Edukimi i shqiptareve te Kosoves, kush e ka fajin?

[Harudi]

bakudr

Po mundesine per te studiuar ne universitetet jashte Kosoves a e kane shfrytezuar? Kosovaret e kane patur mundesine te dalin ne Europe qe ne kohen kur ne shqiperi denohej bariu per delen nese ajo kalonte kufirin.

Po me mundesite qe kane patur brenda Kosoves a i kane shfrytezuar te gjitha ato qe kane patur ne dore?

Po tentoj të ofroj edhe disa të dhëna tjera statistikore për edukimin dhe arsimimin ne Kosovë:
Mundësin për të studiuar jashtë Kosovës në teori kanë eksistu por,migrimet e para të shqiptarëve nga ish--jugosllavia në shtetet europiane filluan tek në vitet e 60-ta ku ish-jugosllavia kishte bërë marrëveshje me disa shtete të caktuar europiane për eksport të fuqisë punëtore.Pra në këtë kohë dolën mërgimtarët e parë shqiptar e të cilët i njihnim si punëtorë me punë të përkohëshme jashta "atdheut",sepse ishin me kontratë të afatizuar pune.Në këso raste në punë jashtë "atdheut" shkonin vetëm një apo dy anëtar të familjes derisa pjesa tjetër e familjes rrinte në ish-jugosllavi.
Kurse në këtë periodë tashmë në Kosovë sapo kishin filluar me punë edhe disa prej fakulteteve si:
Fakulteti Filozofik i Prishtinës 1960
Fakulteti i Filologjisë 1960
Fakulteti Juridik 1961,
Fakulteti Ekonomik, 1961
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe i Arkitekturës 1961
Fakulteti i Elektroteknikës 1961.
Fakulteti i Makinerisë në Prishtinë 1961
Fakulteti i Mjekësisë në Prishtinë 1969
Fakulteti i Arteve 1973
Kështu që ishin krijuar tashmë favore edhe për të rinjtë shqiptarë që të kryejnë studimet në Kosovë në gjuhën shqipe edhe pse kishte ndonjë lëndë në këto fakultete që mësoheshin edhe në gjuhë srbe për shkak të mungesës së kuadrit në gj.shqipe,kurse ndihma materiale nga jashtë vetëm se ishte e mirëseardhur,ndoshta edhe për këtë shkak dalja jashtë "atdheut" nuk ishte edhe aq tërheqëse.Përndryshe edhe për të dalë në studime jashtë,patjetër se edhe në Jugosllavi duhej të ishe me "merita" nga aspekti ideologjik për të fituar mbështetje financiare (stipendi/bursa) nga shteti e që shqiptarët nuk ishin në toplistën e të "merituarëve" dhe të përshtatshëm për politikën jugosllave për studime në ndonjë universitet të Europës.

