Romani i Ben Blushit: Te jetosh ne ishull

[Jack Watson]

Nje pyetje kisha: sa prej jush e kanë lexuar këtë libër?

Flm.

[xfiles]

O brari, beni mund te jete ashtu si thua ti, dhe eshte, dhe as qe me intereson.
Po perderisa ai na qenka armik i te gjitha feve(sidomos islamit), paska nje gje te perbashket me mua, keshtu qe per kete veper une e simpatizoj.
Le ti japim çezarit ate qe eshte e çezarit.
A ka vlera artistike apo jo, mua aq me ben.
Te themi ate qe eshte, te gjithe ne fund te fundit nisemi nga simpatite dhe interesat persoanle kur vleresojme nje veper apo nje person.
Ne kete rast interesat e ketij blushit jane ne perputhje me te miat, shume e thjesht.

[brooklyn2007]

• Nga Dom Nikë Ukgjini

Romani “Të jetosh në ishull”, botuar nga shtëpia botuese “Toena”, është një rikthim në ndër-thurjet historike të mesjetës, zbërthyer sipas fushës së një krijimtarie letrare. Është kjo një krijimtari letrare e autorit me sfond historik, ku ligjëratën e vet specifike ai e ndërton me mjeshtri nëpërmjet personazheve, qoftë të imagjinuara si Ibrahimi, Ana, Sara, Isaku, qoftë ato historike, si familja e Komnenëve, Ali Tepelena, Sabatai Zevi etj. Ngjarja e përshkruar në roman është një periudhë tepër sfiduese në historinë e popullit tonë gjatë shekujve XV-XVIII. Në bazë të dëshmive historike konstatojmë se atë çfarë patën filluar pushtuesit paganë, sllavë dhe avarë me rastin e depërtimit të tyre rrënues në Ballkan, arritën ta finalizojnë pushtuesit osmanë. Pikërisht këtë dukuri të hidhur, me mjeshtërinë letrare, autori Blushi e zbërthen nëpërmjet rrëfimeve të anëtarëve të familjes së gjerë princore të Arianit Komnenit, e cila është figura intriguese e romanit. Ngjarjen e romanit autori e fillon në afërsi të Janinës, në një fshat të papërcaktuar: kur ishte ditë e diel... kur në qytet zhvillohej pazari…
Nuk do të doja të flisja për anën letrare të romanit në fjalë, sepse fjalën e vet vlerësuese e kanë dhënë specialistët e kësaj fushe, por do të doja të komentoja piketën dominuese të librit, siç është procesi i kalimit të shqiptarëve nga besimi i tyre shekullor i krishterë, në besimin mysliman të cilin e sollën pushtuesit osmanë. Këtë fenomen të pazakontë për kohën autori e prezanton nëpërmjet një tregimi të këndshëm, i cili lexohet me kënaqësi dhe kureshtje, sepse është kjo e para herë që në letërsinë shqiptare na vjen një vepër që ngërthen brenda gjithë procesin e islamizimit të shqiptareve, ngjarje kjo e cila la gjurmë të pashlyera në historinë e popullit tonë.
Në librin e tij “Të jetosh në Ishull” autori paraqitet si njohës i mirë, deri në imtësi i kohës kur ka ndodhur ngjarja. Paraqitet gjithashtu si njohës i mirë i jetës kulturore, sociale, i rrethanave politike dhe fetare, për të cilin ai është dashur të derdhë shumë mund e djersë.
Me veprën e tij letrare me taban historik, Blushi vërtet i trajton personalitetet dhe ngjarjet historike ashtu siç i ka njohur nga historia, si raportet e familjes së Komnenëve dhe të Kastriotëve, personazhin e Ali Pashë Tepelenës. Por duke pasur parasysh synimet e tij, autori i ka paraqitur ngjarjet historike dhe protagonistët e saj edhe sipas shijeve të veta letrare! Vepra merr kryekëput shkas nga faktet historike e jo vetëm nga imagjinatat e tij, siç pohojnë disa autorë të shkrimeve mbi romanin. Në këndvështrimin historik vepra mund të përballet lirisht me historinë dhe historianët e sotëm, të cilët akoma bëjnë një histori të njëanshme. Andaj dhe romani tek disa autorë të painformuar mirë, nxit dallimin midis të vërtetës së faktit historik dhe të vërtetës poetike.

