Kosova shtet laik dhe multifetar

[iliria e para]

Kosova shtet laik dhe multifetar

Kushtetuta e Kosovës e karakterizon Kosovën si një shtet laik dhe neutral për sa i përket çështjeve të besimeve fetare. Dhe pikërisht Qeveria e Kosovës duhet të punojë për të mbrojtur mbi të gjitha karakterin e saj multietnik, mulikulturor dhe multifetar që të konsiderohet si një shtet i së drejtës. Laiciteti i shtetit në thelb nënkupton ndarjen e pushtetit politik dhe administrativ nga autoriteti fetar. Koncepti modern i laicitetit, del në pah atëherë kur shteti vendos të tolerojë fetë e tjera që ndodhen në minoritet, në krahasim me besimin e shumicës në vend. Për sa i përket lirisë së kulteve: të gjithë kultet janë të barabarta dhe duhet t'i nënshtrohen dhe të respektojnë rregullat e shtetit. Kosova është e përbërë nga disa besime: myslyman, ortodoks, katolik e bektashi, të cilët duhet të punojnë në paqe dhe harmoni të plotë dhe sigurisht duhet një ndërhyrje apo rregullim nga shteti për sa i përket veprimtarisë së tyre, gjë e cila do të ndihmonte bashkëjetesën mes këtyre komuniteteve. Në bazë të nenit 38 dhe 39 të Kushtetutës kosovare, liria e besimit, e ndërgjegjes dhe e fesë, është e garantuar.

Liria e besimit ngërthen të drejtën për të pranuar dhe për të manifestuar fenë, të drejtën për të shfaqur bindjet personale dhe të drejtën për të pranuar ose refuzuar për të qenë anëtarë i një bashkësie ose grupi fetar, askush nuk mund të detyrohet ose të ndalohet, në kundërshtim me ndërgjegjen e vet, që të marrë pjesë në praktikimin e fesë si dhe të bëjë publike bindjet ose besimin e tij. Por pikërisht kjo liri e manifestimit të fesë, e besimit dhe e ndërgjegjes mund të kufizohet me ligj, nëse një gjë e tillë është e domosdoshme për mbrojtjen e sigurisë dhe rendit publik, ose të të drejtave të personave të tjerë. Shteti modern multietnik dhe identiteti kosovar Është me shumë rëndësi që bazat e shtetit të ndërtohen me pjekuri dhe maturi. Në Kosovë është me rëndësi ngjizja e shtetit të së drejtës, shtetit demokratik, multietnik, multifetar dhe inkuadrimi i Kosovës në proceset integruese drejt shoqërive demokratike, dhe sigurisht feja luan një rol thelbësor. Ngandonjëherë raportet e shtetit dhe fesë janë të diktuara nga një tërësi faktorësh historikë, sociokulturorë dhe politikë. Elementet kryesorë që karakterizojnë këtë bashkësi faktorësh janë pikërisht: procesi i shtetformimit, kompozimi fetar i shtetit dhe kërcënimet që shteti mund të ketë të cilat shteti dhe kolektiviteti fetar dominues përballohen. Le të marrim shembullin e Shqipërisë. Shteti shqiptar u themelua si ideal bashkëjetese mes shqiptarëve të feve të ndryshme, që donte të thoshte edhe e traditave të ndryshme kulturore dhe pikave të ndryshme të referimit politik, ekonomik dhe etik. Dhe kjo ka bërë që të krijohet një ekuilibër mes të gjitha feve në Shqipëri, qoftë ajo myslimane, ortodokse, katolike, apo bektashe.

