OSS, SHBA ishte pas Enver Hoxhës

[Dragut]

asnjë dokument nuk kemi pa deri tani. pastaj vini e na sillni palo gazetash që janë zëdhënëse të ministrive të jashtme respektive. pah gracka interneti me batuta se kush di më shumë...

[Lioness]

Ehu sa role loznin njeheresh ata o Lioness

Nga dhjetori i vitit 1948 deri ne mars 1949 oficeret britanike (BLO) stervisnin ne nje baze ne Vouligameni, personat qe do te vepronin kunder Shiperise
Pati edhe nje vendimi te Kabinetit Britanik ne shkurt 1949 per mbulimin e keture operacioneve ndaj vendit tone.
Nje pjese e atyre qe sterviteshin ishin desidente shqiptare. Kishte edhe personel nga SAS qe i sterviste.
Dare Newll ka luftuar si Greqi edhe ne Shqiperi.
Por Bizanti ndoshta mendon se si ka mundesi qe britaniket te cilet ishin "Vellai i madh" i grekeve, te kishin edhe lidhje me shqiptaret.

Roli i Anglise ne post-WW2 ne Greqi eshte i dokumentuar. Nderkohe qe US po "merrej" aktivisht me Italine. Pastaj keto gjera s'jane sekrete. Ne 1947 bile, Anglia kerkoi mbeshtetje financiare nga US sepse s'po e perballonte dot me fushaten ne Greqi. Nga ku kemi -> Doktrinen Truman -> Plani Marshall. Specifikat perkatese te DT dhe PM besoj se te interesuarit ketu i dine, keshtu qe s'po sqaroj me gjate.

Cfare mbetet pikepyetje per mua, dhe qe e shtron dhe libri me lart, eshte perse Shqiperia u perjashtua? Ose perse nuk u perfshi? Do te kisha deshire, nqs mund te sjellim referenca te sakta per kete, per ta pare kete pune pak me tutje.
(Tani, s'perjashtoj mundesine e pazareve midis US-USSR qe ne fakt u bene para mbarimit te luftes per zonat perkatese te "influencave".)

[BARAT]

Roli i Anglise ne post-WW2 ne Greqi eshte i dokumentuar. Nderkohe qe US po "merrej" aktivisht me Italine. Pastaj keto gjera s'jane sekrete. Ne 1947 bile, Anglia kerkoi mbeshtetje financiare nga US sepse s'po e perballonte dot me fushaten ne Greqi. Nga ku kemi -> Doktrinen Truman -> Plani Marshall. Specifikat perkatese te DT dhe PM besoj se te interesuarit ketu i dine, keshtu qe s'po sqaroj me gjate.

Cfare mbetet pikepyetje per mua, dhe qe e shtron dhe libri me lart, eshte perse Shqiperia u perjashtua? Ose perse nuk u perfshi? Do te kisha deshire, nqs mund te sjellim referenca te sakta per kete, per ta pare kete pune pak me tutje.
(Tani, s'perjashtoj mundesine e pazareve midis US-USSR qe ne fakt u bene para mbarimit te luftes per zonat perkatese te "influencave".)

Pazare US-USSR apo UK-USSR?

Greket i qofshin fale shpatulles britanike qe i "reklamoi" qe ne luften kunder otomaneve, edhe pse me pas rezulroi shume turpshem se luften e bene shqiptaret e GADISHULLIT ILIRIK, e jo "greket" e tipit Bubulina e BoÇaris apo Bithgret & co.
Pra britaniket krijuan mitin grek (helenet s'po i gjenin dot ku ishin se flitej shqip ne Gerqi )

Pse u la Shqiperia ne hije?
A ti se kupton a?
Po per Tzamurian qe i thonin Çameri u la...ashtu si dhe per te kenqaur oreksin sllave me Dardanine...
Kjo ishte loja...
Por ajo qe nuk llogariten dot ishin hormonet dhe si perfundim jemi ku jemi...me kaq popullsi etinikisht shqiptare jashte kufijve.
Cfare do te behet tashme?
Ketu mund te diskutojme, meqe kemi edhe nje mik si Bizanti, i cilis ka akses ne arkivat greke....

[land]

jalta vendosi cdo gje,kush nuk e di le ta mesoje.

[BARAT]

Eshte pak jashte teme si shkrim, por gjithsesi eshte nenkategori e saj

----------------------------------------------------------------------------------------------