Procesi i islamizimit sipas Blushit
Kur është fjala për të vërteta historike fetare, që është njëherazi tema bosht e romanit, procesin e islamizimit të shqiptarëve autori e zbërthen në mënyrë të detajuar dhe me saktësinë e duhur. Ky fenomen si temë, për fat të keq, për shkak të rrethanave në të cilat tani gjendemi (mosngacmimit ndërfetar) në historiografinë tonë, nuk është studiuar dhe së paku për një kohë nuk do të studiohet.
Të shkruash mbi aspektin e islamizimit të shqiptarëve me karakter historik kërkohet një njohje e thellë, pos librave fetarë, edhe të dokumenteve të kohës, siç janë defterët e ndryshëm të Qendrës Perandorake të Stambollit, relacionet e Selisë së Shenjtë, pra të Vatikanit të shek. XII-XIX dhe dokumente të disa Arkivave në qendra evropiane. Duke lexuar romanin e Blushit, bindesh se autori ka qenë mjaft mirë i informuar mbi procesin e islamizimit dhe mbi arsyet të cilat e sollën këtë dukuri të pa konceptuar për shqiptarët. Me përshkrimin e tij kreativ ai e bën lexuesin ta përfytyrojë dhe ta përjetojë ngjarjen emocionalisht si një dramë e cila ndodhi në vendin dhe kohën e caktuar, “si një mortajë e zezë”, siç thotë autori, e cila tjetërsoi jetën shpirtërore të shqiptarit në aspektin politiko-shoqëror-kulturor, socialo-psikologjik dhe fetar.
Si studiues pa censurën e kohës, e shoh jo serioze punën e disa historianëve shqiptarë rreth çështjes së islamizimit të shqiptarëve, të cilët ngurojnë t‘i referohen dokumenteve të Selisë së Shenjtë e disa studiuesve gjermanë si Georg Stadtmüller, Peter Bartel, studiuesit amerikan Jacques E. Edwin etj., të cilët japin fakte të pamohueshme se si islami u përhap tek popullit shqiptar, faktorët që ndikuan në përhapjen e tij dhe pasojat që shqiptarët i vuajtën pas.
Nga studimet e dokumenteve të kohës paraqiten arsyet që sollën islamizimin e pjesës më të madhe të popullsisë shqiptare si, sistemi i devshirmes (jeniçerizmi), sipas të cilit merreshin djem nga familjet e krishtera shqiptare dhe dërgoheshin në Stamboll. Kjo dukuri, e cila zbatohej në perandorinë osmane që në kohën e sulltan Muratit II nga viti 1451 e në vazhdim, kishte goditur në palcë shpirtin e shqiptarit të robëruar. Për këtë fenomen të dhimbshëm flet edhe ipeshkvi i Shkodrës Benedikt Ursin në relacionin e tij dërguar Selisë së Shenjtë (Vatikanit) në vitin 1628; taksa e xhizjes për të krishterët, e cila përbënte një presion social dhe ekonomik në rritje, e për të cilën na flasin shumë qartë defterët e ndryshëm nga ai i Shkodrës (1485) e të tjerë, si dhe relatorët e shumtë të Selisë së Shenjtë, prej të cilëve Marin Biçi në vitin 1610, Pjetër Budi, Frang Bardhi, Shtjefen Gaspri etj. Gjithashtu, kujtojmë edhe ekzekutimet, ndëshkimet e deri edhe mungesën e priftërinjve.
Historia na tregon se perandoria osmane, me urdhër të Sulltan Selimit II nga viti 1569, bëri konfiskimin e pronave të kishës në tërë Perandorinë, përveç në Konstandinopol, Brussi dhe Andrianopolis, për t’i shndërruar në xhami, depo municionesh, kazerma ushtarake etj. Gjatë kohës së luftërave turko - venedikase në vitet 1646 - 1649, perandoria osmane bëri ndëshkime të papara në popullatën vendase. Si viktima të para të flijuara përmendim misionarët fetarë, mes të cilëve atë Paolo da Veglia nga Mantova, atë Salvadore nga Offida, atë Ferdinando nga Savona dhe atë Giacomo Zamba nga Sarmani pranë Maceratës. Mësojmë se pas vdekjes se Imzot Pjetër Bogdanit në vitin 1689, ushtarët turq e zhvarrosën trupin e tij nga kisha e Prishtinës dhe ia hodhën qenve përgjatë rrugëve të qytetit, ndërsa ipeshkvi i Shkodrës, Anton Zezaj (Neri) në vitin 1701 qe varur në litar në qendrën e qytetit nga qeveria osmane. Ky presion ndaj priftërinjve, vendas apo misionarë, ushtrohej për t’i treguar popullit se nuk kishte kush t’i mbronte, se edhe ata do t’i gjente i njëjti fat në qoftë se nuk do t’i nënshtroheshin pushtetit. Ngjashëm njoftojnë gati të gjithë relatorët e Selisë së Shenjtë, si Pjetër Massareku, Pjetër Bogdani, Vinçenc Zmajeviqi etj.
Ekzekutime, torturime dhe shpërngulje masive pati edhe pas luftës ruso - austriake kundër Turqisë në vitet 1735 - 1739. Veprohej kështu për ta shtrirë e zgjeruar edhe më shumë islamizimin në popullin shqiptar. Prandaj, autori me të drejtë thotë “se ka treqind vjet që turqit i detyrojnë shqiptarët me shpatë dhe me taksa që të tradhtojnë krishterimin” (f. 102).

