Romani i Ben Blushit: Te jetosh ne ishull

[Julius]

E ty kush te beni ateist

MENDJA IME...

[Julius]

Nga Altin Goxhaj

Përqasja historike e simbolikës estetike të ARMIKUT në Librin e Ben Blushit "Të jetosh në Ishull"

"lufto çdo ditë, lufto me veten,
kur do ta dish të paktën s'do jesh më viktimë"
Bojken Lako

"Desh Zoti që një bandit, i cili donte të vriste dhe të dëbonte myslimanët nga Voskopoja, të zhdukej dhe ai u mbyt në mëkatin e tij. Desh Zoti që të krishterët të merrnin një ndëshkim për të gjitha vuajtjet dhe mizoritë që u kanë bërë myslimanëve në Voskopojë, dhe ata u gjakosën, u varfëruan, u shkatërruan dhe shumë prej tyre ikën të lebetitur duke humbur pasuritë dhe familjet e tyre. Desh Zoti që Këshilli i qytetit, që drejtonte kundër ligjeve të kuranit famëlart, të zhbëhej për të gjitha vendimet e padrejta dhe hakmarrëse që ka marrë kundër myslimanëve, dhe këshilli u zhbë dhe nuk do të bëhet më. Desh Zoti që librat e Voskopojës, të shkruara me shkronjat e të pafeve, të mos e shihnin më dritën e diellit, dhe ashtu u bë dhe libra nuk ka më. … desh Zoti që fëmijët e besimtarëve të devotshëm të dallohen nga ata të jobesimtarëve të pafe dhe këtyre të dytëve u lidhi një shall të kuq në qafë që t'ua marrë frymën sa herë t'I dalloje nga atje lart ku qëndron…
Desh Zoti që unë të jem këtu dhe unë ja ku jam për ta prishur vetminë tuaj, për t'I dhënë ujë buzëve të etura, për t'I dhënë dritë syve të mbyllur, për t'I dhënë frymë zemrave të dobta, për t'I dhënë qumësht gjinjve të tharë, për t'I dhënë gjak muskujve të lodhur, për t'I dhënë zë veshëve të shurdhët, për t'I dhënë bukë gojëve të uritura, për t'I dhënë nënë dhe babë jetimëve, për t'I dhënë shpirt të gjallëve, për t'I dhënë varr të vdekurve, për t'I dhënë duar të pambrojturve, për t'I dhënë armë të sulmuarve, për t'I dhënë tokë endacakëve, për t'I dhënë forcë luftëtarëve, për t'I dhënë dije të paditurve, për t'I dhënë një qytet myslimanëve, për t'I dhënë Zot Voskopojës." (f.266 – 267)
Me këto fjalë iu drejtohet Hoxha i turqve shqiptarëve të gatshëm për hakmarrje.
Dhe këtu fillon dhe mbaron historia e Shqipërisë dhe shqiptarëve. Në qindra vjet. Këtu buron edhe mësimi i myslimanit të vogël Ali: "Po të isha unë profet, do t'I kisha thënë Isakut të mos e linte hoxhën të hynte në Voskopojë sepse ai e mësoi Sali Binishin si ta digjte qytetin". (f.284)
Jemi ne shqiptarët që jemi armiq të shqiptarëve. Të huajt vetëm se na rrahin krahët dhe na pëshpërisin. Siç dhe Blushi e paraqet në mënyrë shumë domethënëse në faqe 266-267 kur Hoxha po miraton dhunën shqiptare kundër shqiptarëve të cilët vetë kërkojnë të motivojnë hakmarrjen personale duke u fshehur në mënyrë gënjeshtare pas fjalës së Zotit. Siç e bën edhe Marin Kurila kur humbet legjitimitetin e zgjedhjeve njësoj si edhe Sali Benishi që fshihet pas Profetit kur fyhet personalisht.