Aksionet e para te britanikeve per rrezimin e Enver Hoxhes


S’ka dyshim se shumica e atyre që i dhanë ndihmë PKSH-së shpejt u zhgënjyen me shoqërinë e re të shpallur më 1945-n. Pati një terror të përgjithshëm dhe persekutime të ashpra në spastrimet që Hoxha bëri në radhët e borgjezisë, katolikëve, atyre që nuk ishin komunistë, tregtarëve dhe të huajve, në fakt ndaj çdo njeriu që ai mendonte se ishte kundërshtar i tij me një seri gjyqesh model të kriminelëve kryesorë të luftës. Me sa duket, ndaj kundërshtarëve u përdorën torturat. Britania, Shtetet e Bashkuara dhe BRSS e njohën Shqipërinë e re në nëntor të vitit 1945. Një muaj më vonë u mbajtën zgjedhje të rreme sipas një liste të vetme të shpallur nga PKSH-ja. Asambleja e dalë suprimoi monarkinë dhe në janar të vitit 1946 shpalli Republikën Popullore me një kushtetutë të modelit sovjetik. Paskëtaj, marrëdhëniet e Shqipërisë me Perëndimin u keqësuan në mënyrë të shpejtë, mbasi aleatët refuzuan të riatdhesojnë një numër udhëheqësish politikanë nacionalistë, kriminelë lufte, të cilët ishin arratisur në Itali e Greqi, vende këto të okupuara nga Aleatët, të cilëve u ishte dhënë statusi i refugjatëve politikë. Hoxha gjithashtu shante Perëndimin për tentativa për përmbysjen e regjimit të tij. Gjyqe për komplote u përdorën për të akuzuar fuqitë perëndimore për synime të errëta ndaj Shqipërisë 17). Prapa retorikës komuniste, pararojës së shtrembër dhe figurës mistike që Hoxha përdori për të shtypur dhe detyruar popullin të heshtë, pati edhe elementë të së vërtetës. Hoxha kishte arsye që të ishte vigjilent. Në fund të armiqësisë, kur udhëheqësi skuadron, oficeri i SOE-s, Toni Nill, i cili kishte shërbyer në Veri në radhët e katolikëve dhe homologu i tij amerikan u largua nga Shqipëria thuhet se kanë thënë: “Ne do të kthehemi me anë të një rruge tjetër”. Gjatë muajve të fundit të luftës, njësitë britanike dhe amerikane të zbulimit në Itali kishin filluar në fakt që t’i kushtonin një vëmendje të kujdesshme Shqipërisë, jo aq shumë për vetë atë, megjithëse në Britani kishte mjaft njerëz që shqetësonin të shikonin mbretin Zog, i cili në atë kohë jetonte në mërgim në Londër, të kthehej në fronin mbretëror, sesa për marrëdhëniet e saj strategjike me Jugosllavinë dhe Greqinë. Lufta civile ishte gati të shpërthente në Athinë, dhe Titoja i Jugosllavisë ishte në procesin e zhvatjes së Kosovës të banuar nga pesëqind mijë shqiptarë etnikë 18). Në fund të luftës, Forca 399 e SOE-s, ende e komanduar nga Viskaunt Herkant, vazhdonte të fokusonte aktivitetet në Europën Juglindore nga baza e saj në Bari. Bari, ish-qendra e propagandës së Italisë fashiste për Lindjen e Mesme, u bë shtabi i Aleatëve për propagandën e luftës. Sipas Robin Uinks, “buletinet e BBC-së ritransmetoheshin nëpërmjet Radio Barit dhe për një kohë kishin si synim posaçërisht Shqipërinë”. Në Londër, dosjet e shërbimit të zbulimit mbaheshin me të dhëna mbi lëvizjen ilegale në Shqipëri si dhe mbi Shoqatën e Miqve të Shqipërisë, një grup prozogist që përbënte grupimin më liberal anglo-amerikan. Sektori i Kërkimeve dhe Analizave i OSS, Zyra e Shërbimeve Strategjike, kishte filluar të ripërtërijë “Vjtarin mbi guerilasit shqiptarë”, i cili identifikoi deri në pesëdhjetë e pesë grupe guerile dhe njëqind udhëheqës të ndryshëm. Që në fillim të vitit 1944, me gjithë mundësitë e kufizuara për të hyrë në dosjet, ishte e qartë, përfundon Uinks, “se diçka po synohej për Shqipërinë 19). Uinksi bile kujton se në fillim të vitit 1945 disa grupe u hodhën me parashutë në Shqipëri për të marrë takim me grupet fraksioniste, shumica thjesht u zhdukën, megjithëse disa kaluan në Jugosllavi për të raportuar për situatën e turbullt që ekzistonte. Që SOE ishte akoma aktive konfirmohet nga vizita në Bari gjatë verës së vitit 1945 të kreut të Seksionit IX të MI16-s, Kim Filbi. Ndërkohë që ai ishte atje i dobishëm për të marrë një gogol kanakar, që e zgjodhi për parashutim në Jugosllavi, por në vend që të thyente qafën, ai e mbuloi veten me lavdi. Operacionet mund të vazhdonin deri në verën e vitit të ardhshëm, kur SOE zyrtarisht u shpërnda 20). Shërbimi i fshehtë britanik raportonte se Shqipëria ishte nën influencën në rritje të Jugosllavisë, por ajo ndihmohej gjithashtu nga një numër i madh këshilltarësh sovjetikë. Në mars të vitit 1946 Forin Ofisi konstatoi një paralele të afërt ndërmjet depërtimit aktual të rusëve në të gjitha sferat e administratës dhe të njëjtit proces të kryer nga italianët para vitit 1939. I vetmi problem shtrohej nëse Shqipëria do të qëndronte e nënvarur nga Bashkimi Sovjetik apo do të mund të arrinte një status vasal të përshtatshëm 21). Në korrik, një nga tridhjetë e shtatë shqiptarët pranoi në gjyqin e tij se kreu i Misionit Britanik në Tiranën e çliruar, nënkoloneli Ellën Pallmër, i kishte dhënë atij udhëtime para se ai të largohej, që, pas fitores të komunistëve, ai të mbante lidhje me udhëheqësit nacionalistë, Fiqiri Dine dhe Muharem Bajraktari. Ai shtoi se një oficer ndërlidhës britanik, majori Arnëlld, bile i kishte sugjeruar që të vriste Hoxhën. Në sfondin e propagandës antibritanike u zhvilluan bisedime për të zëvendësuar Misionin me një legatë, por që nuk u arrit. Marrëdhëniet me Britaninë përfundimisht morën fund më 22 tetor 1946, kur dy torpedinierë, Saumarez dhe Volafge, ranë në mina në kanalin prej tri miljesh të Korfuzit, kur për rrjedhojë u dëmtuan rëndë dy anijet dhe u vranë dyzet e tre veta. Për hakmarrje, Britania mbajti dhjetë milionë paund floriri, që i takonin Shqipërisë të depozituara gjatë luftës në Bankën e Anglisë (në prill të 1949-n Gjyqi Ndërkombëtar i Drejtësisë në Hagë e gjeti fajtore Shqipërinë dhe urdhëroi që t’i paguhej kompensimi Anglisë). Ministri francez në Tiranë, Gui Mentan, ishte i vetmi burim i disa copërave informatash të mjerueshme që arrinin në Perëndim 22). Me sa duket, Shërbimi Sekret Britanik ish i angazhuar aktivisht në një planifikim jozyrtar për operacione ndaj Shqipërisë, megjithëse në një shkallë të vogël. Tashmë ishin zhvilluar takime me grupe emigrantësh shqiptarë. Një nga agjentët e MI16–s, rusi i bardhë, gjenerali Turkul, thuhej se kishte një organizatë në Beograd që mbështeste kthimin e mbretit Zog në fronin mbretëror. Sipas burimeve të informuara të Xhon Loftës, në këtë kohë britanikët dhe amerikanët ishin duke planifikuar një kryengritje guerile në Shqipëri për të çliruar vendin nga sundimi komunist. Në anën amerikane operacionet ndiqeshin nga Drejtoria e Dedashmenit Ushtarak (DAD) jashtë Frankfurtit, së bashku me një ekip të Shërbimit të Zbulimit Britanik që vepronte nën maskën e Komisionit të Lartë Britanik në Gjermani dhe që kishte një zyrë ndërlidhjeje me DAD-in në ndërtesën e I.G, Farben. Operacionet e DAD-it mbikëqyreshin nga Komenti Koordinues Luftakak Shtetëror-Detar, ku oficer ndërlidhës i Uashingtonit ishte Frenk Uajznër. Uajnër, ish-oficer i OSS-së, i cili ishte përfshirë në operacione të ngjashme në kohën e luftës në Rumani, ishte një avokat i fuqishëm që rastisi të përfaqësojë interesat financiare të një grupi refugjatësh të pasur shqiptarë, anëtarë të Ballit Kombëtar dhe të lëvizjes mbretërore, të cilët kërkonin zhdëmtimin për humbjen e pasurive të tyre të konfiskuara nga komunistët. Në vitin 1947 Din Eçesën e caktoi Uajznërin zv.ndihmëssekretar të Shtetit për Territoret e Okupuara, një post më tepër zbulues se diplomatik 23). Në shtator të 1947-s, një gjyq tjetër u organizua në Tiranë, ku të akuzuarit pohuan se Misionet Britanike dhe Amerikane i kishin nxitur të fillonin një kryengritje të armatosur kundër regjimit. Nëse kjo ishte e vërtetë ose jo, ishte oficeri i CIA-s dhe specialist për çështjet sovjetike Heri Rozicki, që zbuloi se disa persona të stërvitur, me sa duket ruajalistë, ishin hedhur në Shqipëri në vitin 1947. Aksioni kryesor si një përpjekje e përbashkët nuk filloi në vitin 1949. Megjithatë, planifikimi filloi në fillim të 1948-s 24). Para se të nisej për në Stamboll në janar 1947, Kim Filbi u tha se përparësia e tij kryesore ishte Bashkimi Sovjetik dhe të mos i kushtonte vëmendje të madhe Ballkanit. Arsyeja me sa duket ishte se mbeturinat e SOE-s ishin akoma aktive në rajon. Rodni Denis, i cili ishte futur në MI 16 më 1937-n dhe kishte marrë një OBE për punën e tij të dyfishtë në Seksionin 5, po operonte si sekretar i parë i zyrës britanike për Lindjen e Mesme në Kajro, kur një operacion në shkallë të gjerë ndaj Shqipërisë porsa ishte parashtruar për diskutim. Më vonë ai i tha Nikolla Bethëllit se sipas mendimit të tij ishin brejtjet e fundit të SOE-S. Për një moment, vite pasi SOE ishte shpërndarë, u kthye aty ku ishte me agjentët në terren dhe në Ballkan, zona e saj e preferuar. Me sa duket anëtarë të Grupit të Shkretëtirës Afatgjatë, të cilët kishin pasur më shumë luftime në Shqipëri se SOE, ishin të parët që u afruan për një mision të tillë, por ishin ose indiferentë, ose skeptikë rreth kundërrevolucionit 25).