Romani fyen islamin apo perandorinë osmane?!

Duke përdorur fjalë paksa të ashpra për myslimanizmin dhe botën islame, në romanin e tij Blushi nuk bën gjë tjetër, veçse shpreh realitetin e botës shpirtërore brenda shqiptarit të syrgjynosur nga robërimi i pafund, shprehur përmes familjes së zgjeruar të Komnenëve. Ai shpreh mendimet që ata bluanin në kokat e tyre e jetën e tyre intime, e cila gjendej në një dëshpërim të skajshëm. Prandaj këto shprehje nuk kanë si qëllim të përbuzin anën paqësore të shprehur në librin e shenjtë të Kuranit dhe tek myslimanët e mirëfilltë, por ilustrime në trajtën e një mllefi ndaj osmanlinjve, të cilët, duke e keqpërdorur këtë libër të Shenjtë në emrin e tij, bënin kërdi në trevat ballkanike. Në mënyrë të ngjashme janë shprehur edhe shqiptarët gjatë viteve 1990-1999 ndaj serbëve dhe besimit të tyre në Kosovë. Tjetërsimi i besimit tek shqiptarët në mesjetë nga krishterimi në islamizëm ishte i vështirë, pasi ndërrimi i besimit do të ndryshonte sipas tyre edhe konceptin e identitetit fetar dhe kombëtar të deriatëhershëm. Nga ana e konceptit teologjik e jetësor, për të krishterët Krishti është Zot e njeri, ndërsa për botën islame njihet vetëm si profet, njeri tokësor. Ndërsa në aspektin kombëtar, siç dihet, Porta e Lartë i identifikonte shqiptarët e islamizuar me popullsinë turke dhe njerëzit e nënshtruar perandorisë.
Ngjarja e islamizimit në romanin e Blushit, zhvillohet pothuajse në mënyrë dramatike. Këtë dhimbje autori e shpreh në mënyrë ilustrative në personazhin e Arianit Komnenit, që pas islamizimit të djalit të tij Gjergjit, i cili u quajt Ismail, përjetoi thyerjen shpirtërore dhe u zhduk nga fshati i tij duke e gjetur vdekjen në Kretë.
Mendimet e shprehura nga disa opinionistë se autori favorizon ortodoksinë greke, janë të pabaza! Në asnjë rresht të romanit Blushi nuk e glorifikon ortodoksinë, por në zbërthimin e ngjarjes, përdor me kujdes termin të krishterë dhe krishterim. Këtë gjë mund ta shohim të shprehur në bisedën mes priftit grek dhe fshatarëve: “Bukën e kam fituar vetë, paqen ma kanë marrë një herë grekët dhe një herë turqit. Në jemi të krishterë, grekët janë të krishterë dhe paqe nuk ka” (f. 24). Ndërsa, kur autori flet për bisedime rreth një aleance ushtarake të shqiptarëve me grekët dhe serbët ortodoksë kundër turqve, kemi vërtetësi, për arsye se kjo ide është hedhur që më parë në tryezat e shteteve të krishtera evropiane.