Faktori misionar i Armikut përçarës
Duke pasur parasysh modelin tredimensional të udhëheqësisë arketipike të ishullit blushian të përbërë nga tre komponentë, Prijësi pastoral dhe Princi (që qëndrojnë përballë njëri-tjetrit), ku mes tyre futet me vështirësi i Urti, në dy anët ekstreme të kësaj treshe, qëndrojnë si dy pole tërheqës dhe shtytës, 2 "zana" joshëse por kobsjellëse: Hoxha i Turqve dhe Prifti Grek.
Këto dy pole shërbejnë si zëra sirenor që ndjellin armiqësinë dhe përçarjen, armiqësi që sa më shumë vazhdon aq më shumë rrënoja sjell. Dhe këto rrënoja mund të sjellin një "komb rrënojë" (siç e quan Kadare në "Vizitë në Kështjellën Grace"). Dhe kjo përçarje kënaq si interesin e turqizimit të shqiptarëve dhe greqizimin e gjuhës dhe të identitetit të krishterimit shqiptar. Por këtë si gjithmonë fajtorët janë vetë shqiptarët, sepse "duke i quajtur turq shqiptarët myslimanë, në fakt, i kanë hedhur ata si armë në duart e turqve. Me ato duar turqit kanë luftuar dhe kanë pushtuar fshatrat dhe qytetet tona. Në të vërtetë shqiptarët kanë luftuar kundër shqiptarëve dhe njëra palë besonte se luftonte kundër turqve, ndërsa pala tjetër ngushëllohej se luftonte kundër grekëve. Kësisoj nuk ka mbetur asnjë pëllëmbë Shqipëri dhe kujtdo që fitonte i thuhej se fitoi si turk dhe kujtdo që humbte i thuhej se humbi ngaqë ishte grek.»

Armiqtë e Ishullit
Historia e Ishullit të Blushit është një përpjekje psikanalitike për të dekonstruktuar arketipin e udhëheqësisë shqiptare në histori. Blushi paraqet historinë e vetshkatërrimit bipolar të personazheve dhe ishullit të tyre jo nga ushtritë e të huajve por nga vetë shqiptarët, të pëshpëritur nga misionarët e huaj që vetë shqiptarët i ftojnë në vatrat e tyre. Sepse Armiku i jashtëm nuk ekziston si një ushtri shkatërrimtare por shfaqet në formën e misionarit që argumenton nevojën për vëllavarsje dhe ndarje! Ai shfaqet herë si prift që ftohet të vijë në Ishullin-Fshat dhe herë si hoxhë që ftohet të vijë në Ishullin-Voskopojë. Roli i tij nuk është të vrasë por t'i kërkojë shqiptarëve të vrasin njëri-tjetrit si të jenë turq apo grek. Tek Blushi armiku i shqiptarëve nuk duhet kërkuar jashtë shqiptarëve si një ushtri bajlozësh shkatërrimtarë siç kemi bërë deri më sot me histografinë e derisotme glorifikuese që ka ngelur akoma në kohën e Rilindjes së 150 vjetëve më parë. Për Blushin ARMIKU i SHQIPTARIT ËSHTË VETVETJA. Armiku i jashtëm kufizohet në përmasat e një misionari që ofron këshilla me kërkesë të vetë shqiptarëve. Dhe pas këshillave fillon përballja midis Aranitit dhe Ibrahimit, midis Sali Binishit dhe Isak Komneinit.
Kjo është një tezë shumë domethënëse e Blushit për të shpjeguar se si në ishullin tonë armiku kemi qenë ne vetë, ku misionari i huaj në ishull është vetëm përshpëritje zanash ngatërrestare.

