vullnetit gjithnjë e më të madh te shumë njerëz, për legjitimitetin, efektivitetin dhe domosdoshmërinë e ekzistimit të këtij lloji të bankave, numri i të cilave sot është mbi 180, dhe kapitali i depozitave të 130 prej tyre, vlerësohet se është mbi shtatëdhjetë biljon dollar9.

Këto banka, janë realitet edhe nga aspekti i transaksioneve dhe profitit që kanë realizuar këto banka.

Kështu, fjala vjen, Banka Islame “Fejsal” e Egjiptit, e cila konsiderohet një nga institucionet më të rendësishme financiare Islame, në vitin 1416h, arriti neto profit në sasi prej 287,2 miljon funta Egjiptase, poashtu u shtuan edhe të ardhurat e ndara për pronarët e llogarive investuese.

Kjo bankë, arriti rezultate të kënaqshme edhe në fushën e ndërtimit.Prej projekteve më të rendësishme të kësaj banke, në fushën e infrastructures, është projekti i qytetit banesor të bankës “Fejsal”, në Aleksandri, i cili projekt përbëhet prej 86 ndërtesave të cilat kanë 8300 ndërtesa.Poashtu, kjo bankë e realizoi edhe projektin e pallateve të Nilit në sipërfaqe prej 20 mijë metre katrorë, ku u ndërtuan 15 ndërtesa banimi me 660 banesa, etj10.

Banka Islame për zhvillim morri pjesë active në sferën e zhvillimit ekonomik dhe social të shteteve anëtare, si dhe në shoqëritë islame në vendet tjera që nuk janë anëtare të kësaj banke.

Dr.Ahmed Muhamed Ali, president i Bankës Islame për zhvillim, thotë:”Bordi i bankës dha vizë për fondin prej 90,3 miljon $ për financimin e gjashtë projekteve zhvillimore në gjashtë vende anëtare në këtë bankë, poashtu dha vizë për fondin prej 87,5 miljon $, për financimin e katër marrëveshjeve të tregtisë së jashtme të katër shteteve anëtare në këtë bankë, si dhe mbështeti projektin arsimor në lartësi prej 779 mijë $ i cili do të realizohet në katër vende Islame.Ndërkaq lëshoi 4 miljon $ si ndihmë urgjente për Jemenin, për sanimin e dëmeve në shkollat dhe spitalet e Jemenit, të shkaktuara nga vërshimet11.

Seid bin Ahmed Alu Lutah, president i bordit drejtues të Bankës Islame të Dubait, duke folur për sukseset e bankës, thotë se bankat Islame kanë realizuar investime në projekte të mëdha dhe të shumta, ato realizuan dobi të shumta për individët dhe shoqëritë duke kontribuar në ngritjen e shumë kompanive ku janë punësuar mijëra njerëz.Poashtu, bankat islame kanë participuar edhe në projektet e bizneseve të vogla, duke ua zgjatur dorën e ndihmës tregtarëve që bashkëpunojnë me bankat përkatëse me qëllim që t’i eliminojnë pengesat dhe t’u mundësojë të vazhdojnë me veprimtarinë e tyre tregtare, si dhe t’i mbrojë njëkohësisht të drejtat e depozituesve…12.


I.3.KOMPARACION NDËRMJET PROFITIT TË BANKAVE ISLAME DHE KAMATËS SË BANKAVE KAMATORE:


Bankat kamatore tregtojnë me borxhe, gjegjësisht i huazojnë mjetet e depozituara financiare në to, ose mjetet financiare të cilat i kanë huazuat nga klientët e tyre, në kompenzim të një sasie të caktuar.Poashtu, këto banka bëjnë krijimin e borxheve, respektivisht huazojnë mjete financiare të cilat në realitet nuk i posedojnë.Dr.Ali Es-Salus, thotë:”Bashkimi i dy funksioneve për një institucion, pra bankën komerciale, bëri që ajo mos të tregtojë vetëm në borxhet me të cilat është obliguar, por tregton edhe në gjëra me të cilat nuk është obliguar dhe nuk paraqesin detyrime për të.Ndërkaq, kjo çështje paraqet rrezik, dhe ky rrezik është i njohur për të çdo ekspert të ekonomisë dhe të drejtës”13.