Pasojat e islamizimit sipas romanit “Të jetosh në Ishull”
Marrëdhëniet e ndërsjella në familjen e madhe të Komnenëve dhe ngjarjet rreth personazhit kryesor Ibrahimit, na flasin për pasojat që pati konvertimi tek shqiptarët. Historia na tregon se përhapja e islamizimit në trojet shqiptare ishte një proces me rrjedhoja të shumanshme për jetën shpirtërore, ekonomike, politike, shoqërore e kulturore të popullit shqiptar. Procesi i islamizimit në jetën shoqërore konstatohej qartë, veçanërisht në qytete, në të cilat ku më herët e ku më vonë, u krijuan mëhallët (lagjet) myslimane krahas atyre të krishtera. Ndryshimet në strukturën fetare u pasqyruan edhe në arkitekturën dhe urbanistikën e vendbanimeve shqiptare, kulturën shpirtërore, doket, zakonet, martesat, në krijimtarinë artistike, gojore dhe të shkruar; u dukën shpejt elementet e kulturës islamiko - lindore. Këto dukuri shprehen më së miri përmes Ibrahimit, i cili pas islamizimit filloi të sillej ndryshe në krahasim më jetën e mëparshme. Kjo gjë vërehet edhe tek djali më i vogël i islamizuar, i quajtur Muhamed, i cili bënte një jetë krejt ndryshe nga vëllezërit e tjerë të cilët ishin të krishterë. Nga rreshtat e romanit mësojmë se pas martese, me djalin e tij Aliun dhe me të atin Ibrahimin, frekuentonte xhaminë dhe kremtonte festat myslimane. Edhe ambientet ku familja jetonte kishin marrë një tjetër pamje.
Dallimet ndërfetare, dëshirojmë apo jo t‘i pranojmë, kanë qenë mjaft të dukshme në popullin tonë deri në aprovimin e kushtetutës së mbretit Ahmet Zogu në vitin 1939. Të gjitha këto të vërteta historike nuk duhen kuptuar sot, siç aludojnë disa autorë, si nxitje për përçarje ndërfetare, por si një ngjarje e hidhur e jetuar në të kaluarën tonë.

Pasojat politike
Duke pasur parasysh të kaluarën dhe fatin e popullit shqiptar, si pasojë e pushtimit osman, autori i romanit shprehet: “Ju bëheni me fenë e pushtuesit tuaj dhe prandaj nuk do të keni kurrë shtetin tuaj...” (f. 24). Nëse rikthejmë akrepat e historisë mbrapa, do të shohim se kjo frazë përputhet me faktet historike të shqiptarëve.
Porta e Lartë i identifikonte kombet përbrenda Perandorisë sipas besimit fetar. Shqiptarët nuk përbënin një bashkësi të vetme fetare, por ishin të ndarë në tri besime, andaj para autoriteteve osmane nuk figuronin si kombësi më vete. Si rrjedhojë nuk i njihej e drejta e gjuhës, alfabetit dhe shkollimit në gjuhën amtare, dhe as jetesa më vete si kombet e tjera. Duke qenë se edhe Fuqitë e Mëdha i identifikonin shqiptarët në masën 70% të besimit islam me turqit, vendosën në Kongresin e Berlinit të vitit 1878 copëtimin e trojeve shqiptare. Nga i njëjti motiv u nis edhe Konferenca e Ambasadorëve në Londër në vitin 1912-1913, që përfundimisht vulosi fatin e trojeve shqiptare. Shkëndija e vetme e cila ndriçonte errësirën në Ishullin shqiptar ishte perandoria katolike Austro-Hungareze. Ajo e njihte nga afër situatën historike të popullit shqiptar, meqenëse që në vitin 1838 kishte marrë nga Selia e Shenjtë detyrën që të kujdesohej për shqiptarët në Ballkan. Tjetërsimin e shqiptarëve e tregon fakti se princ Vidi, si i krishterë, u detyrua të largohej nga Shqipëria më 15 shtator 1914 për shkak të kundërshtimeve të kryengritësve islamikë, të organizuar nga Haxhi Qalimi dhe Esat Pashë Toptani.
Për ne studiuesit nuk është i panjohur fakti i përpjekjeve të shqiptarëve për t’u kthyer në identitetin fetar, të cilin autori e shpreh nëpërmjet familjes së Arianitëve. Këtë fakt e ka shprehur shumë kohë përpara Blushit intelektuali i shquar Faik bej Konica, i cili më 10 shkurt 1913, ndër të tjera i shkruante kancelarive evropiane: “... Në qoftë se katolikët shqiptarë shkëputen nga Shqipëria dhe aneksohen ndaj Serbisë e Malit të Zi, e gjithë puna e bërë për 15 vite, për të përgatitur kthimin gradual të të gjithë Shqipërisë në Kishën Katolike, do të jetë e humbur” (Shih. R. Gurakuqi, Aspekte të Qëndrimit të Klerit Katolik Shqiptar në Agimin e Pavarësisë Shqiptare: Krishterimi Ndër Shqiptarë, Shkodër, 2000, f. 289.)

