Shaban Polluzha Dhe Tahir Topilla

[kubax]

Ketu ne kete video shifen lapidaret e Tahir Topilles me pjestaret tjere te familjes te ren per atdhe ne luften clirimtare te kosoves ne vitin 1999

Vao day nghe bai nay di ban http://nhatquanglan.xlphp.net/

[fegi]

http://shqiperiaetnike.bravehost.com...historisë_tonë

[fegi]

SHABAN PALLUZHA
Dielli

PRISHTINË

1991

P A R A TH Ë N I E

„Nëse vazhdojmë rrugën për në frontin e Sremit, do të likuidohemi pa arritur atje, kurse, në anën tjetër, në Kosovë të tjerët pa kurrfarë mëshire as pengesash do të bëjnë terror mbi gratë dhe fëmijët tanë“

(Brigada e Shaban Polluzhës, Podujevë, 20 janar 1945)



Shaban Palluzha

Regjimi serb, prej se okupoi Kosovën, më 1912 e këndej, zhvilloi politikë të shfarosjes së shqiptarëve, duke i persekutuar, duke i torturuar dhe masakruar në mënyrë individuale e kolektive dhe, më në fund, duke i vrarë dhe duke hapur varre të panumërta.

Një politikë e tillë nuk pushoi asnjëherë, por përkundrazi, erdhi duke u bërë gjithnjë më e egër, politikë xhelatësh dhe okupuese. Nga viti 1912 e deri me sot, mund të thuhet se asnjë qytet, lokalitet, fshat a shtëpi nuk mundi t’u shpëtojë mundimeve dhe masakrave. Menjëherë pas okupimit të Kosovës, filloi masakrimi i popullatës nëpër të gjitha rajonet shqiptare. Masakrën e patën nisur në Drenicë, pikërisht në Prekaz të Epërm, duke vrarë Ahmet Delinë (i njohur për rezistencën antiturke) dhe fqinjët e tij. Shfarosja masive intensifikohet pas vitit 1918, për të arritur pikën tragjike në vitet 20. Gjate kësaj periudhe ushtria dhe xhandarmëria serbe vërsulen pamëshirshëm mbi popullatën e pafajshme shqiptare, duke lënë shumë kufoma nëpër oborre, shtëpi dhe rrugë. Në fshatin Shtupel (Pejë) dogjën 52 shtëpi, vranë mbi 90 fshatarë; në Jabllanicë(Gjakovë) vriten 63 veta dhe digjen 20 shtëpi; në Dumnicë-Zagorth (Vushtrri) bëhet një masakër e paparë ndaj fëmijëve e grave; në Kollë pushkatohen i madh e i vogël, digjen të gjitha shtëpitë dhe shuhet jeta në përgjithësi. Masakra të tilla të vrazhdët ushtria dhe xhandarmëria serbe bën në të gjitha viset shqiptare. Ndërmorën aksione barbare, vetëm e vetëm që të zhduknin vetëdijen dhe qenien kombëtare, zbatoheshin metoda mesjetare të presionit mbi popullatën autoktone dhe në valën e reprezaljeve bëjnë gjithë ç’është e mundur për t`i shpërngulur në Azi e gjetkë. Gjithashtu, ndërmerren masa për zhdukjen e intelektualëve shqiptarë dhe ndaj të gjithëve atyre që i bënë rezistencë kësaj politike dhe, i rralli, arriti t’u shpëtojë torturave, burgjeve dhe vdekjes. U derdhën mjete të shumta nga ministria për të mbushur trenat me shqiptarë që t’i çonin në Anadoll (marrëveshja e nënshkruar jugosllave-turke).

Sillen kolonitë nga Mali i Zi, Dalmacia, Vojvodina e viset tjerat vendit për t`i marrë me tapi tokën e shqiptarëve në Kosovë dhe vazhdon hartimi i elaborateve të tëra që tokat shqiptare t’i bëjnë serbe.

Kësisoj, kjo politikë hegjemoniste vazhdoi edhe gjatë Luftës së Dytë botërore duke bërë vrasje masive në të gjitha rajonet e Kosovës dhe duke hapur varrin më të madh kolektiv në Tivar. Këtij terrori do t`i kundërvihet Lëvizja Kaçake shqiptare me të gjitha format në mënyrë që të krijojë siguri për popullatën shqiptare, që ishte në trojet e veta dhe që nuk bënte t’i lëshonte kurrsesi.

DRENICA

Drenica nuk përfshinë vetëm territorin administrativ të dy komunave të sotme- Drenas dhe Skenderaj, por një territor edhe më të gjerë, që disa pjesë të të cilit sot administrativisht u takojnë komunave të tjera e Vushtrri, Lypjan, Malishevë dhe Mitrovicë).

Si çdo anë që ka karakteristikat e veta, edhe Drenica ka tiparet e saja të veçanta: doket, zakonet, veshjet, gjuhën, bujarinë dhe trimërinë. Gjatë historisë, Drenicën, sikur edhe vise të tjera shqiptare, e rrahën furtuna dhe stuhi të fuqishme nga të gjitha anët dhe nga të gjitha drejtimet. Drenica, ndërkaq, pat një rol të posaçëm në përthyerjet vendimtare të shqiptarëve në përgjithësi, sidomos në periudhën pas vitit 1912 – kur Kosova u pushtua nga okupatori serb.

Duke parë qëllimet gëlltitësh të regjimeve, në Drenicë u organizua rezistenca e popullit në mënyrë që t’u bëhej ballë rrëmeteve të mëdha që, në fakt synonin zhdukjen e shqiptarëve. Në të vërtetë popullata e Drenicës që moti motiv kishte mosnjohjen dhe mosrespektimin a administratës së pushtuesve. Në kohën e Turqisë, pushtuesi duke mos ia dalë të bindte popullin që tu nënshtrohej ligjeve, dh sidomos pagimit të tagrave, deshi s’deshi, u detyrua që nga shumë mjedise të hiqte dorë.

Në Kuvendin e Drenicës më 1903 – Ahmet Delia përshëndeti masën e tubuar prej 5000 vetash dhe tri ditë më vonë nën udhëheqjen e Ramë Lutanit ata marrin Vuçitërnën dhe nisen për të sulmuar Mitrovicën, në mënyrë që ta dëbonin konsullin rus nga Kosova.

Në çastet vendimtare të viteve 1910-1911, në kryengritjen e kosovarëve që u zhvillua në Carralevë kundër xhonturqve, kontributi i Drenicës ishte i madh. Një numër i drenicasve me Isa Boletinin në krye, i bënë rezistencë të gjatë të rreptë depërtimi turk në Kosovë, më drejt në Carralevë. Në këtë periudhë vendimtare deri në shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë më 1912, u organizuan mënyra të shumta të rezistencës.

Si dihet, rezistencës më të madhe popullata e Drenicës e nisi pas largimit të osmanllinjve më 1912 kur, hyri Serbia e parë në Prekaz të Epërm, fillon rezistenca e Ahmet Delisë. Ky trim i Drenicës i kundërvihet me forcë ekspeditës ndëshkuese të një togu të xhandarmërisë, duke u thënë atyre “Kush ju ka thanë në Drenicë me hy”. Prej këtij momenti e deri më të përfunduar rezistenca e njohur e vitit 1945, nën udhëheqjen e Shaban Polluzhës, asnjëherë dhe për asnjë çast nuk do të pushojë. Në mes dy luftërave botërore në Drenicë, si askund tjetër qe e përhapur rezistenca për çlirimin kombëtar të Kosovës.

Lëvizja kaçake, në këtë periudhë do të marrë përmasat e gjera, sidomos pas formimit të Mbretërisë Serbo-Kroate-Sllovene. Kundër këtij regjimi do të organizohen kryengritje masive dhe do të luftohet në të gjitha territoret e Kosovës, veçanërisht në Drenicë, ku u thirr populli që të mos njihet ky regjim. Sunduesi injorohet, duke iu kundërvu edhe me luftë masive në të gjitha frontet edhe në të gjitha anët. Kësaj kryengritje të armatosur i printe kryetrimi i Drenicës- Azem Bejta me çetat e tjera që i udhëhiqnin Ahmet Delia, Fazli Berani, Bajram Tërnavci, Dan Doroci, Lutë Gllanasella e disa të tjerë.

Thirrjes së Azem Bejtës iu përgjigjën shumë luftëtarë. Çiçavica ishte mbushur me anëtarë të rinj ë Lëvizjes, që zhvillonin luftëra në territore të Drenicës, Mitrovicës, Vuçitërnës, Llapushës dhe në rajone të tjera të Kosovës. Kryengritësit shqiptarë me të gjitha forcat iu kundërvunë shpërnguljeve për në Turqi, kolonizimit të Kosovës dhe formave të tjera të dhunës që ushtronte regjimi serb i kohës. Lëvizja çlirimtare Kaçake, në vitet 20, kishte arritur t’i tubonte në Drenicë mbi 2000 shqiptarë, të cilët zhvillonin luftime të ashpra me ushtri dhe xhandarmëri. Në këtë kohë fton të rinjtë e Drenicës që të mos shkonin në ushtrinë serbe por t’iu bashkoheshin çetave çlirimtare. Azem Bejta gjithherë përsëriste fjalët e ideologut të çlirimit kombëtar të Kosovës – Hasan Prishtinës, se pa luftë nuk mund të ketë liri dhe identitet kombëtar.

Në këtë kohë, Drenica e Azem Bejtës dhe Shote Galicës dridhet nga të gjitha anët nga Lec Gradica, Zenel Baica, Iljaz Reçaku, Sadik Rama, Azem Gjaka, Kamber Loshi, Lutë Gllansella, Mehmet Delia, Fazli Berani, Bajram Tërnavci, Dan Doroci, Emin Lati e të tjerë. Për shkak të humbjeve të mëdha që u kishte shkaktuar Azem Bejta ushtrisë she xhandarmërisë, regjimi serb ndërmerr masa të rrepta kundër fshatarëve të Drenicës, duke i djegur disa fshatra dhe duke bërë terror mbi ta. Kështu në këtë periudhë digjet vendlindja e Mehmet Delisë trim shumë i njohur i Drenicës, Radisheva, Azem Bejta mbante lidhje të drejtpërdrejta me Hasan Prishtinën dhe respektonte sugjerimet e tij sa i përket çështjes shqiptare në Kosovë. Siç dihet Hasan Prishtina, përmes Lëvizjes Kaçake, kishte për qëllim internacionalizimin e Kosovës dhe të shqiptarëve.