Nga kjo shihet qartë se kamata e bankave kamatore, nuk është e kushtëzuar me profit dhe humbje, duke ua ndarë këto klientëve.

Kështu, bankës nuk i intereson a thua do të ketë profit apo humbje klienti, gjegjësisht personi që ka marrë kredi nga banka.Sido që të jetë epilogu, banka e merr hisen e vetë, apo kamatën e caktuar për kredinë.

Nga ana tjetër, edhe klienti i cili ka deponuar para në bankë, nuk i intereson a do të fitojë apo do të humb banka, po edhe nëse fiton, nuk i intereson sa do të fitojë dhe sa është participimi i tij në këtë profit, por klienti e merr përqindjen e kamatës sido që të jetë rezultati, pra nuk ka pjesëmarrje reciproke në profit dhe humbje në mes bankës dhe klientit.

Ja si e shembëllen këtë një analist:”Kapitalizmi vlerëson se shtimi i paramenduar paraqet fuqi prodhuese në pasurinë e huazuar, dhe me këtë e trajtojnë si shtim real gjatë huazimit, për këtë edhe caktojnë kamatë menjëherë…Apo thenë ndryshe, kapitalizmi konstaton se femra, pas marrëdhnieve intime, patjetër të lind…”14.

Për sa i përket bankës islame, apo formës islame të veprimtarisë bankare, duhet theksuar se të dy palët mbartin një pjesë të përgjegjësisë, ata barazohen në profit dhe humbje.Për këtë, hisja e cila i takon klientit të bankës islame, nuk është e caktuar me sasi të prerë, por profiti i tij do të jetë mvarsisht prej sasisë së profitit të bankës.Kështu, nëse profiti i bankës është më i madh, edhe profiti i klientit do të jetë më i madh, në anën tjetër, nëse humb banka, do të humb edhe ai, sepse të dy palët janë ortak të cilët e ndajnë bashkarisht profitin dhe humbjen.Pronari i pasurisë, në rast humbje, e humb pasurinë, ndërkaq menaxhuesi i mjeteve, pra ortaku tjetër, e humb mundin, punën dhe përvojën.”Ndërkaq sheriati Islam e refuzon realizimin e kamatës në fillim të borxhit, për shkak se nuk mund të dihet saktë prej para se a do të ketë shtim të kapitalit apo jo.Bile edhe nëse dihet paraprakisht se do të ketë shtim të pasurisë, nuk dihet se në çfarë sasie do të jetë ky shtim.Ta ilustrojmë me nji shembullapitalizimi gjykon se femra pas kontaktit me mashkullin, patjetër të lind, ndërkaq sheriati Islam i merr parasyshë disa mundësi, si psh., mos të lind, apo të lind dy foshnje e jo vetëm një, si dhe mundësinë që të vdes nëna para se të lind”15.

Tarik Hilal Lutah, anëtarë i bordit drejtues të Bankës Islame të Dubait, thotë:”Institucionet Islame, zhvillimin e shohin në dioptrinë e aspekteve sociale, morale dhe fetare, përskaj aspekteve teknike, ndërkaq institucionet jo islame, nisen nga parimi se qëllimi e arsyeton mjetin, për këtë edhe nuk i japin peshë moralit dhe vlerave, me përjashtim se në kuadër të qëllimit final të tyre të cilin synojnë ta realizojnë e që është sinonim i shtimit të profitit dhe të ardhurave financiare, po bile nëse është kjo edhe në llogari të fesë, interesit të klientit dhe shoqërisë…”16.

Muhamed Abdu-l-Hakim Zuajr, përgjegjës fetar dhe sekretar i këshillit për fetva-përgjigje fetare pranë Bankës Islame të Dubait, thotë:”Atë që ua ofrojnë bankat Islame klientëve të vet, është shumë më e sofistikuar se ajo që ua ofrojnë bankat kamatore klientëve të tyre.Kjo, ngase bankat kamatore, shërbimet e tyre bankare dhe investuese të cilat i ofrojnë, sillen vetëm në një orbitë, pra në orbitën e kamatës.Kështu, financimet në patundshmëri, industri dhe tregti në bankat kamatore, edhe nëse mbartin emra të ndryshëm, në fund shihet se sillen në një orbitë, gjegjësisht rreth kamatës, ndërkaq klienti i merr përsipër të rezultatet e të gjitha veprimtarive të veta.