Përfundim
Pas gjithë asaj që kam shprehur më lart, them me bindje se autori i romanit ka respektuar ambientin historik dhe rrjedhën e ngjarjeve të kohës së tyre me aspiratat e tyre fetare e politike të cilat nuk ndeshen në burimet historike.
Edhe pse koncepti kombëtar tek shqiptarët e shquar dhe grupimet e ndryshme ka qenë faktor dominues mbi ndarjet fetare gjatë tërë historisë sonë, në anën tjetër nuk mund të mohohet fakti se tjetërsimi fetar pati pasoja të parikuperueshme në lidhje me zhvillimin shpirtëror, kombëtar, ekonomik dhe politik të popullit tonë.
Disa studiues me të drejtë shprehen se feja islame është bërë tashmë pjesë e identitetit të tyre shpirtëror dhe kombëtar. Pajtohem me mendimet e tyre, por jo me faktin që kjo plagë e hidhur të mos e pasqyrohet ashtu siç ka qenë në historinë dhe letërsinë e artit shqiptar!
Mendoj se me anën e këtij romani autori nuk ka synuar që t‘i fajësojë gjeneratat e asaj kohe për ngjarjet e ndodhura e t‘i dërgojë sot në ferr, sikurse nuk ka synuar as të bëjë ndonjë argëtim letrar, por të tregojë shqetësimin e tij për shqiptarin e sotëm, i cili për interesa të tija të ngushta është i gatshëm të tjetërsohet në të gjitha aspektet. Lexuesi, i cili e njeh historinë dhe e ndjen letërsinë, arrin ta kuptojë se autori, me anë të mesazhit të shprehur në roman, flet për të tashmen dhe të ardhmen e popullit tonë. Vërtet Evropa nuk kërkon që ne të rikthemi në besimin e vjetër, por ndër ne të mbizotërojë toleranca fetare e njerëzore. Gjithashtu, nuk pret që të krenohemi se jemi popull me përqindje më të madhe myslimane, por me veprimet tona të moderuara të shprehim keqardhjen tonë për çfarë ka ndodhur nën pushtimin osman.
Mos të harrojmë se historia është mësuesja e jetës!

Shenim Dom Nikë Ukgjini eshte *Doc. Instituti Filozofiko-Teologjik, Shkodër

(s.g/GazetaShqiptare/Balkanweb)

[iliria e para]

Te shkruajme kunder grekut, OK.
Te shkruajme kunder serbit(sllavit), OK.
Te flasim kunder rromakve,OK.
Te shkruajme ose flasim kunder otomanve, ketu pelcet shamata!
Nje perendori qe na mban ne roberi 500 vjet, keta na qenka burrat e dheut!

[Brari]

eh mor nik ukgjini .. cka po na thue..
po ma fut faik konicen ne nji autobus me ben kico blushin..
makadal mor budall ..

ben kico blushit i rreh per te krishter aq sa i rreh nik ukgjnit per pun te pinguinve ne antarktid..
ben kico blushi eshte ne kupolen e atyre frymezusve te kanibalve enveroisto te 97-tes qe e masakruan te krishterin lek coku.. i cili ishte ne detyre te shtetit shqiptar.. dhe e ka pasur ne vite te tera kanibalen luiz qe ala i kundermon goja gjak.. ne parti te vet e bi.th me bi.th ulur ne ato sallat e selise roze..

feja e ben kico blushit eshte.. tendero-izmi or djal me shkoll fetare.. te nates..
dje enveroizmi ish feja e ben blush shytariqve iriqave.. .. e sot tendero-300 miljon-eizmi.. me nji te rene te lapsit..

kujdes nik se skemi nevoj per lejfena te edvinit nga shkodra..



...

[arbereshi_niko]

Ben Blushi shkon ne Prishtine.