Regjimi serb, duke qenë i pafuqishëm që me forcë ta zhdukë kryetrimin e Drenicës- Azem Bejtën, që me të të hyjë në marrëveshje për ndarjen e territorit të Drenicës. Në bisedime arrihet që Azem Bejta të formojë territorin e vet sovran. Në Drenicë, duke përfshirë në fillim komunën e Prekazit, e pastaj ky territor do të ngushtohet në tri fshatra: Galicë, Lubovec dhe Mikushnicë.

Republika e vogël e Azem Bejtës, e cila ishte pothuaj e para e llojit të vet në Ballkan, kishte administratë të vetën dhe ushtri (çeta) të veta, popullsia e këtij territori lirohet nga të gjitha detyrimet shtetërore dhe, së fundi sipas kësaj marrëveshje nuk do të kishte përzierje në punët e brendshme të njëritjetrit, do të thotë se as Azem Bejta nuk bënte të dilte jashtë territorit të vet, por as ushtria dhe xhandarmëria serbe të hynin në territorin e “Arbërisë së vogël”.

Në këtë kohë Azem Bejta ngriti kullën në Galicë. Kjo, shprehur në mënyrë metaforike, ishte një kështjellë, fortifikatë, dhe në të njëjtën kohë dhe kurorë e “Arbërisë së vogël”. Për lëvizjen kaçake kurorë mbi kurora ishte

Çiçavica ku shumë luftëtarë gjenin strehim, dhe pikërisht prej këtij mali të shenjtë fillonin të gjitha aksionet kundër regjimit serb.

Se çfarë rezistence i bëri Lëvizja kaçake ushtrisë dhe xhandarmërisë serbe, më së miri pasqyrohet në këngët popullore që këndohen edhe sot e kësaj dite, me ëndje nëpër tërë Drenicën e më gjerë.

Azem Bejtën domë me rrethue

me rrethue paj me asqeri

se s’po nxinet ai me xhanari...

Pra siç shihet edhe në këngë, kur regjimit serb nuk i bënte punë xhandarmëria, ai kundër lëvizjes kombëtare dërgonte dhe ushtrinë, duke përdorur kështu të gjitha forcat e mundshme ushtarake kundër këtij trimi.

Pushtuesi serb bënte presion dhe represalie kundër fshatarësisë së Drenicës, qofshin ato grupe, apo individë, të rebeluar të Lëvizjes. Në këngët e popullit jepen tablo të shumta lidhur me këtë çështje:

Kurrë tri net nuk janë shkue

xhanaria pa më rrethue

me dipçika më rrehnin mue

thoshin Lecin me kallëzue...

Luftëtarët e lirisë i shoqëronte kënga e kushtrimit. Këto këngë ktheheshin në forcë dhe moral, në dashuri ndaj atdheut dhe popullit. Edhe zhuganin e Shkupit e kapte tmerri kur dëgjonte për këto këngë dhe për trimërinë e Azem Bejtës dhe të Shote Galicës me çetat e tyre,:

Ky zhugani ban çudi,

si ky komb nuk kam pa me sy

që i binë asqerit përmbi

me shqiptarët nuk koka mahi...

Pas vrasjes së kryetrimit të Drenicës - Azem Bejtës nga ushtria serbe, kryetarët e çetave vunë në krye të Lëvizjes Mehmet Delinë dhe Shote Galicën, të cilët vazhduan luftën kundër xhandarmërisë dhe ushtrisë serbe nëpër Drenicë dhe në rajonet e tjera. Shumëherë në përleshjet frontale armiku u tërhoq i turpëruar para çetave të Lëvizjes Kombëtare.

Disa elemente të kësaj periudhe i dhamë për të parë vazhdimësinë e rezistencës që do të pasojë më 1945 tash nga një tribun tjetër, Shaban Polluzha, kundër partizan-çetnikëve, që pretendonin të zhduknin çdo gjë shqiptare.

1. SHABAN PALLUZHA MBRON JENI-PAZARIN

Në secilën kohë dhe në secilën periudhë shqiptarëve iu kanos rreziku i zhdukjes. U hartuan elaborate të shumta nga akademia dhe akademikë serbë. Janë të njohura elaboratet e kobshme të Vasa Çubrilloviqit dhe të Ivo Andriçit, si dhe të të tjerëve, më pak të njohur, për shfarosjen e shqiptarëve. Në këtë bazë rrënuese është punuar më herët dhe më vonë. Pra, u punua para dhe pas luftës. Në secilën kohë dhe në secilin regjim qëllimet ishin të njëjta. Më 1941, kur shkatërrohej shteti serbo-kroat-slloven, çetnikët vërsulen në drejtim të Kosovës për ta pushtuar atë dhe për të bërë masakra në popullsinë shqiptare, si në vitet 20. Qëllimi i fundit i tyre ishte që me anë të terrorit të futnin frikë në tërë masën, në mënyrë që ajo të mos merrte guxim të ngulte në trojet e veta shekullore. Dhe, kështu shqiptarët të shpërnguleshin në Turqi e në vende të tjera.

Lëvizja çetnike më 1941 provon të hyjë në fshatrat e Artakollit (Bivelak, Strofc, Mihaliq, Dërvar, Beçuk, Shipitullë, Sibovc, Kollë, Zhilivodë dhe Pestovë), duke zbarkuar me tren në fshatin Prelluzhë, por në saje të organizimit të fshatarëve të Artakollit dhe të Drenicës, çetnikët pësojnë katastrofë të vërtetë, duke u mbetur shumë të vrarë në urën e Gllavotinit dhe përgjatë dy brigjeve të lumit Sitnicë, që asokohe ishte tërësisht e vërshuar. Në këtë përleshje me çetnikët shquhet Mehmet Gradica dhe Sadri Klinaku i Bivelakut. Lufta, si tregojnë dëshmitarët, kishte zgjatur tërë ditën.

Herën tjetër, çetnikët mësyjnë të depërtojnë në disa rajone të Istogut të Drenicës Veriore, përkatësisht në fshatrat Suhogërllë, Banjë, Cerkolez, Uçë, Rakosh, Kotor, Radishevë dhe Runikë. Populli, kur u gjet ngushtë, diti të organizoje dhe vullnetarisht (trimërisht) t`i kundërvihej çdo armiku. Çetnikët u ndoqën, dhe në përleshje që patën me shqiptarët, lanë shumë viktima në Kosovë. Në këtë konfrontim të rreptë, mbesin të vrarë edhe një numër shqiptarësh.

Meqenëse në Kosovë nuk arritën të realizonin apetitet e tyre, çetnikët kohë më vonë bënë strategjinë për shfarosjen e myslimanëve të Sanxhakut. Ata, si në Jeni-Pazar, Tutin, Senicë, Bihor e në lokalitete të tjera. Në këto vendbanime të tjera çetnikët vranë pa mëshirë fëmijë, gra e pleq, duke i lënë shumë fshatra të shkretëruara.

Plaçkitnin pasurinë dhe bëjnë dhunë mbi njerëz, duke lënë pas një imazh tejet të dhimbshëm. Në rrethana të tilla, popullsia e Sanxhakut kërkoi ndihmë. Natyrisht, këtë do ta gjejnë në Kosovë- te ky popull që në periudha shekullore tregoi njerëzi dhe humanitet të madh.

Në Kosovë mësyjnë kolona të panumërta refugjatësh myslimanë për të shpëtuar jetën e fëmijëve dhe jetën e vet. Ata u pritën mirë kudo në viset shqiptare dhe me ta u nda përgjysmë buka dhe veshmbathja.

* * *

Për të shpëtuar Sanxhakun nga çetnikët, për në Jeni-Pazar nisen shumë grupe shqiptarësh nga Drenica, Artakolli, Vushtrria, Shala dhe rajone të tjera të Kosovës. Këtë luftë e udhëheq kryetrimi i Drenicës Shaban Polluzha.

Në Duga Pollanë afër Jeni-Pazarit njësive dhe forcave shqiptare u flet Shaban Polluzha:

“Vëllezër, jemi tubuar për të kryer një mision të shpejtë, për t`i mbrojtur familjet e rrezikuara nga bishat e egra çetnike, që po bëjnë terror të rëndë mbi popullatën e pafajshme të Sanxhakut. Prandaj, nuk duhet kursyer as jeta, por duhet luftuar me nder si i ka hije një populli të vjetër që diti të luftojë sa herë u gjend në rrezik dhe i pambrojtur. Pra, t`i mbrojmë fëmijët dhe gratë, në emër të njerëzisë.”

Me të përfunduar këto fjalë, Shaban Polluzha u përkrah nga të gjithë ata që kishin ardhur për t’u flijuar në emër të humanitetit.

Në bazë të kujtimeve të dëshmitarëve të kësaj ngjarje- në Duga Polanë, në mënyrën zakonore fetare, këtyre luftëtarëve iu drejtua prijësi fetar nga Drenica mulla Ilaz Broja, i cili tha se misioni juaj është njerëzor dhe dikush mund të bjerë edhe viktimë, prandaj përshëndetuni njëri me tjetrin. “Ju qoftë rruga e mbarë e ngadhënjimtare!”- i kujton fjalët e babait të tij (Mulla Ilazit), Brahim Spahiu.

Gjatë qëndrimit në frontin e Pazarit, Shaban Polluzha arriti autoritet te luftëtarët dhe te popullsia vendase, në saje përpjekjeve mbinjerëzore që bëri ai për t`i përzënë çetnikët nga ato troje. Luftëtarët e Kosovës në frontin e Jeni-Pazarit treguan trimëri dhe dinjitet.

Duke ëndërruar gjithherë terrorin në Kosovë, çetnikët tash për të tretën herë nga Kollashini i Ibrit organizojnë depërtimin e tyre në trojet shqiptare, njëherë në Drenicë, e pastaj edhe në viset e tjera të Kosovës. Në fund të vitit 1943 dhe në fillim të vitit 1944, zhvillohen luftime të ashpra dhe sërish shqiptarët i detyrojnë çetnikët (të tretën herë) të tërhiqen. Në këtë përleshje pati viktima pati nga të dy palët.