Ndërsa sa janë shfrytëzuar mundësit për studime brenda Kosovës po tregoj se thuaja asnjiher deri në vitin 1989 nuk ka qenë numri i përkufizuar për studentë në cilin do fakultet nga Rektorati.Numri i studentëve ishte me dhjetra mijëra të rregullt dhe me korespodencë vetëm në Universitetin e Prishtinës e kësaj i shtojmë edhe disa mijëra studentë të tjerë që vijonin studimet nëpër shkolla të larta e që ishin hapur edhe më herët se fakultet në qytetet e mëdhaja të Kosovës si në Prishtinë,Pejë,Gjakovë,Gjilan,Ferizaj etj...
(Tjetër është se sa ishte mesatarja e kohëzgjatjes së përfundimit të studimeve në këto fakultete dhe shkolla të larta).
Të gjitha këto rezultate nuk janë arritë nga dhënja apo mëshira e shtetit jugosllav për shqiptarët por,ishte një punë permanente dhe meritë e intelektualëve shqiptarë që arritën të krijojnë këtë sistem edukativo-arsomor në Kosovë.
Po e vëren se për shqiptarët në Maqedoni dhe sistemin e tyre shkollor nuk kam shkruar sepse,atje ka qenë diçka shumë tmerruese dhe diskriminuese nga shteti jugosllav dhe ne veçanti nga Republika e Maqedonisë.Diskriminim total kundër shqiptarëve por,mundësit për përfundimin e shkollës së mesme dhe studimet në gjuhën shqipe një pjesë e shqiptarëve nga maqedonia i kanë kryer në Kosovë.
Pas mbylljes së UP dhe mbylljes së të gjitha institucioneve edukativo-arsimore nga ana e Srbisë (1990),filloi edhe nja valë e shpërnguljeve të shqiptarëve nga Kosova por edhe nga Maqedonia.Në këtë periodë kohore filluan luftërat në ish jugosllavi mes republikave dhe sistemi arsimor në gjithë jugosllavinë e veçanërisht ai në gjuhën shqipe në Kosovë dhe Maqedoni përjetoi fiasko.Janë në pyetje 10 (vite) gjeneracione nxënës e studentësh shqipatrë e të cilëve i'u ndalua mbarëvajtaj në shkolla e Fakultete .
Pas vitit 1990 institucionet e Kosovës (arsimore,shëndetësore,ekonomike,bankare,sociale,m ediat etje tj) ishin nën pushtetin srb,shqiptarët ishin totalisht jashë institucioneve,varfëria i kaploi shqiptarët e Kosovës dhe më pak ata të Maqedonisë,tashmë jetohej për të siguruar egzistencën dhe si zgjidhje doli shpërngulja(migrimi i qindra mijërave shqiptarëve nëpër Europë e SHBA).
Kjo pjesë që ishte jashtë Kosovës tashmë kursimet e tyre (edhe pse pjesa dërmuese ishin raste sociale /të pa punë në ato shtete ku ishin vendosë) kursimet e tyre i dërgonin tek familja e mbetur në Kosovë për të egzistuar,kështu që edukimi/arsimi u "la" për kohë më të mira,edhe pse edhe gjatë kësaj kohe njënumër i konsiderueshëm filluan studimet edhe jashtë Kosovës (Shqipëria ishte si vend i preferuar,por në Shqipëri Universitetet pranonin nr. të limituar të studentëve shqiptar nga ish-jugosllavia),kurse një pjesë tjetër filloi studimet nëpër Europë e SHBA qoftë me ndihmat e familjarëve që ishin ne këto shtete qoftë edhe disa me ndihma nga fonde të ndryshme të OJQ-ve të Europës.
Herën tjetër ndoshta do të ofroj edhe pak statistiak për sistemin edukativo-arsimor në Kosovë.
P.s.
Pas përfundimit të LDB 75% të shqiptarëve ishin analfabetë,kurse në vitin 1999 kjo shifër ishte 20% e popullatës (edhe joshqiptarët) së Kosovës si analfabetë ...

[Harudi]

Elna

p.s Dhe diçka që ëhtë për të reflektuar tek populli i Kosovës, është mospërpjekja për pranimin dhe mësimin e perfomuar të gjuhës standarte shqipe. Vjehrra ime thotë një fjalë të mënçur: Shqiptarët e Kosovës mësuan në shumicë nga pesë a gjashtë gjuhë të huaj (sidomos shumë mirë anglishten) dhe « refuzuan » (indirekt) të mësojnë mirë shqipen. Pse, kur ata janë në gjëndje tu përgjigjen rregullave gjuhësore të një gjuhe tjetër, nuk u përmbakan dhe nuk respektokan rregullat e gjuhës së tyre?! (Ajo është profesoreshë e gjuhës shqipe.) E kuptoj dhe e pranoj çështjen e dialektit geg, por kur gjuha ka një nivel standart ai duhet respektuar. Dialektet seicili le ti flasë e shkruaj krahinisht, por jo masivisht.

Ky ishte mendimi im !

Elna !