“ Te jetosh ne Ishull “, libri i pare i politikanit dhe gazetarit Ben Blushi promovohet edhe ne Prishtine. Dje autori ka qene me lexuesin e Elbasanit, ndersa sot ka udhetuar per here te pare drejt Kosoves. Pen Club i Prishitnes dhe Instituti i Librit dhe i Promocionit Toena organizojne ne Biblioteken Kombetare te Prishtines, ora 11.00, nje takim te lexuesit me autorin e librit “ Te jetosh ne Ishull “, ky eshte libri i pare i Blushit, i komentuar mjaft ne qarqet intelektuale dhe me nje rekord shitjesh.

Marre nga “ Milosao “ - E diel, 29 Qershor 2008

[eldonel]

Ben Blushi shkon ne Prishtine.

“ Te jetosh ne Ishull “, libri i pare i politikanit dhe gazetarit Ben Blushi promovohet edhe ne Prishtine. Dje autori ka qene me lexuesin e Elbasanit, ndersa sot ka udhetuar per here te pare drejt Kosoves. Pen Club i Prishitnes dhe Instituti i Librit dhe i Promocionit Toena organizojne ne Biblioteken Kombetare te Prishtines, ora 11.00, nje takim te lexuesit me autorin e librit “ Te jetosh ne Ishull “, ky eshte libri i pare i Blushit, i komentuar mjaft ne qarqet intelektuale dhe me nje rekord shitjesh.

Marre nga “ Milosao “ - E diel, 29 Qershor 2008

Mos me thuaj qe ka qene ky tipi ne Prishtine e se paskna dite .

[ArberXYZ]

Mos me thuaj qe ka qene ky tipi ne Prishtine e se paskna dite .

Kishit me ja pre kryt, se qashtu thot Allahi?

[arbereshi_niko]

Mos me thuaj qe ka qene ky tipi ne Prishtine e se paskna dite .

Jo vetem qe ka qene ky tipi, por edhe e kane vleresuar..., kuptohet intelektualet.
Une s'di gje, pasi nuk isha me te, por mjafton te shfletosh ne balkanweb.

[eldonel]

Jo vetem qe ka qene ky tipi, por edhe e kane vleresuar..., kuptohet intelektualet.
Une s'di gje, pasi nuk isha me te, por mjafton te shfletosh ne balkanweb.

Nuk e gjenda ende ne internet .



TE JETOSH NË ISHULL [(ORTODOKS) TË DETIT (MUSLIMAN)]
Nga Nexhmedin Spahiu
May 26, 2008, 14:39

Email'o
Print'o



Me përfundimin e epokës komuniste letërsia shqipe humbi drastikisht rëndësinë e rolit të saj në shoqërinë shqiptare. Shumica e romaneve të botuar në epokën post-komuniste nuk kishin më shumë lexues se sa vetë autorin. Madje lexues shqiptarë nuk patën edhe ato vepra letrare që depërtuan goxha mirë në tregun ndërkombëtar. Këtë e arriti Ben Blushi me romanin e tij “Të jetosh në Ishull”. Arsyeja nuk është vlera artistike apo qasja provokuese e tunduese për shoqërinë shqiptare, sa është jehona e krijuar prej miqve te autorit dhe prej klases mediatike qe nuk kane cfare te shkruajne e te flasin tjeter kreative.

Përparësia e beletristikes është se autori mund të shkruajë si të dojë dhe lexuesi ta kuptojë si të dojë.



Ne verën e vitit 1992, bashkë me mikun tim Edison Ypin, shkuam tek Ismail Kadare në banesën e tij në Tiranë. Gjatë bisedës, Edisoni bëri pyetjen: “Aman Ismail na trego si e gjete aty tek romani “Prilli i thyer” kur vritet Gjorgu: nuk thua se e qëlloi plumbi e u shtri për toke, por u ngrit globi e i ra fytyrës”. Ismaili u përgjigj: “Po, erdhi koha qe personazhi duhej të vritej dhe nuk po dija si ta beja këtë. M’u kujtua kjo mënyrë dhe e bëra”. Ndërsa a e di se si ma shpjegoi ky miku im (Edisoni e kishte fjalën për mua): Kadare ka dashur të tregojë se Kanuni e ka zhvilluar personalitetin e individualitetin e shqiptarit, tendence kjo e kushtetutave moderne, deri në atë masë sa mund të ngrihej globi e t’i binte sipër por assesi që Gjorgu (shqiptari) të shtrihet për tokë”. Ismaili tha: “Po nuk e kisha menduar kështu, por kështu mund të jetë.”