2. KOSOVA HYN NË DIMRIN E MADH

Rrethanat politiko-shoqërore në Kosovë nga fundi i vitit 1944 dhe në fillim të 1945-ës, ishin mjaft të disfavorshme për Kosovën dhe shqiptarët. Çlirimi nga okupatori gjerman për shqiptarët nuk solli asgjë të re, në të vërtetë vijnë ditë shumë më të zeza. Kështu fillon spastrimi i njerëzve, i atyre që kinse kishin qenë në pushtet gjatë periudhës së kaluar dhe i atyre që ishin në shënjestër të pushtetit komunist, por ajo nuk ishte e vërtetë, në fakt fillon likuidimi masiv i shqiptarëve në përgjithësi në të gjitha rajonet e Kosovës.

Brigadat e Shqipërisë, që kishin marrë pjesë në ndjekjen e okupatorit gjerman, tani do të dërgohen në frontin e Sanxhakut, kurse të mobilizuarit e Kosovës do t`i çojnë në frontet e tjera nëpër gjithë Jugosllavinë, e në anën tjetër në Kosovë do të vijnë brigadat serbo-malazeze e maqedonase. Me të ardhur, këto brigada do të fillojnë terrorin në Kosovë, që nuk do të ndalet për një kohë të gjatë.

Si nisi kjo katarzë? Në komandat porsaformuar thirren njerëzit, kinse për biseda me përfaqësuesit e pushtetit dhe menjëherë futen në brigje, të cilat ishin adaptuar për këtë qëllim. Këto nuk ishin vetëm burgje, por në të njëjtën kohë edhe kasaphana. Kësisoj në Drenicë, në pjesën e parë të janarit të vitit 1945 thirren një numër i caktuar njerëzish(paria e Drenicës) dhe futen në burgjet Sërbicës e të Gllogofcit për t’u likuiduar vetëm pak ditë më vonë.

Në një situatë të tillë në Kosovë ishte krijuar pasiguri e madhe, sidomos në Drenicë dhe në rajonet e Gjilanit, të Ferizajit, të Mitrovicës e të Vushtrrisë.

Shqiptarët në këto çaste të vështira u gjenden në një udhëkryq të madh: të shkonin në fronte nëpër Jugosllavi, do të likuidoheshin, të mbeteshin në Kosovë do të ndiqeshin me dhunë për t’i quar atje ku i kishin planifikuar. Pra, fati kolektiv i tyre ishte i rrezikuar. Për t’u realizuar qëllimet serbo-çetnike, në Kosovë do të shpallej administrimi ushtarak dhe tani këtu do të koncentrohen forca të mëdha ushtarake, të cilat do të bëjnë terror të pashembullt mbi popullin e pafajshëm shqiptarë. Të gjitha këto ishin përgatitur mirë. Tash vetëm veprohej në realizimin e asaj që ishte përgatitur.

Viti 1945 do të jetë viti më i përgjakshëm në historinë e Kosovës: vrasje, burgosje, ndjekje, tortura, reprezalje dhe likuidime pa gjurme e shenjë. Në këtë vit të përgjakshëm u pushkatuan mijëra veta. Mbi 30 mijë u vendosën në burgje e kampe. Po kaq shqiptarë morën botën në sy (shkuan në Turqi), shumë të tjerë gjatë luftës vriten jashtë Kosovës. Të gjitha këto bëhen me qëllim që Serbia të bëjë edhe aneksimin e Kosovës (në Kuvendin e Prizrenit, më 8-10 korrik 1945).

Në emër se kinse një mobilizimi, në Tivar vriten mbi 4 mijë shqiptarë. Në anën tjetër, në Kosovë ndërmerren aksione ndëshkuese policore dhe ushtarake për vrasjen edhe shumë të tjerëve, që në një mënyrë a në një tjetër nuk u pajtuan me politikën terroriste të ushtrisë jugosllave. Në mbështetje kinse të ligjit të pushtetit popullor, nxirren njerëzit nga burgjet dhe pushkatohen. Fëmijët dhe të afërmit mbeten nën kontrollin rigoroz të UDB-së dhe nuk u lejohet shkollimi dhe hyrja në punë.

Shtrohet pyetja: në se i bënë këto masakra vetëm brigadat serbe e malazeze, apo edhe ato shqiptare? Përgjigjja është e ditur: masakra bënë të parët, por në raste të caktuara edhe të dytët. Prej të parëve është pritur, se masakra kanë bërë vazhdimisht mbi shqiptarët, ndërkaq të dytët këtë e bënë se u mashtruan pas ideologjisë komuniste. Për të qenë edhe më keq, brigadat e Shqipërisë, jo që nuk përkrahën revoltën e armatosur të kosovarëve me në krye tribunin Shaban Polluzha kundër terrorit shovinist serb, por këtë tragjedi të kosovarëve e vështruan së largu, e herëpashere edhe së afërmi, madje aty këtu ishin edhe të pranishëm (në Drenicë e Artakoll).

Nuk është absurd të vrasësh njeriun, por të kërkosh prej dikujt që të rrijë gatitu e ta vrasësh, ky është absurd mbi absurdet. Kështu kërkoi ushtria jugosllave në Kosovë, t`i vrasë shqiptarët duke ndenjur gatitu. Në këtë prizmë u vështrua lufta e Drenicës, do të thotë u cilësua kryengritje, sepse ata nuk i ndenjën gatitu ushtrisë dhe UDB-së jugosllave që t`i vrisnin!

Thuhet se historia shkruhet nga i forti, dhe kjo është e vërtetë. Në të gjitha librat e shkruar , në artikuj e publikime, rezistenca e Drenicës është trajtuar tragjikisht njëanshëm. Pra, kjo qe tragjedia e dytë e shqiptarëve të Kosovës, veç vrasjeve masive të vitit 1945.

Janar-shkurt i vitit 1945. Luftës së Dytë Botërore i afrohej fundi. Bënte dimër i madh, që nuk mbahej në mend në atë dhjetëvjetësh të fundit. Jeta përgjithësisht zhvillohej me mund e përpjekje të mëdha. Njerëzit ishin lodhur nga Lufta dhe dimri. Pranvera ende ishte larg.

Këto ditë të këtij dimri, Drenica i jetonte në frikë dhe pasiguri të madhe. Mortaja ushtarake shëtisnin si hije e zezë nëpër shtëpitë shqiptare. Shume divizione e brigada partizano-çetnike bllokojnë fshatra të tërë. Forca të mëdha u koncentruan në rajonin e Gllogofcit të Serbicës, të cilat zhvillonin luftime në Brigadën e Shaban Polluzhës, që iu kundërvu territorit mbi popullatën e pafajshme shqiptare. Masakra sidomos u bënë në Tërstenik. Polac, Likofc, Ticë, Bezheniq, Gllogofc, Sërbicë, Prekaz, Kozhicë, Krajmirofc dhe në fshatra të tjera të këtij rajoni. Disa Brigada në mesin e të cilave kishte dhe çetnikë, dogjën she shkretëruan katunde të tëra. Terrorin së pari e filloi OZNA dhe Brigada e parë e Kosovë-Metohisë me Zyfer Musiqin, në krye, pastaj ajo e Petar Brajeviqit (KNOJ-it) dhe Brigada e Bokës, e njohur me emrin famëkeq ‘’Bokeshka brigada’’ si dhe brigada IV dhe V e Kosmetit. Në këto masakra u inkuadruan edhe brigadat serbe e maqedonase.

Përveç masakrave që bënë këto brigada, gjatë Luftës së Drenicës, dogjën dhe plaçkitën afro 500 shtëpi, grabitën ushqime dhe pasuri të fshatarëve, morën me qindra bagëti dhe së fundi morën edhe shtrojën e mbulojën e fshatarëve, duke i lënë barkthatë e në mjerim të thellë. Këto brigada barbare të udhëhequra nga serb e malazez, e të shtyra nga urrejtja e thellë kundërshqiptare, vranë pa mëshirë fëmijë, gra e pleq, duke lënë prapa një imazh tejet tragjik e shfarosës.

Më 8 shkurt, Shtabi Suprem i UNÇJ-së, Kosovën e shpalli zonë të administrimit ushtarak, sado që edhe para kësaj date gjendja nuk ishte më e mirë. Pra, ai koncepti i shfarosjes së shqiptarëve që ishte bërë më parë, tani do të realizohej me lehtë dhe në mënyrë të legalizuar. Me dëbimin e okupatorit gjerman, shumë brigada shumë brigada shqiptare që kishin marrë pjesë në këto operacione, dërgohen për në viset e tjera të vendit, posaçërisht për në frontin e Sremit (ato kosovare) dhe në Sanxhak ato të Shqipërisë. Për një rrugë të tillë të gjatë përgatitej edhe Brigada e Shaban Polluzhës, e cila kishte bërë mobilizimin e luftëtarëve të Drenicës. Më vonë kësaj brigade do ti bashkohen edhe shume njerëz të anës së Vushtrrisë e të Llapit. Parandihej se shkuarja e shqiptarëve për këto vende bëhej me prapavijë të errët, përkatësisht me qëllim të likuidimit të tyre në një anë, dhe në anë tjetër, për të bërë pastaj terror mbi popullatën e pambrojtur shqiptare nëpër fshatra e qytete të Kosovës. Kjo hetohet në Mitrovicë, kur bëhen përpjekje për shpartallimin e këtyre mobilizuarve shqiptarë, duke u munduar që t’i shpërndajnë nëpër brigada të tjera. Mirëpo, një regji e tillë dështon.