17 dhe 19. Robin Ëinks, Cloak and Goën; Scholars in America’s Secret Ëars, Collin Harvill, 1987, f. 394-5, f. 226

18 dhe 20. Jon Halliday, Thë Artful Albanian;Kujtimet e Enver Hoxhës, Chato 1986, f.81; Ëinks, f.393-5, Philby, f.16
21. Rothëell, f. 359
23 dhe 24. Rostzke, f. 172; Richard Deacon, A History of thë Russian Secret Service, Nel . 1975, f. 279
25. Philby, f. 142. Bethell, Speis and Other Secrets, f.299, verrier, f. 68

Titulli është redaksional
Përgatiti: Matilda Arapi

24 Prill 2008-gazeta Albania

---------------------------------------------------------------------------------------------




Deshtimi i operacionit “Valuable” per te rrezuar Enver Hoxhen


Operacioni “Valjuebël”, siç e mori emrin aksioni kundër Shqipërisë së Hoxhës, ishte një operacion i SOE-s, ose më saktë, një operacion i MI (R)-it, që pasqyronte aventurën e pasuksesshme të vitit 1941 dhe që kishte karakteristikat e një numri aventurash të Seksionit D. Fillimisht, dora drejtuese ishte ish-drejtori i SOE-s, gjeneral-majori Sër Kolin Gabëns, perceptimi i qartë dhe i veçantë i të cilit për komunizmin vetëm përforconte pozitën e tij ndaj detyrës së marrë. Në janar të 1948-s ai mbajti një leksion në Institutin e Shërbimeve të Bashkuara Mbretërore mbi sukseset e kohës të luftës së Operacioneve Speciale. Shefi i MI16-s, Sër Stjuart Menis, me sa duket nuk ishte aspak entuziast rreth fillimit të operacionit të madh paraushtarak, por ai ra dakord si një mënyrë për t’i mbajtur të kënaqur ish-njerëzit e SOE-s që kundërmonin, ishin të neveritshëm e kishin vrull, të cilët akoma gëzonin një farë influence në rrethinat e zbulimit 26). Dega e Operacioneve Speciale që drejtohej nga Harëld Përkins dhe e përbërë nga personeli i SOE-s, që akoma ishin të fshehur brenda MI6-s, ishte themeluar pikërisht për këtë situatë, por shpejt u bë e qartë së mungonin burimet për realizimin e një operacioni kaq të madh. Duke e kuptuar se një gjë e tillë mund të realizohej kur lufta mori fund, Gabëns caktoi Xheri Holdsuorthin në një detyrë të re, që të krijonte një shoqatë me operativë të SOE-s. Shqetësimi urgjent i Gabënsit ishte që të vendoste një sistem, me anën e të cilit persona me një kualifikim të veçantë të mund të kontrolloheshin menjëherë në rast të një lufte të re, ose situate të jashtëzakonshme. Holdsuorthi, i cili kishte qenë anëtar i Seksionit D dhe në fund të luftës ndiqte operacionet në Itali dhe Ballkan nga qyteti i Barit, ndihmoi që në vitin 1947 të themelohej në Najtsbrixh Klubi i Forcave Speciale. Klubi vepronte si pikë kontakti për ish-operativët e SOE-s dhe si bazë rekrutimi për operativët e ardhshëm 27). Megjithëse zyrtarisht i dalë në pension, Gabëns mbante marrëdhënie me MI6-n dhe më 1948-n, ai dhe shokë të tjerë hynë në bisedime me Emerin me idenë për realizimin e një operacioni në Shqipëri. Emeri, që në atë kohë po bënte përpjekje të pasuksesshme për të hyrë në Parlament si kandidat konservator, u zgjodh nga Gabënsi dhe Menzisi jo për shkak të së kaluarës dhe lidhjeve të tij gjatë luftës, kishte shumë njerëz që shërbenin si ushtarakë të rregullt, sepse ai ishte i vlefshëm dhe i angazhuar 28). Në atë kohë Shqipëria po kalonte një periudhë ndryshimesh rrënjësore politike, shumë pak prej të cilave ishin të njohura prej Perëndimit. Në kundërshtim me propagandën perëndimore, marrëdhëniet ndërmjet Tiranës dhe Moskës pothuaj nuk ekzistonin dhe Stalini ishte i kënaqur që për Shqipërinë të kujdesej Titoja, i cili e trajtonte atë si një shtet klient. Nga mesi i vitit 1947 Hoxha mori takim me Stalinin, takim i cili i dha shpresë të distancohej nga Titoja, por Koçi Xoxe, personi numër dy i PKSH-së dhe ministër i Brendshëm, me zell punonte me jugosllavët. Përjashtimi i Shqipërisë nga Byroja Informative, i vetmi vend komunist që u trajtua në këtë mënyrë, u interpretua nga Ambasada Britanike në Beograd si një shenjë se Shqipëria shpejt do të aneksohej nga Titoja. Udhëheqësit komunistë shqiptarë që vizituan Beogradin përshkruheshin nga zyrtarët britanikë si të parëndësishëm ose absurdë. Kur Koçi Xoxe spastroi një numër përkrahësish të Hoxhës, u duk se federimi i Shqipërisë me Jugosllavinë dhe ndoshta edhe me Bullgarinë, nuk ishte shumë i largët. Çarja e Stalinit me Titon dhe mbështetja që Shqipëria i dha Byrosë Informative, në vitin 1948, e lejoi Hoxhën të ndryshojë rolet me Koçi Xoxen, i cili për pak sa nuk e eliminoi atë. Lajmet e papritura për përjashtimin e Jugosllavisë u pritën me festime të mëdha nga Hoxha dhe bashkëpunëtorët e tij, dhe Shqipëria ishte kështu në gjendje të dilte nga influenca jugosllave 29). Prishja me Beogradin e la ekonominë shqiptare në një gjendje të pasigurt dhe gjeografikisht të izoluar. Ajo ishte pa miq në Ballkan dhe nuk pati një angazhim të sigurt të sovjetikëve në mbrojtje të saj, pasi Jugosllavia prishi aleancën me të. Një ndjenjë paranoje në rritje u pasqyrua në propagandën që bëhej nëpërmjet një serie gjyqesh model me spiunë. Diplomati francez Menant raportonte për një shqetësim të përgjithshëm në vend dhe për spastrime zyrtarësh që kishin ndonjë lidhje me Jugosllavinë. Sigurimi, Shërbimi i Fshehtë Shqiptar, kontrollonte çdo aspekt të jetës së përditshme. Gjatë shtatorit Menant raportonte se në radhët e fiseve në Shalë dhe Hot, në Veri të vendit, ishte bërë kryengritje dhe aktivitet gueril të frymëzuara nga jugosllavët 30). Titoja më 1948-n pa dyshim donte të rrëzonte Hoxhën në mënyrë që të mund ta fuste Shqipërinë në federatën jugosllave. Hoxha e dinte këtë dhe dyshonte se Titoja ishte i lidhur me Britaninë, armiken tradicionale të Shqipërisë. Gjatë atij viti një shqiptar pranoi se një ish-oficer i Shërbimit të Posaçëm Ajror, SAS, Ficroni Meklein, e kishte paguar për të vrarë Hoxhën. Meklein konsiderohej në Shqipëri si një kriminel lufte nga më të kërkuarit, mbi bazën se ai kishte organizuar kalimin e Titos në Perëndim, duke ndryshuar drejtimin e tij. Reixhinëld Hebërt ka mendimin se meqë Ficroi ishte aleat i Titos, Hoxha duhet të kish ardhur në deduksionin se Britania po manipulonte Titon për të realizuar qëllimin e saj për të destabilizuar Shqipërinë. Hoxha e kishte nxjerrë përfundimin. Ai e dinte se britanikët ishin prapa tij dhe se Titoja po ndiqte një rrugë të ndryshme. Më e natyrshme se kjo ishte që ai t’i lidhte këto dy anë dhe të shikonte Ficroi Meklein si një emines gris. Ka mundësi gjithashtu, shton Hebërt, që shqiptarët ngatërronin Ficroin me Billi Meklein, i ngjashëm kaq shumë me Ficroin në shumë drejtime, i cili kishte qenë mjaft kohë në vend 31). Xhuliën Emeri filloi punën për krijimin e një grupi ekspertësh në emër të MI6-s, që e siguroi atë se në dispozicion të tij viheshin fonde të mjaftueshme. Mbas kthimit në Londër nga një vizitë që bëri në Greqi, Emeri kishte embrionin e një plani. Unë e kisha kuptuar sa pranë ishin komunistët në rrëzimin e qeverisë greke. Unë kisha bërë një farë studimi të lëvizjeve guerile nga 1939-a deri më 1945-n dhe ishte e qartë se e vetmja mënyrë për të shpartalluar atë ishte të godisnim në strehët e sigurta që ata kishin në anën tjetër të kufirit, ose duke i ndjekur këmba-këmbës, gjë që është më normale, ose duke nxituar një lëvizje guerile kundër qeverisë që furnizon strehimet.

