Natyra e Tekstit

[Solomoni]

Ky eshte nje material i shkeputur qe ju jeni te lutur ta pasuroni ate me tej mbi natyren e tekstit letrar

NATYRA E TEKSTIT

Një tekst mund të jetë ndër të tjera:
+ një përshkrim
+ një rrëfim
+ një shpjegim
+ një shpërthim ndjenjash
+ një monolog (ose në dialog)
+ edhe një përzierje e shumë natyrave të sipërpërmendura.

Për të përcaktuar natyrën e një teksti, veprohet në bazë të një konstatimi (të vënurit re) fare të thjeshtë: ç’gjë shprehet me përparësi nga subjekti krijues, ç’gjë vendoset në plan të parë, duke u veçuar dhe duke u theksuar në tërësinë e ngjarjes, si veprues kryesor.

“Natyrën” e një teksti fare mirë mund ta konsiderojmë si një “kallëp”, “formë”, “suazë” (kornizë), në të cilën autori derdh:
- herë vrojtimet vetjake dhe atëherë kemi të bëjmë me një përshkrim.
- herë ngjarjet që edhe mund t’i ketë përjetuar, dhe atëherë kemi një rrëfim;
- herë argumentet e veta dhe atëherë teksti është një shpjegim apo, një demonstim, fare mirë mund ta quanim edhe hartim;
- herë ndjenjat, dhe atëherë teksti përmban një shpërthim ndjenjash;
- herë, përmes një largësie kohore me vetveten, na paraqitet një qenie e trilluar, e cila përshkruan, tregon, demonstron bindshëm, shpërthen në ndjenja në vend të autorit, dhe në këtë rast kemi përpara një monolog apo një dialog.

Shkurt ç’do të thotë: përshkrim, rrëfim, hartim, shpërthim lirik, monolog apo dialog (dramë)?

DO TË THOTË mbi të gjitha:

1) (përshkrim) - Një parashtrim ndjenjash të caktuara: fjalët lypset të paraqesin spektakël;
2) (rrëfim) - Një zhvillim të caktuar të disa veprimeve apo të një veprimi, kryesisht të jashtëm: fjalët duhet të na e mbarështrojnë këtë zhvillim veprimi
3) (hartim) - Një vazhdimësi logjike idesh, një këndshikim të përcaktuar qart të gjërave: fjalët duhet ta përcaktojnë mirë të vërtetën, duke zbuluar një realitet:
4) (shpërthim lirik) - Një apo disa ndjenja në gjendje statike (jodinamike), dinamike apo ciklike: fjalët duhet ta komunikojnë këtë shungullim (gjëmim të fortë) ndjenjash;
5) (monolog apo dialog) - Mënyrat e sipërpërmendura krijojnë personazhe të trilluar të tillë që lejojnë të ndërrosh personin e tij me botën karakteristike të dhënë në ndryshim (veprimi i brendshëm).