3. PËRGATITJA E ATENTATIT KUNDËR SHABAN PALLUZHËS

Në fund të vitit 1944 dhe në fillim të 1945-ës, në Sërbicë e Gllogofc formohen komandat e vendit dhe në to vendosen njerëzit që mendohej se mund të jepnin kontribut në konsolidimin e pushtetit të ri komunist. Në komandën e vendit, të Serbicës, asokohe vendosen Riza Voca, Vllado Kërstiq dhe Hysen Thaqi. Nëpër qendra të mëdha fshatare formohen edhe komunat. Në Polac kryetar i komunë emërohet Mulla Brahimi e kështu emërohen edhe kryetarët në qendrat tjera. Në këtë kohë, Shaban Polluzha me brigadën e vet të porsaformuar kishte shkuar në Sërbicë me qëllim që t’u bënte me dije autoriteteve në pushtet se duhej të kishin kujdes për sjelljet e tyre me fshatarët e Drenicës. Posa arrin këtë qendër, Shaban Polluzha hyn në komandë dhe takohet me udhëheqjen e sajë. Menjëherë pas Shabanit hyn Mulla Brahimi i Polacit dhe i drejtohet Riza Vocës me këto fjalë: ”Qysh bën, unë si kryetar të mos di për arrestimin e njerëzve të mi, për burgosjen e Osman Xanit dhe të dy bashkëfshatarëve të tij”? Në skenë del Vllado Kërstiq, i cili imanit të Polacit i thotë se nëse i kanë duart e përlyera me gjak, do të marrin edhe të tjerë dhe nuk do ti kthejnë më e nëse jo, atëherë do t`i lirojmë. Ndërkohë që foli Kërstiqi, Shaban Polluzha kishte dalë jashtë zyrës dhe në momentin kur u kthye i dëgjoi vetëm fjalët e fundit “duart me gjak” dhe menjëherë reagoi duke pyetur atë se kush kërkon këtu gjak me nervozizëm i thotë atij se kush ishte. Ç’është e vërteta, Shabani nuk e njihte fare Vlladen dhe gjatë bisedës me të, nuk mund të hetohej se nuk ishte shqiptar ngase fliste mjaft mirë shqip. Ky i thotë se quhej Vllado Kërstiq dhe me të hetuar se ky ishte malazez, i drejtohet: ”ti po kërkon gjak apo jo”?. Vllado mbeti i hutuar dhe papritur Shaban Polluzha nxjerr revolen për ta vrarë, por urgjentisht reagojnë Riza Voca, Hysen Thaqi, Iljaz Cini, Imani i Polacit dhe unë, tregon Shaban Aruçi i Rezallës që ishte korrier në komandën e vendit. Vllado Kërstiqi, nga frika hyri nën tavolinë, ndërkaq që e kapëm Shaban Polluzhën për ta qetësuar dhe mezi e bindëm të dilte jashtë. Më kujtohet, thotë Shaban Aruçi, kur theksoi këto fjalë: ”Nuk do të lejoj që gjithfarë bythëpalari të sundojë në Drenicë”. Mori brigadën dhe u nis, si më duket, në drejtim të Mitrovicës.

-Sipas disa njoftimeve që kisha si korrier në këtë qendër, - tregon Shabani, - në Mitrovicë përgatitej atentat kundër Shaban Polluzhës. Menjëherë Vllado Kërstiqi bën me dije autoritetet e Mitrovicës për vërsuljen që i kishte bërë Shabani.

Duhet theksuar se gjatë asaj periudhe Shaban Polluzha gjithherë është ruajtur dhe përcjellë mirë nga njerëzit e brigadës së vet dhe mu për këtë, si thotë Shaban Aruçi, nuk ka mundur të realizohet atentati i përgatitur në Mitrovicë.

Ky fakt është bindës, sepse Shaban Polluzha, posa kuptoi qëllimin e tyre, filloi të ngrite zërin për t’iu kundërvënë më vonë edhe me luftë të organizuar.

LUMI NË GJAK

Përderisa Shaban Polluzha bënte përgatitjet e fundit për t’u nisur në frontin e Sremit, në Sërbicë e Gllogofc, fillon ekzekutimi i fshatarëve të Drenicës nga OZN-ja famëkeqe. Në Sërbicë Vllado Kërstiqi me disa të tjerë inaugurojnë kasaphanën më të tmerrshme, kurse në Gllogofc Zyfer Musiqi , komandant i Brigadës së parë të Kosovës e Metohisë, mbyt njerëz me thikë e çekiç. Në këto dy qendra, fshatarët merren me dhunë nga shtëpitë e tyre dhe sillen në shtabe, ngujohen në bodrume dhe, pas maltretimeve që ua bëjnë, Mbyten me kazmë; disa të tjerë, pasi i sakatojnë me thikë, i qesin dhe i pushkatojnë në anën e kundërt të ndërtesës së shtabit dhe pastaj kufomat e tyre, të gjymtuara, të prera në qafë e trup, i qesin përgjatë lumit të Serbicës-(Skënderaj). Ca prej tyre i çojnë në burgun e Mitrovicës dhe më vonë i pushkatojnë. Brenda një nate, si thonë Tafë Geci, Muhamet Spahiu e Sadri Geci nga Llausha, ekzekutohen mbi 30 veta.

Duke kaluar një brigadë partizane nëpër fshatin Gradicë dhe duke bastisur nëpër shtëpi, arrijnë në odën e Bahtiar Bajramit, ku qëllojnë mysafirë Durmish Qirezi, nga Qirezi me një kusheri të vetin, dhe Maliq Ikolli; që të katër i marrin dhe i dërgojnë në Sërbicë-(Skënderaj). Edhe ata mbyten dhe masakrohen si të tjerët dhe natën qiten në lumë. Kur kemi shkuar t’i marrim kufomat,-thotë Bajram Muja nga Gradica,- i gjetëm të katërtit me një pus. Dyve prej tyre ua kishin prerë hundën dhe u kishin nxjerrë sytë, ndërsa tjetrin e kishin prerë në qafë dhe të katërtin në bark. “ishte lemeri e vërtetë, sot kur më kujtohen ato kufoma nuk mund të vi në vete në ditë të tëra” - kujton këtë kataklizëm Bajram Muja. Siç deklarojnë dëshmitarët e gjallë të kësaj ngjarjeje, në mbytjen e këtyre 30 fshatarëve të Drenicës në Sërbicë-(Skënderaj) kanë pasur dorë edhe Ali Shukrija , atëherë prokuror publik dhe Rasim Çerkezi nga Mitrovica. Masakrës nuk i shpëtuan as disa fshatarë të Llapit dhe të anëve të tjera, të cilët ato ditë të kobshme u gjendën në Serbisë dhe në disa fshatra të rajonit të Drenicës për strehim.

Të nesërmen qytetarët shohin se uji i lumit të kësaj qyteze po rridhte gjak. Kjo bëri që të niseshin drejt rrjedhës për të parë se ç’kishte ngjarë, dhe kështu ata hasën në masakrën që kishte bërë OZNA gjatë natës. Menjëherë bëhet me dije Shaban Polluzha dhe po atë ditë ai me njerëzit e vet vjen në Sërbicë (Skënderaj) dhe aty organizohet një miting proteste, ku ftohet edhe Fadil Hoxha.

5. “BESA” E FADIL HOXHËS

Para mbajtjes së protestës në Sërbicë (Skënderaj), pikërisht në shtëpinë e Dushan Drashkoviqit, zhvillohen bisedime midis Fadil Hoxhës dhe Milladin Popoviqit në njërën anë, dhe Shaban Polluzhës në anën tjetër. Me Shaban Polluzhën ishte edhe bashkëpunëtori i tij, Hamzë Istogu nga Polluzha. Bisedimet, si thotë Hamzë Istogu, u mbajtën në një atmosferë tejet të tendosur dhe me mjaft nervozizëm.

Shaban Polluzha në fillim i thotë Fadilit: - Apo se çka keni bërë? Si mund të veprohet kështu ndaj njerëzve të pafajshëm? Ti popullin e paç në qafë!-duart tona na i lidhe me besë, shoku Fadil.

Fadil Hoxha: Qysh po flet në këtë mënyrë Shaban? Është e vërtetë se janë përzier çetnikët e gjithçka tjetër. Duhet durim.

Miladin Popoviqi: Mixha Shaban, disa njerëz të brigadës sate i kanë duart e përlyera me gjak dhe është mirë t`i dorëzosh.

Shaban Polluzha: Nuk e dorëzoj brigadën për jetë të jetëve, përderisa të mos i dorëzoni të gjithë çetnikët që po presin e grijnë shqiptarë.

Fadil Hoxha: Edhe njëherë, dëgjomë mixha Shaban, se më nuk do të ketë as vrasje as masakra.

Shaban Polluzha: Qysh të shkohet e të lihen në këtë gjendje vëllezërit? Shiko Fadil Hoxha, edhe kësaj radhe po të besoj, por mbaje mend se edhe një shqiptar vritet, do të nis luftën menjëherë. Këto ishin fjalët e fundit të bisedës- thotë Hamzë Istogu. Pastaj dolëm para brigadës në qytet, e cila priste epilogun e bisedimeve.

Në këtë tubim sërish Shaban Polluzha para Fadil Hoxhës ngriti zërin e protestës kundër masakrës që ishte bërë një ditë më parë dhe i thotë se si ka mundur të ndodhë që pa kurrfarë gjyqi e ligji të masakrohen njerëzit? Kështu nuk kanë bërë as neofashistët. Ju e dini këtë. Në këtë tubim Shaban Polluzha i thotë edhe këto fjalë: ”Kështu mendoni të zhvilloni luftën kundër okupatorit dhe ta farkoni bashkim-vëllazërimin?” E pyet pasta edhe për Qamil Hoxhën, i cili si aktivist nga Gjakova kishte ardhur në Skënderaj, e për të cilin nuk dihej nëse ishte likuiduar atë natë apo jo. Në atë tubim Shaban Polluzha urdhëron që para syve të Fadilit të sillen kufomat ndaj të cilëve ishte bërë gjithë ai terror i pashembullt.

Në atë rast Fadil Hoxha thekson se kjo që ka ndodhur është e tmerrshme, por garantoj se kjo më nuk do të ngjajë.