26. Verrier, f.67, Royal United Services Institute Journal
27. Verrier, f.62 Thw men and Woman of thw Special Operatiomn Executive
28 BBC 1, Thë cost of Treachery
29 Hibbert, f. 221
30. P ro fo 371/72117
31 MC lynn, f. 301-2

Titulli është redaksional
Përgatiti: Matilda Arapi/Perlat Caushi -gazeta Albania 25-4-2008

[BARAT]

Perse deshtuan britaniket dhe amerikanet per rrezimin e Enverit


Ahmet bej Zogu, i shpallur më 1928-n Mbreti Zog, ishte anëtar i një familjeje të fuqishme nga krahina e Matit në Shqipërinë e Mesme. Katër vjet më parë ai kishte rrëmbyer pushtetin, - disa raporte japin mendimin se kësaj ia arriti me ndihmën e Zbulimit Ushtarak Britanik, - duke përmbysur peshkopin ortodoks Fan Noli, i cili u përpoq të kryente reforma sociale, duke përfshirë rindarjen e tokës, që e kishin tjetërsuar bajraktarët, të cilët kontrollonin vendin. Duke sunduar me një luks të papërmbajtur, që ishte dukshëm në kontekst me popullin e tij, Zogu ndoqi, siç e quan Julian Amery, një diktaturë liberale të mrekullueshme, megjithëse të tjerë me përvojë e kanë konsideruar atë në fakt partizan i pushtetit absolut. Kur Italia pushtoi Shqipërinë në prill të 1939-s, mbreti u arratis (së bashku me një arkë me florinj të plaçkitur nga thesari kombëtar), për të mërguar në Francë, por me mundjen e Francës ai ishte i detyruar të shkonte në Londër, ndonëse jo si një monark i dëbuar nga fuqitë e boshtit prej një vendi aleat, por si një refugjat privat. Në mërgim nuk kishte asnjë qeveri shqiptare dhe nuk kishte asnjë perspektivë për ta formuar atë. Ndikimi i tij në Forin Ofisin mbështetej në trysninë që i bëhej nga njerëz privatë, siç ishte zonja Aubrey Herbert, burrit të së cilës dikur i ishte ofruar – si dhe mjaft politikanëve të tjerë perëndimorë - Kurora Shqiptare 1). Gjithashtu nuk kishte asnjë perspektivë për një revoltë të brendshme kundër italianëve. Çështja qëndronte se për Shqipërinë mungonin të dhënat zbuluese dhe ato që kalonin nëpërmjet M16-s pothuaj ishin të pabesueshme - një pakënaqësi e përgjithshme që zgjati edhe gjatë Luftës së Ftohtë. Ato pak të dhëna zbuluese kanalizoheshin nëpërmjet Kajros tek Margaret Feni’ Hallëk (Margaret Fani Hasluck), e cila bënte krahasimin e copëzave të informatave, të cilat pothuaj nuk kishin asnjë dobi. Nëpërmjet atyre që jetuan dhe punuan në kohën e mbretit Zog para lufte, ekzistonte pikëpamja e përbashkët se fati politik i Shqipërisë përcaktohej nga pronarët e mëdhenj të tokave gegë, sesa nga toskët e Jugut. Çelësi për ndonjë kryengritje kundër italianëve në Shqipëri në vitin 1941 mendohej se shtrihej në Veri, midis kryetarëve të fiseve gegë, të nxitur prej jugosllavëve. Sipas specialistëve për çështjet shqiptare, Sër Rexhinald Hebërt, i cili shërbeu në radhët e SOE-s gjatë luftës në Shqipëri dhe më vonë si diplomat në Forin Ofis: Përllogaritjet treguan se ishin të gabuara në të gjitha aspektet 2). Elizëbet Barker (Elizabeth Barker), në artikullin “Politika Britanike në Europën Juglindore gjatë Luftës së Dytë Botërore, shkruan se vendi i vogël i humbur malor”, në skajin veriperëndimor të Gadishullit Ballkanik, me popullsi diçka më pak se një milion banorë, dukej tamam vend i përshtatshëm për eksperimentimin e parë britanik për të inkurajuar një luftë guerile në rajon. Plani u drejtua nga Seksioni D i M16-s si dhe nga specialistë jo të mirëfilltë të luftës të udhëhequr nga Kolin Gabëns (Colin Gubbins) në MI(R). Agjentët e seksionit D, si Xhuliën Emeri në Beograd, rekretuan mërgimtarë në Greqi dhe Turqi, duke përfshirë dhe një nga përkrahësit më të fuqishëm të Zogut në veri, Abaz Kupin, i cili u rezistoi me armë invaduesve italianë për disa orë. Pastaj ata dislokuan depo armësh në kufirin me Greqinë. Më 7 prill 1941, një këshilltar në xhandarmërinë e Zogut dhe oficer në seksionin D Dejrëll Okli-Hill (Dayrell Oakley- Hill) udhëhoqi nga Kosova për në Shqipëri; kryetarët e fiseve veriore, Gani Kryeziu dhe vëllain e tij, së bashku me një forcë prej treqind vetash. Atyre nuk u premtoi askush për ndihma dhe furnizim edhe revolta e tyre shpejt u shua. Shqipëria provoi se ishte më pak e gatshme apo e përshtatshme për një gjë të tillë sesa fqinjët e saj. Rexhinëld Hebërt më vonë shkroi se problemi ishte se vendi ishte i prapambetur politikisht, nacionalizmi ishte i pazhvilluar dhe fshatarët nuk ishin në gjendje të shërbenin 3). I vetmi grup që kishte mundësinë reale për të organizuar një rezistencë koherente ishte Partia Komuniste Shqiptare, e cila u formua me ndihmën e dy komunistëve jugosllavë në nëntor 1941, ku Sekretar i Përgjithshëm u zgjodh Enver Hoxha. Hoxha u kthye nga Parisi, ku ishte student më 1936-n, tashmë një person shumë i zoti e i aftë në aspektin mafioz të politikës komuniste. Më 1942-shin PKSH formoi Lëvizjen Nacional Çlirimtare. Në të u përfshinë një numër nacionalistësh, më i shquari prej të cilëve ishte pronari i tokave Abas Kupi, megjithëse ai shpresonte të grumbullonte popullin rreth kauës monarkiste. Nacionalistët nuk donin të thellonin armiqësinë me komunistët në interes të frontit të rezistencës. Po ashtu, komunistët në interes të frontit të rezistencës. Po ashtu, dukej se Hoxha ishte më shumë i interesuar të siguronte epërsinë e PKSH-së në rezistencën shqiptare sesa të tërhiqte gamën sa më të gjerë të mundshme të ndjenjave nacionaliste kundër okupatorit 4). Në gusht të vitit 943, qeveria e Musolinit ra dhe kapitullimi solli në Shqipëri një revoltë kombëtare. Në përgjigje, gjermanët dërguan në Tiranë një divizion parashutistësh. Mbas marrjes së masave të rrepta, shumë shqiptarë u larguan në male dhe u bashkuan me partizanët e LNÇ. Gjatë vjeshtës ata udhëheqës nacionalistë të cilët qëndruan jashtë LNÇ, formuan partinë e tyre, Ballin Kombëtar. Balli Kombëtar, një organizatë pasive, donte të evitonte shkatërrimet e panevojshme duke pritur ditën e kryengritjes kombëtare në kohën që gjermanët do të përballeshin me disfatën përfundimtare. Balli Kombëtar, i udhëhequr nga një ish-diplomat, Mithat Frashëri dhe Abaz Ermenji, ishe kundër monarkisë dhe italianëve, por kërkonte që Shqipëria të mbante krahinat e aneksuara nga fuqitë e boshtit. Në nëntor Kupi u përjashtua nga LNÇ dhe formoi një lëvizje të tretë, Legalitetin, që shpalli besnikërinë e tij ndaj mbretit Zog. Gjermanët luajtën një taktikë të zgjuar në Shqipëri. Të pafuqishëm për të ruajtur më tej trupat e tyre, gjermanët vendosën të qetësojnë Shqipërinë me anë të pajtimit politik. Ata lejuan një grup politikanësh të vjetër të para luftës për të fshirë institucionet italiane dhe bënë thirrje për një Shqipëri të tipit nacionalist e republikan të përfaqësuar nga Balli Kombëtar. Për të qeverisur “Shqipërinë e Madhe”, gjermanët ngritën një Regjencë të përbërë nga tre persona, të cilët nuk kishin bashkëpunuar me italianët, ish-kryeministrin e paraluftës Mehdi Frashërin, i cili u caktua Regjent Madhor, Lef Nosi dhe Anton Arapi. Nga radhët e bajraktarëve dhe nacionalistëve asnjë udhëheqës nuk ngriti zërin për të protestuar kundër gjermanëve dhe të ashtuquajturës qeveri në Tiranë 5). Gjermanët krijuan një ushtri shqiptare të komanduar nga gjeneral Preng Previzi dhe një xhandarmëri në vartësi të ministrit të Brendshëm, Xhafer Dava, banor i Kosovës, krahinë e aneksuar nga Jugosllavia. Në Kosovë gjermanët krijuan një shoqatë me prijësit e fiseve vendase, që mori emrin “Lidhja e Prizrenit”, me president Xhafer Davën. Katër batalione me shqiptarë nga Kosova u zgjeruan dhe krijuan një divizion SS special, që mori emrin Skënderbeg, hero shqiptar i shekullit të pesëmbëdhjetë. Ai u përdor në operacione kundër LNÇ dhe partizanëve jugosllavë të Titos 6). Oficerët e parë ndërlidhës të SOE-s në Shqipëri ishin ushtarakët profesionistë, nënkoloneli Dejvid Smajli dhe Nil Meklein. Mbasi hynë nga Greqia, përfundimisht ata gjetën shtabin e Enver Hoxhës dhe vendosën kështu lidhjet me LNÇ. Tepër konservatorë dhe antikomunistë në pikëpamjet e tyre, ata kishin në mënyrë të padiskutueshme simpati për nacionalistët. Së bashku me një djathtist tjetër, Xhuliën Emeri, djali i Leos, sekretar Shteti për Indinë dhe një nga miqtë më të ngushtë të Uinston Çurçillit, ata formuan grupin e njohur me emrin muskëtierët, që ndihmuan Ballin Kombëtar dhe lëvizjen e Legalitetit me Abaz Kupin në krye. Kolegët e tjerë ishin Elën Heër, një Estone i vjetër dhe djali më i vogël i lordit Listouell Toni Nill, Xhon Hibërdin. Entëni Northrop dhe Piter Kemp, të cilët dukeshin se kishin antipati për të gjithë ata në SOE, që kishin pikëpamje progresive. Ata ishin në minoritet, por kishin influencë brenda SOE-s 7).


1 dhe 7. Bethell, Betayal, f.12-16
2. Reginald Hibbert, Albëenia’s National Liberation Struggle: Thë Bitter Victory, (Lufta Nacional Çlirimtare e Shqipërisë) Pinter, 1991 f. 15, 31, 46, 54, 77 dhe 130-1; artikull recensionues nga Barry Baldëin, INS, 1992
5 dhe 6. Seton-Waston, f.142; Hibbert, f.64 dhe 145

Titulli është redaksional
Përgatiti: Matilda Arapi
22 Prill 2008-gazeta Albania

[BARAT]