Historia e Vërtetë e Dështimit Sizifian
Sepse këtu qëndron një pjesë e problemit. Janë shqiptarët ata që i thërrasin të huajt për t'i shpëtuar nga vetë shqiptarët.
Ashtu si Komneinët e Kostandinopojës thirrën dikur vetë turqit për mbështetje në shekujt XII, por që më pas nuk u shkulën dhe u vendosën përgjithmonë përballë Konstandinopojës e më pas e morën dhe atë! (Histori e Shqipnis, Tajar Zavalani, Phoenix & Shtëpia e Librit, 1998, f.96). Po ashtu si Karl Topia i bëri thirrje turqve të Hajredin Pashës t'i ndihmonte në luftë kundër Balshajve që në fund të shekullit XIV (po aty në f.116 duke iu referuar historianit të madh anglez Gibbons). Po ashtu siç grindeshin shqiptarët me njëri tjetrin duke i dhënë Venedikut si konçensione pazaresh: Durrësin, Lezhën apo Shkodrën. Po ashtu siç Moisi Golemi dhe Hamza Kastrioti u prinin ushtrive turke kundër Skënderbeut.
Po ashtu siç Ali Pasha apo Bushatlinjtë i shërbenin Sulltanit kundër njëri tjetrit. Po ashtu si Bushatlinjë luftonin kundër njëri-tjetrit në emër të sulltanit. Po ashtu si gjatë Lidhjes së Prizrenit, Sheh Mustafai i Tetovës u nxit nga Turqit që të shpërbënte dhe tradhëtonte Lidhjen e Prizrenit duke filluar edhe vëllavrasjen në një kohë që trojet shqiptare copëtoheshin nga Kongresi i Berlinit.
Po ashtu siç Toptani për hir të pazareve me armiqtë e pavarësisë, krijoi qeverinë paralele në Durrës për t'i bërë karshillëk Qeverisë së Ismail Qemalit. Po ashtu si Haxhi Qamili nën përshpëritjet e Myftiut Osman të Tiranës Musa Qazimi ngriti flamurin e sulltanit për ta kthyer Shqipërinë në një vilajet islam, lëvizje "e pëshpëritur" nga serbët dhe grekët, me qëllim që të fillonte vëllavrasja ndër shqiptarë. Ndaj për t'a bërë vëllavrasjen sa më të mundshme liruan nga burgu i Gjirokastrës mbi 200 kriminelë ordinerë që rrafshuan bashkë me andartët grekë Jugun "për të mbrojtur ortodoksët e rrezikuar nga mysliamanët"! Krime që morën përgjigjen e ashpër të patriotit Sali Butka në Voskopojë e Korçë. Boshnjakët prosulltan të Shijakut dhe ushtarët grekë ishin vetëm suport i përplasjes, sepse shqiptarët dilnin dhe tepronin për një gjë të tillë. Një pjesë e andartëve grekë ishin arvanitas sepse dinin edhe greqish edhe shqip që u duhej për t'Ju kërkuar shqiptarëve të deklaroheshin si grekë përballë Misionit të regjistrimit të Lidhjes së Kombeve! Po ashtu siç serbët i dhanë para dhe pushkë Markagjonëve të shitur për të themeluar Republikën absurde të Mirditës si vetmbrojtje ndaj gjoja persekutimit që po i bëhej katolikëve mirditorë! Ndërkohë që këta katolikë mirditor kishin refuzuar të qëllonin mbi myslimanët e Haxhi Qamilit njësoj si Isaku i krishterë i Ishullit të Ben Blushit që refuzoi dhe do të refuzonte sikur 100 jetë të kishte të luftonte me myslimanët e Voskopojës.
Po ashtu siç vetë Zogu iu kërkoi mbështetje të armatosur serbëve, siç Noli i kërkoi mbështetje Bashkimit Sovjetik, ashtu sic këshilltarët ushtarakë italianë të thirrur nga vetë Zogu u hoqën shulet pushkëve.
Po ashtu siç vetë Enver Hoxha kërkoi mbështetjen serbe duke shitur Kosovën e braktisur Çamërinë, që vetë arvanitasit ortodoks të Fariotëve e dogjën për hakmarrje të nxitur sipas planit Grek të pastrimit etnik. Vetë Zerva famëkeq ishte arvanitas ortodoks sepse edhe mllefin antiçam gjatë masakrave, në gjuhën shqipe e shprehte!
Po ashtu si në 2 Korrik 1990 kur në Tiranë plasi eksodi në Ambasada ditën që Kosova shpallte pavarësinë. Po ashtu si prifti grek bëri vetëm postierin e parave të Piramidave të krijuara nga shqiptarët në 1997, njësoj si 10 vjet më vonë biznesmeni grekofon Delijorgji u thirr vetë nga qeveritë shqiptare të majta dhe të djathta për të na prodhuar Gërdecin anti-NATO. Djegiet dhe shkatërrimet e 91-92, 97-98 sipas shumë të dhënave rezultojnë të frymëzuara edhe nga faktorë jashtë Shqipërisë, por ama nga shqiptarë u bënë. Mjaftojmë të kujtojmë masakrimin që iu bë agrumeve dhe ullishteve të Rivierës në 91-92 për të kujtuar se si filloi eksporti i tyre në masë nga Greqia. Mjafton të kujtojmë ata djelmoshat me maska dhe flamuj grekë mbi barkat luftarake të Sarandës në '97 apo kronikat greke të '97. Data 1997 e Shqipërisë së sotme, me pak rrotullime shifrash mund të kthehet në 1679 të Voskopojës së Kaosit.
Ka edhe një përqasje tjetër shumë reale në librin e Blushit midis rastit voskopojar të shokëve të Marin Kurilës që dogjën e shkatërruan pas vrasjes së udhëheqësit të tyre dhe rastit të vërtetë historik të shokëve të Avni Rustemit (të rinjtë anëtarë të shoqatës demokratike "Bashkimi" të themeluar nga ky i fundit), që pas vrasjes së tij, torturuan dhe vranë "armiqtë" e Avni Rustemit duke djegur edhe shtëpitë e tyre. Sjellja e tyre kundër "tradhëtarëve" është dokumentuar mirë në gazetat e kohës së vet. Dhe ndryshon vetëm për nga përmasat me historinë vlonjate të gjakderdhjes pranë SHIK-ut në Vlorë '97 që e kthyen gjithë '97 në një vit të mbrapshtë alla 1913 (i përsëritur edhe në 1924 – 1926) që të kujton kaosin shqiptar të kohës kur Ali Pashë Tepelena ishte ende i ri.