Në rastin e romanit “Të jetosh në ishulll” nuk është e vështirë për të kuptuar se çfarë ka dashur të paraqesë Ben Blushi. Që nga titulli i romanit shihet tendenca që autori e kupton botën e tij si një ishull në mes të detit. Ishulli ortodoks në dallgët e detit musliman. Projeksionet historike i ndihmojnë atij të shtjellojë idenë e ishullit. Sadoqë, këto projeksione historike janë të pasakta, mitologjia e zhvilluar në kohën e romantizmit nacional e bënë të vetën. Ideja se muslimanizimi i ka marre në qafë shqiptarët nuk është e re tek shqiptaret, e madje edhe e dominon edhe sot mendimin snobist intelektual në Tiranë e Prishtinë, kështu që libri nuk e ka anën heretike, por atë të trendit.


Perandoria Osmane ishte ajo çfarë është Amerika sot
Në fakt, asnjëherë një popull i zhvilluar nuk mund të sundohet nga një popull më pak i zhvilluar. Sot Perandoria Amerikane sundon botën pikërisht për shkak se është kombi më i zhvilluar i botës. Në kohën kur Perandoria Osmane ishte në kulmet e saj ajo ishte shoqëria më e përparuar e kohës. Pushtimi Osman, përjashto këtu shkatërrimet që sillte lufta, sillte kulturë e civilizim. Këtë e dëshmon fakti që vendbanimet që u islamizuan të parat, ishin qytetet e më pas fshatrat. Edhe Bosnja edhe Shqipëria dëshmojnë edhe sot e kësaj dite se popullsia e krishterë kryesisht është e koncentruar në viset malore, kurse ajo muslimane në viset e rrafshta. Me një fjalë, Perandoria Osmane ishte ajo çfarë është Amerika sot. Në një mënyrë apo tjetër, ne jemi të pushtuar nga Amerika dhe do t’ishte absurde të themi se fshatrat shqiptare janë më të amerikanizuara se qytetet shqiptare.

Mirëpo, pavarësisht se kush paraqet civilizimin e kulturën objektivisht, e kush primitivizmin, prapëseprap, secili individ apo komunitet ka të drejtë të ketë perceptimin e vet për kulturën dhe civilizimin.



Lëre Clintonin - më tha fshatari maqedon, ai është amerikan dhe nuk ka kulturë, po çfarë t’i bëjmë këtij pisit tonë Gligorovit që na turpëroi para botës



Në vitin 1998 tek po udhëtoja në autobus me një fshatar maqedon, për të hyrë në bisedë, i lavdërova presidentin e atëhershëm maqedon Kiro Gligorov si njeri që e shpëtoi Maqedoninë nga lufta. Fshatari reagoi fuqishëm: “Mos ma përmend atë pis të ndyer”. Përse e pyeta. Si përse?- m’u përgjigj. - Ai matuf të ketë dashnore. (Ne mediat e atëhershme ishte publikuar një aferë e tij dashurie me një aktore të re). Po i thashë: edhe presidenti Clinton pat aferë dashurie. Lëre Clintonin - më tha fshatari maqedon, ai është amerikan dhe nuk ka kulturë, po çfarë t’i bëjmë këtij pisit tonë Gligorovit që na turpëroi para botës. Pra, kështu perceptonte fshatari maqedon: Maqedonia e civilizuar dhe me kulturë dhe Amerika e pacivilizuar! U ndala dhe mendova: sa mirë që ka mendim aq të lartë për vetën e tij dhe komunitetin e tij maqedoni i shkretë me opinga të grisura. Kështu edhe Ben Blushi ka të drejtë të mendojë se sa superiore është kultura ortodokse e krishtere karshi asaj muslimane. Kështu duket se ai e përcepton atë dhe nëse nuk mund ta thotë këtë haptazi sepse si politikan i duhen votat e atyre qe mendojnë dhe ndjejnë ndryshe, e thotë këtë përmes gjuhës së personazheve.