Agjentet britanike ndahen ne dy grupe per Enver Hoxhen


Më 17 dhjetor 1943, gjeneral-brigade i SOE-s, E. M. Trocki Dejvs, raportonte në shtatmadhëri se Balli Kombëtar dhe zogistët janë duke bashkëpunuar me gjermanët, të cilët po i përdorin duke i caktuar të ruajnë rrugët kryesore si policë qytetesh dhe si udhëheqës patrullash për të hapur rrugën për patrullat gjermane, duke u dhënë atyre armë në sasi të mëdha. Ai shtonte se ndërkohë që ata kishin premtuar për të luftuar okupatorët, asnjëherë nuk e kanë bërë një gjë të tillë. Kam mendimin se qëndrimi i Aleatëve duhet të bëhet menjëherë publik, për t’u treguar kuislingëve, tradhtarëve dhe atyre që nuk i kundërvihen gjermanëve se ata do të marrin ndëshkimin e duhur nga Aleatët në kohën e duhur. Dejvisi rekomandonte njohjen e LNÇ si e vetmja organizatë rezistence. Bile muskëtierët ishin të detyruar të pohonin se nacionalistët bashkëpunojnë me gjermanët dhe se ne mund të jemi të detyruar të bashkëpunojmë ekskluzivisht me partizanët si forca e vetme ushtarake që ia vlen të mbështetet në vend. Tri javë më vonë, Dejvisi i shpëtoi një prite të ngritur nga një grup pronazist i Ballit Kombëtar. Një specialist shqiptar spekuloi: ”Mos ndoshta ndokush në anën e Aleatëve dëshiron të heqë qafe këtë përkrahës të LÇN?”8). Fillimi i vitit 1944, që shënon krijimin e një koalicioni nacionalist, bashkoi Mehdi Frashërin, Abaz Kupin e të tjerë si pjesë e një orvatjeje për të shtypur komunistët. Pa dyshim që pati një bashkëpunim indirekt me kolaboracionistët nacionalistë. Kupi në Tiranë ndërhyri në emër të organizatës së tij në politikën kolaboracioniste të kryeqytetit. Sipas dokumenteve gjermane, Kupi mori takimin me zyrtarët gjermanë dhe u tha atyre se ai nuk do t’i luftonte ata, bile edhe sikur të kishte një zbarkim të forcave aleate. Emisari gjerman në Tiranë konfirmoi se ekzistonte një bashkëpunim me Ballin Kombëtar, të përbërë nga ekstremistë, të cilët kanë denoncuar misionin britanik të Billi Mekleinit për dhënien bolshevikëve të një kontributi të rëndësishëm moral dhe material... Smajli dhe Emeri shiheshin si agjentë të maskuar të Internacionales së Tretë. Oficeri i SOE-s dhe aktor në ngjarjet, Entëni Kuejll (Anthony Quale) në një raport përmbledhës më 30 prill 1944, e përshkruante Ballin Kombëtar si një aglomerim i padisiplinuar individësh që i bashkon vetëm urrejtja për Komunizmin 9). Një raport i gushtit 1944, i përpiluar nga Zyra amerikane e Shërbimeve Strategjike (OSS) mbi Shqipërinë, me titull “Kushtet politike të brendshme” pohonte se Xhafer Deva, Rexhep Mitrovica dhe Mithat Frashëri janë me gjermanët... Tani janë duke u ndërmarrë masa antisemitike. Një dokument i kapur SS zbulonte se Deva ishte përgjegjës për internimin e “Çifutëve, komunistëve dhe partizanëve” në kampet e shfarosjes si dhe për inkursionet ndëshkimore nga Divizioni SS Skënderbeg. Territori i vogël malor kishte pak çifutë, kështu që të paktën ishin ata që u kapën dhe u pushkatuan, megjithëse Kristofor Simpsën shton se “jo për mungesë të përpjekjeve nga ana e organizatës së Ballit Kombëtar dhe Divizionit SS SHQIPTAR”, të cilët u implikuan në një seri spastrimesh antisemitike, që përmblidhte rreth 800 njerëz, shumica e të cilëve u internuan dhe u masakruan. LÇN e quante Devën përgjegjës për masakrën në Tiranë të 4 shkurtit 1944 dhe për mizoritë e tjera të kryera nga Gestapoja në bashkëpunim me xhandarmërinë shqiptare 10). Entëni Kuejll përfundonte se nacionalistët djathtistë, të cilët vlerësoheshin pothuaj si kuislingë, janë duke parë me shqetësim të ardhmen se kush do t’i shpëtojë ata nga hakmarrja e partizanëve kur gjermanët do të largohen nga Shqipëria? Ngurrimi i nacionalistëve për të luftuar, shkruan Rexhinëld Hebert, në kushte historike, ishte i pafalshëm dhe ndërkohë që lufta po i afrohej fundit, nuk iu fal dhe ata korrën një shpagim të tmerrshëm. Lëvizja partizane nacional-çlirimtare, forcat kryesore i kishte në Shqipërinë e Mesme dhe të Jugut dhe ishte e dobët në malet e Veriut. Sidoqoftë, me vazhdimin e luftës, partizanët u shtuan në forca dhe filluan të lëvizin drejt Veriut, duke i kërcënuar nacionalistët 11). Ndërkohë, misioni CONSENSUS II, që përfshinte Mekleinin, Smajlin, Emerin dhe ata që kishin ngelur nga një mision tjetër Slenderin u kthyen më 1944-n në Shqipëri, kohë kur raporti i forcave ish-në favor të komunistëve. Sidoqoftë, muskëtierët, duke menduar për botën e pasluftës deshën që të rritnin ndihmën për antikomunistin Kupi dhe forcat zogiste, në verilindje të Tiranës. Por, gjatë verës njësitë e BK-së ishin integruar nën komandën gjermane, ndërsa Lëvizja e Legalitetit e Kupit vlerësohej nga Shtabi Britanik i Kajros jo si një faktor ushtarak. Ndonëse nuk kishte ndonjë mbështetje për kthimin e Zogut, Kupi vazhdonte të kënaqej me intrigat e tij dhe gjermanët lejuan një nga përkrahësit e tij, bajraktarin gegë nga Veriu Fiqiri Dine, të organizojë një qeveri të sponsorizuar nga gjermanët, e