Lufta surreale me veten
Pamja e Shqipërisë Blushiane i ngjan një pikture surreale të Salvador Dalisë ("Paralajmërimi i Luftës Civile") mbi Luftën Civile, që tregon një trup që ngërthen me thonj vetveten ku njëra pjesë nuk len pjesën tjetër të marrë frymë.
Për këdo që ka lexuar për historinë e Shqipërisë jashtë literaturës së atrofizuar rilindase shkollore, ka mjaftueshëm informacion për të besuar të vërtetën simbolike-artistike të Blushit e cila ripërsëritet dhe riprodhohet në mënyrë ciklike në historinë e Përleshjes së Pafundme, midis Ali Pashës dhe Bushatlinjve, midis vetë Bushatlinjve, midis Ali Pashës dhe Suliotëve, midis Krahut islamik dhe radikal të Lidhjes së Prizrenit, midis Toptanasve dhe Ismail Qemalit, midis Haxhi Qamilit dhe udhëheqësve shqiptarë që mbështesnin Princ Vidin, midis Ahmet Zogut dhe Fan Nolit, midis Enver Hoxhës dhe gjithë opozicionit ndaj tij, dhe të gjithë politikanëve pa dallim ndërmjet njëri tjetrit në një arketip të dyfishtë kaotik por rob të së shkuarës kreshnikore dhe princërore duke përfshirë në mënyrë më të spikatur Sali Berishën, Fatos Nanon, Leka Zogun, Edi Ramën, Ilir Metën, etj.
Kjo luftë surreale kreshnikësh me veten, shprehet më së miri në dy vargje jo më nga eposi i Kreshnikëve por nga Pop-Eposi i Bojken Lakos:
"Lufto çdo ditë, lufto me veten,
Kur do ta dish të paktën s'do të jesh më viktimë"