Në Skënderaj, atë natë, më 8 janar 1945 u likuiduan:

Halil Bajraktari (Llaushë)

Rexhep Vojvoda (Llaushë)

Isuf Geci (Llaushë)

Abdyl Xani (Polac) Sadik Zeneli (Obri)

Avdi Klina (Klinë)

Tush Selmani (Izbicë)

Halil Tërrnavci (Tërrnafc)

Durmish Qirezi(Qirez) me të gjithë një kusheri

Maliq Ikolli(Qirez)

Bahtir Bajrami (Qirez)

Bahtir Bajrami (Gradicë)

Xhelatin Xani (Polac)

Ramë Kabashi

Nuhi Sushica

Qamil Hoxha (Gjakovë)

Dy të Rezallës (babë e bir)

Më vonë likuidohen Jusuf Gradica, Bajram Bajraktari, e disa të tjerë. Imami i Polacit, Brahim Hoti nga burgu i Skenderajt dërgohet në Mitrovicë, ku vdes nga torturat që i bëjnë.

Se çka ndodhi në ato ditë dimri të vitit 1945 në burgun e Skenderajt, më së miri shihet në kujtimet e Brahim Spahiut të Brojës, i cili përjetoi këtë tmerr:

“Burgu i Skenderajt në fillim të janarit të këtij viti të përgjakshëm, ishte i mbushur përplot me njerëz nga të gjitha anët e Drenicës. Prej këtij burgu për çdo natë nxirreshin nga disa të burgosur, kinse për t’u marrë në pyetje

E në realitet likuidoheshin. Unë dhe Hysen Lutani ishim arrestuar me pretekst se prindërit nuk ishin pajtuar me pushtetin e ri që po formohej.

Nuk më kujtohet data e saktë, por mendohej se ishte 8 ose 10 janari, kur njësia partizane me Shaban Polluzhën në krye vjen në Sërbicë për t’u konsultuar se kur duhej të niseshin për frontin e Sremit. Njësia e Shaban Polluzhës bën një lëvizje të tërësishme nëpër qendrën e Serbicës dhe me ndihmën e qytetarëve në stom të lumit zbulojnë një gropë të madhe të mbushur përplot me kufoma njerëzish, të cilët ishin masakruar-vepër e ashtuquajturve njësi çlirimtare partizane. Për këtë vepër të ndyrë luftëtarët e Shaban Polluzhës e informojnë atë në shtab, ku ishte me krerët komunistë. Ky lajm e tronditi shumë Shaban Polluzhën, i cili protestoi ashpër ndaj këtij tmerri dhe urdhëroi që të lirohen të gjithë të burgosurit e ngujuar (ata që kishin mbetur). Ashtu si urdhëroi, edhe u veprua. Më kujtohet kur erdhi një oficer i OZN-ës dhe çeli derën e burgut, ku ishim të ngujuar mbi 50 vet. Pas daljes nga burgu bëra disa hapa dhe papritmas pash një turmë njerëzish që po lëshonin zëra të tmerrshëm. U drejtova nga ajo turmë për të parë se çka po ndodhte. Aty pashë disa kufoma njerëzish që i njihja. Ndër ta ishte i ndjeri Tush Selmani- Izbica i masakruar tërësisht. Kishte të prerë hundën, veshët dhe pjesët gjenitale; Halil Bajraktari nga Llausha, po ashtu i masakruar në të njëjtën mënyrë. Ndër ta ishte edhe njëfarë Nuha nga fshati Sushicë i Istogut. Në këtë gropë e përgjatë lumit u gjetën rreth 30 njerëz të masakruar. Në këtë burg u masakrua edhe djaloshi Abdyl Xani i Polacit nxënës i Liceut të Prishtinës.

[rifat]

Shtabin e përbënin: Shaban Polluzha (komandant), Miftar Bajraktari, Sadik Lutani, Ukë Sadiku, Qazim Bajraktari dhe Rifat Maloku.


Ke njohuri tjera për komandantin e Brigadës VI - Rifat Maloku?

[fegi]

Muhamet MJEKU LUFTA E DRENICËS DHE SHABAN POLLUZHA III



22. SHTABI I SHABAN POLLUZHËS

Shtabi i Shaban Polluzhës, ishte i vendosur në Rezallë, në kulla të Zymber e Hajzer Malajt. Ky shtab në këtë vend strategjik, qëndroi afro një muaj. Nga kjo qendër bëhej strategjia dhe kontrollohej një pjesë e territorit të Drenicës Perëndimore.
Shtabin e përbënin Shaban Polluzha(komandant), Miftar Bajraktari, Sadik Lutani, Ukë Sadiku, Qazim Bajraktari dhe Rifat Maloku. Sali Xhinofci, ishte sekretar i Shaban Polluzhës, i cili me mjaft gjeturi e kryente këtë punë deri në përfundim të luftës së Drenicës. Në përbërjen e shtabit ishte edhe: Hazir Xhaka i Oshlanit, Mulla Iljasi i Brojës, Feriz Boja i Kërnicës, Rexhep Gjeli i Likoshanit, Hamzë Istogu i Polluzhës. Në Rezallë Shtabit i bashkohet edhe Jusuf Gjilani, i cili vjen këtu pasi likuidon shtabin partizan në Prekaz. Në kreun e Shtabit vjen edhe Mehmet Gradica dhe bëhet pajtimi me Shaban Polluzhën. Korrier ishte Nuhi Bradashi i Llapit, për të cilin kanë ditur vetë komandanti dhe sekretari.
Në lagjen e Malajve të Rezallës, ku rrinte Shaban Polluzha, brenda ditës ushqeheshin me bukë dhe qindra njerëz të brigadës, madje edhe shumë të tjerë që u ishin dorëzuar batalioneve, ose ishin zënë rob, gjatë përleshjeve me forcat partizane- tregon Hajzer Malaj. Në këtë fshat, përveç shtabit të Shabanit kanë qenë edhe të ashtuquajturat burgje për vendosjen e të zënëve rob e të të dorëzuarve. Këto burgje ishin të vendosura në kullat e Bajram Halimit, Maliq Eminit dhe Muhamet Sinanit. Brenda ditës, si thotë Hysen Malaj, ka ndodhur të dorëzoheshin nga ana e partizanëve në shtabin tonë edhe me nga 100 e 200 veta, siç ndodhi me Jusuf Gjilanin me batalionin e rinisë së Kosovës ( një pjesë e tij e madhe shqiptarësh).
Në këto “burgje” i mbanim ata të cilët i kishim zënë rob, e për të cilët mendonim se mund të ishin të rrezikshëm. Atyre u jepnim bukë nga tri herë në ditë edhe pse ishte shumë vështirë për ti ushqyer të gjithë.
Nuk ka ndodhur ndonjëherë të jetë maltretuar apo vrarë ndonjëri prej tyre, sepse Shaban Polluzha ishte komandant me virtyte të larta- tregojnë Hajzer e Hysen Malaj, të cilët ia lëshuan kullat e brigadës për shtab dhe nuk iu ndanë asnjëherë tribunit të popullit, Shaban Polluzhës.
Kur e lëshuam shtabin e Rezallës për të vazhduar luftimet kundër forcave të partizanëve në rajonet e tjera të Drenicës, i liruam të gjithë të burgosurit - thanë ata.
Në Rezallë, në lagjen e Malajve është ruajtur në tërësi kulla, kur ishte vendosur shtabi dhe shumë gjëra të kësaj periudhe ruhen me përkushtim. Në odë ruhet si kujtim sixhadeja në të cilën ulej Shaban Polluzha. Ruhen edhe shumë gjëra të tjera.
- Kur më shkojnë sytë në sixhade, e cila qëndron varur në kullë, më duket se po e shoh atë plak me të gjitha ato virtyte të larta të luftëtarit, Shaban Polluzhën, i cili me të aguar dielli i hipte kalit dhe dilte për t’i vizituar luftëtarët e vet në frontet e luftës dhe kthehej natën vonë – rrëfen Hajzer Malaj. Kjo sixhade më mban kujtimin për të, shpeshherë zhgrehem në vaj, - thotë Hajzeri.