cila nuk pati jetë të gjatë 12). Të vetmit nacionalistë në Shqipëri që përqafuan me gjithë zemër idenë e ndërtimit të Shqipërisë së ardhshme duke luftuar gjermanët qenë vëllezërit Kryeziu, Gani, Seit dhe Hasan. Megjithatë, lëvizja “Kryeziu” u shtyp menjëherë, duke eliminuar kështu të vetmen rezistencë jokomuniste ndaj gjermanëve në Veri. Kur u bë e qartë se forcat gjermane do të evakuoheshin nga fundi i gushtit, Kupi u bashkua me gjeneral Preng Prevein dhe Fiqiri Dinen për të planifikuar një sulm ndaj gjermanëve, por forcat e tyre, në mënyrë tipike u tretën. Në ditët e fundit të fushatës, një tufë heterogjene e përbërë nga zogistë dhe ballistë, Fiqiri Dinia dhe Preng Previzi, si dhe gjashtëdhjetë trupa shqiptarësh të armatosur, u bashkuan me misionin britanik “Consensus”. Nuk është për t’u çuditur, duke njohur prejardhjen e shqiptarëve te të cilët ishin atashuar Meklein, Smajli dhe Emeri, që Hoxha dhe komunistët, në fakt e shikonin me dyshim dhe armiqësi misionin “Consensus”. Rezistenca e nacionalistëve ishte një iluzion 13). Në vjeshtën e vitit 1944, forcat gjermane po tërhiqeshin jashtë vendit dhe ishte e qartë se komunistët e kishin fituar luftën civile. Megjithatë, Emeri kishte besim se loja nuk ishte humbur: “Unë isha në Shqipëri në një moment kritik. Me një ndërhyrje të vogël britanike ose amerikane ne do të mund ta ruanim Shqipërinë në Perëndim. Kjo është në fund të fundit ajo që ne bëmë në Greqi. Forcat britanike shtypën rezistencën komuniste duke sjellë në fuqi gjeneral Zervën dhe tradicionalistët. Në Londër Uor Ofis pohonte se ishte jashtë mundësive të Britanisë të ndalonte një qeveri komuniste që do të drejtohej për ndihmë nga Jugosllavia dhe Rusia”. Për këtë ne duhet të synojmë të forcojmë që tani pozitat me partizanët, me qëllim që pas luftës të jemi në gjendje të influencojmë në qeverinë partizane. Rezultati ishte se Emeri dhe Smajli ishin të detyruar të abandononin Kupin. Më vonë ai mori rrugën e tij së bashku me Ihsan Toptanin, një tregtar i pasur shqiptar. Enver Hoxha u njohu vëllezërve Kryeziu kontributin dhe ndihmën e dhënë në krahinën e Kosovës dhe për këtë u ofroi atyre një vend në qeverinë provizore, por ata refuzuan. Seiti përfundimisht u evakuua nga Komanda e Misionit Ndërlidhës Britanik në Itali 14). Viskaunt Bill Herkant, i cili ndiqte operacionet e SOE-s që nga Bari me Forcën 399, kur u vendos në Tiranë, ku me sytë e tij pa nga afër regjimin e ri, e vlerësoi Hoxhën si një njeri me karakter tejet të rëndë: I dhjamosur, rrumbullak, njeri i vetëkënaqur me një fytyrë bardhoshe të kuqërreme. Ai flet frëngjisht mirë, por ka një sjellje të pakëndshme. Viskont Herkant e gjeti Hoxhën të rrethuar nga një amalgamë komunistësh dhe banditësh të zakonshëm. Ai i tha gazetarit amerikan Sajrës Soullsbërgër se në fund ishte vendosur të përkrahej Hoxha sepse grupimi i tij dukej më i mirë nga kjo farë e keqe. Megjithatë, nuk kaloi shumë, që e Djathta të zhvillonte teorinë e saj konspirative, ashtu siç bëri me Jugosllavinë dhe Titon. Piter Kemp e vuri çështjen e muskëtierëve në krye të librit të tij “Pa ngjyra e pa kreshtë”. Shqipëria ishte një sakrificë plotësisht e panevojshme që iu bë imperializmit sovjetik. Ishte iniciativa britanike, armët dhe paratë britanike që ushqyen rezistencën shqiptare në vitin 1943, ashtu siç ishte dhe politika britanike më 1944-n që i dorëzoi një fuqie armike nderin tonë dhe miqtë tanë 15). Rexhinëlld Hebërt e hodhi poshtë këtë si një mashtrim të pareshtur nga njerëz të cilët nuk mundën të kuptojnë çfarë kishte ndodhur: “Thelbi i çështjes qëndron në pretendimin se ishte ndihma britanike që solli udhëheqësit partizanë në pushtet në Shqipëri - nëse ndihma britanike do të shkonte në rrugë tjetër Shqipëria do të ishte sot një demokraci properëndimore”. Dhe Smajli lë të kuptohet se ishin komunistët, urithët, liberalët, majtistët dhe sentimentalët në SOE dhe në radhët e shokëve të tij, oficerëve britanikë të ndërlidhjes, që ishin fajtorë për kthimin e komunistëve shqiptarë kundër përpjekjeve më të mira të tij, ato të Bill Mekleinit dhe Xhuliën Emerit. Heërt parashikon kundërargumentin dhe bile në një mënyrë tepër ironike, se ishte Smajli ai që armatosi dhe stërviti Brigadën e parë Partizane më 1943-shin dhe ishte kjo brigadë, që udhëhoqi pushtimin e Veriut më 1943 dhe që mundi të mbijetojë nga përpjekjet e gjermanëve për ta shpartalluar atë gjatë dimrit. Smajli e përshkruan arritjen e kësaj brigade në Veri si ditën më të zezë të vitit 1944. Ishte një e vërtetë e pakëndshme që LÇN kishte mbështetjen popullore dhe se një forcë revolucionare shpërtheu në Shqipëri më 1944-n dhe kjo ishte forca kryesore që i dha fitoren e pushtetit të Enver Hoxhës. Siç pohon Hebërt, nuk ishte ndihma britanike, por dhuna dhe shkatërrimi italian dhe gjerman që sollën revolucionin në Shqipëri... Arritja katastrofale e Hitlerit, që solli komunizmin në Lindje dhe Qendër të Europës, u shtri edhe në Shqipëri 16).