Një shembull tjetër i shtetit laik modern është dhe ai i themeluar nga Mustafa Qemal Ataturk në vitin 1922. Laiciteti turk i ka mundësuar shtetit të aneksojë fushën fetare në shërbimin publik. Ataturku me idetë e tij bëri që të "rrëshqasë" identiteti "myslimano- osman" në një identitet nacionalist "turkolaik" apo siç thirret ndryshe "qemalist", dhe është pikërisht kjo shkëputje e identitetit që hodhi bazat e shtetit modern turk. Kosova është një vend ku ka shumë etnitete, dhe pikërisht të gjitha ato duhet të bashkohen për të krijuar një identitet të përbashkët. Të gjitha etnitë kanë gjuhë, kultura dhe histori të ndryshme, secila prej tyre mbron identitetin e vet të origjinës. Shqiptarët u referohen heronjve të tyre, serbët po ashtu, e njëjta vlen dhe për grupimet e tjera të pakicave kosovare, si turq, romë e të tjerë, që e kanë identitetin e tyre. Pikërisht shteti kosovari duhet t'i përfshijë të gjithë në identitetin kosovar. Dhe është pikërisht kjo sfida që shteti kosovar duhet të përballet me "rrëshkitjen" e identitetit mysliman apo katolik të shqiptarëve, të atij ortodoks të serbëve, dhe të minoriteteve të tjera në një identitet "kosovaro-laik"!

Ilda Mara
(Autorja është Studiuese dhe këshilltare pranë revistës
franceze "Politique Internationale")

[eldonel]

Kosova shtet laik dhe multifetar

Kushtetuta e Kosovës e karakterizon Kosovën si një shtet laik dhe neutral për sa i përket çështjeve të besimeve fetare. Dhe pikërisht Qeveria e Kosovës duhet të punojë për të mbrojtur mbi të gjitha karakterin e saj multietnik, mulikulturor dhe multifetar që të konsiderohet si një shtet i së drejtës. Laiciteti i shtetit në thelb nënkupton ndarjen e pushtetit politik dhe administrativ nga autoriteti fetar. Koncepti modern i laicitetit, del në pah atëherë kur shteti vendos të tolerojë fetë e tjera që ndodhen në minoritet, në krahasim me besimin e shumicës në vend. Për sa i përket lirisë së kulteve: të gjithë kultet janë të barabarta dhe duhet t'i nënshtrohen dhe të respektojnë rregullat e shtetit. Kosova është e përbërë nga disa besime: myslyman, ortodoks, katolik e bektashi, të cilët duhet të punojnë në paqe dhe harmoni të plotë dhe sigurisht duhet një ndërhyrje apo rregullim nga shteti për sa i përket veprimtarisë së tyre, gjë e cila do të ndihmonte bashkëjetesën mes këtyre komuniteteve. Në bazë të nenit 38 dhe 39 të Kushtetutës kosovare, liria e besimit, e ndërgjegjes dhe e fesë, është e garantuar.

Liria e besimit ngërthen të drejtën për të pranuar dhe për të manifestuar fenë, të drejtën për të shfaqur bindjet personale dhe të drejtën për të pranuar ose refuzuar për të qenë anëtarë i një bashkësie ose grupi fetar, askush nuk mund të detyrohet ose të ndalohet, në kundërshtim me ndërgjegjen e vet, që të marrë pjesë në praktikimin e fesë si dhe të bëjë publike bindjet ose besimin e tij. Por pikërisht kjo liri e manifestimit të fesë, e besimit dhe e ndërgjegjes mund të kufizohet me ligj, nëse një gjë e tillë është e domosdoshme për mbrojtjen e sigurisë dhe rendit publik, ose të të drejtave të personave të tjerë. Shteti modern multietnik dhe identiteti kosovar Është me shumë rëndësi që bazat e shtetit të ndërtohen me pjekuri dhe maturi. Në Kosovë është me rëndësi ngjizja e shtetit të së drejtës, shtetit demokratik, multietnik, multifetar dhe inkuadrimi i Kosovës në proceset integruese drejt shoqërive demokratike, dhe sigurisht feja luan një rol thelbësor. Ngandonjëherë raportet e shtetit dhe fesë janë të diktuara nga një tërësi faktorësh historikë, sociokulturorë dhe politikë. Elementet kryesorë që karakterizojnë këtë bashkësi faktorësh janë pikërisht: procesi i shtetformimit, kompozimi fetar i shtetit dhe kërcënimet që shteti mund të ketë të cilat shteti dhe kolektiviteti fetar dominues përballohen. Le të marrim shembullin e Shqipërisë. Shteti shqiptar u themelua si ideal bashkëjetese mes shqiptarëve të feve të ndryshme, që donte të thoshte edhe e traditave të ndryshme kulturore dhe pikave të ndryshme të referimit politik, ekonomik dhe etik. Dhe kjo ka bërë që të krijohet një ekuilibër mes të gjitha feve në Shqipëri, qoftë ajo myslimane, ortodokse, katolike, apo bektashe.