Tashti e pashë edhe shkrimin e Juaj!
Ndoshta nuk dalë nga tema por,meqë jetoni në CH (kantoni?) a mund të spjegosh se ; a ka dallim gjermanishtja e CH me atë të Gjermanisë dhe Austrisë,apo frëngjishtja e CH me atë të Francën dhe shtete e tjera frankofone që kanë gjuhë zyrtare frëngjishten (Kubeku e ndonjë shtet afrikan që ende ka si gjuhë zyrtare frëngjishten) si dhe italishtja e CH me Italishten e Italisë...qoftë në të shkruar qoftë në të folur?
Falëmnderit!

P.s.
Ke dhënë një përshkrim të mirë rreth edukimit dhe arsimimit të shqiptarëve nga ish-jugosllavia.

[Preng Sherri]

Shqiptarët në Kosovë, pas LDB gjendeshin pas dilemës hamletiane ;" të jenë apo të mos jenë". Pushteti i ri i Titos, që ishte i hekurt dhe një pushtet ushtarak që e mbante kosovën në okupim, gjënë e parë që bëri, ishte vrasja e Intelektualëve Shqiptarë sikurse e mësuesve, me ndjenja të tyre patriotike, si ta zëmë, mësuesi i Gjimnazit Sami Frashëri Gjon Serreqi.

Nga ato shkolla të pakta që ekzistonin ( kishte më shumë klasa të katërta dhe pak me filloren tetëklasëse sidomos në fshatra) të mësimit të mesëm ( Gjimnazet), në disa mësimi mbahej në Gjuhën serbe sepse në fundë të fundit, ato shkolla ishin krijuar për popullsin serbo-folëse të Kosovës, për të cilët shkuarja në vende tjera të Serbisë do të ishte e kushtueshme.

Nga ata pak shqiptarë që kishin mundësit të ndiqnin një pak shkollim ( në gjuhën serbe ta zëmë në Pejë përpos lëndës së Gjuhës Shqipe nga një mësues shqip-folës), në shkollat Fillore dhe ato të mesme ishte e ndaluar rreptësishtë të mësohej Historia Shqiptare apo edhe letersia Shqiptare përpos asaj Serbo-Jugosllave.
Por ka pas rste kur për arsimtarë të gjuhës shqipe është caktuar një serbë gjatë viteve të 60-ta apo të 50-ve të largëta.
Pushteti i at'hershëm Jugosllavë, bënte përpjekje që shqiptarëve të Kosovës tu jepte një identitet fare tjetër, një gjuhë ndryshe, në të folur sikurse në emertim , e që i quante " shiftari" për të bë një vije të kuqe dalluese, nga bashkëkombasit e tyre në Shqiperi dhe me këtë, të tregohet që " shiftari" ( emertim fyes për shqiptarët e Kosovës që përdornin serbët) s'kanë asgjë të përbashët me " allbanci" ( emertim serbë për emertimin " shqiptarë").
Sa i përket mundësis së shkollimit të shqiptarëve të Kosovës jashtë shtetit kanë qenë jashtëzakonishtë të vogëla, pothuajse fare.
E para, të mos harrohet që edhe vet Jugosllavi gjerë në fund të viteve të 60-ta ka qenë një vendë i mbyllur, ku qytetarët e saj nuk kanë mundur lirshëm të lëvizin jashtë vendit, e me këtë edhe shqiptarët!
Nga ata pak studentë shqiptarë që studionin në Universitetet Jugosllave, për studime në Universitete të huaja, për t'u ndarë mjete për specializime, s'ka ardhë në shprehje ngaqë ato ishin të rezervuara për studentët apo ekspertët jo-shqiptarë, në nivel Jugosllavë!
Për studim jashtë vendit duhej vizë dalëse nga shteti!
Tashti, duke pasur parasysh një varfëri ekstreme të shqiptarëve, duhet ta kuptoni që ka qenë faktori më i rëndësishëm gjendja Sociale, për shumë familje, që një Luks të tillë s'kanë mundur t'u ofrojnë fëmijëve të tyre, jo për të dalë jashtë vendit ( pas viteve të 70-ta) por as për të Studiuar në vet Universitetin e Kosovës siq quhej në fillim vitet e themelimit.