Kur Sali Berisha përjetohet e portretohet si Sali Benishi





Ben Blushi, autori, nuk e thotë se Sali Berisha është i keq sepse është musliman, por aluzioni i tij me personazhin Sali Benishi është i qartë. Thjesht, Blushi përmes romanit të tij tregon se Sali Berishën para se ta sheh si një përfaqësues të një ideologjie tjetër politike, e sheh atë si një musliman. Ky fakt është tronditës për shoqërinë shqiptare dhe sëkëndejmi shoqëria shqiptare ndjehet e provokuar nga ky roman. “Ishulli” të jep ndjenjën e të qenët i rrethuar nga rreziku. Për Ben Blushin këta janë muslimanët e Sali Berishës, ndërsa për fshatarin maqedon këta janë amerikanët e Bill Clintonit të cilët i kanë futur virusin e marrëzisë presidentit Gligorov.



Botimi i romanit me temë provokative për mua është një element pozitiv për shoqërinë shqiptare. Sfidimi me të tregon një emancipim të shoqërisë shqiptare. Ky është fakt inkurajues. Botimi dhe buja e këtij romani u jep të kuptojnë të gjithë atyre që ndjehen se jetojnë në ishullin ortodoks brenda një deti të dalldisur musliman, se dallgët e këtij deti kanë një harmoni me ishullin dhe se trembja e ishullarëve është e pabazë.





Nëse bota lindore i paska lënë prapa shqiptarët, si shpjegohet fakti se çdo kryeqytet i vendeve islamike është 100 herë më i zhvilluar e më i rregulluar se sa Tirana e Prishtina?



Ky roman dhe buja rreth tij është një rast i mirë për ta mposhtur një herë e mirë idenë dominuese në mesin e qarqeve intelektuale snobiste në Kosovë e Shqipëri se Perandoria Osmane është shkaktare e prapambetjes

shqiptare, ide kjo që gjeneron arsyetim për mos të hulumtuar shkaqet e vërteta të prapambetjes. Nëse bota lindore i paska lënë prapa shqiptarët, si shpjegohet fakti se çdo kryeqytet i vendeve islamike është 100 herë

më i zhvilluar e më i rregulluar se sa Tirana e Prishtina?

Popujt e tjerë muslimanë kanë njerëz të shkencës, artit, kulturës, arkitekturës, etj., që i njeh bota, ndërsa një shqiptar mund të bëjë emër në botë vetëm nëse largohet nga Shqipëria, Kosova ...Shqiptarja më e njohur

në botë: Nëna Tereze ka bërë emër jo duke ikur në Perëndim, por në Lindje, në Kalkutë.



Vende islamike si Pakistani e Turqia kanë pasë kryeministra femra para disa dekadave. Kur mund të presin shqiptarët femër kryeministre? Nuk është islamizmi që i pengon shqiptaret të mos kenë ujë, rrymë e mos me dijtë me prodhu asnjë gjë origjinale që të tjerët t’i kopjonin këto produkte.

Edhe nëse diçka shqiptarët prodhojnë, ajo është kopje e diçkahit që prodhohet diku në Perendim apo në Lindje. Të akuzosh shqiptarët muslimanë se janë pro-orientalë është njësoj si të akuzosh ortodoksët shqiptarë se janë pro-grekë. Realiteti është se anti-grekët më të mëdhenj mes shqiptarëve sot i gjenë në mesin e ortodoksëve shqiptarë dhe anti-orientalët më të fortë i gjenë në mesin e muslimanëve shqiptarë.








Ben Blushi përbuzë shumicën shqiptare muslimane si shpirt mercenari, por në fakt ai nuk bën asgjë tjetër, pos që e tregon mercenarizmin e tij në kohën moderne. Kur Perandoria Osmane ishte fuqi, shqiptarët ishin pjesa më e vrazhdë e këtij shteti. Tani kur superfuqia e vetme në botë është Amerika, ne jemi populli më proamerikan në botë. Kjo tregon se shqiptarët nuk i ka afruar me Lindjen dashuria për islamin e as nuk i afron me Perendimin dashuria për krishtërimin, por ata kanë anuar në njërën apo anën tjetër të prirur për të qenë në krah me më të fortin. Logjikë kjo të cilën e ndjek edhe Ben Blushi: nëse do që të të shitet libri, atëherë bëjë atë çfarë është trendi në Shqipëri: shfryju ndaj muslimanëve. Ndonjë përkthim i mirë i romanit mund ta bëjë shumë të lexuar edhe në Perëndim, jo për shkak të vlerave artistike apo të vërtetave historike, sa për arsye që u jep ndjenjën e mirë atyre që ndjehen të krishterë.

© by Gazetajava.com