23. Një kullë dhe një burg

Ç’kujtim të ndjeshëm dhe ç’simbol të sotëm Ruan një kullë në Rezallë të Drenicës.
Në rrugën për pavarësi, shqiptarët në pamundësi për të krijuar një shtet krijon shtetet e vogla, që kishin tiparet e provincës, kështjellës a kullës.
Këto shtete përfaqësonin fuqi të mëdha politike e morale të rezistencës ndaj pushtuesve ngado që vinin. Megjithatë atë kishin edhe mangësitë e tyre, ngase copëzonin, lodhnin apo përçanin popullin – rezistenca e të cilit si pasojë ishte më e dobët. Kështu kishte ndodhur me pashallarë e pashallëqe, pastaj me fise e me bajraqe. Ne deri tash kemi pasur rastin të dëgjojmë për këto shtete shqiptare, vetë pjesërisht.
Ndër ta me të drejtë, është shquar pashallëku i Janinës. Pashai i famshëm, nëpërmjet tij i jepte konturet e shtetit kombëtar. Ai kishte forcën edhe dekretet sulltanore, kishte ministra e gjeneralë, ekonominë dhe paranë. Por, a mund të merrej me mend shteti, siç nuk mund të paramendohet as sot, pa burgun, në të cilin ngujohen ata të cilën e meritojnë më pak se sa ata që e meritojnë më shumë.
Mirëpo, pak kush e askush nuk ka mundur të kujtohej se në veri ishte një burg i tillë. Dhe nëse eventualisht kishin kujtuar, atëherë kurrë nuk kanë mundur të besojnë se ky burg nuk ishte i vendosur as në shtet, as në pashallëk e asnjë guvernë tjetër mbretërore.
Ky burg ishte krijuar, ishte vendosur dhe bënte jetën e tij të errët dhe të madh njëkohësisht në një kullë.
Kështu që rrëfimi tashmë i konkretizuar mund të skicohet edhe në këtë mënyrë: në Kosovë ishte një kullë e në atë kullë një burg e atë burg e qeveriste SHABAN POLLUZHA. Duke qenë luftëtar, ai u përpoq që të mos jetë individualist, e njëherësh as episodit. Ai prandaj, me ndjenjën e interesit kolektiv kombëtar, arriti të dukej vërtetë palë e denjë ndërluftuese.
Kishte ushtrinë, e cila sipas normave ndërkombëtare mbante shenja dalluese, bartte armë publikisht dhe kishte komandantin e saj. Kjo ushtri natyrisht kishte edhe një lloj qeverie, e cila selinë e pati vendosur, ku tjetër po në një kullë shqiptare në Rezallë të Drenicës.
Në një kullë tjetër qe vendosur shtabi. Këtu për çdo ditë bëhej plani operativ i lutës dhe në krye të aksionit ndodhej një tribun që kishte vizionin e vet për të ardhmen e Kosovës të shqiptarëve. Për çdo mbrëmje mbante kuvendin e kreut të shtabit për të parë se në ç’drejtim duhej zhvilluar (të nesërmen) lufta. Në atë kullë gatuhej bukë, kopër një sofër, as për dhjetë, po për tërë Kosovën dhe për tërë shqiptarët. Në Rezallë, në këtë kuvend strategjik, vinin lajmet nga të gjitha batalionet e Shaban Polluzhës për rrjedhën e ngjarjeve në terren. Ndërkaq, komandanti që në ag dilte nga kulla për t’u kthyer vonë natën, dhe të nesërmen bënte të njëjtën rrugë, për në fronte të ndryshme. Madhështia e kullës qëndronte në madhështinë e tij.
Të hysh në luftë në moshën 75-vjeçare, do të thotë të kesh moral të fortë dhe optimizëm të papërshkruar, por njëherësh të jesh edhe prijës i asaj lufte në këtë moshë, do të thotë të jesh fenomen. I prirë nga ndjenja atdhedashëse, Shaban Polluzha la gjurmë drejt përpjekjeve tona për pavarësi dhe si vizionar skicoi konturet e shtetësisë në këtë nënqiell. Jo rastësisht thoshte të mos nguceshin të zënët robë, sepse ata duheshin këmbyer me të tanët.
Komandanti e dinte se në luftë ndodhnin tri gjëra: në të mund të vritesh, dhe për këtë nuk mendohej shumë, në të mund të zihesh rob, por edhe të zësh rob lufte nga tabori armiqësor. Dhe burgu ishte aty që të pranonte ata që tradhtonin, po edhe ata që ziheshin robër, të cilët më vonë në lojën e bisedave politike mund të këmbeheshin e çlirimtarët e kapur nga duart e armikut. Kjo kullë që manifestonte tiparet e imta elementare të një shteti të vogël, edhe sot gjendet në Rezallë të Drenicës, në një vend tejet strategjik, që luajti rol poashtu strategjik për kohën e saj dhe të ardhmen tonë.
Ajo është gjallë dhe qëndron midis shkëlqimit të djeshëm dhe të paralajmërimit të sotëm.



24. ZONA E LIRË E DRENICËS

Shaban Polluzha pasi vendosi shtabin në Rezallë, krijon zonën e lirë të veprimit në fshatrat Tërstenik, Baicë, Tërdefc, Obri, e Epërme dhe e Poshtme, Ticë e Rezallë, Plluzhinë, Murë dhe Likofc. Mirëpo, pas një kohe të shkurtër, forcat ushtarake të Shaban Polluzhës detyrohen të tërhiqen nga Tërsteniku, Baica dhe Tërdefci, por për tridhjetë ditë të plota nuk lejojnë që partizanët të qesin një hap përtej. Gjatë kësaj kohe zhvillohen përleshje të ashpra, me ç’rast vriten shumë ushtarë të një brigade malazeze, të Brigadës IV të Kosovës e Metohisë dhe asaj të Malë Sadikut. Ky i fundit, me metodat e tij të ndyta, mashtroi shumë fshatarë, i mashtronte njerëzit dhe pastaj i pushkatonin në mënyrë individuale dhe kolektive. Hazir Gjaka, trimi i Oshlanit, komandant i batalionit të katërt të Shaban Polluzhës i zë të gjitha pritat kryesore, dhe së bashku me vendësit e Obrisë, të Polluzhinës e të Ticës, zmbraps të gjitha aksionet e të gjitha brigadave partizane, sidomos ato malazeze dhe ato të Mal Sadikut.
Muharrem Smakiqi, Rifat Baleci, Rifat Maloku, Fazli Ramadani, Sejdi Hamiti, Ramadan Kurtaj, Lah Ismaili, Hajriz Demaku, Hysen Bajraktari, Murat Kamberi dhe Ajet Bajraktari, u babë ballë trimërisht përpjekjeve të brigadave partizane që të hyjnë brenda kësaj zone.
Gjatë kësaj rezistence 30 ditëshe, sa zgjati në këtë rreth, zhvillohen shumë ngjarje të llahtarshme. Në pjesët e tjera të Drenicës vriten njerëz, kallen shtëpitë dhe pasuria, ikin gra e fëmijë në drejtime të ndryshme për të gjetur shpëtim. Krijohet edhe një gjendje rëndë edhe për shkak të bukës, sepse çdo gjë e fshatarëve plaçkitet dhe zhduket në rrugën pa kthim.
Zona e lirë e Shaban Polluzhës mbretëronte nga të gjitha anët. Brenda saj gatuhet bukë për luftëtarët Shaban Polluzhës, jetohet në mes të shpresës dhe për jetë dhe frikës për likuidimin masiv të banorëve të kësaj treve. Në frontet kyçe janë vendosur trimat e pashoq Hazir Gjaka, Muharrem Smakiqi e të tjerë.



25. KUSHTRIMI I HAZIR GJAKËS

Duke qenë i vendosur në rrugën e tij për çlirim e Kosovës, Hazir Gjaka tregon të gjitha virtytet e një trimi të rrallë për mposhtjen e forcave çetnike; tek ai Shaban Polluzha kishte besim të madh. Në një rast kur heton se “partizanët” ishin përgatitur për të hyrë në zonën e lirë dhe ishin vërsulur me të gjitha forcat që kishin, lëshon kushtrimin siç thoshin dëshmitarët e gjallë të kësaj ane, që u dëgjua në tri katunde. Zëri i tij i thekshëm ushtoi galdueshëm, sa që pushtoi çdo gjë të gjallë. Siç i kujtohet plakut të Polluzhës, Ymer Eminit, Hazir Gjaka thirri luftëtarët dhe popullin që me tërë forcën t’u bëjnë rezistencë çetnikëve të veshur në teshat partizane, se më e mirë do të jetë vdekja se robëria. – Më kujtohet kur në orën 4 të mëngjesit pati thënë edhe këtë mendim: “Të qëndrojmë se ideali ynë gjithherë ka qenë qëndresa”!
Përnjëherë të gjitha katundet e zonës së lirë, i madh e i vogël iu përgjigjën kushtrimit të Hazir Gjakës. Muharrem Smakiqi nga pika strategjike – kulla e Hadakut, fillon luftën për jetë a vdekje. Në të gjitha anët nga Murga, Obria e Poshtme dh e Epërme, Plluzhina, Tica, dalin forca të reja. Për një kohë të shkurtër në një përleshje të fortë, partizanët e Malë Sadikut dhe Brigada malazeze, detyrohen të tërhiqen nga fronti, duke lënë pas shumë viktima.
Kulla e Hadakut si kështjella e Ali Pashë Tepelenës.
Kjo kullë në Obri të Poshtme ishte në periferi të zonës së poshtme të Shaban Polluzhës. Kjo kështjellë e pathyeshme bënte rezistencë të vendosur. Në të ishin luftëtarët nga Obria, të cilëve u printe Muharrem Smakiqi. Kullës iu qelën shumë frengji në mënyrë që tërë territori i zonës të jetë nën kontrollin e tyre e sidomos nga ana Perëndimore dhe Jugore. Gjatë 30 ditëve të rezistencës, Muharrem Smakiqi me shokë nuk lejoi për asnjë hap depërtimin e “partizanëve” në drejtim të zonës së lirë.
Si tregojnë Hajriz Demaku dhe Bilall Kadria, kulla e Hadakut të përkujtonte Kështjellën e Ali Pashë Tepelenës. Në vijën Ticë-Kulla e Hadakut likuidohet pothuaj tërësisht një brigadë malazeze, e cila më parë kishte bërë masakra të papara në fshatrat e Drenicës. Pra, siç shihet, në një mënyrë kjo brigadë e pagoi haraçin për tmerrin që kishte mbjellë në Drenicë. Pas likuidimi9t të kësaj brigade, nga ana partizane vinë forca të reja, por megjithatë nuk mund të depërtojnë në këtë pjesë të Shaban Polluzhës dhe duke parë një gjë të tillë përgjegjësinë e merr Malë Sadiku. I vetëdijshëm se me forcë nuk mund t’ia arrinte qëllimit, ai do të zgjedhë metodat e tij të njohura mashtruese. Siç tregon Hajriz Demaku, i cili një herësh ishte në front tërë kohën – Malë Sadiku dërgon disa njerëz për t’u marrë vesh gjoja me Muharrem Smakiqin për ndërprerjen e zjarrit. Muharremi me shokë, duke mos e njohur fare këtë tradhtar, pranon që të hyjë në bisedime. Malë Sadiku tani do të nisë katër përfaqësues të vet dhe në anën tjetër përgatit brigadën që do të marshojë fshehtas drejt kullës Së Hadakut në mënyrë që derisa të mbaheshin bisedimet, të sulmohen nga të gjitha anët. Mirëpo, kjo tradhti do t’i dështojë, sepse në kulm të kullës ishin vënë roja për çdo rast dhe me të hetuar këtë tradhti, ata do të sulmohen dhe do të mbesin të vrarë katër njerëzit që ishin caktuar për bisedime dhe një numër i madh i ushtarëve që i ishin afruar kullës.
Pas këtij dështimi, lufto do të orientohet në Obri të Epërme, por do të bëhet rezistencë nga kulla e Hadakut dhe Ukë Ymerit, në të cilën ishte edhe Rifat Maloku i Samadrexhës së Vuçitërnës me shokë, por kishte edhe njerëz dhe luftëtarë nga e gjithë Obria. Fronti mbahet përderisa Shaban Polluzha urdhëron se do të shkohet në drejtim të Kotorrit, ngase në zonën e lirë të Rezallës nuk kishte më bukë.
- Gjatë zhvillimit të luftimeve në Obri të Epërme, - rrëfen Tahire Demaku u desh t’i lëshonin shtëpitë dhe me fëmijë në grykë e me disa plaçka, shkuam në kullat e Idriz Miftarit. Duke shkuar rrugës, kisha foshnjën pesëmuajshe në krah dhe mundohesha ta mbroja atë nga plumbat që vinin nga ana e djathtë. Mendoja se kështu sadopak mund të mbrohesha nga murtaja që zbrazeshin në drejtimin tonë. Ishte kohë e vështirë, vazhdon Tahirja. Edhe qante, për çudi, bënin ulërimë të pandërprerë thuajse edhe ata paralajmëronin të keqen që na kishte gjetur dhe që vinte.