Një studim jashtë vendit , pra një Luks të tillë as sot s'mund t'u ofrojnë fëmijëve të tyre gjithkush dhe gjithësecila familje, qoftë në Shqipëri apo edhe në Kosovë!
Shqiptarët nuk ishin të gatshëm të mohonin vet-veten për asnjë çmim!

Pas viteve të 45-ta, ke mundur nga gjithë ai numër i shqiptarëve, t'i numërosh në gishta ( edhe më pak se në gishtat e një dore) e të cilët kanë studiuar në ndonjë nga Universitetet e ish - Jugosllavisë.
Në fillim vitet 1950- 1951 kishin filluar shqiptarët e parë të shkonin në ndonjerin nga Universitetet e Jugosllavis për të bërë një studim por nëse më vonë do të bëheshin ekspert të njohur lemish ekzistonte rreziku që të përfundonin si mos më keq.
Pra, aftsitë profesionale të tregoheshin aso kohe me vete bartnin një lloj shkalle të rrezikshmërisë!

Por edhe ata studentë, përcilleshin hap pas hapi nga sherbimet sekrete jugosllave, për të analizuar profilin e Personit në mundë të jetë i rrezikshëm apo edhe nesër si kuadër i shkolluar, të mund të ndikojë në vetëdijen e kombit të cilit i përket, siQ ishte rasti i Studentit të Letersisë në Beograd Adem Demaçit, të cilin e arrestuan dhe e dënuan për aqë kohë sa dimë tani më!

Unë nuk e di përse e shmangin këtë gjë por ndihmën më të madhe Universitetit të Kosovës gjatë tërë viteve të 70-ta ( 1970-1981)si në hapje, Kuadro dhe Literaturë u kishte ardhë nga Tirana. Me vite të tëra ( gjerë në vitin 1981 por edhe më vonë në disa lëndë p.sh.) kanë ligjeruar profesorët nga Tirana ( një kohë ligjerues ka qenë edhe vet ish- Presidenti Mejdani pastaj Kolë Popa e shumë të tjerë) sikurse që është shfrytezuar literatura e Universitetit të Tiranës, jo vetëm në ato lëndë shkencore por edhe në ato shoqërore!
NUk është e çuditshme që për ngjarjet e vitit 1981 pushteti Jugosllav, akuzonte pikrishtë profesorët nga Tirana, që ligjeronin në Universitetin e Kosovës, e të cilët " gjoja" e kishin "indoktrinuar" rininë studentore të Kosovës, duke u ngjallë dashurin e madhe për Shqiperin dhe urrejtjen njëkohsishtë për Jugosllavin!

Pas viteve të 70-a, ka pas aty këtu ndonjë nga shqiptarët ( Jugosllavia kishte hapur kufijtë ku mund të dilej e hyhej lirshëm) të cilët iknin për të studiuar ( më mirë me thënë njohurit e tyre ti zgjeronin) jashtë vendit si zoti Ukshin Hoti por të cilin e"dergonte babai me hargjimet e tija dhe shitjen e një parcelle(Toke).
Tashti Jugosllavia nuk ishte e interesuar që shqiptarët e arsimuar t'i lejonte të dilnin jashtë shtetit përpos atë fshatarin " analfabetë" ngaqë ajo dëshironte që në Europë të dilte ajo pjesa më e " keqe" nga shqiptarët, që pastaj të krijohej një përshtypje negative, për identitetin dhe Kulturen e shqiptarëve të " Jugosllavis" si njerëz të " egër dhe të pa gdhendur".
Por, nëse ndonjëri nga shqiptarët megithë mundin e madh arrinte të krijonte emër si ekspert i përmasave të jashtëzakonshme, si rasti i Doktorit të Syve Gjeladin DEDËS, pushteti Titist kujdesej që Ai të helmohej ose të vdiste në ndonjë mënyrë porsi Doktorin tjetër Ali Sokolin.