Të Urtët e Rilindjes
Dalja në skenën blushiane të Isakut të Komneinëve dhe Muhamedit të Ibrahimit, është edhe simbolika e shfaqjes së filizave të Rilindjes Kombëtare që mbinë në humusin e gërmadhave shqiptare. Isaku dhe Muhamedi nuk janë më as Prijës alla Skënderbe apo Ali Pashë, dhe as Princër pretendentë alla Komneinë apo Kurila. Ata janë kategoria e re e të Urtit të Ri dhe jo më të plakur të mitologjisë shqiptare ndër shekuj.
Ata dalin mbi lojën e përshpëritjes së misionarit të huaj, mbi përçarjen nonstop të shqiptarëve.
Janë ata që do t'i japin drejtim profecisë së Arianitit që i rrëfehet priftit: "Ju grekët na thoni që kemi fenë tuaj. Turqit thonë se toka është e perandorisë, ndërsa ju grekët thoni se feja jonë është feja juaj sepse ungjijtë janë shkruar në greqisht. Unë nuk do të jem gjallë, por di që një ditë stërnipërit e mi do ti kenë të dyja dhe askush nuk do të mund t'a marrë më, as fenë, as tokën dhe as gratë."(f. 24)
Isaku dhe Muhamedi janë modeli i ri intelektual, ai model që prodhon më vonë Rilindjen Kombëtare të vëllezërve bektashinj Frashëri, monsinjor Preng Doci, Jani Vreto, Pandeli Sotiri, Petro Nini Luarasi, Vaso Pasha, dhe më pas Ismail Qemali, Mithat Frashërit (i bri i Abdyl Frashërit), Faik Konica, Shahin Kolonja, etj.
Këtu ndryshon bipolarizmi i Prijësit dhe Princit. Në Voskopojë dmth kur themelohet Polisi, dmth qyteti dhe kultura oksidentale, lind kategoria e re: i Dituri, i Shkolluari, Intelektuali Patriot!
Intelektuali është humbës sepse është romantik por tek humbja e tij qëndron e drejta siç i quan Poeti: "Romantikët shkruajnë poezi në mes të luftës dhe prandaj humbin. Por unë zgjedh romantikët sepse në poezitë e tyre humbësit kanë gjithmonë të drejtë".(f. 231)
Personazhet e Blushit, Isaku në fillim dhe Muhamedi më pas, janë nxënës të Metod Antrakiti që simbolizon kulturën iluministe europiane që morën Rilindasit shqiptar duke filluar që nga Rektori i Akademisë së Re, Teodor Kavaljoti prej Kavaje (origjina e të cilit pohoet nga vetë i biri i Kavaljotit, profesor në Budapest), i cili ishte nxënës i filozofit të madh pozitivist kozmopolit ballkanas, Method Antrakiti i vërtetë.
Por rrënimi i qytetërimit perëndimor të Voskopojës së Teodorod Kavaljotit të madh iluminist por të harruar, e zhvendos edhe kahun e vetë Rilindjes 100 vjet më pas. Dhe jo vetëm në kohë por edhe në hapësirë. Rilindja e shqiptarëve nga një Rilindje Perëndimore detyrohet të mbetet një Rilindje Lindore, gati orientalo-pastorale. Sepse sado ndihmesë intelektuale mori Shqipëria nga pasardhësit e mërgimtarëve të kohës së Skënderbeut në Itali dhe nga mërgimtarët e rinj të Voskopojës në Rumani, kryeqyteti kulturor i shqiptarëve mbeti Stambolli, kryeqytet që paraziton prej qindra vjetësh në kokat tona.

***

Më bukur se Altini, asnjë nuk ka dit ta lexojë këtë libër jashtë mase të bukur. Analizë e shkëlqyer.

[Lioness]

E mbarova librin sot, ma sollen tani, keshtu qe me ne fund m'u dha mundesia. Ndaj nuk u shpreha kur tema u hap ne forum.

Do t'i keshilloja te gjithe ta lexonin, pavaresisht shijen qe mund te lere ne fund. Per mendimin tim mllefet e sazexhiut, mushktarajve etj, nuk kane ashtu te rrine. Altini me lart e ka kapur me mire thelbin ...

[Julius]

E mbarova librin sot, ma sollen tani, keshtu qe me ne fund m'u dha mundesia. Ndaj nuk u shpreha kur tema u hap ne forum.

Tani ta sollën? Po e kishe moj në rrjet, një mp mua dhe të thosha adresën lol.

Ndonjë koment më shumë? Se mua më pëlqen kjo tema e librit, po skam gjet ndonjë sagllam për debat/dialog.
Ça të bëri më shumë përshtypje? Nuk tu duk se u fute në botën e gjysh/stërgjyshave?
Hajde fol...lol

[Lioness]

Tani ta sollën? Po e kishe moj në rrjet, një mp mua dhe të thosha adresën lol.

Ndonjë koment më shumë? Se mua më pëlqen kjo tema e librit, po skam gjet ndonjë sagllam për debat/dialog.
Ça të bëri më shumë përshtypje? Nuk tu duk se u fute në botën e gjysh/stërgjyshave?
Hajde fol...lol

Lexoj forumin nga halli ne tenet, lol. Une librat i lexoj si qimoti, me stilolaps ne dore, edhe syte s'i nxjerr, se i kam si ato te ballit, Channel-et dmth , por dhe me mire rrenjosen.

E para me beri pershtypje qe ka kapur kete periudhe kohe. Teper e rendesishme ne historine e Shqiperise, por e pafolur shume. E dyta, perhapja e Islamit ne Shqiperi (unike ne Ballkan) shkermoqet me detaje interesante. Ne kohen e xhaxhit u mbush me legjenda, jo dhune, jo jeniceret, jo grate ne gremine. Per aspektin e saj (me mikro ne nivel) nuk eshte folur, apo nuk eshte dashur te flitet.
Figura e Arianit Komenit, qe ne shikim te pare duket sikur eshte ngritur ne piedestal ne fakt nuk eshte e tille. Edhe mllefi ndaj Gjergj Kastriotit duhet marre me nje doze kripe, pune feudalesh, te dy, vegla ne duart e fuqive te medha. Pasqyrimi me i mire (Gjergj Brankovici, per Fuqite ta kisha fjalen.)