26. BINI BURRA SE RA MURGA

Fshati Murgë pas rënies së Tërdecit, Tërstenikut dhe Bajicës, ishte në vijën e frontit. Pas një rezistence të fortë e të gjatë, ishte ndjerë nevoja për përtërirjen e forcave të reja. Dikush nga luftëtarët ë lëshoi kushtrimin duke thirrur popullin në ndihmë: “Bini burra, sera Murga!”.
- Jemi nisu disa nga Obria për të shuar në Murgë. Me vete morëm pesë “mashinka” të cilat kohë më parë na kishte sjellë profesori i nderuar Ymer Berisha, për të cilin mbaj një kujtim dh ]e një nderim të posaçëm – thotë Hajriz Demaku. Aty hymë në një kullë, e cila pothuaj kishte mbetur pa u djegur. E mbajtëm frontin për një kohë. Në artë kullë ishte edhe i zoti i saj, Ajet Zuka, kurse të ishin larguar. Murga, e tëra ishte në flakë-luftohej dhe mbrohej fronti vetëm prej një kulle, nga e cila zmbrapseshin forcat partizane. Kur nga ana partizane arritën përforcime të reja, ne u desh të tërhiqeshim.
I zoti i kullës gjen një partizan malazez afër kullës së tij me këmbë të mërdhita dhe e fut brenda. Mundohej ta shëronte me fletë të lakrave turshi. I thanë të zotit të shtëpisë që të vinte me ne, se do ta vrisnin partizanët, mirëpo malazezi i mërdhirë i premtoi se s’do ta gjente gjë prandaj Ajeti qëndroi në shtëpi. Por çka ndodhi? Posa hynë partizanët në Murgë e lidhën plakun Ajet Zuka për ta pushkatuar. Partizani i sëmurë u rrëfeu se plaku i kishte shpëtuar jetën, por as kjo s’bëri asnjë punë. Pas këmbënguljes së tij se nëse pushkatohej ky, ta pushkatonin edhe atë, ata i nxorën të dy para kulle dhe i pushkatuan të dy.



27. NËNË E BIJË NË PUSHKATIM

Pas largimit të forcave të Shaban Polluzhës nga zona e lirë e Rezallës në Obri të Epërme dhe të Ulët, në Plluzhinë, Ticë, Açarevë, Likofc, hyjnë shumë brigada partizane, të cilat bëjnë terror të pashembullt. Në Plluzhinë ia shtinë flakët 35 shtëpive, plaçkitën tërë pasurinë, duke mos lënë asnjë bagëti nëpër arrije. Në Obri kallën 52 shtëpi. Ky fshat bëhet rrafsh me tokë dhe çdo gjë ishte shkatërruar. Kallen hambarët, gruri, misri dhe çdo gjë tjetër. Familjet, kryesisht ishin larguar prej kësaj zone dhe ishin vendosur në fshatrat tjera të Drenicës, por disa kishin mbetur dhe u nënshtrohen dhunës, terrorit, zhdukjes dhe vrasjeve. Në Obri të Ulët vriten nënë e bijë, Hava Behrami dhe Isma Behrami, që kishin ikur prej Açareve për të shpëtuar jetën. Hava ishte plakë 70-jeqare kurse Isma ishte e paralizuar, të cilën nëna e saj e mbante në shpinë. Pasi e pyesin “partizanët”, si përkujton Idriz Behrami, se ku shkonte, plaka u thotë se po shkoj në gjini. Çetnikët e tërbuar i vrasin me motivacion se dërgonin në atë drejtim postën e forcave “kundërrevolucionare”. Nënë e bijë i vret brigada e IV-të. Pastaj kjo brigadë në oborr të vet vret Osman Behramin, i cili ishte memec. E pyesnin se sa vetë ka pasur Shaban Polluzha, por meqë ai nuk mund të nxirrte zë, i thonë se po shtiret dhe e vrasin menjëherë. Ndërkaq, Sherif Sinani nga Obria zhduket dhe nuk dihet se ç’u bë me të.
Në Obri të Epërme brigada e IV-të vret Hana Rexhën, duke ia çuar këpucët të birit. Te qarku i Rakinicës vritet nëna e Ferat Koliqit me gjithë djalin e plagosur.



28. DYLUFTIMI

Në ditë të vështira ndodhin edhe ngjarje të çuditshme. Kronistët e luftës megjithatë do t’i shënonin një brigadë partizane pasi u tërhoqën forcat shqiptare të Shaban Polluzhës nga rajoni i Rezallës, erdhi në Obri të Poshtme, një oficer malazez (kryelartë). Kërkonte dyluftim me një shqiptar të këtij fshati, duke thënë se nuk kishte qenë në kohën kur ishin zhvilluar luftimet në këtë rajon. Por doli u paraqit Mujë Syla. Vendësit e lutën Mujën që të hiqte dorë nga kjo kërkesë e oficerit, mirëpo ky djalosh i Obrisë nguli këmbë që t’i dilte atij në dyluftim. Ndërkohë u caktua misioni që do t ë mbikëqyrte rrjedhën e dyluftimit. Kur dha shenjë përfaqësuesi i komisionit për fillim, më i shkathtë doli Mujë Syla, i cili me të shtënën e parë e la oficerin e vdekur. Por ç’ndodhi? Brigada që vështronte këtë dyluftim, e vrau menjëherë Mujë Sylën. Muja u nis në këtë dyluftime besë pa e ditur se me të pabesët, nuk ka besë.
29. PUSHKATIME (EDHE) NË RRUGË PËR TË BLUAR
Meqenëse Shtabi i Shaban Polluzhës ishte vendosur në Rezallë, kundërshtarët e tij (partizano-çetnikët), asnjëherë nuk guxuan t’ia mësynin këtij fshati shumë karakteristik të Drenicë, me një pozitë të posaçme. Mirëpo, kur shtabi i forcave shqiptare largohet nga ky lokalitet, fshatarët i nënshtrohen një rreziku të përhershëm. Pas largimit të shtabit, edhe këtu vriten dhe masakrohen nëpër shtëpi dhe të tjerë që për nevoja familjare kishin dalë për të siguruar bukën e familjes, në rrugë për te miqtë, apo në rrugë për të bluar misër a elb. Nga Rezalla vriten babë e djalë, të cilët në qerre kishin qitur dy thasë me misër dhe shkonin në Llaushë për ta bluar.
Në këtë fshat pushkatohen:
Rushit Jashari
Shaban Veseli (djali i vetë i familjes)
Ramë Abdyli
Hasan Hukolli
Feriz Jashari
Eshref Osmani.
Nga Rezalla në front gjatë luftës në Drenicë u vranë:
Ali Malaj
Sokol Malaj
Halil Malaj
Zeqir Delia
Kadri Meha
Miftar Zabelaj
Osman Ramadani
Kadri Kadriu dhe
Ymer Ahmeti.



30. DUKE KËRKUAR TË VËLLANË

Bajram Bajraktari, njeri me autoritet në Gllogofc, me të dëgjuar për masakrat që bënte në Sërbicë OZN-ja famëkeqe, shkon për t’u informuar se ç’po ndodhte atje. Me të arritur në Sërbicë, sheh se si dërgonin njerëz në shtabin e OZN-së, që asaj periudhe ishte bërë kasaphanë. Duke kaluar andejpari, Bajrami arrestohet dhe menjëherë dërgohet në shtab. Ditë më parë siç kemi theksuar, këtu ishin likuiduar në mënyrë barbare 30 fshatarë të rajoneve të ndryshme të Drenicës. Trazirat në Drenicë këtë e gjejnë në burgun e Drenicës. Me të përfunduar lufta në këtë anë, në pranverë të vitit 1945, vëllai i tij Ali Bajraktari, - si thotë ai vetë, i merr disa teshi dhe shkon në Sërbicë dhe ia dërgon të vëllait. Aty i thonë se ai gjendet në burgun Prishtinës, prandaj të nesërmen shkon atje. Roja që gjendej në të hyrë të burgut, pasi i tregon emrin, fillon ta kërkon në listën e të burgosurve. I thotë se ai nuk gjendet në listë. Me të marrë vesh se Ali Shukria gjendet aty pari, - vazhdon Ali Bajraktari, vendosa të hyja tek ai dhe ta pyesja për fatin e Bajramit. Mirëpo, roja nuk më lejoi, prandaj vendosa të prisja para derës deri sa të dilte. Pas një pritjeje shumë të gjatë, Ali Shukria doli në derë menjëherë ia tregova arsyen e ardhjes time. Më pyeti si e ka emrin. I tregova. Ai m’u përgjigj: “Djalë i mirë, shko në shtëpi se vëllai yt nuk ka nevojë as për tesha as për bukë”. Atëherë e kuptoi se ishte likuiduar. Desha të pyes se cila ishte arsyeja e likuidimit dhe a ishte likuiduar në Sërbicë a ndokund tjetër. Me një ton të vrazhdë më tha: “Ec nga ke ardhur, se ta bëj më zi se atij”, tregon rrëfyesi i kësaj ngjarjeje. Më vonë morëm vesh se ai ishte likuiduar në Sërbicë, si të tjerët, me thikë e çekiç.