Kjo ishte pak në vija të trasha por jam i hapur për diskutim të më gjerësishëm për Temën sikurse për dialektin ngaqë gjerë në vitin 1972 është krijuar dhe shkruar më shumë me dialektin me të cilin kanë shkruar edhe Fishta, Kuteli, Migjeni e shumë të tjerë!

[kiniku]

Ca te mos di, qe Serbet kane pasur universitet qe ne vitin 1838, kur shqiptaret nuk kishin as shkolle fillore?!

E kane pasur nje Lice. Univerziteti i tyre u formua me 1905 apo 1907, nese nuk gabohem.

Fajin e ka prapambetja e thelle kulturore dhe mjerimi qyteterimor i trasheguar.

Prej te gjithe faktorve qe kane ndikuar me mos-edukimin e Shqiptarve nga Kosova, ky i prin listes. Mjafton vetem te i hudhesh nje sy shkollimit qe behet sot, ne Kosoven e lire, dhe, eureka.

[ABytyqi]

Ne vitin 1981 dikund mos gabofsha universiteti i prishtines ka pasur me se shumti student ne ish jugosllavij...

[Preng Sherri]

Sot në Kosovën e pavarur është duke u bërë një shkollim shumë i lartë. Përpos profesorëve që kanë ligjeruar edhe më herët, pra që nga viti 1970 e më vonë ( ta zëmë gjenerata e nexhat dacit apo edhe e Esat Stavilecit) e të cilët edhe sot janë aktivë kemi një gjak të ri të paisur me dije nga Universitetet më të njohura Botërore!
Pastaj vetëm për këto tetë vite janë hapur vetëm shkolla Fillore më shumë se nën Jugoslalvin për 50 vite!
Kjo është e kuptueshme sepse Okupatori nuk investon dije në një popull që e mbanë të robëruar!
tani më nuk ecin edhe deri 20 km rrugë, në këmbë nëpër borë e shi, për të shkuar, nga fshati në një shkollë të afrtë që mund të ishte edhe gjerë në 40 km rrugë në dy drejtimet!
Sot Kosova e pas Lufte secilit fëmijë fshati po ia dërgon shkollën afër shtepisë!
Pra, sot nuk po ecë Fëmiu i vogël, me mësuar Abetaren me kilometra rrugë por SHKOLLA po bë Kilometra rrugë për të shkuar tek gjithësecili fëmij!

[Vdekja]

Para se te hyj ne debat ,une se pari kisha preferu qe te ndryshohej titulli i temes .

Ketu me sa lexova nuk po flitet per edukimin ,por per arsimimin ...ku kan kuptime te ndryshme keto dyja .

Nje person mundet me qene i arsimuar, por i pa edukuar ......dhe kemi persona qe nuk jan te arsimuar, por te edukuar !


Debat te kendeshem ju uron Kosovarja !

[bakudr]

Që nga Roussau dhe deri tek Freinet (pedagogë të dy) qëllimi i përkushtimit të tyre për botën fëmijërore ka qënë ndryshimi i shoqërisë për të ardhmen drejt një jete më të mirë. Për të realizuar këte ideal ato iu përkushtuan botës fëmijërore dhe studimit të saj që nga foshnjëria.

Elna !

Kjo eshte nje pike shume e goditur. Kete besoj se e ka arritur ne menyre ideale shoku Enver me shoke. Ata diten se si ta mobilizojne rinine shqiptare dhe ndertuan skeletin e shqiperise me aksione. Ishte turp atehere te mos shkoje ne aksion.

Per tu ngritur ne kembe ashtu sic na ka hije, qe te na e kene te gjithe zili e vetmja menyre eshte i njejti mobilizim i plote i popullit shqiptar. Shteti nuk mund ta mbuloje te gjithe barren e edukimit ose arsimimit (pasi dikush e vuri ne dukje ndryshimin midis te dyjave dhe faleminderit per kete). Ne fushen e arsimimit po nuk u fut edhe puna vullnetare e te arsimuarve atehere do te vazhdojme me hapa breshke.