Do te vecoja nje thenie te librit:
"Shqiptaret nuk dine te zgjedhin, dhe c'eshte me e keqja nuk dine ta mbrojne ate qe zgjedhin, dhe akoma me keq, tradhtojne shpejt ate qe zgjedhin." (Fq 56, paragrafi i pare) Vazhdimi eshte akoma me interesant.

Megjithese ka aspekt fetar, per mendimin tim libri eshte gjeopolitik ne thelb. Idealet, fantazite (fshati i Arianitit, Voskopja etj) Shqiperia vete nuk mund te jete nje ishull.

[Julius]

Lexoj forumin nga halli ne tenet, lol. Une librat i lexoj si qimoti, me stilolaps ne dore, edhe syte s'i nxjerr, se i kam si ato te ballit, Channel-et dmth , por dhe me mire rrenjosen.

Eh unë nuk e kam këtë të dhënë se për fat kam kujtesën e fortë dhe ia hedh. Si të më vijë lexoj. Po ky ka qënë një nga librat e rinj më të arrirë shqip. Këtu e disa vjet.

E para me beri pershtypje qe ka kapur kete periudhe kohe. Teper e rendesishme ne historine e Shqiperise, por e pafolur shume. E dyta, perhapja e Islamit ne Shqiperi (unike ne Ballkan) shkermoqet me detaje interesante. Ne kohen e xhaxhit u mbush me legjenda, jo dhune, jo jeniceret, jo grate ne gremine. Per aspektin e saj (me mikro ne nivel) nuk eshte folur, apo nuk eshte dashur te flitet.

Ato të dhëna nuk hiqen. Të dhunës. Nuk ndryshohet dot mendimi 180 gradë. Dhunë ka pasur dhe ka qënë e konfirmuar madje dhe sot. Se unë kam ndjek dhe debatet rreth librit kur rastisa të jem në shtëpi.
Godo me Xhufin, mbështesnin idenë se islami jo pak herë është imponuar me dhunë. Po karakteristika interesante ishte se dhuna ushtrohej jo prej pushtetit qëndror, po prej bejlerëve të zonës. (në këtë përfshiheshin aspekte politike se ndarja raja-bejlerë ishte dhe ndarje bujkrobër-ushtarë. Kur donin ushtarë atëherë i konvertonin.

Pastaj ke të dhëna folklorike. (folklori është i pagabueshëm për mua) shiko këngën e Çaush Hormovës e shumë të tjera.
Gjithashtu ana humane e gjithë kësaj çështjeje nuk mohohet. Se ka pasur dhe anë humane, familjare. E shprehur më së shumti me kriptokristianizëm.
Interesante është teoria e A.Vehbiut që thotë se kristianizmi pasqyronte anën femërore të popullsisë shqiptare. Ndërsa islami anën burrërore. Femrat ishin më të prira të mbanin fenë e parë. Ndërsa procesi i burrërimit shoqërohej me hyrje dhe në jetën sociale të vendit. (karrierë, ushtri etj).
Anën burrërore e mbështet dhe A.Kola kur thotë se shpirti kryeneç i shqiptarit nuk shkonte me krishtërimin dhe folozofinë e faqes tjetër.

Gjithsesi shumica mbijetuese e shqiptarëve ishte diçka midis. Dmth edhe kristianë edhe myslymanë ponë versionin light. (kujto Ali pashën e romanit kur i shpjegonte Ibrahimit se kë version islam duhet të merrte).

Figura e Arianit Komenit, qe ne shikim te pare duket sikur eshte ngritur ne piedestal ne fakt nuk eshte e tille. Edhe mllefi ndaj Gjergj Kastriotit duhet marre me nje doze kripe, pune feudalesh, te dy, vegla ne duart e fuqive te medha. Pasqyrimi me i mire (Gjergj Brankovici, per Fuqite ta kisha fjalen.)