Ndërkaq bankat islame, të cilat veprojnë konform instruksioneve dhe vlerësimeve të dijetarëve islamë, ofrojnë alternative të shumta të cilat janë kompatibile me çdo klient, mvarsisht prej kushteve dhe gjendjes së tij.Sistemi islam ua ofroi atyre aksionarizmin-el-mudarebe, kompanitë, qiranë, shitjen me pritje si dhe shitblerjen me të gjitha format e saj…”17.

Fondi Monetar Ndërkombëtar e konfirmoi përparësinë e bankave islame ndaj atyre kamatore, ashtu që në studimin e FMN-së qëndron:”Sistemi të cilin e zbatojnë bankat islame, e ka dëshmuar seriozitetin dhe efektin e tij nga aspekti ekonomik, poashtu e ka dëshmuar qëndrueshmërinë e tij para problemeve të cilat e preokupojnë ekonominë botërore.Poashtu, studimi në fjalë, sistemin kamator e cilësoi të vrazhdët dhe të ngurtë, gjë që e ndalojnë që ai të jetë fleksibil dhe të akomodohet me situatat e jashtëzakonshme ekonomike”18.

Pas analizës së natyrës së veprimtarisë së bankave komerciale kamatore, kuptohet se bankat kamatore nuk inkuadrohen drejpërdrejt në veprimtarinë prodhuese, por ndërmjetësojnë mes borxhdhënësit dhe borxhmarrësit, edhe pse bankat kamatore participojnë me të madhe np financimin e projekteve të ndryshme, kjo nuk do të thotë se kjo është esenca e natyrës së tyre, por natyra e financimit në bankat kamatore përqëndrohet në huazimin për ata që mund ta kthejnë borxhin në kohën e caktuar.

Për sa u përket bankave islame, detyrimi i tyre që të kalojnë përmes prodhimit dhe transaksioneve të mallrave, bën që të jenë banka zhvillimore për nga natyra e tyre, sepse i gjithë financimi i tyre ngërthehet në ndihmën për prodhimin e mallrave, shërbime të reja, apo ndihma për qarkullimin e tyre në tregje.Si prodhimi, poashtu edhe qarkullimi, janë dy veprimtari zhvillimore, e para e drejpërdrejtë, kurse e dyta jo e drejpërdrejtë, sepse ndihmon që të shtohet prodhimi19.

Sejjid El-Heravi, nën titullin:”Banka nuk tregton me pronën e vetë”, thotë:”Bankave komerciale u intereson që të stabilizohet sistemi bankar në bazë të lartësisë së kamatës, ashtu që përmes kësaj të realizojë fitime të mëdha.Për këtë, teoritë ekzistuese në librat e financave, sillen rreth tregtimit në pronësi

Ndërkaq për sa i përket bankës Islame, ajo nuk bazohet në logjikën e tregtimit me pronësi, gjegjësisht nuk bazohet në dallimin që e realizon nga të ardhurat e mjeteve të cilat janë depozituar në të, dhe kamatës që e jep për përdorimin e këtyre mjeteve, por banka Islame gjurmon pas mundësive për zhvillim, investim dhe kooperim.Banka Islame u drejtohet individëve, e studion dëshirën e tyre për investim, apo u bën thirrje për të participuar në investimet e vetë bankës përkatëse, duke realizuar në këtë mënyrë të ardhura identike me të ardhurat e pasurive që im kanë në pronësi…”20.

Në përgjithësi, mund të konstatojmë se banka islame, veçohet me dy veçori kryesore, edhe atë:

“1-Banka Islame bazohet në parimin e investimit, gjegjësisht investimin e mbështet si alternativë për kamatën, të cilën e mbështet banka kamatore, duke i ofruar në këtë mënyrë sferat më të përshtatshme dhe të preferuara të investimeve.