Një shembull tjetër i shtetit laik modern është dhe ai i themeluar nga Mustafa Qemal Ataturk në vitin 1922. Laiciteti turk i ka mundësuar shtetit të aneksojë fushën fetare në shërbimin publik. Ataturku me idetë e tij bëri që të "rrëshqasë" identiteti "myslimano- osman" në një identitet nacionalist "turkolaik" apo siç thirret ndryshe "qemalist", dhe është pikërisht kjo shkëputje e identitetit që hodhi bazat e shtetit modern turk. Kosova është një vend ku ka shumë etnitete, dhe pikërisht të gjitha ato duhet të bashkohen për të krijuar një identitet të përbashkët. Të gjitha etnitë kanë gjuhë, kultura dhe histori të ndryshme, secila prej tyre mbron identitetin e vet të origjinës. Shqiptarët u referohen heronjve të tyre, serbët po ashtu, e njëjta vlen dhe për grupimet e tjera të pakicave kosovare, si turq, romë e të tjerë, që e kanë identitetin e tyre. Pikërisht shteti kosovari duhet t'i përfshijë të gjithë në identitetin kosovar. Dhe është pikërisht kjo sfida që shteti kosovar duhet të përballet me "rrëshkitjen" e identitetit mysliman apo katolik të shqiptarëve, të atij ortodoks të serbëve, dhe të minoriteteve të tjera në një identitet "kosovaro-laik"!

Ilda Mara
(Autorja është Studiuese dhe këshilltare pranë revistës
franceze "Politique Internationale")

Dhe kemi probleme te ngjajshme me turqit disa nga ato vetem jane paraqitur mirepo jane tejkaluar duke marr parasysh se nuk guxojn te luftojn haptas vetem me metoda indirekte .

[Baptist]

zonjeza ilda mara le te mesoj edhe pak terminologjine dhe te mos perktheje nga frengjishtja fjale qe nuk i kupton.

Nuk ekziston asnje shtet laik ne kete bote. Se ku e zbuloi ajo se Truqia na qenka shtet laik kjo mbetet mister. Te thoshte shtet i se drejtes ligjore mbase do tia kishte perngjare ndopak.

Por per dallim nga budallaqet ngaterrestare qe mund te dalin nga terminologjia e keqperdorur. Ajo si dhe gjithe analfabetet tjere literar te sotem, para se te tregojne budallakun e tyre duhet ta kuptojne se:

shtetet ku garantohet e drejta e shprehjes se bindjeve fetare, politike, ideologjike, filozofike e cfaredo qe ka te beje me "bindjen" qe eshte nje budallak personal, quhen dhe jane SHTETE SEKULARE.

ju falemnderit

[iliria e para]

secular-laik / laike

secular-jofetar / jofetare

Keshtu shkruan ne fjaloret. Une nuk dua te hyje ne polemika per gjuhen, se e verteta eshte se asnje dite shkole ne gjuhen shqipe nuk e kam.

[Baptist]

Nuk po te drejtohesha ty po zonjushezes e cila merr guximin te shkruaj per gjera qe nuk ka se si i di.

Ne kohe me te mira gazetaret kane pasur sepaku edhe je fakultet ekstra te kryer. - Sot po hidhen nga e mesmja drejte ne gazetari - dhe cfare mund te mesojne atje? - Asgje! As drejteshkrimin e gjuhes shqipe bile.


LAICITETI

Po diskutonim per shtetin.
Shtet laik nuk ka. -Ka shtet sekular. (ne frengjishte mund te kete dallim subtil leksikor qe lejon perdorimin e shprehjes laik per kete lloj te rregullimt shtetror por ne pergjithsi perdoret termi sekular ne menyre mjaft te precizuar)

Laiciteti, nuk nekupton mosbesimin e qytetareve te vet, perkundrazi laik eshte shprehje nje tipike klerike qe buron nga institucionet religjioze. Eshte shprehje e shpikur nga zyrtaret fetar per te dalluar veten nga populli i thjeshte si klase me vete, si nje klase sunduese dhe e ndritur, dhe meqenese rjedh nga nje greqishte e bastarduar tregon se ky mentalitet, dhe vet kategoria me te cilen i drejtohen ata popullit si laik, buron fillimisht nga kisha lindore. E qe do te thote: gr.,Laos -- popull, per me teper turme, me konotacion perbuzes te cilet jane te mire vetem kur vjen koha tua mbledhin hisen e djerses qe ua kane caktuar si tribut.