Kjo është një alibi e ngordhur për ata që janë anti librit. Unë mbaj mend nga historia e vitit të 4rt të thuhet prej Muzakës në një letër drejtuar Venedikut:
" dhe i ashtuquajturi Skënderbe, pasi mori pronat e mia dhe të të tjerëve e shpalli veten mbret". E ke shprehjen e goditur aty: zënka mes feudalësh.
KËSHTU duhet lexuar. Jo si antiskënderbe...

Do te vecoja nje thenie te librit:
"Shqiptaret nuk dine te zgjedhin, dhe c'eshte me e keqja nuk dine ta mbrojne ate qe zgjedhin, dhe akoma me keq, tradhtojne shpejt ate qe zgjedhin." (Fq 56, paragrafi i pare) Vazhdimi eshte akoma me interesant.

Po kjo hyn te filozofia e ishullit dhe ishullorëve. Ne jemi në ishull. Unë e besoj këtë. Shqiptarët janë ishullorë prej vetë natyrës. Është e kotë të kërkojmë aleatë afër në gjeografi. Duhet diçka tjetër (sipas mendimit tim)

Megjithese ka aspekt fetar, per mendimin tim libri eshte gjeopolitik ne thelb. Idealet, fantazite (fshati i Arianitit, Voskopja etj) Shqiperia vete nuk mund te jete nje ishull.

Këtu s'biem dakort siç shkruajta dhe më lart.

[Lioness]

Me ke keqkuptuar, apo ndoshta nuk jam shprehur qarte. Ne asnje menyre nuk mohoj dhunen, eshte pjese e pandare e pushtimit dhe rezultatit (konvertimit.) Por sic thashe me lart, aspekte te tjera te konvertimit nuk jane trajtuar. (Apo te pakten ne kohen e xhaxhit, per ta trajtuar shqiptarin si nje hero "nder shekuj" por jo si nje individ.) Dhuna ekonomike, dhuna psiqike, ideja e parandalimit te dhunes etj etj etj.

Per rrefimin e Ali Pashes, eshte nje pjese tjeter qe ate e harrojne apo duan ta harrojne shume shqiptare "sunite" sot. Islamizmi ne Shqiperi u perhap ne forme bektashizmi, eshte fakt i pamohueshem, dhe i trajtuar nga shume studiues te tjere te huaj. Me vjen ne mendje libri i Denis Hupchick: "Ballkani, nga Kostandinopoja ne Komunizem." Fjet gjeresisht per kete pune. Nje aspekt interesant sipas tij eshte se e shpjegon perhapjen fese islami ne Shqiperi me ane te Bektashizmit, ndersa ate ne Bosnje ia atribon drejt per drejte koloneve turq qe u vendosen ne mase.

Po kjo hyn te filozofia e ishullit dhe ishullorëve. Ne jemi në ishull. Unë e besoj këtë. Shqiptarët janë ishullorë prej vetë natyrës. Është e kotë të kërkojmë aleatë afër në gjeografi. Duhet diçka tjetër (sipas mendimit tim)

Per mua ky eshte deshtimi. Te kujtohet shpjegimi i ishullit nga Izak Komeni? Ketu qendron paradoksi, se shqiptaret nuk munden kurre te bejne te huajt (te huajen) si veten, por i lane te huajt e u bene si ta (sipas librit.) Ndaj them qe eksperimenti i ishullit deshtoi. Arianiti shkoi e vdiq, por ne ishull te huaj. Dhe Komenet lane "Voskopojen" ishullin e djegur.

Interesante është teoria e A.Vehbiut që thotë se kristianizmi pasqyronte anën femërore të popullsisë shqiptare. Ndërsa islami anën burrërore. Femrat ishin më të prira të mbanin fenë e parë. Ndërsa procesi i burrërimit shoqërohej me hyrje dhe në jetën sociale të vendit. (karrierë, ushtri etj).
Anën burrërore e mbështet dhe A.Kola kur thotë se shpirti kryeneç i shqiptarit nuk shkonte me krishtërimin dhe folozofinë e faqes tjetër.

Ne te njejten kohe Edit Durham (ne mos gaboj) fliste per burrat shqiptare myslymane qe faleshin ne kembe (ndryshe nga myslymanet ne gjithe boten) sepse sipas tyre, burri nuk gjunjezohet .

Jemi ne nje fare menyre, qeveri, ishull me vete ... por ne plan te gjere, per mua s'eshte pozitive.