2-Banka Islame bazohet në parimin e zhvillimit, gjegjësisht synon zhvillimin e shoqërisë islame përmes veprimtarive investuese.

Kështu, nëse banka kamatore ka për qëllim grumbullimin e mjeteve financiare dhe ofrimin e tyre për ata që kanë nevojë për mjete financiare, me qëllim që në këtë mënyrë banka të profitojë; nga ana tjetër, banka islame ka për qëllim ngritjen e shoqërisë dhe mëkëmbjen e ekonomisë islame përmes orientimit të drejtë të pasurisë, normalisht duke i patur parasyshë prioritetet…”21.

[eldonel]

Llojet e shpenzimeve dhe fitimit KontabilitetPërmes blerjes, prodhimit dhe shitjes se te mirave dhe shërbimeve gjatë një periudhe të dhënë kohore shkaktohen shpenzime dhe fitime. ShpenzimetFitimiPër përgatitjen e punëve ndërmarrëse do të:Përdoren materialeKrijohen te miraFuten fuqi punëtoreKërkohen shërbimet e te tjerëve (p.sh. qeraja) Nevojitet mjete (p.sh. makina, automjete etj.)Këto:shkaktojnë shpenzime materialevendosin për blerje te mirave shkaktojnë pagesa te pagavekërkojnë pagesa te qiraveshkaktojnë konsumim (amortizim) te objekteve dhe gjesendeve (makinave, veglave, automjeteve etj.)Gjatë sjelljes se shërbimeve ndërmarrëse do të:Shiten te miraShiten produkteSillen shërbimeKëto:japin te ardhura nga shitja e të miravesjellin fitim nga produktet e shituraqojnë deri tek te ardhurat përmes shërbimeve te kryeraKëto përdorime te te mirave në kontabilitet njihen si shpenzime (p.sh. shpenzimet materiale, shpenzimet e pagave, shpenzimet e qerasë, amortizimet etj.)Këto rritje te vlerave në kontabilitet njihen si fitim (p.sh. fitimi nga te mirat, nga prodhimi, nga shërbimet etj.)Llojet kryesore te shpenzimeve dhe fitimeve janë si vijon:Shpenzimet kryesoreEmërimi- blerja e te mirave tregtare te cilat shiten metutje pa u ndryshuarShpenzim per te mirat (blerje e te mirave)- blerja e lendes së parë për përpunim/prodhimShpenzim për lënd të parë (blerje e lëndes se parë)- shpenzimet për pagat e personelit dhe rrogat, shërbimet sociale etj.Shpenzimet për personel - shpenzimet për shfrytëzimin e gjërave apo objekteve te te tjerëve.Shpenzimet e qerasë- mirëmbajtja, reparimi, leasingShpenzimet për mirëmbajtje dhe reparime- humbjet, amortizimi për debitorHumbje debitore (nga borxhlinjtë)- rryma, gazi, ngrohja, ujiShpenzimet energjetike- premiat për siguriminShpenzimet e sigurimit
--------------------------------------------------------------------------------
Page 2
- reparimi, benzina, përkujdesja etj, për automjeteShpenzimet për automjete- inserate, reklama, dhurata, konsultime etjShpenzimet e marketingut- letra, marteriali për zyrë, shtypja, telefoni, pullat postare etj.Shpenzimet në zyrë- ulja e vlerës se gjesedeve si pasojë e shfrytëzimit dhe vjetërimit teknikAmortizimet- konto e përgjithshme për shpenzime te ndryshme ndërmarrëseShpenzimet tjeraFitimet kryesoreEmërimi- shitja e te mirave tregtareFitimi nga te mirat (shitja e te mirave)- shitja e produkteve te prodhuara vetëFitimi nga prodhimi- dëmshpërblim për shitjen e shërbimeve Fitimi nga honorari (nga shërbimi)- te ardhurat nga qiradhënja e objekteve vetanakeFitimi nga imobiliet (qeraja)- dividenta në akcioneFitimi nga letrat me vlerë- konto e përgjithshme për fitime te ndryshmeFitime tjeraMigrosschulePërkthej: Xh. Muslija