8, 9 11 dhe 12. Hibbert, f. 101, 107, 139, 150 dhe 197; Bernard J.Fischer, Abaz Kupi and British Inteligenc in Albania, 1934-44
10. OSSR dhe A RAPORT l38836, Albania:Political and Internal Conditions
13, 14, 15 Hibbert, Bethell, Viscount Harcount f. 58 dhe 204-5




23 Prill 2008-gazeta Albania

[BARAT]

Plani sekret për ta shpëtuar Shqipërinë nga kthetrat sovjetike


Stephen Dorril

(Vijon nga numri i kaluar)

Një operacion kundër strehës specifike të Shqipërisë do të prishte planin e Stalinit për të kontrolluar hyrjen në Adriatik... Ai po armatoste ishullin e Sazanit në afërsi të bregdetit shqiptar, me nëndetëse dhe raketa mbështetur në modelet gjermane V-2, të afta që të arrinin tokën italiane. Pavarësisht këtij pretendimi të pazakontë, që ishte pothuaj dezinformim, lobi i Emerit ra në marrëveshje me ministrat dhe zyrtarët britanikë32). Shqipëria u përmend e para në një mbledhje të nënkomitetit të Luftës së Ftohtë të Komitetit të Rusisë, që u mbajt më 25 nëntor 1948. Në mbledhje morën pjesë zyrtarë të lartë të Forin Ofisit Ivon Krpetrik, Raxhër Mekins, sekretari personal i Bevënit, Frenk Roberts, kryetar i Komitetit të Bashkuar të Shërbimit të Zbulimit, Uilljam Hejtër si dhe shefi i Forcave Ajrore, Lordi Tedër, i kryesuar nga ndihmësnënsekretari i Shtetit dhe ekspert për çështjet sovjetike, Gleduin Xheb, i cili gjatë luftës kishte drejtuar SOE-n. Komiteti mori në shqyrtim dokumentin, “Politika britanike ndaj orbitës sovjetike në Europë”, të përgatitur nga Robin Henki, një tjetër ndihmësnënsekretar. Ai propozoi që politika britanike duhet të kalojë një ofensivë përveç luftës së armatosur. Kripetrik kishte mendimin se në situatën aktuale të gjendjes financiare dhe duke patur parasysh opinionin publik, do të ishte më mirë të filloheshin operacionet në një zonë të vogël dhe sugjeroi që për këtë të merrej në konsideratë Shqipëria. A nuk do të jetë e mundur që të fillohet një luftë civile prapa Perdes së Hekurt dhe me një mbështetje të kujdesshme të japë të njëjtat rezultate si dhe ato të rusëve në Greqi? Henki habitej nëse nuk do të ishte e mundur të aranxhoheshin punët e rezistencës në Shqipëri. Ai e dinte se ekzistonte një opozitë ndaj regjimit dhe është e mundur që ajo të shfrytëzohet. Anëtarët e tjerë vunë në dukje vështirësitë për të punuar me lëvizjet klandestine dhe duhej patur kujdes që asgjë të mos bëhej për të rrezikuar potencialin për zhvillime të tjera si grindja e Titos me Byronë Informative. Mbledhja formoi një nënkomitet për të shqyrtuar propozimet e Henkit përsa u përket çështjeve të diskutueshme. Në fund të mbledhjes, Lordi Tedër pohoi se ai mendonte që ne duhet të synojmë për të fituar luftën e ftohtë, me të cilën ai kuptonte përmbysjen e regjimit sovjetik brenda një kohe prej pesë vjetësh. Komiteti nuk arriti në përfundime të veçanta rreth Shqipërisë, por vendosi që qëllimi i ynë kryesor, sigurisht që duhet të jetë çlirimi i vendeve të orbitës sovjetike me çdo mjet, përveç luftës. Taktikat duhet të pasqyrojnë operacionet e kohës së luftës të SOE-s, nxitja e pakënaqësive, e rrëmujës së brendshme dhe mundësisht e konfliktit 33). Në shqyrtimin e një operacioni kundër Shqipërisë, Komiteti i Rusisë vendosi më 16 dhjetor se nuk mund të bënte fjalë për të ndërmarrë një aksion pa i koordinuar punët me Shtetet e Bashkuara, megjithëse koordinimi me amerikanët përsa u përket veprimeve subversive. Kundërmasa do të ishte e një shkalle modeste për shkak se problemi kryesor ishin burimet në rënie të Britanisë. Shoku i Emerit dhe ish-kolegu, Billi Meklein, që porsa ishte rekrutuar për operacionin ndaj Shqipërisë, u këshillua nga një zyrtar i Forin Ofsit se minjtë e kishës nuk fillojnë dot luftërat 34). Synimet e Emerit u bënë të njohura publikisht më 22 janar 1949 në “Time end Tide”. Ai shkruante se pozita e shtetit shqiptar është veçanërisht e pasigurt. Ka mungesa të theksuara ushqimi, një pjesë e banditëve janë akoma nëpër male dhe lajmet për spastrimet e kohëve të fundit tregojnë se Partia Komuniste Shqiptare është e përçarë thellë ndërmjet stalinistëve dhe titistëve. Ndaj një revolte popullore do të ishte e vështirë të mbrohej regjimi ekzistues. Anton Logoreci, një shqiptar katolik antikomunist me pikëpamje liberale dhe udhëheqës i një grupi të vogël të mërguarish të vendosur në Angli qysh në fillim të luftës, i kundërshtonte analizat e Emerit. Anton Logoreci, shefi i seksionit shqiptar të përtej detit i BBC-së në kohën e luftës, i shkroi “Time and Tide”, ku denonconte, siç e përshkruante ai, një ide naive dhe dritë shkurtër, destabilizimin e regjimit të Hoxhës. Rexhinëld Hebërt, i cili kishte jetuar në Veri