Nuk mund te kesh shtet laik ne rast se ne shtetin tend ekzistojne grupe klerikesh.

Laik eshte edhe nje besimtar i regullt i fese me shkollim superiori, doktor shkence madje akademik por i cili nuk ka asnje titull te shkollimit fetar. Me nje fjale laik jane te githe besimtaret perfshire ketu edhe jobesimtar te cilet nuk jane te shkolluar ne drejtim religjioz dhe qe dijne per fene aq sa dijne te gjithe qytetaret tjere te thjeshte. Pra te gjithe ata qe nuk jane te shkolluar per te marre tituj klerikal.

Prandaj nese thua "shtet laik" ke thene shtet ne te cilin nuk ekzistojne kisha e xhamia e sidomos shkolla fetare dhe as rend i shkolluar ne drejtimin religjioz. Te tilla vende nuk ekzistojne ne kete moment.

Keshtu me shprehjen laik nuk ke thene asgje me shume poerpos ndoshta besimtar sharlatan ose qytetar i paindoktrinuar.

Ajo qe neverit eshte se pikerisht keta besimtaret laik keta sharlatane te fese qe nuk dijne asgje, po marrin turr me shume se gjithe te tjeret te flasin per gjera te cilat nuk i as kleriket e tyre qe kane lexuar vetem nje liber ne jete.


SEKULARITETI

Shprehja Sekulare vjen nga shprehja latine saeculum - shekull;
ndersa Saecularis prej se ciles derivohet dhe zhvillohet kuptimisht fjala do te thote "e kohes (shekulit) tone" qe do te thote se eshte nje shprehje sinonim i eres se re, ndarje e pushtetit shpirteror prej atij ligjor ose boteror e tokesor. Prandaj secili shtet ku pushteti eshte i ndare nga religjioni eshte shtet sekular. Nuk ka asgje mistike as te pakuptueshme aty.

Me tutje...

Sekulariteti nuk e perjashton religjionin madje as religjioni sekularitetin. Ne kuptimin e zhvilluar te fjales sekularitet nenkuptojme veprime qe behen ndaras dhe pa ndervarshmeri reciproke apo kushtezim. Ka rende fetare sekulare te cilat nuk i nenshtrohen autoritetit te klerikut gjegjes. Keshtu kemi klere sekulare ne fe te ndryshme. Nga tjetra ane sekulariteti pershkruan gjera te lidhura me kohen temporale dhe tokesore per dallim nga nocionet fetare te jashtkohshmerise dhe perhershmerise se gjerave, ne kete menyre pergjegjesite jane te ndara vetvetiu dhe per nga natyra institucioni religjioz do te kete pergjegjesi per qeshtje qe i takojne natyres shpirterore, nderkohe qe institucioni civil 'boteror' apo tokesor do te kete pergjegjesi per gjera qe i takojne natyres konkrete praktike dhe jetesore.

Me tutje
Ne nje shtet Sekular mund te koekzistojne grupe te ndryshme ideologjike apo spiritualistike

Pra me sekularitet nenkuptojme ndarjen e institucionit qeveriter nga felliqesirat religjioze te mentalitetit te mbyllur injorances dhe urrejtjes e cila predeterminon sjelljen politike te atij shteti ne raport me shtetet tjera ne bote,- duke shkaktuar keshtu prapambeturi ekonomike, moszhvillim, injorance, stupiditet, urrjetje dhe varferi porgresive te popullit te nenshtruar, pra sekulariteti perpos qe garanton vazhdimin e ekzistimit te atyre relikteve mesjatare, me ndarjen e institucioneve qeverisese nga institucioni fetar dhe sjellja e tyre ne gjendje sekulare, garanton nje prosteritet ekonomiko-kulturor te papenguar nga paragjykimet dhe urrjetja fetare si dhe marredhenie te ctensionuara apo te relaksuara ndermjet shteteve ekzistuese ne nje bote me pak te armiqsuar.

Thjeshte: Shteti i ndare nga feja.