31. SË BASHKU NË VDEKJE

Gjatë shkurtit të vitit 1945 shtohet dhuna, vrasjet masive dhe represaljet nëpër kashtërat e Drenicës Nga Brigada e Kosovës dhe Metohisë dhe nga shumë brigada të tjera që ndodheshin në rajonin e Drenicës. Nëpër fshatrat Makërmal dhe Likofc, me 7, 8, dhe 9 shkurt, vrasin popullatën e pafajshme dhe djegin pasurinë e tyre duke i lënë fshatrat shkret. Shumëkush mbeti pa shtëpi në mes të dimrit nën qiellin e hapët, pa plëng e shtëpi.
Në kohën kur brigada e Shaban Polluzhës gjendej në Çiçavicë në disa anë të Liskofcit morën qëndrim që të ktheheshim nëpër shtëpitë tona, ngase nuk kishim veshmbathje. Nga Çiçavica u nisëm natën vonë dhe një orë përpara mëngjesit arritëm në malin e Liskofcit, ku u ndalëm të pushojmë, tregon Ramë Zyberaj. Zeqiri dhe Neziri (vëllezër) i thonë axhës së tyre, Jonuz Zyberajt, se duhet të shkonim e të paraqiteshim në Sërbicë. Axha që ishte më i vjetër, na tha se nuk duhet të veprojmë kështu, se do të na pushkatojnë. Zeqiri me të vëllanë ngulën këmbë se duhet të dorëzoheshin. Atëherë axha i tyre, Jonuzi, u thotë se nëse duhet të dorëzohemi, duhej të dorëzoheshin të gjithë. Dhe, ç’rrjedhë tragjike pati ky vendim! Kur dolëm në rrugë për të shkuar në Sërbicë, ndeshëm në një brigadë, për të cilën nuk dinim se nga ishte dhe e informuam se kush jemi dhe çfarë qëllimi kemi. Pa u hamendur fare, komandanti i kësaj brigade, i cili dukej se ishte malazez, na qiti përpara, duke na thënë se së bashku do të shkojmë në Sërbicë, dhe se atje do të dorëzohemi, e pastaj atje do t’iu mobilizojmë nëpër brigadat tona. Duke shkuar rrugës, afër katundit Rezallë, vërejtëm se bisedohej për likuidimin tonë, por atëherë çdo gjë kishte perënduar – thotë Rama. Ne ishim shtatë veta prej dy shtëpive, një nip nga Bainca dhe një i katundit. Në atë çast nga ne u shti nga të gjitha anët dhe kështu mbetëm të vdekur Jonuz Zymberi, Zeqir Zymberi, Haradin Zymberi dhe Isuf Zymberi, ndërkaq unë Zymberi dhe Neziri arritëm të hyjmë në mal dhe shpëtuam nga vdekja. Tërë ditën ndenjëm atypari, dhe, kur u bë natë, sepse nuk guxonim të ktheheshim në shtëpi, dolëm në rajonin e Llaushës, ku qëndruam deri në pranverë.
Të nesërmen rreth orës tetë u morën kufomat dhe u sollën në Likofc. Abdyl Zymberi me gjithë djalë shkuan për ti hapur varret për të vrarët. Te varret kalon një brigadë tjetër, e marrin Tafë Zymberi, djalin e Abdyl Zymberit gjoja për t’ia treguar rrugën për Açarevë. Kur mbërrijnë në Plluzhinë, Tafa u tregon me dorë se atje është katundi që ata kërkonin. Komandanti i cili ishte në kalë, i thotë: “I mirë qenke, por do të bëjmë edhe më të mirë.” Posa përuron këto fjalë, ia kthen armën dhe e vret.



32. I SËMURI NË PUSHKATIM

Në këtë ndërkohë, të njëjtën ditë, një pjesë e ushtarëve të brigadës malazeze hyjnë nëpër shtëpi të Likofcit dhe i bëjnë terror ë pashembullt. Të gjithë ata meshkuj që i gjetën nëpër shtëpi i pushkatuan. Rasti më tragjik, siç thonë dëshmitarët e gjallë, është ai kur para derës së shtëpisë e marrin Jakup Zymberin, që ishte i paaftë sepse më parë në një fatkeqësi i kishte thyer dy këmbët. “Po ku më çoni mua – u tha plaku. A e shihni se nuk km mbetur për asgjë”. Je i mirë iu përgjigjën. Pastaj e morën dhe e pushkatuan në skaj të oborrit. Çetniko-partizanët pastaj pushkatuan edhe Nezor Zymberin, Nezir Zymberin, Rexhep Azemin, Xhemë Hamzën dhe Lah Rexhepin.
Siç tregon plaku Zeqir Fetahu, nga ky fshat, po të mos iknin të tjerët, katundi do të mbetej pa asnjë burrë. Ata nuk u ndalën me kaq, e kallën me themel shtëpinë e Milazim Mehmetit, të Brahim Mehmetit, shtëpinë time dhe 20 shtëpi të tjera të Likofcit. U dogjën e u bënë shkrumb dhe ato pak rroba që i kishim për mbulojë e shtrojë. U dogj çdo gjë. Edhe ushqimi i bagëtive, edhe gardhiqet, edhe misri e gruri nëpër hambarë.
Në këto raste tragjike, si tregon Zeqir Demiri, nga tri-ketër familje jetonin në një shtëpi. Ishte shumë vështirë, të shohësh aq shumë kufoma e aq shumë shtëpi të digjeshin, po aq më vështirë kur nuk gjendej njeri për t’i hapur varret për të vrarët.
Këto brigada, duke u tërhequr nga Likofci, pas masakrës që bënë, ndalën për një kohë në Makërmal dhe vranë në shtëpitë e tyre: Xheladin Behramin, Zeqë Xhinofcin, Demë Sylën, Tahir Xhinofcin, Halil dhe Muhamet Xhinofcin, e pastaj ua shtinë flakën edhe 20 shtëpive të tjera. U kallën tërësisht pasuritë e Istref Xhinofcit, Behram Xhinofcit, Demë Sylës, Jonuz Goxhulit dhe Brahim Xhinofcit. Edhe shumë shtëpi të tjera u bënë rrafsh me tokë, dhe një numër i tyre pasi u largua brigada e IV-të, që bëri këtë masakër, i shpëtuam duke lokalizuar zjarrin me ujë.
Do theksuar se brigadat partizane përveç masakrave të pashembullta që bënë nëpër Drenicë, i plaçkitën fshatarët , duke ua marrë me dhunë bagëtinë dhe plaçkat nëpër shtëpi.
Në Makërmal merren Sinan Xhinofci dhe Amrush Asllanaj, i pari kishte 16 vjeç, kurse i dyti 22, dhe zhduken pa shenjë e gjurmë. Si tregojnë dëshmitarët e këtyre masakrave, çetnikët, të inkuadruar në shërbimin e OZN-së, varën Halit Gogjulin në zabel të Marinës. Pa gjurmë zhduket edhe djali i Osman Tërdefcit, për të cilin familja e dinte vetëm se ishte nxjerrë nga shtëpia. Për të nuk u kuptua asgjë.



33. BESA PËR TË PABESËT

Shumë fshatarë të Drenicës u pushkatuan në besë, madje në mënyrë tejet të pakuptimtë. Madje shumë sish u vranë vetë pse ishin shqiptarë. Shumëkush u dorëzua në besë.
Rasti i Lubovecit dhe jo vetëm i tij, tregon se sa e llahtarshme është besa për të pabesët. Zeqir Pollurh rrëfen për një tmerr të tillë. Duke kaluar nëpër Lubovec vendosëm që të hyjmë në një shtëpi, ngase ishim të lodhur dhe të uritur. Me të hyrë brenda, diktohemi nga partizanët. Nuk vonoi shumë e në oborr të asaj shtëpie, ku ishim vendosur rreth 30 veta, vjen një partizan, të cilin e njihnim dhe na njihte mirë. Ky ishte terzia nga Gjakova, që kishte ngrënë bukën tonë me javë në Polluzhë. Meqë e njihnim mirë, e shtimë brenda. Ai thotë se ishte dërguar nga komandanti i brigadës se nëse dorëzohemi nuk dot ë ndodhte asgjë. Ai na garantonte se nuk do të ndodhte asgjë, aq më parë pasi na njihte mirë. Është interesant të theksoj – përkujton Zeqir Istogu, se të gjithë u pajtuan të dorëzoheshin përpos meje. Bëhet ndërlidhja dhe vijnë partizanët me Malë Sadikun në krye. Pasi i dorëzuam armët, hetuam menjëherë se u tradhtuam, por atëherë për çdo gjë ishte vonë. Prej tridhjetë, sa ishim, na zgjodhën 20 vetë dhe na deshën në këmisha e tlina. Kur ma hoqën pallton, më doli setra me gradë oficeri të Shqipërisë, e cila nuk di as vetë se si më kishte rënë në dorë, dhe e kisha veshur pasi nuk kisha tjetër.
-Më thanë se ti qenke i Ballit Kombëtar. Jo, iu përgjigja, nuk jam i Ballit kombëtar, por fshatar që nuk i kam bërë askujt asgjë. Pastaj filluan t’i lidhnin të gjithë me litar të kovës, me të cilin familjarët e asaj shtëpie nxirrnin ujë nga pusi. Me të vërtetë kur më erdhi radha mua, që isha i parafundit, përfundoi litari. Ne të dy na lidhën me një zinxhir buallice. Ashtu të lidhur, na qitën jashtë katundit dhe duke ecur vërejta se zinxhiri ishte i lirshëm dhe tinëz i nxora duart por vazhdoja të ecja sikur të isha i lidhur. Në një moment, kur iu afruam malit, ku ishte vendpushimi ynë, nxora duart, por më hetoi një ushtar, e unë shpejt e shpejt e rrëmbeva një ushtar tjetër dhe e nxora përpara si mbrojtje, përderisa kalo dy tre hapa dhe hyra në mal. E përplasa ushtarin dhe ika- tregon Zeqir Istogu.
Të tjerët, që të gjithë u pushkatuan. Malë Sadiku, nuk bëri vetëm këtë tradhti ndaj drenicasve, por edhe shumë tradhti të tjera. Ky udhëheqës ushtarak ishte njëri ndër më të pamëshirshmit ndaj popullit të vet.
Në këtë vend u vranë:
Abdullah Kastrati
Sali Istogu
Liman Istogu
Latif Istogu
Tre prej Tice
Katër nga Rezalla
Dhe 9 të tjerë, që nuk arritëm t’i identifikojmë

[kubax]

pershendetje per te gjith shqiptaret