të Shqipërisë, jashtë rrethit relativisht të ngushtë të Kupit, e konsideronte të pamundur të besohej se në vitin 1949 ishin krijuar rrethana të favorshme për një kryengritje popullore. Ai gjithashtu mendonte se departamentet e ndyra mashtruese të agjencive të zbulimeve perëndimore disponojnë dokumente fragmentare që kanë tendencën të shtrembërojnë vlerësimet zbuluese të brendshme dhe proceset politike. Ishte punë pa mend të bazoje eksperimentin për destabilizim në vlerësimin që i bënin Shqipërisë muskëtierët 35). Në kundërshtim me këshillën e zëdhënësit të tij në Komitetin e Rusisë, Frenk Roberts, sekretari i Jashtëm Ernist Bevën, vendosi që koha ishte e përshtatshme për të mbështetur një projekt për të shkëputur Shqipërinë nga orbita. Më datë 23, Roberts i tha komitetit se shefi i tij e kishte miratuar planin. Kryeministri Klement Eli u informua rreth operacionit dhe kishte dhënë, me sa duket, pëlqimin e tij verbal. Bevëni e kufizoi marrjen dijeni për vendimin dhe ekzekutimin vetëm tek Etli, Kancelari i Thesarit dhe pak persona të zgjedhur në Uajtholl, kryesisht sekretari i Kabinetit, Normën Bruk. Me t’u dhënë leja zyrtare nga Bevëni dhe Bruk, Menis siguroi se brenda MI6-s, me qëllim që të ruhej sekreti i operacionit se dhe mundësia për ta mohuar plotësisht, hollësitë e tij iu besuan një grupi shumë të vogël profesionistësh, të cilët kërkuan që një numër invalidësh eprorë të përjashtoheshin. Operacioni u mbikëqyr nga një komitet i ngritur posaçërisht, i kryesuar nga ndihmëskryetari gjeneral-brigade Xhek Istën, Herëld Përkins si kryesuesi i operacionit dhe një zëvendës, Xhesikë Olldrixh 36). Brenda MI6-s, filozofia e fushatave subversive gjatë luftës nga SOE po fitonte terren, megjithëse deri tani të mërguarit ishin përdorur vetëm propagandë dhe operacion zbulimi. Operacioni “Vajuebël” ishte një përjashtim i rrallë. Personeli i SOE-s besonte se agjentë të stërvitur mirë mund të organizojnë një operacion të mbështetur nga guerilët, i cili do të furnizohet pastaj nga hedhjet me parashutë. Ndërkohë, ata do të bashkohen me grupet lokale, të cilët përfundimisht do t’i çojnë drejt një lufte civile të plotë. Shqetësimi se kjo do të nxiste rusët do të ishte justifikim i mjaftueshëm për operacionin. Por çfarë do të ndodhte nëse revolta antikomuniste do të shtrihej në të gjithë Ballkanin? Të gjitha bazat e perandorisë satelite ruse mund të shkatërroheshin nga një kryengritje që kishte zanafillën në një operacion të vogël guerilas 37). Në studimin e tij mbi operacionin shqiptar Nikollës Bethëll argumenton se fillimi i veprimeve sulmuese ishte vepër politike e shoshitur me kujdes e bazuar në idenë se Stalinit do t’i bëjë përshtypje vendimi i Perëndimit për të vepruar ushtarakisht kundër tij, madje në një shkallë të vogël dhe në një post të avancuar të perandorisë së tij. Kjo do të bënte që ai të mendohet dy herë para se të fillojë të ndërmarrë veprime agresive të mëtejshme. Rastësisht mund të ndodhte gjithashtu që Shqipëria të shkëputej nga orbita sovjetike, duke i dhënë fund sundimit të ashpër të Enver Hoxhës dhe krijimi i një qeverie të butë dhe më pak kundërshtues ndaj Perëndimit. Çështja qëndronte se në Shqipëri nuk kishte ndonjë simptomë të ndonjë interesi real për një kryengritje masive. Shefi i Misionit Ushtarak Britanik në Greqi Monti Udhaus argumentonte se Bevëni ishte mashtruar nga raportet e pasakta mbi forcën e rezistencës ndaj komunizmit brenda vendit. Biatris Hojzër kujton se hipoteza e gabuar e MI6-ës ishte pjesërisht për shkak se hipoteza e gabuar e MI6-ës ishte pjesërisht për shkak të mungesës të informacionit nga dorë e parë rreth vendit për shkak se në Shqipëri nuk kishte misioneve diplomatike britanike apo amerikane dhe duhej mbështetur në raportet Franceze të cilat ishin të dyshimta dhe të dorës së dytë. Veç kësaj, në lidhje me Shqipërinë, Udhaus kujton se Bevëni ishte kundër kompromisit dhe ishte për të mos falur kurrë qeverinë komuniste për minimin e torpendinierëve Britanikë në Kanalin e Korfuzit më 1946. Ai kështu dha një ndëshkim të nënkuptuar për shpërthimin e një orvatje katastrofike të pasuksesshme për të futur agjentë antikomunistë në Shqipëri me shpresë për të rrëzuar qeverinë për të cilën nuk kishte shanse për të dalë me sukses 38).


35. Logoreci obit;29.9 90; Reçension i Hibbertiut për librat e Bethëllit dhe Smajlit
36. PRO FO 371/77623; Heuser, f.77; Verrier, f. 67-8
37 dhe 38 Bruce Page, David Leitch dhe Phillip Knightley; Thë//// spy ////ëho betrayed a generation, f. 212; 15.9 .94

Titulli është redaksional
Përktheu: Perlat Çaushi
Përgatiti: Matilda Arapi




26 Prill 2008-gazeta Albania