Dhe diçka që ëhtë për të reflektuar tek populli i Kosovës, është mospërpjekja për pranimin dhe mësimin e perfomuar të gjuhës standarte shqipe.

Mua me pelqejne shume dialektet, dhe per kete desha te perkujtoj pak se kosovaret kane jetuar me nje komb tjeter dhe shume fjale jane perzier si edhe here nje fjale ne serbisht mund te kete nje kuptim edhe me gjithperfshires. Kjo shikohet tek shqiptaret e shqiperise dhe te kosoves qe jetojne jashte vendit. Thone morra "tikete" dhe jo "gjobe". pagova "billat" dhe jo "faturat".
Mund te jete edhe fakti qe kuptimin e shume fjaleve mund te jete i ndryshem sipas dialekteve. Une psh nuk dija ndryshimin midis martir dhe deshmor. Nje kosovar ma shpjegoi dhe nuk e kisha degjuar me pare.

Edhe ne forumin e futbollit thuhet: "Per te apasionuarit e futbollit". Mire per fjalen futboll por edhe per passion nuk kemi nevoje.

[KILI MERTURI]

Një gjë nuk bën e të mos reagohet!

Në Kosovë nuk u paska mësuar gjuha standarde!

Kush po e thot këtë !!!!!
Ata që deklarojnë kështu nuk kan as dy fije njohuri mbi arsimin në Kosovë.

Mos e përzini regjimin millosheviqo-rugovist të viteve 92-99 ku natyrish u dha një goditje e rrëndë popullit shqiptarë në Kosovë në të gjitha aspektet , edhe në atë të gjuhës dhe kulturës , dhe për fat të keq edhe pas clirimit u vazhdua pothuaj me atë rrugë të zhdrejt.

Dihet që qëllimi i shkijeve ishte që të ndodhi kjo cfarë ndodhi ato vitet të okupimit , por kjo cfarë ndodh sot , kujt i konvenon , nuk e di sigurt , por e di se nuk i kontribon kombit tonë.

Kam arsim të lartë , dhe nuk ia lëshoj askujt për sa i përket gjuhës letrare kudo ku kan marrë arsimin e tyre . Filloren dhe të mesmen në Pejë , dhe studimen në UP:

Kili

SHQIPËRIA ËSHTË GJAKU IM QË NUK FALET!

[Elna Durrësi]

Po bëj krahasimin në lidhje me postimin tim.

Midis

Citim:
Postuar më parë nga Elna Durrësi
Dhe diçka që ëhtë për të reflektuar tek populli i Kosovës, është mospërpjekja për pranimin dhe mësimin e perfomuar të gjuhës standarte shqipe.

dhe

Në Kosovë nuk u paska mësuar gjuha standarde!

ka dallim. Duke qenë se ju kini arsim të lartë, dhe nuk ia lëshoni askujt për sa i përket gjuhës letrare, kudo që ta kenë marrë arsimin e tyre të tjerët, duhet ta bëni dallimin para reagimit.

Ata që deklarojnë kështu nuk kanë qenë mësimmdhënës në Kosovë. Thjesht kanë mbledhur dëshmitë e kursantëve kosovarë që kanë patur rastin ti formojnë në Zvicër. Federata Zvicereane mundësoi që formimi profesional i 16 kursantëve dhe kursanteve të ndiqej në gjuhën amëtare. Iroinia e fatit ishte se ata kishin vështirësi si në frëngjisht po aq edhe në shqip. Epo,Të kesh 14 kursantë e kursante(sepse dy nga 16, më madhorët që ishin respektivisht 44 dhe 48 vjeçar, kuptonin dhe shkruanin mirë gjuhën shqipe) nga 16 deri 48 vjeçar nga të gjitha trevat e Kosovë e të mos kuptojnë kur u sqaron mësimdhënien në gjuhën letrare është gjithsesi për tu vënë në pikëpyetje?!

p.s.Nxirreni ndonjëherë nga "fijoka" shkollimin e lartë. Thjesht për ti shkundur pluhurin.

Elna!