[Julius]

Nje aspekt interesant sipas tij eshte se e shpjegon perhapjen fese islami ne Shqiperi me ane te Bektashizmit, ndersa ate ne Bosnje ia atribon drejt per drejte koloneve turq qe u vendosen ne mase.

Dakort. Në gjithë jugun deri në Kavajë nuk gjen ndonjë xhami të vjetër. Vetëm teqe.
Për mua bektashizmi është dega më e shëndetshme dhe mistike e islamit.

Per mua ky eshte deshtimi. Te kujtohet shpjegimi i ishullit nga Izak Komeni? Ketu qendron paradoksi, se shqiptaret nuk munden kurre te bejne te huajt (te huajen) si veten, por i lane te huajt e u bene si ta (sipas librit.) Ndaj them qe eksperimenti i ishullit deshtoi. Arianiti shkoi e vdiq, por ne ishull te huaj. Dhe Komenet lane "Voskopojen" ishullin e djegur.

Këtu hapet një debat i gjerë pastaj për identitetin.
Shqiptarët u trajtuan ndryshe prej të tjerëve. Si para pushtimit edhe gjatë pushtimit turk.
Para pushtimit janë bërë masakra sa përdesh humbëm idenitetin e vërtetë që kishim.
Vetëm llogarit ndryshimin e emrit - nga arbëreshë në shqiptarë. Kjo ishte traumë mbarëpopullore. Shumë u detyruan të emigronin jashtë - More Kalabri, të tjerët nuk kishin kujtesë të qëndresës historike ndaj turqve dhe u përshtatën.

Hedhja e fajit tani e popullit shqiptar për qëndrimin që mbajti ndaj islamit dhe pushtimit turk është dopio faj. Sepse atëherë kemi vuajtur. Do duhet të mbijetonim. Dhe mënyra humane si e sheh Blushi këtë ndërrim identiteti (deri diku) shërben në rehabilitimin e shpirtit. Se vërtet, kemi hedhur këto hapa gjatë historisë. Me vaje e gëzime dhe gjithë përbërësit e tjerë të kohës që u përfshimë.
Për mua kuptimi drejt i asaj periudhe është një monument i tolerancës ndaj njeri tjetrit dhe frenim të fanatizmave.
Këto ingredientë do duhet të përdoren për formimin e ishullit.
Se identiteti shqiptar është i paformuar akoma i plotë. Nuk ka arritur në përmbushjen e vet.
Vetë ishulli nuk është ndërtuar akoma. Po është rruga e vetme për mbijetesë. Do duhet të formojmë ishullin. Isak Komneni paraqitet si idealist. Ve re dialogët me murgun muzikant. Dhe ai është i bindur se do humbasë, po pasardhësit e tij do fitojnë një ditë. Dmth na ngelet ne sfida.

Jemi ne nje fare menyre, qeveri, ishull me vete ... por ne plan te gjere, per mua s'eshte pozitive.

Për mua varet...nëse është pozitive apo jo.
Rëndësi ka të arrihet potenciali maksimal i këtyre ishullorëve, gjë që nuk është bërë.
Nuk është keq të jesh qeveri më vete, mjafton të jesh qeveri e mirë.

[412]

Për mua bektashizmi është dega më e shëndetshme dhe mistike e islamit.

Mjafton të flasësh me gjyshërit dhe do ta thonë vetë se janë paganë. Bektashizmi mbante një cipë islamike përsipër gjatë shekujve të kaluar që t'i shpëtonte përndjekjes së aziatikëve. Ishte një përpjekje për të ruajtur paganizmin shqiptar në mes të murtajës islamike. Mjafton të shikosh se dhe pelegrinazhi bektashi kryhej e kryhet ende në vendet e kulteve pagane shqiptare. Në majat e kodrave e maleve, ku mbahet kulti i diellit.

Sot mjafton t'i hiqet cipa islamike që u detyrua të vishte gjatë pushtimit osman.

[Conquistador]

Dakort. Në gjithë jugun deri në Kavajë nuk gjen ndonjë xhami të vjetër. Vetëm teqe.
Për mua bektashizmi është dega më e shëndetshme dhe mistike e islamit.

Normal! Bektashizmi e ka mbajtur gjalle tolerancen fetare ne Shqiperi dhe eshte e vetmja dege paqesore e islamizmit. Prandaj edhe luftohet nga Sunitet se ata nuk duan paqe por vetem lufte.